Służba przygotowawcza- IV edycja

Wielkopolski Urząd Wojewódzki w Poznaniu

1. Zakres finansów publicznych.
2. Budżet państwa, w tym dyscyplina budżetowa.
3. Zasady wydatkowania publicznych środków finansowych.

Opracowanie: Przemysław Szczepański,

Mariusz Śmietański

Poznań 2010

-

str.

1

FINANSE PUBLICZNE

Służba przygotowawcza- IV edycja

Wielkopolski Urząd Wojewódzki w Poznaniu

ZAKRES FINANSÓW PUBLICZNYCH,

BUDŻET PAŃSTWA, W TYM DYSCYPLINA BUDŻETOWA

ORAZ ZASADY WYDATKOWANIA

PUBLICZNYCH ŚRODKÓW FINANSOWYCH

Spis treści:

I. Zakres finansów publicznych....................................................................................

3

II. Budżet państwa, w tym dyscyplina budżetowa........................................................

6

1. Budżet państwa.................................................................................................

6

2. Tryb opracowania budżetu państwa.................................................................

13

3. Dyscyplina budżetowa......................................................................................

21

III. Zasady wydatkowania publicznych środków finansowych...................................

26

Poznań 2010

-

str.

2

Służba przygotowawcza- IV edycja

Wielkopolski Urząd Wojewódzki w Poznaniu

I. ZAKRES FINANSÓW PUBLICZNYCH.

Finanse publiczne obejmują procesy związane z gromadzeniem środków publicznych

oraz ich rozdysponowaniem, a w szczególności:

1) gromadzenie dochodów i przychodów publicznych;

2) wydatkowanie środków publicznych;

3) finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa;

4) finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu jednostki samorządu terytorialnego;

5) zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne;

6) zarządzanie środkami publicznymi;

7) zarządzanie długiem publicznym;

8) rozliczenia z budżetem Unii Europejskiej.

Środkami publicznymi są w szczególności:

1) dochody publiczne;

2) środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej oraz niepodlegające zwrotowi środki

z pomocy udzielonej przez państwa członkowskie Europejskiego Porozumienia

o Wolnym Handlu (EFTA);

3) przychody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz innych

jednostek sektora finansów publicznych pochodzące:

a) ze sprzedaży papierów wartościowych oraz z innych operacji finansowych,

b) z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jednostek samorządu

terytorialnego,

c) ze spłat pożyczek udzielonych ze środków publicznych,

d) z otrzymanych pożyczek i kredytów;

4) przychody jednostek sektora finansów publicznych pochodzące z prowadzonej przez nie

działalności oraz pochodzące z innych źródeł.

Dochodami publicznymi są w szczególności:

1) daniny publiczne, do których zalicza się: podatki, składki, opłaty oraz inne świadczenia

pieniężne, których obowiązek ponoszenia na rzecz państwa, jednostek samorządu

terytorialnego, funduszy celowych oraz innych jednostek sektora finansów publicznych

wynika z odrębnych ustaw;

Poznań 2010

-

str.

3

Służba przygotowawcza- IV edycja

Wielkopolski Urząd Wojewódzki w Poznaniu

2) inne dochody należne, na podstawie odrębnych ustaw, budżetowi państwa, jednostkom

samorządu terytorialnego oraz innym jednostkom sektora finansów publicznych;

3) wpływy ze sprzedaży wyrobów i usług świadczonych przez jednostki sektora finansów

publicznych;

4) dochody z mienia jednostek sektora finansów publicznych, do których zalicza się

w szczególności:

a) wpływy z umów najmu, dzierżawy i innych umów o podobnym charakterze,

b) odsetki od środków na rachunkach bankowych,

c) odsetki od udzielonych pożyczek i od posiadanych papierów wartościowych,

d) dywidendy z tytułu posiadanych praw majątkowych;

5) spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej na rzecz jednostek sektora finansów

publicznych;

6) odszkodowania należne jednostkom sektora finansów publicznych;

7) kwoty uzyskane przez jednostki sektora finansów publicznych z tytułu udzielonych

poręczeń i gwarancji;

8) inne dochody ze sprzedaży majątku, rzeczy i praw.

Do środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej zalicza się w szczególności:

1) środki przeznaczone na realizację programów przedakcesyjnych;

2) środki pochodzące z funduszy strukturalnych, Funduszu Spójności i Europejskiego

Funduszu Rybołówstwa;

3) środki Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej "Sekcja Gwarancji",

Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji, Europejskiego Funduszu Rolniczego

Rozwoju Obszarów Wiejskich;

4) niepodlegające zwrotowi środki z pomocy udzielonej przez państwa członkowskie

Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA):

a) Norweskiego Mechanizmu Finansowego,

b) Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego,

c) Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy.

Przez potrzeby pożyczkowe budżetu państwa rozumie się zapotrzebowanie na środki

finansowe niezbędne do:

1) sfinansowania deficytu budżetu państwa;

2) spłat wcześniej zaciągniętych zobowiązań;

Poznań 2010

-

str.

4

Służba przygotowawcza- IV edycja

Wielkopolski Urząd Wojewódzki w Poznaniu

3) sfinansowania udzielanych przez Skarb Państwa pożyczek;

4) wykonywania innych operacji finansowych związanych z długiem Skarbu Państwa.

Przez potrzeby pożyczkowe budżetu jednostki samorządu terytorialnego rozumie się

zapotrzebowanie na środki finansowe niezbędne do:

1) sfinansowania deficytu budżetu jednostki samorządu terytorialnego;

2) spłat wcześniej zaciągniętych zobowiązań;

3) wykonywania innych operacji finansowych związanych z długiem jednostki samorządu

terytorialnego;

4) sfinansowania udzielonych przez jednostkę samorządu terytorialnego pożyczek;

5) przeprowadzenia postępowania ostrożnościowego lub naprawczego, realizowanych na

podstawie odrębnych przepisów.

Przez państwowy dług publiczny rozumie się wartość nominalną zadłużenia jednostek

sektora finansów publicznych ustaloną po wyeliminowaniu wzajemnych zobowiązań

pomiędzy jednostkami tego sektora.

Państwowy dług publiczny obejmuje zobowiązania sektora finansów publicznych

z następujących tytułów:

1) wyemitowanych papierów wartościowych opiewających na wierzytelności pieniężne;

2) zaciągniętych kredytów i pożyczek;

3) przyjętych depozytów;

4) wymagalnych zobowiązań:

a) wynikających z odrębnych ustaw oraz prawomocnych orzeczeń sądów lub

ostatecznych decyzji administracyjnych,

b) uznanych za bezsporne przez właściwą jednostkę sektora finansów publicznych,

będącą dłużnikiem.

Poznań 2010

-

str.

5

Służba przygotowawcza- IV edycja

Wielkopolski Urząd Wojewódzki w Poznaniu

II. BUDŻET PAŃSTWA, W TYM DYSCYPLINA BUDŻETOWA.

1. Budżet państwa.

Budżet państwa jest rocznym planem dochodów i wydatków oraz przychodów

i rozchodów:

1) organów władzy publicznej, w tym organów administracji rządowej, organów kontroli

i ochrony prawa;

2) sądów i trybunałów.

Budżet państwa jest uchwalany w formie ustawy budżetowej na okres roku

kalendarzowego.

Ustawa budżetowa stanowi podstawę gospodarki finansowej państwa w roku

budżetowym.

Dochodami budżetu państwa są w szczególności:

1) podatki i opłaty, które zgodnie z odrębnymi ustawami nie stanowią dochodów jednostek

samorządu terytorialnego, przychodów funduszów celowych oraz innych jednostek

sektora finansów publicznych;

2) cła;

3) wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych oraz jednoosobowych spółek Skarbu

Państwa;

4) wpłaty z tytułu dywidendy;

5) wpłaty z zysku Narodowego Banku Polskiego;

6) wpłaty nadwyżek dochodów własnych państwowych jednostek budżetowych, nadwyżek

środków obrotowych państwowych zakładów budżetowych oraz części zysku

gospodarstw pomocniczych państwowych jednostek budżetowych;

7) dochody pobierane przez państwowe jednostki budżetowe, o ile odrębne przepisy nie

stanowią inaczej;

8) dochody z najmu i dzierżawy oraz z innych umów o podobnym charakterze dotyczące

składników majątkowych Skarbu Państwa, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej;

9) odsetki od środków na rachunkach bankowych państwowych jednostek budżetowych,

o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej;

10) odsetki od lokat terminowych ustanowionych ze środków zgromadzonych na centralnym

rachunku bieżącym budżetu państwa;

Poznań 2010

-

str.

6

Służba przygotowawcza- IV edycja

Wielkopolski Urząd Wojewódzki w Poznaniu

11) odsetki od udzielonych z budżetu państwa pożyczek krajowych i zagranicznych;

12) grzywny, mandaty i inne kary pieniężne, o ile zgodnie z odrębnymi przepisami nie

stanowią dochodów innych jednostek sektora finansów publicznych;

13) spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej na rzecz Skarbu Państwa;

14) dochody ze sprzedaży majątku, rzeczy, praw;

15) inne dochody określone w odrębnych ustawach lub umowach międzynarodowych;

16) środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej, po ich przekazaniu na rachunek

dochodów budżetu państwa.

Wydatki budżetu państwa są przeznaczone na:

1) utrzymanie i funkcjonowanie organów władzy publicznej, kontroli i ochrony prawa;

2) zadania wykonywane przez administrację rządową;

3) funkcjonowanie sądów i trybunałów;

4) subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego;

5) dotacje dla jednostek samorządu terytorialnego;

6) środki wpłacane do budżetu Unii Europejskiej;

7) subwencje dla partii politycznych;

8) dotacje na zadania określone odrębnymi ustawami;

9) obsługę długu publicznego;

10) finansowanie programów i projektów, na których realizację uzyskano środki pochodzące

z budżetu Unii Europejskiej;

11) realizację Wspólnej Polityki Rolnej.

Różnica między dochodami a wydatkami budżetu państwa stanowi odpowiednio

nadwyżkę budżetu państwa lub deficyt budżetu państwa.

Deficyt budżetu państwa oraz inne pożyczkowe potrzeby budżetu państwa mogą być

pokryte przychodami pochodzącymi z:

1) sprzedaży skarbowych papierów wartościowych na rynku krajowym i zagranicznym;

2) kredytów zaciąganych w bankach krajowych i zagranicznych;

3) pożyczek;

4) prywatyzacji majątku Skarbu Państwa;

5) nadwyżki budżetu państwa z lat ubiegłych.

Ustawa budżetowa określa prognozę dochodów budżetu państwa oraz limit wydatków

budżetu państwa;

Poznań 2010

-

str.

7

Służba przygotowawcza- IV edycja

Wielkopolski Urząd Wojewódzki w Poznaniu

Ustawa budżetowa ustala:

a) deficyt budżetu państwa oraz źródła jego pokrycia,

b) limity zatrudnienia osób objętych mnożnikowymi systemami wynagrodzeń

w państwowych jednostkach budżetowych,

c) przychody i rozchody budżetu państwa,

d) dotacje celowe dla jednostek samorządu terytorialnego na realizację zadań z zakresu

administracji rządowej, zadań inspekcji i straży oraz innych zadań zleconych

odrębnymi ustawami,

e) zakres i kwoty dotacji przedmiotowych.

Ustawa budżetowa zawiera także:

1) zestawienie przychodów i wydatków zakładów budżetowych i gospodarstw

pomocniczych jednostek budżetowych;

2) plany finansowe państwowych funduszy celowych;

3) plany finansowe jednostek podsektora rządowego, utworzone na podstawie odrębnych

ustaw w celu wykonywania zadań publicznych;

4) wykaz programów wieloletnich;

4a) wykaz programów operacyjnych oraz wykaz programów finansowanych z udziałem

środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej;

5) wykaz inwestycji wieloletnich;

6) limity wydatków budżetu państwa przeznaczonych na finansowanie programów

operacyjnych oraz programów realizowanych z udziałem środków pochodzących

z budżetu Unii Europejskiej;

7) wykaz jednostek otrzymujących dotacje podmiotowe i celowe oraz kwoty dotacji;

8) wykaz wieloletnich limitów zobowiązań w kolejnych latach realizacji Narodowego Planu

Rozwoju 2004-2006 oraz programów operacyjnych wraz z wykazem wieloletnich

limitów wydatków realizowanych w ich ramach;

9) zestawienie programów i projektów realizowanych ze środków pochodzących z budżetu

Unii Europejskiej, w podziale na poszczególne okresy realizacji i źródła pochodzenia

środków na ich realizację; w odniesieniu do programów zestawienie sporządza się według

kategorii interwencji funduszy strukturalnych.

Ponadto, ustawa budżetowa zawiera, w formie załącznika, wykaz obowiązujących umów

o partnerstwie publiczno-prywatnym finansowanych z budżetu państwa.

Poznań 2010

-

str.

8

Służba przygotowawcza- IV edycja

Wielkopolski Urząd Wojewódzki w Poznaniu

Dochody budżetu państwa ujmuje się w ustawie budżetowej według:

1) źródeł dochodów;

2) części i działów klasyfikacji budżetowej.

Wydatki budżetu państwa ujmuje się w ustawie budżetowej w podziale na: części,

działy, rozdziały klasyfikacji wydatków oraz kategorie (grupy) wydatków, z wyodrębnieniem

wydatków przeznaczonych na finansowanie programów operacyjnych, Wspólnej Polityki

Rolnej oraz innych programów i projektów realizowanych z udziałem środków pochodzących

z budżetu Unii Europejskiej.

Budżet państwa składa się z części odpowiadających organom władzy publicznej,

kontroli, ochrony prawa, sądów i trybunałów, administracji rządowej, przy czym dla

poszczególnych działów administracji rządowej oraz dla urzędów nadzorowanych przez

Prezesa Rady Ministrów ustala się odpowiednio odrębne części budżetu.

W odrębnych częściach budżetu państwa ujmuje się:

1) subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego;

2) rezerwę ogólną;

3) rezerwy celowe;

4) obsługę długu Skarbu Państwa;

5) środki własne Unii Europejskiej;

6) przychody i rozchody związane z finansowaniem potrzeb pożyczkowych budżetu

państwa;

7) środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej, po ich przekazaniu na rachunek

dochodów budżetu państwa.

W uzasadnionych przypadkach, na wniosek właściwego ministra, w budżecie państwa

mogą być tworzone odrębne części dla:

1) urzędów centralnych nadzorowanych przez ministra;

2) państwowych jednostek organizacyjnych niebędących organami władzy lub administracji

rządowej;

3) zadań ogólnych, jeżeli wyodrębnienie części jest uzasadnione koniecznością zapewnienia

bieżącej kontroli dochodów lub wydatków.

Częściami budżetu państwa dysponują kierownicy jednostek oraz organy władzy

publicznej, kontroli, ochrony prawa, sądów i trybunałów, administracji rządowej, właściwi

ministrowie, kierownicy urzędów centralnych, wojewodowie oraz kierownicy państwowych

Poznań 2010

-

str.

9

Służba przygotowawcza- IV edycja

Wielkopolski Urząd Wojewódzki w Poznaniu

jednostek organizacyjnych niebędących organami władzy lub administracji rządowej, zwani

dalej "dysponentami części budżetowej".

W przypadku gdy jeden minister kieruje więcej niż jednym działem administracji

rządowej, minister ten jest dysponentem wszystkich części budżetu wyodrębnionych dla tych

działów.

Wydatki budżetu państwa dzielą się na:

1) dotacje i subwencje;

2) świadczenia na rzecz osób fizycznych;

3) wydatki bieżące jednostek budżetowych;

4) wydatki majątkowe;

5) wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa;

6) wpłaty środków własnych Unii Europejskiej.

Dotacjami są, podlegające szczególnym zasadom rozliczania, wydatki budżetu państwa

przeznaczone na:

1) finansowanie lub dofinansowanie:

a) zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych jednostkom

samorządu terytorialnego ustawami,

b) ustawowo określonych zadań, w tym zadań z zakresu mecenatu państwa nad kulturą,

realizowanych przez jednostki inne niż jednostki samorządu terytorialnego,

c) bieżących zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego,

d) zadań zleconych do realizacji organizacjom pozarządowym oraz podmiotom

wymienionym w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku

publicznego i o wolontariacie, zwanym dalej "organizacjami pozarządowymi",

e) kosztów realizacji inwestycji

- zwane dalej "dotacjami celowymi";

2) dofinansowanie działalności bieżącej ustawowo wskazanego podmiotu, zwane dalej

"dotacjami podmiotowymi";

3) dopłaty do określonych rodzajów wyrobów lub usług, kalkulowanych według stawek

jednostkowych, zwane dalej "dotacjami przedmiotowymi";

3a) realizację programów, projektów i zadań finansowanych z udziałem środków

pochodzących z budżetu Unii Europejskiej, zwane dalej "dotacjami rozwojowymi";

4) dopłaty do oprocentowania kredytów bankowych w zakresie określonym w odrębnej

ustawie;

Poznań 2010

-

str.

10

Służba przygotowawcza- IV edycja

Wielkopolski Urząd Wojewódzki w Poznaniu

5) pierwsze wyposażenie w środki obrotowe nowo tworzonych zakładów budżetowych

i gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych.

Świadczenia na rzecz osób fizycznych obejmują wydatki budżetu państwa kierowane,

na podstawie odrębnych przepisów, bezpośrednio lub pośrednio do osób fizycznych,

a niebędące wynagrodzeniem za świadczoną pracę.

Wydatki bieżące jednostek budżetowych obejmują:

1) wynagrodzenia i uposażenia osób zatrudnionych w państwowych jednostkach

budżetowych oraz składki naliczane od tych wynagrodzeń i uposażeń;

2) zakupy towarów i usług;

3) koszty utrzymania oraz inne wydatki związane z funkcjonowaniem jednostek

budżetowych i realizacją ich statutowych zadań;

4) koszty zadań zleconych do realizacji jednostkom niezaliczonym do sektora finansów

publicznych, z wyłączeniem fundacji i stowarzyszeń.

Wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa obejmują w szczególności wydatki

budżetu państwa z tytułu oprocentowania i dyskonta od skarbowych papierów wartościowych,

oprocentowania zaciągniętych kredytów i pożyczek oraz wypłat związanych z udzielonymi

przez Skarb Państwa poręczeniami i gwarancjami oraz koszty związane z emisją skarbowych

papierów wartościowych.

Wydatki majątkowe obejmują:

1) wydatki na zakup i objęcie akcji oraz wniesienie wkładów do spółek prawa handlowego;

2) wydatki inwestycyjne państwowych jednostek budżetowych oraz dotacje celowe

na finansowanie lub dofinansowanie kosztów inwestycji realizowanych przez inne

jednostki.

Do środków własnych Unii Europejskiej zalicza się:

1) udział we wpływach z ceł, opłat rolnych i cukrowych;

2) środki obliczone na podstawie podatku od towarów i usług, zgodnie z metodologią

wynikającą z przepisów Unii Europejskiej;

3) środki obliczone na podstawie wartości rocznego produktu krajowego brutto.

Do środków własnych Unii Europejskiej są również zaliczane odsetki i kary

za nieterminowe lub nieprawidłowo naliczone płatności.

Udzielanie dotacji celowych dla jednostek samorządu terytorialnego określają odrębne

ustawy. Dotacje te mogą być przyznane na:

Poznań 2010

-

str.

11

Służba przygotowawcza- IV edycja

Wielkopolski Urząd Wojewódzki w Poznaniu

1) realizację zadań z zakresu administracji rządowej, zadań inspekcji i straży oraz innych

zadań zleconych odrębnymi ustawami;

2) dofinansowanie zadań własnych bieżących i inwestycyjnych.

Z budżetu państwa mogą być udzielane dotacje podmiotowe wyłącznie na cele i w

zakresie określonym w ustawach innych niż ustawa budżetowa lub w umowach

międzynarodowych.

Z budżetu państwa finansowane są inwestycje państwowych jednostek budżetowych, w

tym ich gospodarstw pomocniczych.

Z budżetu państwa mogą być udzielane dotacje celowe na finansowanie lub

dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji:

1) państwowych zakładów budżetowych;

2) innych państwowych jednostek organizacyjnych, dla których zasady gospodarki

finansowej określają odrębne ustawy;

3) jednostek niezaliczanych do sektora finansów publicznych, na podstawie odrębnego

upoważnienia zamieszczonego w ustawie budżetowej lub innej ustawie;

4) realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego jako zadania:

a) własne,

b) z zakresu administracji rządowej;

5) związanych z badaniami naukowymi, pracami badawczo-rozwojowymi lub

rozwojowymi.

Inwestycje państwowych jednostek budżetowych mogą być dofinansowane z części

zysku gospodarstwa pomocniczego państwowej jednostki budżetowej pozostającego w tej

jednostce.

Poznań 2010

-

str.

12

Służba przygotowawcza- IV edycja

Wielkopolski Urząd Wojewódzki w Poznaniu

2. Tryb opracowania budżetu państwa.

W procesie opracowywania budżetu państwa szczególną, wiodącą i koordynującą

rolę pełni Minister Finansów. Wstępne prace nad budżetem roku następnego rozpoczynają

się w Ministerstwie Finansów jeszcze w okresie trwania procesu budowy budżetu państwa na

rok bieżący, bądź w niedługim czasie po zakończeniu tej procedury.

Proces planowania rozpoczyna określenie prognozy warunków, w jakich budżet

na kolejny rok będzie realizowany. Podstawą do opracowania pierwszej wersji zarysu budżetu

państwa są w szczególności następujące dane makroekonomiczne: produkt krajowy brutto,

dług publiczny, deficyt budżetowy, składniki bilansu płatniczego, poziom cen, poziom

zatrudnienia i bezrobocia, podaż pieniądza, przeciętne wynagrodzenie i przeciętna emerytura,

kurs walutowy, stopa procentowa, rentowność przedsiębiorstw. Współuczestniczą

z Ministrem Finansów w tym etapie prac organy państwowe odpowiadające za kluczowe

problemy polityki społeczno-gospodarczej. Prognozy warunków, w których będzie

realizowany plan przyszłego okresu dokonują Ministerstwo Gospodarki, Ministerstwo

Finansów i Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej oraz inne resorty odpowiedzialne

za realizację wspomnianej już polityki społeczno-gospodarczej, przy współpracy

z Narodowym Bankiem Polskim.

Prognozy zmiennych makroekonomicznych stanowią podstawę do opracowania

pierwszej wersji planu dochodów i wydatków budżetu państwa. Plan ten ma formę bardzo

zagregowaną i składa się zaledwie z kilku do kilkunastu pozycji dochodów i wydatków.

Jednocześnie z pracami nad pierwszą prognozą dochodów i przychodów oraz

dostosowanych do nich wydatków i rozchodów budżetu państwa, z uwzględnieniem założeń

makroekonomicznych rozpoczyna się kolejna faza procedury - opracowanie założeń

do projektów resortowych. W tym etapie prac poszczególni ministrowie kierujący działami

administracji rządowej, kierownicy urzędów centralnych, wojewodowie i kierownicy innych

jednostek będących dysponentami części budżetu opracowują i przekazują do Ministerstwa

Finansów informacje określające rzeczowy zakres zadań, które winny być w przyszłym roku

finansowane z budżetu państwa oraz propozycje do planu dochodów i wydatków, wypełniając

właściwe wzory formularzy.

Minister Finansów publikuje rozporządzenie określające zasady, tryb i terminy

opracowania materiałów do projektu budżetu państwa dla dysponentów części budżetowych,

Poznań 2010

-

str.

13

Służba przygotowawcza- IV edycja

Wielkopolski Urząd Wojewódzki w Poznaniu

w tym planów rzeczowych zadań finansowanych ze środków budżetowych, projekty planów

dochodów i wydatków części budżetowych oraz wzory formularzy.

Po zebraniu i przeanalizowaniu propozycji założeń rzeczowych i przy uwzględnieniu

prognozy makroekonomicznej Ministerstwo Finansów opracowuje założenia projektu

budżetu państwa na rok następny.

Założenia projektu budżetu nie są kategorią tożsamą z projektem ustawy budżetowej,

lecz mają wskazywać główne idee przewodnie projektu ustawy budżetowej. Prezentacja

założeń przeprowadzana przez Ministra Finansów na forum Rady Ministrów może stanowić

formę wstępnej informacji o projekcie budżetu.

Ustawa o finansach publicznych nie wskazuje formy prawnej akceptacji założeń przez Radę

Ministrów. Nie musi to jednak oznaczać, że w wyniku rozpatrzenia i dyskusji nad

założeniami, Rada Ministrów nie może udzielić Ministrowi Finansów pewnych wskazówek

co do przyszłego kształtu projektu ustawy budżetowej, w tym również przedstawić brak

akceptacji dla niektórych założeń.

Z praktyki budżetowej minionych lat wynika, że założenia projektu budżetu zawierały

zazwyczaj:

- ogólne kierunki polityki społeczno-gospodarczej,

- prognozę makroekonomiczną,

- przewidywane wielkości dochodów i wydatków budżetowych,

- wielkość przewidywanego deficytu budżetowego oraz plan jego sfinansowania.

Ustawa o finansach publicznych nie określa terminu, w którym Minister Finansów ma

obowiązek przedstawić Radzie Ministrów założenia projektu budżetu. Mając jednak na

uwadze fakt, że założenia poprzedzają prace nad opracowaniem projektu ustawy budżetowej

oraz uchwaleniem projektu ustawy budżetowej przez Radę Ministrów i zgłoszenie przez nią

tego projektu Sejmowi należy przyjąć, że termin przedstawienia założeń powinien

przypadać w połowie roku poprzedzającego rok budżetowy.

Łącznie z założeniami projektu budżetu państwa Minister Finansów ma obowiązek

przedstawienia Radzie Ministrów wykazu jednostek podsektora rządowego, których plany

przychodów i wydatków Minister Finansów zamierza objąć projektem budżetu.

Ustalone zgodnie z zasadami wynikającymi z założeń do projektu budżetu państwa

limity wydatków stanowią dyrektywną część założeń, w ramach których dysponenci części

Poznań 2010

-

str.

14

Służba przygotowawcza- IV edycja

Wielkopolski Urząd Wojewódzki w Poznaniu

budżetu mogą swobodnie kształtować przewidywane wydatki, stosownie do wymaganej

klasyfikacją budżetową szczegółowości projektu ustawy budżetowej.

W terminie 10 dni kalendarzowych od daty pisma określającego limity wydatków,

dysponenci części budżetu zobowiązani są do przedłożenia projektów budżetów swoich

części opartych na przekazanych im limitach. Wprowadzenie instytucji limitów, czyli

określenie poziomu wydatków dysponentów części budżetu, znacznie zracjonalizowało

procedurę opracowania projektu budżetu. Dysponenci części budżetu przeprowadzają

pierwotną selekcję zadań wymagających finansowania ze środków budżetowych. Obecny stan

gospodarki nie jest w stanie zagwarantować takiego poziomu środków budżetowych, który

umożliwiłby zrealizowanie wszystkich celów zaproponowanych przez dysponentów części

budżetu, co sprawia, że niezbędne jest racjonalne określenie hierarchii potrzeb i dokonanie

wyborów. Ta niezbędna redukcja jest w sposób bardziej rozsądny realizowana poprzez

wszechstronną analizę bezpośrednich dysponentów części budżetu aniżeli przez Ministerstwo

Finansów.

Przygotowane na podstawie ustalonych limitów i zestawione łącznie projekty części

budżetu powinny odpowiadać łącznej kwocie wydatków zaplanowanych do

sfinansowania. Dzięki zastosowaniu procedury limitowania wydatków unika się sytuacji,

w której dysponenci chociaż zgłaszaliby do planu wydatków pozycje niezbędne

i uzasadnione, a równocześnie przewyższające wstępne założenia, co uniemożliwiłoby

skonstruowanie zbilansowanego projektu budżetu.

Kolejnym etapem procedury budżetowej jest opracowywanie projektów wycinków

budżetu poszczególnych działów administracji rządowej oraz urzędów nadzorowanych

przez Prezesa Rady Ministrów. Ministerstwo Finansów dokonuje weryfikacji ich zgodności

z przepisami prawa dotyczącymi wydatków budżetowych, wytycznymi noty budżetowej oraz

limitami ustalonymi w założeniach do projektu budżetu. Tę fazę prac kończy zestawienie

części budżetu państwa w projekt budżetu państwa o szczegółowości i wymogach, które

odnoszą się do ustawy budżetowej - stosownie do zapisów art. 86 ustawy o finansach

publicznych.

Sporządzając projekt budżetu państwa Minister Finansów włącza do niego propozycje

dochodów i wydatków podmiotów enumeratywnie wymienionych w art. 121 ust. 2 ustawy

o finansach publicznych. Minister Finansów włącza do projektu ustawy budżetowej dochody

i wydatki Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej

Poznań 2010

-

str.

15

Służba przygotowawcza- IV edycja

Wielkopolski Urząd Wojewódzki w Poznaniu

Polskiej, Sądu Najwyższego, Trybunału Konstytucyjnego, Krajowej Rady Sądownictwa,

sądownictwa powszechnego i administracyjnego, Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznika Praw

Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka, Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Generalnego

Inspektora Ochrony Danych Osobowych, Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania

Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Krajowego Biura Wyborczego oraz Państwowej

Inspekcji Pracy. Włączenie projektów budżetów wspomnianych instytucji bez wcześniejszych

negocjacji i weryfikacji z Ministerstwem Finansów nie oznacza, że mogą one kształtować

swoje wydatki w sposób dowolny, gdyż niezależnie od przysługującego im uprawnienia, owe

wydatki muszą pozostawać w logicznym związku z możliwościami finansowymi państwa.

Etap zestawienia i uzgodnienia ostatecznej wersji projektu budżetu państwa poprzedza

weryfikacja wcześniejszych ustaleń dotyczących warunków makroekonomicznych. Efektem

weryfikacji może być stwierdzenie pewnych faktów, które mogą z kolei mieć wpływ

na poziom dochodów i wydatków budżetowych. Minister Finansów dokonuje wówczas

ostatecznych uzgodnień wersji projektu budżetu państwa z dysponentami części budżetu.

W przypadku kwestii spornych Minister Finansów sporządza protokół rozbieżności, który jest

następnie przedstawiany do ostatecznego rozstrzygnięcia na forum Rady Ministrów.

Kompletny projekt budżetu państwa Minister Finansów wnosi pod obrady Rady

Ministrów. Debata kończy się podjęciem uchwały o przyjęciu przez Radę Ministrów projektu

ustawy budżetowej.

Art. 121 ust. 1 ustawy o finansach publicznych nakłada na Radę Ministrów obowiązek

przedstawienia wraz z projektem ustawy budżetowej uzasadnienia prezentowanego

projektu. Analogiczny obowiązek spoczywa na Radzie Ministrów przy przedstawieniu

projektu ustawy o prowizorium budżetowym, gdy rząd z ważnych przyczyn nie może

w wyznaczonym terminie przedstawić projektu ustawy budżetowej.

Ustawodawca określa przykładowy katalog informacji, które winny się znaleźć

w uzasadnieniu projektu ustawy budżetowej. Należą do nich: charakterystyka głównych

celów polityki gospodarczej i społecznej, mierniki makroekonomiczne na rok budżetowy

i dwa kolejne lata, kierunki prywatyzacji majątku Skarbu Państwa, przewidywane wykonanie

budżetu państwa za rok poprzedzający rok, którego dotyczy projekt ustawy budżetowej,

omówienie projektowanych przychodów i rozchodów oraz dochodów i wydatków

budżetowych. Także Regulamin Sejmu stanowi, że „do projektu ustawy załącza się

uzasadnienie”.

Poznań 2010

-

str.

16

Służba przygotowawcza- IV edycja

Wielkopolski Urząd Wojewódzki w Poznaniu

W procedurze uchwalania ustawy budżetowej występuje obowiązek przedłożenia

Sejmowi przez Radę Ministrów uchwalonego projektu ustawy budżetowej w terminie do

dnia 30 września roku poprzedzającego rok budżetowy.

Rozpatrywanie przez Sejm projektów ustaw odbywa się według ściśle ustalonych

procedur, obejmując kolejne fazy postępowania, tradycyjnie określane „czytaniami”.

Regulamin Sejmu określa rozpatrywanie projektów ustaw w trzech czytaniach. Regulamin

Sejmu przewiduje także procedury szczególne postępowania ustawodawczego dla ustaw

stanowiących odrębną kategorię wśród ustaw zwykłych.

Szczególny tryb prac nad budżetem związany jest także z faktem konstytucyjnego

ograniczenia do 4 miesięcy czasu trwania postępowania ustawodawczego, począwszy od dnia

przedłożenia Sejmowi projektu ustawy budżetowej. Jeżeli w tym czasie ustawa nie zostanie

przedstawiona Prezydentowi do podpisu, wówczas jest on uprawniony do zarządzenia

skrócenia kadencji Sejmu.

Polski system prawny przewiduje uczestnictwo obydwu izb parlamentu w uchwalaniu

ustawy budżetowej, a szczególny tryb postępowania ustawodawczego wyraża się w tym

wypadku w ograniczeniu uprawnień Senatu (w porównaniu z zasadami ogólnymi trybu

ustawodawczego). W doktrynie panuje pogląd o braku uprawnień Senatu do odrzucenia

ustawy budżetowej uchwalonej przez Sejm. Senat jest jedynie uprawniony do uchwalenia

ustawy budżetowej lub zgłoszenia do niej poprawek.

Regulamin Sejmu stanowi, że wnioskodawca projektu ustawy zobowiązany jest

wskazać osobę upoważnioną do reprezentowania go w pracach nad projektem.

Na posiedzeniu Sejmu rządowy projekt ustawy budżetowej przedstawia zwyczajowo Premier

lub Minister Finansów. Prezentuje on warunki, w których zadania państwa będą w przyszłym

okresie realizowane oraz główne założenia, którymi kierował się rząd przyjmując określoną

koncepcję polityki finansowej na rok budżetowy.

Pierwsze czytanie ma miejsce na posiedzeniu plenarnym Sejmu, gdzie mogą być

także zgłaszane pytania posłów dotyczące projektu. Ten element procedury budżetowej także

odróżnia tryb prac nad ustawą budżetową od prac nad projektami innych ustaw, które w myśl

Regulaminu Sejmu prezentowane są w ramach pierwszego czytania na posiedzeniu komisji.

Po dyskusji na forum plenarnym projekt ustawy budżetowej kierowany jest do rozpatrzenia

przez komisje sejmowe, wśród których wiodącą rolę pełni Komisja Finansów Publicznych.

Poszczególne części projektu budżetu rozpatrywane są przez właściwe komisje sejmowe.

Komisje mogą zwracać się z pytaniami do autorów poszczególnych części ustawy budżetowej

Poznań 2010

-

str.

17

Służba przygotowawcza- IV edycja

Wielkopolski Urząd Wojewódzki w Poznaniu

oraz do Ministra Finansów w celu uzyskania dodatkowych informacji potrzebnych do zajęcia

stanowiska dotyczącego projektu ustawy. Komisja Finansów Publicznych gromadzi

stanowiska poszczególnych komisji sejmowych, które zawierają wnioski, opinie oraz

propozycje poprawek wraz z uzasadnieniami.

Drugie czytanie projektu ustawy obejmuje przedstawienie Sejmowi sprawozdania

komisji, przeprowadzenie debaty oraz zgłaszanie poprawek i wniosków.

Komisja Finansów Publicznych, po rozpatrzeniu - przy udziale przedstawicieli

poszczególnych komisji sejmowych - stanowisk zaproponowanych przez komisje,

przedstawia na posiedzeniu Sejmu sprawozdanie wraz z wnioskami o ich przyjęcie bez

poprawek lub z poprawkami, a także informuje Sejm o nieuwzględnionych wnioskach

poszczególnych komisji sejmowych. Następnie odbywa się debata, w trakcie której zazwyczaj

są zgłaszane propozycje poprawek i wniosków. Przyjmując jedynie jako wariant teoretyczny,

gdyby propozycji poprawek i wniosków nie zgłoszono, to mogłoby się odbyć trzecie czytanie.

Jeżeli w drugim czytaniu zgłoszone zostaną nowe poprawki i wnioski, projekt jest ponownie

kierowany do komisji celem ich dalszego rozpatrzenia.

Regulacją ograniczającą możliwość zmian wprowadzanych przez Sejm jest

konstytucyjny zakaz dokonywania zmian przez władzę ustawodawczą wysokości deficytu

proponowanego przez Radę Ministrów. Sejm może więc przeprowadzać zmiany w strukturze

i wysokości wydatków jedynie wtedy, kiedy znajdzie dla nich źródło pokrycia. Zatem

w praktyce może zwiększyć wydatki na określony cel albo poprzez obniżenie innego rodzaju

wydatków, albo poprzez podwyższenie dochodów.

Trzecie czytanie projektu obejmuje przedstawienie przez posła sprawozdawcę

poprawek i wniosków zgłoszonych podczas drugiego czytania wraz z rekomendacją o ich

przyjęciu lub odrzuceniu oraz głosowanie. Porządek głosowania jest określony przez

Regulamin Sejmu.

Marszałek Sejmu przekazuje Marszałkowi Senatu i Prezydentowi potwierdzony

swoim podpisem tekst uchwalonej przez Sejm ustawy budżetowej.

Marszałek Senatu kieruje ustawę do oceny komisji senackich. W trakcie prac komisji

nad częściami ustawy mogą one zwracać się do poszczególnych resortów z wnioskami

o udzielenie wyjaśnień. Komisje senackie po rozpatrzeniu poszczególnych części ustawy

budżetowej przekazują swoje opinie do Komisji Budżetu i Finansów Publicznych, która

podobnie jak Komisja Finansów Publicznych w Sejmie koordynuje całość prac nad ustawą

w Senacie. Na podstawie zaprezentowanych opinii Komisja Budżetu i Finansów

Poznań 2010

-

str.

18

Służba przygotowawcza- IV edycja

Wielkopolski Urząd Wojewódzki w Poznaniu

Publicznych przygotowuje projekt uchwały Senatu, w której proponuje przyjęcie ustawy

bez poprawek bądź wprowadzenie do ustawy poprawek. Senatorowie, podobnie jak posłowie,

mogą zgodnie z Regulaminem Senatu zgłaszać poprawki do projektu, z jednym

konstytucyjnym ograniczeniem. Podobnie jak miało to miejsce podczas prac Sejmu, poprawki

Senatu zwiększające wydatki lub zmniejszające dochody wynikające z projektów

przedłożonych przez rząd nie mogą powodować ustalenia większego deficytu budżetowego.

Poprawki Senatu zgłoszone Sejmowi są kierowane do Komisji Finansów

Publicznych, która przedstawia Sejmowi swoje sprawozdanie. Uchwałę Senatu proponującą

poprawkę Sejm przyjmuje lub odrzuca bezwzględną większością głosów w obecności co

najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

Ustalony po rozpatrzeniu propozycji Senatu tekst ustawy, potwierdzony podpisem

Marszałka Sejmu, zostaje przez Marszałka Sejmu przesłany Prezydentowi. W Konstytucji

w sposób szczególny określono kompetencje Prezydenta dotyczące ustawy budżetowej.

Prezydent nie może odmówić podpisania ustawy budżetowej i przekazać ją Sejmowi

do ponownego rozpatrzenia. Prezydent może natomiast przed podpisaniem ustawy

budżetowej zwrócić się do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o zbadanie zgodności

ustawy budżetowej (lub ustawy o prowizorium budżetowym) z Konstytucją.

Uchwalona przez parlament ustawa budżetowa wchodzi w życie po podpisaniu jej

przez Prezydenta w ciągu 7 dni od przedstawienia przez Marszałka Sejmu. Następnie

Prezydent zarządza ogłoszenie podpisanej ustawy w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej

Polskiej.

Alternatywą wobec projektu ustawy budżetowej jest projekt ustawy o prowizorium

budżetowym. Minister Finansów opracowuje projekt ustawy o prowizorium budżetowym

i przedstawia go Radzie Ministrów, ta zaś uchwala go i przedkłada Sejmowi w terminie do

dnia 30 września roku poprzedzającego rok budżetowy, jeżeli w tym czasie nie przygotowano

projektu ustawy budżetowej. Prowizorium budżetowe nie może być stałym corocznym

sposobem prowadzenia gospodarki budżetowej, a jedynie tymczasowym i wyjątkowym,

którego wprowadzenie motywowane może być ważnymi przyczynami.

Prowizorium budżetowe obowiązuje do momentu uchwalenia ustawy budżetowej.

Zgodnie z art. 126 ust. 3 ustawy o finansach publicznych, na 3 miesiące przed zakończeniem

okresu obowiązywania prowizorium Rada Ministrów musi przedstawić Sejmowi projekt

ustawy budżetowej.

Poznań 2010

-

str.

19

Służba przygotowawcza- IV edycja

Wielkopolski Urząd Wojewódzki w Poznaniu

Jeżeli ustawa budżetowa lub ustawa o prowizorium budżetowym nie zostanie

ogłoszona przed rozpoczęciem roku budżetowego Rada Ministrów dysponuje środkami

finansowymi na cele publiczne na podstawie przedłożonego projektu ustawy budżetowej.

W przypadku gdy w ciągu 4 miesięcy od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy

budżetowej nie zostanie ona przedłożona Prezydentowi do podpisu może on zarządzić

w ciągu 14 dni skrócenie kadencji Sejmu.

Zgodnie z art. 125 ust. 1 ustawy o finansach publicznych, w trakcie procesu

uchwalania budżetu państwa dysponenci części budżetowych w terminie do 25 października

przekazują informacje jednostkom podległym - o kwotach dochodów i wydatków oraz

jednostkom samorządu terytorialnego - o kwotach dotacji na zadania z zakresu administracji

rządowej. Z ust. 2 wynika natomiast obowiązek dla jednostek podległych dysponentom części

budżetowych opracowania i przekazania im w terminie do dnia 1 grudnia projektów planów

finansowych.

Po ogłoszeniu ustawy budżetowej dysponenci części budżetowych w ciągu 21 dni

zobowiązani są ustalić i przedstawić Ministrowi Finansów układ wykonawczy swoich części

budżetu (art. 128 ust. 1 ustawy o finansach publicznych). Dysponenci części budżetu, mają

również obowiązek na podstawie art. 128 ust. 3 ustawy o finansach publicznych, w terminie

21 dni od ogłoszenia ustawy budżetowej przekazać dysponentom niższych szczebli

informację o wysokości ostatecznych kwot dochodów i wydatków. Kwoty te będą stanowiły

podstawę sporządzenia przez dysponentów drugiego i trzeciego stopnia planów finansowych.

Poznań 2010

-

str.

20

Służba przygotowawcza- IV edycja

Wielkopolski Urząd Wojewódzki w Poznaniu

3. Dyscyplina budżetowa.

Odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych podlegają:

1) osoby wchodzące w skład organu wykonującego budżet lub plan finansowy jednostki

sektora finansów publicznych albo jednostki niezaliczanej do sektora finansów

publicznych otrzymującej środki publiczne lub zarządzającego mieniem tych jednostek;

2) kierownicy jednostek sektora finansów publicznych;

3) pracownicy jednostek sektora finansów publicznych, którym powierzono określone

obowiązki w zakresie gospodarki finansowej lub czynności przewidziane w przepisach

o zamówieniach publicznych;

4) osoby gospodarujące środkami publicznymi przekazanymi jednostkom niezaliczanym

do sektora finansów publicznych.

Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest:

1) nieustalenie należności Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub innej

jednostki sektora finansów publicznych albo ustalenie takiej należności w wysokości

niższej niż wynikająca z prawidłowego obliczenia;

2) niepobranie lub niedochodzenie należności Skarbu Państwa, jednostki samorządu

terytorialnego lub innej jednostki sektora finansów publicznych albo pobranie lub

dochodzenie tej należności w wysokości niższej niż wynikająca z prawidłowego

obliczenia;

3) niezgodne z przepisami umorzenie należności Skarbu Państwa, jednostki samorządu

terytorialnego lub innej jednostki sektora finansów publicznych albo dopuszczenie

do przedawnienia tej należności;

4) niedochodzenie nadmiernie lub nienależnie pobranych środków pochodzących:

a) z budżetu Unii Europejskiej,

b) z innych źródeł zagranicznych, niepodlegających zwrotowi.

Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest dopuszczenie przez kierownika

jednostki sektora finansów publicznych do uszczuplenia wpływów należnych Skarbowi

Państwa, jednostce samorządu terytorialnego lub innej jednostce sektora finansów

publicznych wskutek zaniedbania lub niewypełnienia obowiązków w zakresie kontroli

finansowej.

Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest:

Poznań 2010

-

str.

21

Służba przygotowawcza- IV edycja

Wielkopolski Urząd Wojewódzki w Poznaniu

1) nieprzekazanie do budżetu w należnej wysokości pobranych dochodów należnych

Skarbowi Państwa lub jednostce samorządu terytorialnego lub nieterminowe przekazanie

tych dochodów;

2) niedokonanie wpłaty do budżetu w należnej wysokości nadwyżki dochodów własnych

przez jednostkę budżetową, nadwyżki środków obrotowych przez zakład budżetowy albo

części zysku przez gospodarstwo pomocnicze jednostki budżetowej lub nieterminowe

dokonanie tej wpłaty.

Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest przeznaczenie dochodów,

z wyłączeniem dochodów własnych oraz dochodów gromadzonych na rachunku funduszu

motywacyjnego, uzyskiwanych przez jednostkę budżetową na wydatki ponoszone w tej

jednostce.

Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest:

1) przekazanie dotacji z naruszeniem zasad lub trybu jej udzielania;

2) nierozliczenie przekazanej dotacji lub nieterminowe rozliczenie tej dotacji;

3) nieustalenie kwoty dotacji podlegającej zwrotowi do budżetu.

Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest:

1) wydatkowanie dotacji niezgodnie z przeznaczeniem określonym przez udzielającego

dotację;

2) nierozliczenie otrzymanej dotacji lub nieterminowe rozliczenie tej dotacji;

3) niedokonanie zwrotu dotacji w należnej wysokości lub nieterminowe dokonanie zwrotu

tej dotacji.

Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest dokonanie zmiany w budżecie lub

planie finansowym jednostki sektora finansów publicznych bez upoważnienia albo

z przekroczeniem zakresu upoważnienia.

Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest dokonanie wydatku ze środków

publicznych bez upoważnienia albo z przekroczeniem zakresu upoważnienia.

Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest dopuszczenie przez kierownika

jednostki sektora finansów publicznych do dokonania wydatku powodującego przekroczenie

kwoty wydatków ustalonej w rocznym planie finansowym jednostki wskutek zaniedbania lub

niewypełnienia obowiązków w zakresie kontroli finansowej.

Poznań 2010

-

str.

22

Służba przygotowawcza- IV edycja

Wielkopolski Urząd Wojewódzki w Poznaniu

Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest przeznaczenie środków rezerwy

budżetowej na inny cel niż określony w decyzji o ich przyznaniu.

Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest:

1) przyznanie lub przekazanie środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej oraz

innych środków pochodzących ze źródeł zagranicznych, niepodlegających zwrotowi, bez

zachowania lub z naruszeniem procedur obowiązujących przy ich przyznaniu lub

przekazaniu;

2) przyznanie lub przekazanie środków na realizację zadań Wspólnej Polityki Rolnej bez

zachowania procedur obowiązujących przy uruchamianiu tych środków;

3) wykorzystanie środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej, niezgodnie

z przeznaczeniem lub niezgodnie z obowiązującymi procedurami.

Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest nieopłacenie przez jednostkę sektora

finansów publicznych:

1) składek na ubezpieczenia społeczne,

2) składek na ubezpieczenie zdrowotne,

3) składek na Fundusz Pracy,

4) składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych,

5) wpłat na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych

- albo ich opłacenie w kwocie niższej niż wynikająca z prawidłowego obliczenia lub

z przekroczeniem terminu zapłaty.

Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest zaciągnięcie zobowiązania bez

upoważnienia albo z przekroczeniem zakresu upoważnienia do zaciągania zobowiązań

jednostki sektora finansów publicznych.

Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest niewykonanie zobowiązania

jednostki sektora finansów publicznych, którego skutkiem jest zapłata odsetek, kar lub opłat.

Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest dopuszczenie przez kierownika

jednostki sektora finansów publicznych do niewykonania zobowiązania jednostki, którego

termin płatności upłynął, wskutek zaniedbania lub niewypełnienia obowiązków w zakresie

kontroli finansowej.

Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest udzielenie zamówienia publicznego:

Poznań 2010

-

str.

23

Służba przygotowawcza- IV edycja

Wielkopolski Urząd Wojewódzki w Poznaniu

1) wykonawcy, który nie został wybrany w trybie określonym w przepisach o zamówieniach

publicznych;

2) z naruszeniem przepisów o zamówieniach publicznych dotyczących:

a) przesłanek stosowania poszczególnych trybów udzielenia zamówienia publicznego,

b) obowiązku przekazania lub zamieszczenia ogłoszenia w postępowaniu o udzielenie

zamówienia publicznego,

c) obowiązku zawiadomienia Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych;

3) którego przedmiot lub warunki zostały określone w sposób naruszający zasady uczciwej

konkurencji;

4) z innym naruszeniem przepisów o zamówieniach publicznych, jeżeli naruszenie to miało

wpływ na wynik postępowania o udzielenie zamówienia publicznego.

Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest zawarcie umowy w sprawie

zamówienia publicznego:

1) bez zachowania formy pisemnej;

2) na czas dłuższy niż określony w przepisach o zamówieniach publicznych lub na czas

nieoznaczony, z wyłączeniem przypadków dopuszczonych w przepisach o zamówieniach

publicznych;

3) przed ostatecznym rozstrzygnięciem protestu z naruszeniem przepisów o zamówieniach

publicznych.

Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest unieważnienie postępowania

o udzielenie zamówienia publicznego z naruszeniem przepisów o zamówieniach publicznych,

określających przesłanki upoważniające do unieważnienia tego postępowania.

Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest niezłożenie przez członka komisji

przetargowej lub inną osobę występującą w postępowaniu o udzielenie zamówienia

publicznego w imieniu zamawiającego oświadczeń wymaganych przepisami o zamówieniach

publicznych.

Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest niewyłączenie z postępowania

o udzielenie zamówienia publicznego osoby podlegającej wyłączeniu z takiego postępowania

na podstawie przepisów o zamówieniach publicznych.

Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest zmiana umowy w sprawie

zamówienia publicznego z naruszeniem przepisów o zamówieniach publicznych.

Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest:

Poznań 2010

-

str.

24

Służba przygotowawcza- IV edycja

Wielkopolski Urząd Wojewódzki w Poznaniu

1) zaniechanie przeprowadzenia lub rozliczenia inwentaryzacji albo przeprowadzenie lub

rozliczenie inwentaryzacji w sposób niezgodny z przepisami ustawy o rachunkowości;

2) wykazanie w sprawozdaniu budżetowym danych niezgodnych z danymi wynikającymi z

ewidencji księgowej.

Poznań 2010

-

str.

25

Służba przygotowawcza- IV edycja

Wielkopolski Urząd Wojewódzki w Poznaniu

III. ZASADY WYDATKOWANIA PUBLICZNYCH ŚRODKÓW FINANSOWYCH.

W toku wykonywania budżetu państwa obowiązują następujące zasady gospodarki

finansowej:

1) ustalanie, pobieranie i odprowadzanie dochodów budżetu państwa następuje na zasadach i

w terminach wynikających z obowiązujących przepisów;

2) pełna realizacja zadań następuje w terminach określonych przepisami i harmonogramem;

3) dokonywanie wydatków następuje w granicach kwot określonych w planie finansowym, z

uwzględnieniem prawidłowo dokonanych przeniesień i zgodnie z planowanym

przeznaczeniem, w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasady uzyskiwania

najlepszych efektów z danych nakładów;

4) przeniesienia wydatków w budżecie państwa mogą być dokonywane na określonych

zasadach;

5) zlecanie zadań powinno następować na zasadzie wyboru najkorzystniejszej oferty,

z uwzględnieniem przepisów o zamówieniach publicznych.

Państwowe jednostki budżetowe realizujące dochody budżetowe zobowiązane są

w szczególności:

1) prawidłowo i terminowo ustalać należności z tytułu dochodów budżetu państwa oraz

gromadzonych dochodów własnych;

2) pobierać wpłaty i terminowo dokonywać zwrotów nadpłat;

3) prowadzić ewidencję dochodów budżetowych oraz dochodów własnych według części,

działów i rozdziałów określających rodzaj działalności oraz według paragrafów

klasyfikacji;

4) terminowo wysyłać do zobowiązanych wezwania do zapłaty lub faktury z tytułu

świadczonych usług,

5) terminowo wysyłać do zobowiązanych upomnienia oraz podejmować w stosunku do nich

czynności zmierzające do wykonania zobowiązania w drodze egzekucji;

6) umarzać należności nieściągalne lub podejmować w tym zakresie działania określone

w odrębnych przepisach.

Minister Finansów, w porozumieniu z dysponentami części budżetowych opracowuje

harmonogram realizacji budżetu państwa, który obejmuje:

1) prognozę dochodów budżetu państwa w poszczególnych miesiącach roku;

2) wielkość wydatków, planowanych do sfinansowania w poszczególnych miesiącach roku.

Poznań 2010

-

str.

26

Służba przygotowawcza- IV edycja

Wielkopolski Urząd Wojewódzki w Poznaniu

Harmonogram realizacji wydatków podlega aktualizacji na wniosek dysponenta części

budżetowej.

Dokonywanie wydatków następuje w granicach kwot określonych w planie finansowym, z

uwzględnieniem prawidłowo dokonanych przeniesień i zgodnie z planowanym

przeznaczeniem, w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasady uzyskiwania

najlepszych efektów z danych nakładów.

Wydatki nieprzewidziane, których obowiązkowe płatności wynikają z tytułów

egzekucyjnych lub wyroków sądowych, mogą być dokonywane bez względu na poziom

środków finansowych zaplanowanych na ten cel. Odpowiednia zmiana planu wydatków

powinna nastąpić w trybie przeniesień wydatków z innych podziałek klasyfikacji wydatków

lub z rezerw celowych.

Dysponenci części budżetowych mogą dokonywać przeniesień wydatków między

rozdziałami i paragrafami klasyfikacji wydatków, w ramach danej części i działu budżetu

państwa, z zastrzeżeniem obejmującym wydatki na uposażenia i wynagrodzenia ze stosunku

pracy, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej.

Przeniesienie polegające na zmniejszeniu lub zwiększeniu wydatków przeznaczonych na

finansowanie programów realizowanych z udziałem środków pochodzących z budżetu Unii

Europejskiej, wymaga zgody ministra właściwego do spraw rozwoju regionalnego.

Przeniesienie polegające na zmniejszeniu lub zwiększeniu wydatków majątkowych

wymaga zgody Ministra Finansów.

Dysponenci części budżetowych mogą upoważnić kierowników podległych jednostek do

dokonywania przeniesień wydatków w obrębie jednego rozdziału, z wyłączeniem wydatków

majątkowych.

Powyższe obostrzenia dotyczące przenoszenia wydatków nie mają zastosowania do

podziału rezerw budżetu państwa.

Ministrowie będący dysponentami więcej niż jednej części budżetowej mogą dokonywać

przeniesień wydatków między częściami w ramach jednego działu i rozdziału budżetu

państwa. O podjętych decyzjach ministrowie informują niezwłocznie Radę Ministrów. Rada

Ministrów może uchylić decyzję ministra.

Dysponent części budżetowej udzielając dotacji celowej, w tym jednostce sektora

finansów publicznych, w przypadku gdy odrębne przepisy lub umowa międzynarodowa nie

Poznań 2010

-

str.

27

Służba przygotowawcza- IV edycja

Wielkopolski Urząd Wojewódzki w Poznaniu

określają trybu i zasad udzielania lub rozliczania tej dotacji, zawiera umowę, w której określa

w szczególności:

1) wysokość dotacji, cel lub opis zakresu rzeczowego zadania, na którego realizację środki

dotacji są przekazywane;

2) termin wykorzystania dotacji, nie dłuższy niż do dnia 31 grudnia danego roku

budżetowego;

3) termin i sposób rozliczenia udzielonej dotacji oraz termin zwrotu niewykorzystanej części

dotacji celowej, z tym że termin ten nie może być dłuższy niż 15 dni od określonego

w umowie dnia wykonania zadania.

Dysponent części budżetowej może zlecić organizacji pozarządowej realizację swoich

zadań na podstawie zawartej z tą organizacją umowy, przyznając jednocześnie dotację celową

na realizację tych zadań.

Umowa z organizacją pozarządową powinna określać:

1) szczegółowy opis zadania, w tym cel, na jaki dotacja została przyznana, i termin jego

wykonania;

2) wysokość dotacji celowej udzielanej organizacji wykonującej zadanie i tryb płatności;

3) termin wykorzystania dotacji, nie dłuższy niż do dnia 31 grudnia danego roku

budżetowego;

4) tryb kontroli wykonywania zadania;

5) termin i sposób rozliczenia udzielonej dotacji celowej;

6) termin zwrotu niewykorzystanej części dotacji celowej, nie dłuższy niż 15 dni od

określonego w umowie dnia wykonania zadania, a w przypadku zadania realizowanego za

granicą - 30 dni od określonego w umowie dnia jego wykonania.

Dotacje udzielone z budżetu państwa w części niewykorzystanej do końca roku

budżetowego, podlegają zwrotowi do budżetu państwa odpowiednio do dnia 15 lutego

następnego roku.

Od kwot dotacji zwróconych po terminie nalicza się odsetki w wysokości określonej jak

dla zaległości podatkowych, począwszy od dnia następującego po dniu, w którym upłynął

termin zwrotu dotacji.

Wykorzystanie dotacji następuje w szczególności przez zapłatę za zrealizowane zadania,

na które dotacja była udzielona, albo w przypadku gdy przepisy odrębne stanowią o sposobie

Poznań 2010

-

str.

28

Służba przygotowawcza- IV edycja

Wielkopolski Urząd Wojewódzki w Poznaniu

udzielenia i rozliczenia dotacji, wykorzystanie następuje przez realizację celów wskazanych w

tych przepisach.

Dotacje celowe przyznane jednostkom samorządu terytorialnego na realizację zadań

z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych ustawami, w części

niewykorzystanej w danym roku, podlegają zwrotowi do budżetu państwa w części, w jakiej

zadanie nie zostało wykonane w terminie do dnia 15 lutego następnego roku.

Dotacje udzielone z budżetu państwa:

1) wykorzystane niezgodnie z przeznaczeniem,

2) pobrane nienależnie lub w nadmiernej wysokości

- podlegają zwrotowi do budżetu państwa wraz z odsetkami w wysokości określonej jak dla

zaległości podatkowych, w terminie do dnia 28 lutego roku następującego po roku, w którym

udzielono dotacji.

Dotacjami pobranymi w nadmiernej wysokości są dotacje otrzymane z budżetu

w wysokości wyższej niż określona w odrębnych przepisach, umowie lub wyższej niż

niezbędna na dofinansowanie lub finansowanie dotowanego zadania.

Dotacjami nienależnymi są dotacje udzielone bez podstawy prawnej.

Zwrotowi do budżetu państwa podlega ta część dotacji, która została wykorzystana

niezgodnie z przeznaczeniem, nienależnie udzielona lub pobrana w nadmiernej wysokości.

Odsetki od dotacji podlegających zwrotowi do budżetu państwa nalicza się począwszy

od dnia:

1) przekazania z budżetu państwa dotacji wykorzystanych niezgodnie z przeznaczeniem;

2) stwierdzenia nieprawidłowego naliczenia lub nienależnego pobrania dotacji.

Wykorzystanie dotacji niezgodnie z przeznaczeniem wyklucza prawo otrzymania dotacji

przez kolejne 3 lata, licząc od dnia stwierdzenia nieprawidłowego wykorzystania dotacji,

z wyłączeniem dotacji celowych przyznawanych jednostkom samorządu terytorialnego

na realizację:

1) zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych ustawami;

2) zadań własnych, których obowiązek dotowania z budżetu państwa wynika z odrębnych

ustaw.

W przypadku niedokonania zwrotu dotacji w terminie, organ lub inny dysponent części

budżetowej, który udzielił dotacji, wydaje decyzję określającą kwotę przypadającą do zwrotu

i termin, od którego nalicza się odsetki.

Poznań 2010

-

str.

29

Służba przygotowawcza- IV edycja

Wielkopolski Urząd Wojewódzki w Poznaniu

Zmiany kwot dotacji celowych na zadania zlecone jednostkom samorządu terytorialnego

mogą następować w terminie do dnia 15 listopada roku budżetowego, a zmiany kwot dotacji

na dofinansowanie zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego - do dnia 30 listopada

roku budżetowego. Terminy te nie obowiązują w przypadku dofinansowania zadań jednostek

samorządu terytorialnego realizowanych w związku ze zdarzeniem losowym.

Rada Ministrów kieruje wykonywaniem budżetu państwa i w tym celu może,

w drodze rozporządzenia, wydawać wytyczne, w szczególności określając:

1) organy administracji rządowej uprawnione do dokonywania określonych rodzajów

wydatków; w tym sposób dokonywania tych wydatków oraz sposób i terminy

sporządzania informacji z wykonania wydatków, a także jednostki obowiązane do ich

sporządzania;

2) jednostki sektora finansów publicznych, w których przeprowadza się audyt zewnętrzny;

3) tryb i zasady wydawania decyzji dotyczących zapewnienia finansowania z budżetu

państwa projektów finansowanych z udziałem środków pochodzących z budżetu Unii

Europejskiej;

4) tryb i zasady wydawania decyzji dotyczących zapewnienia finansowania z budżetu

państwa inwestycji wieloletnich, programów wieloletnich oraz innych wydatków

majątkowych.

Wykonanie budżetu państwa podlega kontroli Sejmu.

Rada Ministrów przedstawia Sejmowi i Najwyższej Izbie Kontroli, w terminie do dnia 31

maja roku następującego po upływie roku budżetowego, roczne sprawozdanie z wykonania

budżetu państwa.

Poznań 2010

-

str.

30