1

Zarządzanie wiedzą

Dr hab. Joanna Paliszkiewicz, prof. SGGW

Literatura podstawowa

1.

Jashapara A. Zarządzanie wiedzą, PWE, Warszawa
2006

2.

Ch. Evans, Zarządzanie wiedzą, PWE, Warszawa
2005.

3.

Probst G., Raub St., Romhardt K., Zarządzanie
wiedzą w organizacji, Oficyna Ekonomiczna,
Kraków 2002.

2

Literatura uzupełniająca

1.

J. O. Paliszkiewicz, Rozwój organizacji poprzez zarządzanie
kapitałem intelektualnym, wyd. Alpha pro, Ostrołęka 2005.

2.

J.O. Paliszkiewicz, Zarządzanie wiedzą – koncepcja oceny i
modele, Wyd. SGGW, Warszawa 2007.

3.

Edvinsson L., Malone M., Kapitał intelektualny, PWN,
Warszawa 2001.

4.

W.M. Grudzewski, I.K. Hejduk, Zarządzanie wiedzą w
przedsiębiorstwach, wyd. Difin, Warszawa 2004.

1. Wprowadzenie do
zarządzania wiedzą

Podstawowe definicje

3

Zasoby przedsiębiorstwa

Obecnie wiedzę coraz częściej traktuje się jako

rodzaj zasobów przedsiębiorstwa,

a więc jako czynnik podlegający regułom

zarządzania.

Struktura zasobów wiedzy
w organizacji

Organizacja ucząca się

Z
A
S
O
B
Y

W
I
E
D
Z
Y

Z
A
S
O
B
Y

W
I
E
D
Z
Y

Kompetencje organizacji

Wiedza

Pojedynczy
pracownicy

Zespoły

Informacje

Dane

4

Dane

Dane to zbiór faktów zdarzeń,

odzwierciedlających stan obiektywny, ich rolą nie

jest ani jego ocena, ani interpretacja.

Informacja

Informacja to zbiór danych, które zostały

w jakiś sposób wzbogacone przez ich twórcę, np.

przez analizę lub uporządkowanie według

określonych kryteriów.

5

Informacja

Informacja staje się elementem wiedzy

w trzech wypadkach:

gdy zostanie porównana z inną,

gdy konsekwencje danej informacji są
podstawą podjęcia decyzji i działań,

gdy jedną informację łączymy z inną.

Definicje wiedzy

T. Davenport i L. Prusak definiują wiedzę jako

płynne połączenie doświadczenia, ocen

wartości, informacji o kontekście oraz

analitycznego wglądu w zagadnienia, które

zapewnia ramy dla oceny i włączania nowych

doświadczeń informacji. Stwierdzają także, że

wiedza organizacji wywodzi się i jest

charakterystyczna dla umysłów ludzi.

6

Definicje wiedzy

Według E. Skrzypek, wiedza jest rozumiana

jako akumulacja wiedzy podstawowej,

technicznej i umiejętności społecznych.

Odpowiednia kombinacja tych elementów

nabytych w systemie nauczania, w rodzinie,

przedsiębiorstwie oraz poprzez różne sieci

informacji daje wiedzę ogólną.

Cechy wiedzy:

Dominacja, oznaczająca nadrzędną rolę, jaką
zajmuje wiedza w stosunku do wszelkich
pozostałych zasobów.

Niewyczerpalność, oznaczająca, że wiedza
w przeciwieństwie do innych zasobów nie zużywa
się, a wprost przeciwnie, im więcej
i częściej jest używana tym jej wartość rośnie.

7

Cechy wiedzy:

Symultaniczność, oznaczająca, że sama wiedza
może być wykorzystywana przez wiele osób i w
wielu miejscach jednocześnie.

Nieliniowość, oznaczająca, że nawet niewielka ilość
wiedzy może powodować niewyobrażalnie wielkie
konsekwencje i odwrotnie: olbrzymia ilość wiedzy
może się okazać bezużyteczna.

Wiedza - podział

Wiedza dostępna (jawna)

Wiedza ukryta

8

Wiedza dostępna

Wiedza dostępna może być wyrażona w

słowach i w liczbach, łatwo zakomunikowana

i upowszechniona w postaci twardych danych,

naukowych formuł, skodyfikowanych

procedur czy uniwersalnych zasad.

Wiedza ukryta

Wiedza ukryta jest wysoce indywidualna i trudna do

sformalizowania, co sprawia, że trudno ją przekazać.

Do tej kategorii wiedzy zaliczają się subiektywny

wgląd, intuicja, przeczucia. Ponadto wiedza ukryta

jest głęboko zakorzeniona zarówno indywidualnym

działaniu i doświadczeniu, jak i w jednostkowych

ideałach, wartościach czy emocjach.

9

Wiedza ukryta - wymiary

Pierwszy to wymiar techniczny, który obejmuje rodzaj
niesformalizowanych i trudnych do wykrycie umiejętności
czy zdolności, zawierających się pod pojęciem „know –
how”.

Drugi wymiar – poznawczy. Jest złożony ze schematów,
modeli mentalnych, przekonań i spostrzeżeń zakorzenionych
tak głęboko, że przyjmuje się je za oczywiste. Ten wymiar
wyznacza nasz sposób postrzegania świata zewnętrznego.

Cechy danych i wiedzy

Dane

Informacje

Wiedza

nieuporządkowane

uporządkowana

wyizolowane

złożona

niezależne od kontekstu

zależna od kontekstu

niezależne od wykorzystującej je osoby

zależna od wykorzystującej ją osoby

odzwierciedlane w znakach języka

odzwierciedlana w modelach postępowania

analityczne syntetyczna

10

Piramida

Mądrość

Wiedza

Informacje

Dane

Mądrość

Mądrość to zdolność do podejmowania w

określonych sytuacjach rozważnych i

właściwych działań. Opiera się na etycznym

rozstrzyganiu problemów zgodnie z

wyznawanym systemem przekonań.

11

Początki zarządzania wiedzą – od
tradycji ustnej do pisma klinowego

Jedną z najstarszych form zarządzania wiedzą
jest wykorzystanie przekazu ustnego i
ludzkiej pamięci do zachowania wiedzy;

Na początku wiedzę upowszechniano jako
przekazywaną z ust do ust informację –
ogromną rolę w tym procesie odgrywała
znana z wielu kultur instytucja wędrownego
ś

piewaka.

Początki zarządzania wiedzą – od
tradycji ustnej do pisma klinowego

Przekaz rozpoczyna się w momencie, gdy
jeden człowiek dzieli się z drugim jakąś
informację, a kończy, gdy z różnorakich
przyczyn ulatnia się ona z ludzkiej pamięci.

12

Zalety komunikacji ustnej:

prędkość i sprzężenie zwrotne

uzyskanie odpowiedź w bardzo krótkim
czasie,

szybko działające sprzężenie zwrotne
umożliwia nadawcy wczesne wykrycie
niezrozumienia komunikatu i szybkie
wprowadzenie poprawek.

Wady komunikacji ustnej:

im więcej ludzi przekazuje komunikat tym
większa występuje możliwość zniekształceń:



każdy interpretuje komunikat po swojemu,



treść komunikatu w chwili, kiedy dociera do celu,
często znacznie się różni od oryginału.

13

Początki zarządzania wiedzą – od
tradycji ustnej do pisma klinowego

Najstarsze odkryte ślady pisma sięgają 3000 roku p.n.e.

Południową Mezopotamię, której rzeki obfitują w dobrą glinę

i trzciny, zamieszkiwali wówczas Sumerowie. To oni wpadli

na pomysł, aby z gliny formować tabliczki, a z trzciny

wytwarzać rylce, którymi odciskali w mokrej glinie znaki

zwane dziś pismem klinowym. Za pomocą różnych

kombinacji linii i klinów potrafili zapisać setki słów i

dźwięków. Skrybowie, zwani dubsar, przechodzili

wieloletnie szkolenie pod okiem mistrza zwanego ummia.

Cieszyli się oni w sumeryjskim społeczeństwie dużym

poważaniem, niewiele mniejszym niż wysokiej rangi kapłani.

Na glinianych tabliczkach spisywali rozmaite rzeczy, od

notatek urzędowych i kontraktów małżeńskich, poprzez

Kodeks Hammurabiego, aż po mity i legendy.

Początki zarządzania wiedzą – od
tradycji ustnej do pisma klinowego

Nie minęło wiele czasu, gdy liczba tabliczek urosła do takich

rozmiarów, że pojawiła się konieczność uporządkowania

zawartej na nich wiedzy poprzez zastosowanie jakiegoś

systemu katalogowania.

W roku 1980 archeolodzy odkopali na terenie Syrii pozostałości

starożytnego miasta Ebla, gdzie w ruinach pałacu

królewskiego odkryli komnatę pełną glinianych tabliczek,

pokrytych pismem klinowym i datowanych na 2300 rok p.n.e.

Zawierały one pierwszy, prymitywny katalog w postaci

długich list: słów, przedmiotów, nazw miejsc i gatunków.

14

Początki zarządzania wiedzą – od
tradycji ustnej do pisma klinowego

Jeden z największych magazynów wiedzy świata

starożytnego, obejmujący po10 tysięcy tekstów spisanych na

30 tysiącach glinianych tabliczek, znajdował się w bibliotece

pałacu Assurbanipala w Niniwie (około 650 roku p.n.e.).

Zbiór ten pełnił głównie funkcję asyryjskiego archiwum

państwowego. Zatrudnieni tam skrybowie i uczeni zajmowali

się porządkowaniem, weryfikowaniem i redagowaniem

wiedzy różnorodnego typu. Tabliczki przechowywano w

glinianych dzbanach, poustawianych pólkach w szeregu

komnat. Każda tabliczka miała identyfikator określający, z

którego dzbana, na której półce i z której komnaty pochodzi.

W każdej komnacie znajdowały się także tabliczki

katalogowe z opisem, jakie tabliczki i w którym miejscu są

przechowywane.

Początki zarządzania wiedzą – od
tradycji ustnej do pisma klinowego

W starożytnym Egipcie do przechowywania wiedzy
służył papirus, wytwarzany z trzciny. Bardziej
istotne informacje Egipcjanie ryli w kamieniu.

Najsłynniejszą biblioteką ery faraonów był zespól
obiektów wybudowanych przez Ramzesa II, zwany
ś

więtą biblioteką, nad której wejściem widniał napis:

„Miejsce uzdrawiania duszy”. Przechowywano tam
teksty z dziedziny: poezji i prozy, astronomii,
historii, inżynierii oraz rolnictwa, mające
towarzyszyć władcy w życiu pozagrobowym.

15

Zarządzanie wiedzą w starożytnych
krajach: Grecji i Rzymie

Za czasów słynnego filozofa Sokratesa (400 rok p.n.e.) sprzedaż wiedzy
w formie zapisanych zwojów osiągnęła pełnię rozkwitu. Kilkadziesiąt lat
później zbieranie zwojów stało się rzeczą normalną i Akademia Platona
oraz Liceum Arystotelesa najprawdopodobniej posiadały własne
biblioteki.

Wkład tekstów pisanych i gromadzących je bibliotek w rozwój kultury
helleńskiej potrafił docenić, podbiwszy Grecję, Aleksander Wielki.
Jednak dopiero po jego śmierci, w 323 roku p.n.e., jeden z jego
generałów, Ptolemeusz I, zostawszy królem Egiptu, kazał wybudować w
Aleksandrii największą bibliotekę świata starożytnego. Biblioteka ta,
zwana muzeum, funkcjonowała znakomicie przez setki lat, a jej zbiory,
obejmujące ponad 600 tysięcy zwojów, przyciągały wielu znanych
pisarzy, poetów i uczonych.

Zarządzanie wiedzą w starożytnych
krajach: Grecji i Rzymie

Niewiele mniejszą rolę odgrywała biblioteka
w Pergamonie, powstała za panowania
Attalosa I (247—197 rok p.n.e.). W jej
murach zgromadzono około 200 tysięcy
zwojów, zawierających teksty poświęcone
głównie Homerowi, geometrii i sztuce.
Pergamon i Aleksandria ostro ze sobą
rywalizowały pod względem wartości i
zasobności zbiorów.

16

Zarządzanie wiedzą w starożytnych
krajach: Grecji i Rzymie

Na Rzymianach, którzy podbili Macedonię w 168
roku p.n.e., bogactwo kultury greckiej,
odzwierciedlające się między innymi w zasobnych
zbiorach bibliotecznych, wywarło ogromne
wrażenie. Wiele książek trafiło do Rzymu jako łupy
wojenne. Zawarta w nich wiedza cieszyła się
wielkim poważaniem u rzymskich generałów, wśród
nich Lucjusza Emiliusza Paulusa, który założył
jedną z pierwszych większych bibliotek w Rzymie.

Zarządzanie wiedzą w starożytnych
krajach: Grecji i Rzymie

Wiedza zawarta w zwojach zgromadzonych przez
rzymskie biblioteki była narażona na wiele
niebezpieczeństw, między innymi na częste pożary,
ataki owadów i wi1goć. Poza tym gdy jakiś uczony
lub poeta popadł w niełaskę cesarza, jego dzieła
usuwano w całości z półek. Takie nieszczęście
przytrafiło się Owidiuszowi za rządów Augusta, a
Liwiuszowi i Wergiliuszowi pod panowaniem
Kaliguli. Jak widać, wiedza pochodząca ze źródeł
pisanych może być równie niekompletna jak ta
przekazywana ustnie.

17

Zarządzanie wiedzą w bibliotekach
katedralnych i klasztornych

Rozwój chrześcijaństwa w IV wieku n.e. wywarł
ogromny wpływ na charakter zbiorów
gromadzonych w bibliotekach. Religię wyniesiono
ponad inne dziedziny wiedzy, a biblioteki coraz
częściej lokowano przy kościołach lub klasztorach.
Przez następne tysiąc lat ich prowadzeniem
zajmowali się przede wszystkim mnisi, którzy
czytali rękopisy i przepisywali teksty teologiczne
(skryptorium), uzupełniając najważniejsze z nich
własnymi komentarzami.

Zmiana paradygmatu – przejście od
epoki druku do epoki elektroniki

Przełom w dziedzinie przechowywania i
upowszechniania wiedzy nastąpił w roku 1455 wraz
z wynalezieniem druku przez Johanna Gutenberga z
Moguncji — przynajmniej jeśli chodzi o świat
Zachodu, bo najprawdopodobniej już w VIII wieku
jako pierwsi zastosowali druk Chińczycy.

Pierwszą książką wydrukowaną w Europie była 42-
wierszowa Biblia Gutenberga, która wyglądała
niczym starannie wykaligrafowany rękopis.

18

Zmiana paradygmatu – przejście od
epoki druku do epoki elektroniki

Wynalazek druku przyczynił się do
gwałtownego rozrostu bibliotek, co znacznie
skomplikowało zarządzanie ich zbiorami. W
ten sposób narodziła się funkcja
nowoczesnego bibliotekarza,
odpowiedzialnego za gromadzenie,
porządkowanie, zabezpieczanie i
udostępnianie nieprzebranych zasobów
wiedzy zawartej w książkach.

Zmiana paradygmatu – przejście od
epoki druku do epoki elektroniki

Kolejny przełom w zakresie zarządzania
wiedzą nastąpił w drugiej połowie XX wieku
wraz z pojawieniem się komputera.
Urządzenie to poszerzyło niewyobrażalnie
możliwości: ujmowania, porządkowania,
przechowywania, upowszechniania i
wartościowania wiedzy.

19

Pracownicy

Pracownik zdolny do przekształcenia danych w

wiedzę i wykorzystania jej z korzyścią dla

firmy jest podstawowym elementem zasobów

wiedzy organizacji.

Pracownicy - kompetencje

Kompetencje – to zdolności zawodowe

pracowników (ich wiedza, umiejętności,

doświadczenie, postawy) rozważane

w stosunku do zajmowanego stanowiska lub

potencjalne ich możliwości w stosunku do

innych rodzajów działalności. Mają one aspekty

techniczne, społeczne (więzi z innymi ludźmi) i

koncepcyjne (twórcze).

20

Pracownicy - kompetencje

Osoba kompetentna to osoba uprawniona
do działania, decydowania, mająca kwalifikację
do wydawania sądów, ocen.

Podstawowe kompetencje
pracowników:

zdolność do szukania i przetwarzania informacji,

zdolność do pracy zespołowej i umiejętność współdziałania z innymi
ludźmi,

zdolność do funkcjonowania w coraz bardziej złożonych organizacjach,

umiejętność formułowania problemu i szukania rozwiązań, klasyfikowania
problemów według ich znaczenia, reagowania w nieprzewidzianych
sytuacjach,

zdolność do organizowania swojej pracy, umiejętność działania we
własnym zakresie, stawiania celów i priorytetów, stworzenia planu
działania,

zdolność do organizowania pracy innych,

umiejętność zarządzania środkami,

umiejętność wytyczania kierunków,

umiejętność decydowania i szukania kompromisowych rozwiązań,

zdolność analizowania i kontrolowania uzyskanych wyników.

21

Pracownicy - umiejętności

Pracownicy powinni też mieć odpowiednie

umiejętności, które można określić jako

zdolności człowieka do wypełniania zadań

i obowiązków na stanowisku pracy.

Kompetencje organizacji

Kompetencje organizacji składają się zazwyczaj z

szeregu różnych zasobów powiązanych ze sobą w

całość, którą zwykle trudno zdefiniować. W
przeciwieństwie do surowców naturalnych i

podzespołów dostępnych na rynku, kompetencji nie

można kupić. Powstają one w wyniku długotrwałego

procesu gromadzenia wiedzy i dlatego ich znaczenie

w walce konkurencyjnej jest tak wielkie.

22

Uczenie się organizacji

Uczenie się organizacji to proces, na który

składają się zmiany w obrębie zasobów wiedzy,

tworzenie wspólnych wzorców działań oraz wzrost

organizacyjnych kompetencji służących bieżącej

działalności i rozwiązywaniu problemów.

Definicje zarządzania wiedzą

Według Cranfield School of Management

z Wielkiej Brytanii

Zarządzanie wiedzą to ogół procesów

umożliwiających tworzenie,

upowszechnianie i wykorzystywanie

wiedzy do realizacji celów organizacji.

23

Definicje zarządzania wiedzą

Według K. E. Sveiby’ego

„

Zarządzanie wiedzą to sztuka tworzenia

wartości za pomocą niematerialnych

aktywów organizacji”

Definicje zarządzania wiedzą

Według W. R. Bukowitz i R. L. Williams

„Zarządzanie wiedzą jest procesem,

przy pomocy którego organizacja
generuje bogactwo na podstawie

swoich intelektualnych lub opartych na

wiedzy aktywach organizacyjnych”

24

Definicje zarządzania wiedzą

Według D. J. Skryme’a

„Zarządzanie wiedzą jest jasno

określonym i systematycznym

zarządzaniem istotną dla organizacji

wiedzą i związanymi z nią procesami

kreowania, zbierania, organizowania,

dyfuzji, zastosowań i eksploatacji

realizowanym w dążeniu do osiągnięcia

celów organizacji”.

Definicje zarządzania wiedzą

W firmie KPMG

Zarządzanie wiedzą to systematyczna
i zorganizowana próba wykorzystania

wiedzy wewnątrz organizacji, tak aby

przetworzyć jej umiejętności

gromadzenia i wykorzystania na efekty

rynkowe.

25

Definicje zarządzania wiedzą

W Ernest & Young

Zarządzanie wiedzą jest określane jako

system zaprojektowany tak, aby pomóc

przedsiębiorstwom w zdobywaniu,

analizowaniu i wykorzystywaniu wiedzy

w celu podejmowania szybszych,

mądrzejszych i lepszych decyzji

prowadzących do osiągnięcia przewagi

konkurencyjnej.

Elementy zarządzania wiedzą

informacja

zwrotna

lokalizowanie

wiedzy

zachowywanie

wiedzy

wykorzystywanie

wiedzy

dzielenie się wiedzą

i rozpowszechnianie jej

rozwijanie

wiedzy

pozyskiwanie

wiedzy

cele zarządzania

wiedzą

ocena wiedzy

26

Zarządzanie wiedzą

Zarządzanie wiedzą powinno ułatwić przedstawicielom

kadry menedżerskiej uznanie wiedzy za rodzaj

zasobów przedsiębiorstwa i zainspirować ich do

poszukiwania praktycznych zastosowań tych

zasobów.