Zarządzenie wiedzą - materiały do ćwiczeń
Zagadnienia związane z zarządzaniem wiedzą
I.
Pojęcia, różne definicje wiedzy1:
Najczęstsze próby definicji wiedzy wiążą się z danymi i informacjami.
Dane – znaki, obrazy czy fakty, wyrwane z kontekstu; znaki zestawione zgodnie z regułami określonej składni; np. ciąg liczb obrazujący kurs wymiany złotego na euro.
Informacje – dane przedstawione w kontekście; np. te same liczy w zestawieniu z kursami innych walut pokazujące dynamikę zmian.
Wiedza – informacje w kontekście wraz z ich zrozumieniem; informacje którym zostaje nadana struktura, mogą być już wykorzystywane w pewnym obszarze, np. analiza opłacalności inwestowania w różne waluty.
Wiedza – ogół wiadomości i umiejętności wykorzystywanych przez jednostki do rozwiązywania problemów.
Podstawą wiedzy są informacje i dane, ale w odróżnieniu od nich wiedza związana jest zawsze z konkretną osobą.
Informacja staje się wiedzą, gdy jest zinterpretowana przez ludzi, umieszczona w konkretnym kontekście i zakotwiczonym w określonym systemie wartości.
Tabela 1. Cechy danych, informacji i wiedzy
Dane
Informacje
Wiedza
Nieuporządkowane -------------------------------------------------------------------------------- uporządkowana Wyizolowane ------------------------------------------------------------------------------------------------- złożona Niezależne od kontekstu ------------------------------------------------------------------- zależna od kontekstu Niezależne od wykorzystującej je osoby ------------------------------ zależna od wykorzystującej ją osoby Odzwierciedlone w znakach języka ----------------------------odzwierciedlona w modelach postępowania Analityczne ---------------------------------------------------------------------------------------------- syntetyczna Znaki, dane, informacja, wiedza
Wiedza
Mechanizm rynku walutowego >
< struktura
Informacje
1euro = 4,00 zł > < kontekst
Dane
4,00 >
< składnia
Znaki
4;0;0 >
< ciąg znaków
1 Jerzy Baruk, Zarządzanie wiedzą i innowacjami, Kazimierz Perechuda, Zarządzanie wiedzą w przedsiębiorstwie.
strona 1 z 4
Zarządzenie wiedzą - materiały do ćwiczeń
II.
Cechy wiedzy
Wiedzę wyróżnia sześć następujących cech:2
1. Podmiotowość – interpretacja wiedzy zależy w dużym stopniu od indywidualnych doświadczeń i kontekstu , w jakim jest użyta.
2. Transferowalność – wiedza może być wydobywana z jednego miejsca i z zyskiem wprowadzona do drugiego miejsca.
3. Osadzenie – wiedza przeważnie znajduje się w ludzkich umysłach i trudno jest ją przekazywać, czyli dzielić się nią.
4. Samozasilanie – wiedza nie traci swojej wartości kiedy jest dzielona, nawet często jest tak, że wartość wiedzy rośnie w miarę dzielenia.
5. Nietrwałość – wiedza z czasem staje się nieaktualna.
6. Spontaniczność – wiedza często rozwija się w procesie, który często nie jest kontrolowany.
Wiedza ma kilka charakterystycznych cech, ważnych z punktu widzenia możliwości zarządzania nią, a mianowicie:3
1. Wiedza jest zjawiskiem dynamicznym – powstaje w wyniku interakcji pomiędzy ludźmi i organizacjami.
2. Wiedza zależy od kontekstu – o jej specyfice przesądzają określony czas i miejsce (wiedza bez kontekstu jest zaledwie informacją).
3. Wiedza jest zjawiskiem humanistycznym – nierozłącznie wiąże się z aktywnością człowieka.
4. Wiedza ma naturę subiektywną – wynikającą z zaangażowania i wierzeń, zakotwiczonych w indywidualnym systemie wartości.
III.
Rodzaje wiedzy:
1. Wiedza potoczna (zdroworozsądkowa) – zespół wiadomości potocznych, charakteryzująca się
„aktualną niepowtarzalnością” . Motywem poznawczym, w jej powstawaniu są doraźne potrzeby życiowe człowieka. Konflikty między przekonaniami potocznymi stanowią natomiast jeden z ważniejszych bodźców powstawania nauki.
2. Wiedza naukowa – zespół wiadomości naukowych, motywem poznawczym są zainteresowania teoretyczne i praktyczne człowieka.
3. Wiedza filozoficzna – zespół wiadomości dotyczących ogólnego poglądu na świat. Motywem poznawczym jest całościowe i uzasadnione uporządkowanie postępowania i nadanie sensu całemu życiu.
Rodzaje wiedzy w organizacji:
1. Wiedza jawna (zimna, skodyfikowana, formalna) – oznacza „wiedzieć co”, dotyczy faktów lub założeń, może zostać zapisana, wyrażona słowami lub znakami. Wiedza jawna jest sformalizowana, zapisana, jest dostępna4.
2. Wiedza ukryta (cicha, gorąca, nieformalna) – odpowiadająca na pytanie „wiedzieć jak”, jest to wiedza proceduralna, zawarta w umiejętnościach i rutynach, nie można jej wyrazić za pomocą słów i znaków pisanych, jest manifestowana przez jej zastosowanie, stąd też bardzo trudna do transferu.
Drzemie ona w naszych umysłach, nie jest spisana ani sformalizowana5.
2 Brdulak Jakub,Zarządzanie wiedzą, a procesu innowacji produktu, SGH w Warszawie, Warszawa 2005.
3 Ewa Głuszek, Zarządzanie zasobami niematerialnymi przedsiębiorstwa, Wyd. Akademii Ekonomicznej Wrocław 2004.
4 Ibidem.
5 Ibidem.
strona 2 z 4
Zarządzenie wiedzą - materiały do ćwiczeń
Tabela 2. Porównanie wiedzy cichej i wiedzy dostępnej
Wiedza „cicha”
Wiedza dostępna
Subiektywna
Obiektywna
Wypływa z doświadczenia
Wypływa z racjonalnego rozumowania
Charakter symultaniczny (tu i teraz)
Charakter sekwencyjny (tam i wtedy)
Praktyka
Teoria
Trudna do skopiowania i/lub transferu
Łatwa do transferu
Źródło: A. Błaszczuk, J. Brdulak, M. Guzik, A. Pawluczuk, Zarządzanie wiedzą w Polskich przedsiębiorstwach, SGH, Warszawa 2004.
1. Wiedza indywidualna (specjalistyczna) – wiedza zawarta w umiejętnościach indywidualnych pracowników.
2. Wiedza zbiorowa (społeczna) – zawarta w rutynach, procedurach, strukturach organizacyjnych, a więc na poziomie przedsiębiorstwa6.
Tabela 3. Rodzaje wiedzy
Indywidualna
Społeczna
Jawna
POZNAWCZA
ZOBIEKTYWIZOWANA
Niejawna
AUTOMATYCZNA
KOLEKTYWNA
Źródło: Ewa Głuszek, Zarządzanie zasobami niematerialnymi przedsiębiorstwa, Wyd. Akademii Ekonomicznej Wrocław 2004.
1. Wiedza poznawcza – indywidualna wiedza jawna; jest wiedzą ludzi o faktach, koncepcjach, teoriach, przechowywanych w pamięci lub osobistych notatkach.
2. Wiedza automatyczna – indywidualna wiedza niejawna; przyjmuje postać umiejętności, praktyki, zakodowanej w umyśle naukowców itd.
3. Wiedza zobiektywizowana – społeczna wiedza jawna, tzw. wiedza uzmysławiana; reprezentuje podzielane, wspólne zasoby wiedzy, streszczane w instrukcjach, komunikatach, wskazówkach, standardach, itp.
4. Wiedza kolektywna – społeczna wiedza niejawna; odzwierciedla ona wiedzę zawartą w różnych formach społecznej, instytucjonalnej praktyki i doświadczeń zawodowych.
1. Wiedza lepka - Poprzez lepkość należy rozumieć trudność przeniesienia określonych rozwiązań w inne środowisko. Lepkość wiedzy może tłumaczyć, dlaczego tak trudno kupić wiedzę kupując ludzi. Ludzie oraz ich wiedza są wtopieni w kontekst i kulturę organizacji. Przeniesienie ich w inne środowisko może spowodować, że nie będą już w stanie wykorzystywać swojej wiedzy w taki sposób, w jaki robili to wcześniej. Stąd wielkie przedsiębiorstwa, nie ukrywają swojej działalności, nie chronią się przed wizytami konkurencji. Pewnych rzeczy (w tym wiedzy) nie da się po prostu wynieść z organizacji.
6 Ewa Głuszek, Zarządzanie zasobami niematerialnymi przedsiębiorstwa, Wyd. Akademii Ekonomicznej Wrocław 2004.
strona 3 z 4
Zarządzenie wiedzą - materiały do ćwiczeń
2. Wiedza wyciekająca - Podobnej wagi problemem jest kwestia wiedzy wyciekającej. Powiązania ludzi w ich środowiskach pozaorganizacyjnych są często dużo silniejsze niż wewnątrz organizacji.
Wiedza jest w głowach ludzi, a te często chętniej komunikują się z innymi głowami na spotkaniach towarzyskich, w pubie czy w trakcie uprawiania sportu. W kontekście przewagi konkurencyjnej przedsiębiorstwa nad innymi jest to rzeczywiście dosyć poważny problem. Ponieważ kontakty osobiste wpływają bardzo pozytywnie na wymianę wiedzy, w przypadku kontaktów pracowników konkurujących ze sobą przedsiębiorstw może dochodzić do istotnych zagrożeń dla utrzymania oryginalności pomysłów. Stąd np. małżeństwa pracowników konkurujących ze sobą organizacji często są niechętnie widziane przez zwierzchników. Problem wiedzy wyciekającej to także problem pracowników odchodzących z organizacji. O ile wiedza jawna, będąca w ich posiadaniu, może być stosunkowo łatwo skodyfikowana, to wiedza ukryta, którą dysponują, jest zasobem, którego nie da się w prosty sposób odtworzyć (np. poprzez dokształcenie odpowiednich pracowników). Dlatego w przypadku, gdy pewne procesy w organizacji wymagają udziału wiedzy ukrytej pracowników, należy dokładnie im się przyjrzeć i postarać odpowiednio zabezpieczyć przed ewentualną utratą krytycznych pracowników (np. poprzez outsourcing wybranych zadań)7.
Podział wiedzy wg OECD8:
1. Wiedzieć co? – odnosi się do wiedzy o faktach, np. ilu studentów jest na Uniwersytecie Zielonogórskim?
2. Wiedzieć dlaczego? – dotyczy praw zachodzących w naturze, w ludzkim umyśle i społeczeństwie.
3. Wiedzieć jak? – odnosi się do umiejętności wykonywania konkretnych zadań i czynności.
4. Wiedzieć kto? – ukazuje, kto konkretnie jest specjalistą w danej dziedzinie wiedzy, jaki jest zakres wiedzy i zdolności tej osoby.
IV.
Zasoby wiedzy w organizacji
Zasoby wiedzy w organizacji – to jej aktywa intelektualne, będące sumą wiedzy pojedynczych pracowników oraz zespołów pracowników, które organizacja wykorzystuje w swych działaniach.
Zasoby wiedzy obejmują również dane i informacje na bazie których budowana jest wiedza indywidualna i zbiorowa.
7 Gazeta IT.
8 A. Błaszczuk, J. Brdulak, M. Guzik, A. Pawluczuk, Zarządzanie wiedzą w Polskich przedsiębiorstwach, SGH, Warszawa 2004.
strona 4 z 4