Postępowanie administracyjne

dr Joanna Łukaszyk

05.03.2013

Materiały dydaktyczne

Literatura:

•

Ustawa kodeks postępowania administracyjnego,

•

Ustawa Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi,

•

B. Adamiak. J. Borkowski. Postępowanie administracyjne i

sądowoadministracyjne. Warszawa 2012

•

W. Chróścielewski. J. P. Tarno. Postępowanie administracyjne i

postępowanie przed sądami administracyjnymi. Warszawa 2011.

•

I. Gruszka. M. Stożek. Postępowania administracyjne i

sądowoadministracyjne. Warszawa 2007.

2



Wyłączenie organu administracji,



Wyłączenie pracownika organu administracji,



Wyłączenie członka organu kolegialnego,



Skutki naruszenia przepisów o właściwości,



Zdolność do bycia stroną w postępowaniu administracyjnym,



Zdolność prawna i zdolność procesowa w postępowaniu

administracyjnym



Pełnomocnictwo procesowe

3

K.p.a. przewiduje trzy postacie instytucji wyłączenia:



Wyłączenie organu administracji,



Wyłączenie pracownika organu administracji,



Wyłączenie członka organu kolegialnego.

Wyłączenie pracownika oraz wyłączenie organu administracji to

instytucje, których celem jest zapewnienie przestrzegania ogólnych

zasad postępowania administracyjnego, w tym:



Zasady prawdy obiektywnej,



Zasady pogłębiania zaufania obywateli do organów państwowych.

Pracownicy/organy wyłączone nie są uprawnione do podejmowania

jakichkolwiek działań w postępowaniu administracyjnym, z którego

zostały wyłączone (wyjątek: czynności nie cierpiące zwłoki ze względu

na interes społeczny lub ważny interes stron).

Źródło: I. Gruszka. M. Stożek. Postępowania administracyjne i

sądowoadministracyjne. Warszawa 2007.

4

Wyłączenie pracownika i wyłączenie organu - różnice

Pracownik podlega wyłączeniu od „udziału w postępowaniu – organ podlega wyłączeniu od

„załatwienia sprawy”.

Wyłączenie pracownika dotyczy wszystkich rodzajów indywidualnych spraw administracyjnych –

wyłączenie organu dotyczy spraw z zakresu interesów majątkowych wskazanych w treści art. 25

k.p.a.

Wyłączenie pracownika/członka organu kolegialnego następuje:



Z mocy prawa (np. w sprawie, w której jest stroną albo pozostaje z jedną ze stron w takim

stosunku prawnym, że wynik sprawy może mieć wpływ na jego prawa lub obowiązki, w sprawie

swego małżonka oraz krewnych i powinowatych do drugiego stopnia) lub



W drodze postanowienia (o ile zostanie uprawdopodobnione istnienie okoliczności innych niż

wskazane powyżej – uzasadniające wyłączenie z mocy prawa, a które mogłyby wywoływać

wątpliwości co do bezstronności pracownika; wyłączenie nastąpi w tym przypadku dopiero po

wydaniu postanowienia przez bezpośredniego przełożonego lub przewodniczącego organu

kolegialnego). Podstawą prawną jest art. 24 § 3 k.p.a. , a postanowienie wydaje się:



na żądanie strony,



z urzędu,



na wniosek pracownika/członka organu kolegialnego

Źródło: I. Gruszka. M. Stożek. Postępowania administracyjne i sądowoadministracyjne. Warszawa

2007.

5

Wyłączenie organu administracji

Organ administracji publicznej podlega wyłączeniu od załatwienia sprawy dotyczącej interesów

majątkowych:
1)jego kierownika czyli osoby pełniącej funkcje organu jednoosobowego lub prezesa – przewodniczącego

organu kolegialnego
2) Małżonka kierownika organu, jego krewnych i powinowatych do drugiego stopnia, osób związanych z

nim stosunkiem przysposobienia lub kurateli,
3)osoby zajmującej stanowisko kierownicze w organie bezpośrednio wyższego stopnia lub osób

pozostających z nim w stosunkach określonych w art. 24 § 1 pkt 2 i 3.
Wyłączony organ powinien podejmować tylko czynności nie cierpiące zwłoki ze względu na interes

społeczny lub ważny interes stron.

Z powyższego wyliczenia wynika, że przyczyny wyłączenia organu administracji publicznej mają charakter

głównie majątkowy.

W przypadku wyłączenia organu sprawę załatwia:



1)w sprawach dotyczących interesów majątkowych jego kierownika lub osób mu bliskich - organ

wyższego stopnia nad organem załatwiającym sprawę,



2)w sprawach dotyczących osoby zajmującej stanowisko kierownicze w organie bezpośrednio

wyższego stopnia lub osób jej bliskich- organ wyższego stopnia nad organem, w którym osoba

wymieniona w tym przepisie zajmuje stanowisko kierownicze.

Organ wyższego stopnia może do załatwienia sprawy wyznaczyć inny podległy sobie organ. W razie gdy

osobą wymienioną w art. 25 § 1 pkt 2 jest minister albo prezes samorządowego kolegium odwoławczego,

organ właściwy do załatwienia sprawy wyznacza Prezes Rady Ministrów.

6

Wyłączenie organu administracji

Wyłączenie organu we wskazanych wyżej okolicznościach następuje z mocy

prawa, bez konieczności wydawania postanowienia w tej sprawie.

Konsekwencją wyłączenia organu jest przejście właściwości do załatwienia

sprawy na organ wyższego stopnia – następuje zatem dewolucja kompetencji

do załatwienia sprawy.

W takim przypadku organ wyższego stopnia albo załatwia sprawę sam albo

wyznacza inny organ do załatwienia sprawy. W tej sytuacji ten inny organ stanie

się właściwy w sprawie (właściwość delegacyjna).

7

Wyłączenie pracownika organu administracji – przyczyny

Podstawa prawna: art. 24 k.p.a.

8

Przyczyny dotyczące

związku pracownika

ze stroną

postępowania (art. 24

§ 1 pkt 1-4, 7 k.p.a.)

Przyczyny dotyczące

związku pracownika ze

sprawą będącą

przedmiotem

postępowania (art. 24 § 1

pkt 1 k.p.a.)

Przyczyny dotyczące

związku pracownika z

samym

postępowaniem (art.

24 § 1 pkt 4-6 k.p.a.)

Wyłączenie pracownika organu administracji

Pracownik organu administracji publicznej podlega wyłączeniu od udziału w postępowaniu w sprawie:
1)w której jest stroną albo pozostaje z jedną ze stron w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy może

mieć wpływ na jego prawa lub obowiązki,
2)swego małżonka oraz krewnych i powinowatych do drugiego stopnia,
3)osoby związanej z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli,
4)w której był świadkiem lub biegłym albo był lub jest przedstawicielem jednej ze stron, albo w której

przedstawicielem strony jest jedna z osób wymienionych w pkt 2 i 3,
5)w której brał udział w wydaniu zaskarżonej decyzji,
6)z powodu której wszczęto przeciw niemu dochodzenie służbowe, postępowanie dyscyplinarne lub karne,
7)w której jedną ze stron jest osoba pozostająca wobec niego w stosunku nadrzędności służbowej.

Powody wyłączenia pracownika od udziału w postępowaniu trwają także po ustaniu małżeństwa (§ 1 pkt

2), przysposobienia, opieki lub kurateli (§ 1 pkt 3).

Bezpośredni przełożony pracownika jest obowiązany na jego żądanie lub na żądanie strony albo z urzędu

wyłączyć go od udziału w postępowaniu, jeżeli zostanie uprawdopodobnione istnienie okoliczności nie

wymienionych w § 1, które mogą wywołać wątpliwość co do bezstronności pracownika.
Okoliczności te muszą zostać uprawdopodobnione.

Wyłączony pracownik powinien podejmować tylko czynności nie cierpiące zwłoki ze względu na interes

społeczny lub ważny interes stron.

Podstawa prawna: art. 25 k.p.a.

9

Wyłączenie pracownika organu administracji

W przypadku wyłączenia pracownika jego bezpośredni przełożony wyznacza innego pracownika do

prowadzenia sprawy.

Podstawa prawna: art. 26 k.p.a.

Wyłączenie pracownika następuję wyłącznie w sprawie zawisłej już przed organem administracji publicznej

(w toku postępowania). Po wyłączeniu pracownika do załatwienia sprawy zostaje wyznaczony inny

pracownik tego organu/członek organu kolegialnego.

Wyłączenie pracownika może prowadzić do:



Wyłączenia całego organu jednoosobowego (jeśli wyłącza się pracownika pełniącego funkcję tego

organu – czyli pracownika będącego tzw. piastunem kompetencji organu),



Wyłączenia organu administracji publicznej, jeśli dojdzie do wyłączenia wszystkich pracowników tego

organu,



Wyłączenia organu kolegialnego, zobligowanego do podejmowania decyzji w pełnych składach

osobowych – określonych osobowo, dotyczy to sytuacji, gdy organ na skutek wyłączenia jego członków

stał się niezdolny do podjęcia uchwały

Reguła jest jednak nie wyłączenie całego organu na skutek wyłączenia pracownika.

Źródło: I. Gruszka. M. Stożek. Postępowania administracyjne i sądowoadministracyjne. Warszawa 2007.

10

Wyłączenie członka organu kolegialnego

Członek organu kolegialnego podlega wyłączeniu w przypadkach określonych w art. 24 § 1

k.p.a. (analogicznych do wyłączenia pracownika)

O wyłączeniu tego członka w przypadkach określonych w art. 24 § 3 postanawia

przewodniczący organu kolegialnego lub organu wyższego stopnia na wniosek strony,

członka organu kolegialnego albo z urzędu.

Członek samorządowego kolegium odwoławczego podlega wyłączeniu od udziału w

postępowaniu w sprawie wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy, jeżeli brał udział w

wydaniu decyzji objętej wnioskiem.


Jeżeli samorządowe kolegium odwoławcze wskutek wyłączenia jego członków nie może

załatwić sprawy, minister właściwy do spraw administracji publicznej, w drodze

postanowienia, wyznacza inne samorządowe kolegium odwoławcze.

Podstawa prawna: art. 27 k.p.a.

11

Wyłączenie członka organu kolegialnego - konsekwencje

W przypadku wyłączenia organu kolegialnego sprawę załatwia:



1)w sprawach dotyczących interesów majątkowych jego kierownika lub osób mu bliskich

- organ wyższego stopnia nad organem załatwiającym sprawę,



2)w sprawach dotyczących osoby zajmującej stanowisko kierownicze w organie

bezpośrednio wyższego stopnia lub osób jej bliskich- organ wyższego stopnia nad

organem, w którym osoba wymieniona w tym przepisie zajmuje stanowisko kierownicze.

Reguła ta ma zastosowanie także w przypadku, gdy wskutek wyłączenia członków organu

kolegialnego organ ten stał się niezdolny do podjęcia uchwały z braku wymaganego

quorum.

Podstawa prawna: art. 26 k.p.a.

12

Skutki naruszenia przepisów o właściwości

Naruszenie przepisów o właściwości ma miejsce w przypadku:



Załatwienia sprawy przez organ niewłaściwy rzeczowo,



Załatwienia sprawy przez organ niewłaściwy miejscowo,



Załatwienie sprawy przez organ inny niż wskazany przez kompetentny organ rozstrzygający spór o

właściwość,



Załatwienie sprawy przez organ wyższego stopnia – nad organem, który wyłączył się z postępowania (w

sytuacji braku podstaw do wyłączenia).

Skutkiem naruszenia przepisów o właściwości przez organ administracji publicznej wydanej jest

każdorazowo nieważność decyzji administracyjnej wydanej przez organ niewłaściwy w sprawie.

Nieważność musi być stwierdzona w postępowaniu w sprawie stwierdzenia nieważności. Wszczęcie

postępowania następuje z urzędu przez organ lub na żądanie strony, zgodnie z art. 157 k.p.a.

13

Zdolność do bycia stroną w postępowaniu administracyjnym

Zgodnie z art.30.§1 k.p.a. zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych stron

ocenia się według przepisów prawa cywilnego, o ile przepisy szczególne nie stanowią

inaczej.

Osoby fizyczne nie posiadające zdolności do czynności prawnych działają przez

swych ustawowych przedstawicieli.

Strony nie będące osobami fizycznymi działają przez swych ustawowych lub

statutowych przedstawicieli.

W sprawach dotyczących praw zbywalnych lub dziedzicznych w razie zbycia prawa

lub śmierci strony w toku postępowania na miejsce dotychczasowej strony wstępują

jej następcy prawni.

W sprawach dotyczących spadków nie objętych jako strony działają osoby sprawujące

zarząd majątkiem masy spadkowej, a w ich braku - kurator wyznaczony przez sąd na

wniosek organu administracji publicznej.

14

Zdolność do bycia stroną w postępowaniu administracyjnym

Strony postępowania to osoby fizyczne, osoby prawne oraz państwowe i samorządowe jednostki

organizacyjne, jak i organizacje społeczne.
W przypadku osoby fizycznej zdolność do bycia stroną oznacza obowiązek posiadania zdolności prawnej i

zdolności do czynności prawnych, z zastrzeżeniem możliwości działania przez pełnomocnika.
W przypadku pozostałych podmiotów posiadanie osobowości prawnej nie jest przesłanką posiadania

statusu strony w postępowaniu administracyjnym.

Status strony mogą jednak posiadać także inne podmioty, jeśli przepisy szczególne przewidują taką

możliwość – przyznania zdolności prawnej w prawie administracyjnej, nawet jeśli podmioty te nie

posiadały zdolności prawnej w rozumieniu prawa cywilnego.

O zdolności do bycia stroną w postępowaniu administracyjnym przesądzają zatem przepisy prawa

administracyjnego materialnego.

Stroną będzie każdy podmiot, na który można nałożyć określone uprawnienia lub obowiązki w

postępowaniu administracyjnym.

Źródło: I. Gruszka. M. Stożek. Postępowania administracyjne i sądowoadministracyjne. Warszawa 2007.

15

Zdolność prawna i zdolność procesowa w postępowaniu administracyjnym

Art. 30 k.p.a. b określa zatem następujące instytucje prawa administracyjnego materialnego i

procesowego:



Zdolność prawną (inaczej zdolność administracyjnoprawną),



Zdolność do czynności prawnych (w prawie administracyjnym),



Zdolność procesową w postępowaniu administracyjnym



Następstwo procesowe.

Te instytucje odnosimy do treści art. 29 k.p.a. dotyczącego statusu strony.

Zdolność prawna dotyczy podmiotów dysponujących zdolnością bycia podmiotem praw i obowiązków

rozstrzyganych w formie decyzji administracyjnej. Zdolność prawną przepisy prawa administracyjnego

mogą również przyznawać podmiotom, które nie posiadają jej w rozumieniu prawa cywilnego.

Zdolność do czynności prawnych w prawie administracyjnym opiera się na cywilistycznej zdolności do

czynności prawnej, z możliwością pewnych modyfikacji, np. w zakresie możliwości obniżania granicy

wieku po osiągnięciu której osoba fizyczna może posiadać zdolność do czynności prawnej w konkretnej

regulacji z zakresu prawa administracyjnego.

Zdolność procesowa – jako instytucja bezpośrednio związana ze zdolnością do czynności prawnych –

może mieć charakter pełny, ograniczony lub może wystąpić jej brak.

16

Zdolność prawna i zdolność procesowa w postępowaniu administracyjnym

Zdolność procesowa to możliwość działania w procesie we własnym imieniu, osobiście albo przez

pełnomocnika.

Osoby fizyczne nie posiadające zdolności do czynności prawnych nie posiadają zdolności procesowej i

mogą działać tylko przez przedstawicieli ustawowych.

Jeżeli osoba fizyczna – strona postępowania - jest niezdolna do czynności prawnych i nie ma

przedstawiciela ustawowego organ administracji występuje do sądu z wnioskiem o wyznaczenie

przedstawiciela dla tej osoby (organ nie może sam wyznaczyć takiego przedstawiciela, z wyjątkiem

przedstawiciela tymczasowego dla osoby nieobecnej – strony postępowania, gdy konieczne jest podjęcie z

jej udziałem czynności niecierpiącej zwłoki).

17

Pełnomocnictwo procesowe

Elementem pełnomocnictwa procesowego jest upoważnienie podmiotu w nim wskazanego do

podejmowania czynności w postępowaniu administracyjnym w imieniu i na rachunek mocodawcy.
Źródłem umocowania jest każdorazowo oświadczenie woli mocodawcy (w tym złożone przez jego

przedstawiciela ustawowego.

Postępowanie administracyjne ogólne dopuszcza działanie za pomocą pełnomocnika, chyba że konieczne

jest osobiste działanie strony (zgodnie z art. 32 k.p.a. )

Pełnomocnikiem strony może być osoba fizyczna posiadająca zdolność do czynności prawnych.

Pełnomocnictwo powinno być udzielone na piśmie lub zgłoszone do protokołu.

Pełnomocnik dołącza do akt oryginał lub urzędowo poświadczony odpis pełnomocnictwa. Adwokat, radca

prawny, rzecznik patentowy, a także doradca podatkowy mogą sami uwierzytelnić odpis udzielonego im

pełnomocnictwa oraz odpisy innych dokumentów wykazujących ich umocowanie. Organ administracji

publicznej może w razie wątpliwości zażądać urzędowego poświadczenia podpisu strony.

W sprawach mniejszej wagi organ administracji publicznej może nie żądać pełnomocnictwa, jeśli

pełnomocnikiem jest członek najbliższej rodziny lub domownik strony, a nie ma wątpliwości co do

istnienia i zakresu upoważnienia do występowania w imieniu strony.

Zakres pełnomocnictwa ustalany jest przez mocodawcę (jedyne ograniczenie – do spraw, których

podmiotem może być w postępowaniu administracyjnym mocodawca).

18

Pełnomocnictwo procesowe – zakres podmiotowy

Pełnomocnikiem może być:



osoba o kwalifikacjach szczególnych w zakresie zastępstwa procesowego:



Adwokat,



Radca prawny,



Rzecznik patentowy,



Osoba niefachowa

Mimo dopuszczalności działania przez pełnomocnika, strona może być wezwana przez organ do

osobistego stawiennictwa w postępowaniu na podstawie art. 50-51 k.p.a., gdy konieczne jest:



Złożenie zeznać przez stronę,



Poddanie się badaniom lekarskim przez stronę.

Ponadto, obowiązek osobistego stawiennictwa może wynikać z przepisów szczególnych.

Naruszenie przepisów o dopuszczalności działania przez pełnomocnika może stanowić podstawę

wznowienia postępowania.

Źródło: I. Gruszka. M. Stożek. Postępowania administracyjne i sądowoadministracyjne. Warszawa 2007.

19

Następstwo procesowe

Następstwo procesowe to następstwo prawne w postępowaniu administracyjnym i dotyczy sytuacji, kiedy

w postępowaniu administracyjnym dochodzi do zmiany strony poprzez wystąpienie z postępowania

podmiotu który był jego stroną i wstąpienie w jego miejsce innego podmiotu.
Następstwo procesowe opiera się na normie procesowej przewidującej następstwo prawne.

Źródłem następstwa procesowego w postępowaniu administracyjnym jest art. 30 § 4 k.p.a.:
„W sprawach dotyczących praw zbywalnych lub dziedzicznych w razie zbycia prawa lub śmierci strony w

toku postępowania na miejsce dotychczasowej strony wstępują jej następcy prawni”.

Przesłanki następstwa procesowego:



Rodzaj sprawy (będącej przedmiotem postępowania),



Zdarzenie prawne skutkujące następstwem procesowym,



Czas nastąpienia tego zdarzenia.

Rodzaj sprawy ograniczony został do spraw dotyczących praw zbywalnych lub dziedzicznych (takie prawa

wyjątkowo są przedmiotem postępowania administracyjnego),
Zdarzenie prawne będące podstawą następstwa procesowego to:



Śmierć strony



Zbycie prawa (w tym także nieodpłatne przeniesienie prawa),



Czas wystąpienia zdarzenia (zdarzenie musi mieć miejsce w toku postępowania czyli między dniem

wszczęcia postępowania a dniem jego zakończenia czyli doręczenia decyzji administracyjnej) z

możliwością objęcia tym momentem także postępowania nadzwyczajne.

20

Następstwo procesowe

21

Skutki
następstwa
procesowego

Zmiana podmiotu stosunku procesowego

Pozostanie w mocy dotychczasowych czynności
procesowych postępowania i ich skuteczność
wobec następców prawnych

W przypadku śmierci strony organ wzywa
spadkobierców do wzięcia udziału w
postępowaniu

Adresatem rozstrzygnięcia jest następca prawny i
to jego dotyczą uprawnienia lub obowiązki
zawarte w decyzji administracyjnej

Następstwo procesowe - konsekwencje

22

Skutki
następstwa
procesowego

Zmiana podmiotu stosunku procesowego

Pozostanie w mocy dotychczasowych czynności
procesowych postępowania i ich skuteczność
wobec następców prawnych

W przypadku śmierci strony organ wzywa
spadkobierców do wzięcia udziału w
postępowaniu

Adresatem rozstrzygnięcia jest następca prawny i
to jego dotyczą uprawnienia lub obowiązki
zawarte w decyzji administracyjnej