Stron

a

1

PRAWO ADMINISTRACYJNE

zaliczenie III. semestru

TERMIN:

21 stycznia 2010

sala 115

G1 - 8.30
G2 - 9.15

G3 - 10.00
G4 - 10.45

ZAKRES MATERIAŁU (nr z tabeli):

1. Administracja publiczna i prawo administracyjne

3. Organizacja prawna administracji publicznej

7. Prawne formy działania administracji publicznej

Pojęcie administracji

W potocznym ujęciu pojęcie administracji występuje w trzech znaczeniach:

1. Administracja oznacza wydzielone w paostwie struktury organizacyjne powołane specjalnie

do realizacji określonych celów o charakterze zadao publicznych

2. Administracja oznacza określoną działalnośd o specyficznych cechach podejmowaną w

ramach realizacji celów o charakterze publicznym

3. Administracja oznacza ludzi zatrudnionych w strukturach organizacyjnych wydzielonych w

paostwie (ad1.)

Pojęcie administracji publicznej

Administracja publiczna jest to przejęte przez paostwo (wymagające ingerencji organów
paostwa) i realizowane przez jego zawisłe organy, a także przez organy samorządu
terytorialnego zaspokajanie zbiorowych i indywidualnych potrzeb obywateli, wynikających
ze współżycia ludzi w społecznościach.

1

Administracja publiczna stanowi zespolenie różnych administracji działających w zakresie spraw
publicznych, przede wszystkim zaś administracji paostwowej, administracji rządowej i administracji
samorządowej. Administracja publiczna jest desygnatem na określenie struktur, działao i ludzi tych
wszystkich rodzajów administracji.

Cechy administracji publicznej:

Hierarchicznośd, przymus, monopolistyczny charakter, trwałośd, planowośd, ciągłośd, stabilnośd,
apolitycznośd, wyodrębnienie i uporządkowanie organizacyjne oraz kompetencyjne, legalizm
(oparcie na obowiązujących przepisach prawa w zakresie prawa materialnego i proceduralnego),
poszanowanie interesu publicznego (dobra ogólnego, czyli np. ochrona obywateli, środowiska)

1

J. Bod, Prawo Administracyjne, wydanie z 2004 roku, s. 16

Stron

a

2

Zasady organizacji i działania administracji publicznej:

1. Zasada związania administracji prawem. Organy administracji publicznej działają

na podstawie przepisów prawa i w granicach zakreślonych przepisami prawa.

2. Zasada kierownictwa. Kierownictwo jest to działanie organu administracji publicznej

organizacyjne, inicjatywne, koordynacyjne, sprawdzające, kadrowe, nadzorcze, kontrolne.

3. Zasada

koordynacji.

Koordynacja

w

administracji

publicznej

sprowadza

się

do harmonizowania działao różnych organów administracji i urzędów publicznych dla
osiągnięcia zamierzonych celów.

4. Zasada kolegialności. Kolegialnośd zasadza się na wspólnym podejmowaniu decyzji przez

kilka lub nawet więcej równouprawnionych osób.

5. Zasada jednoosobowości. Jednoosobowośd polega na tworzeniu jednoosobowych organów

administracji i jednoosobowym podejmowaniu decyzji.

6. Zasada zakresu działania i właściwości (kompetencji) organu. Zakres działania organu jest

określany w przepisach ustrojowych prawa administracyjnego powołującego dany organ.
Zakres ten obejmuje wyliczenie spraw, jakimi organ się zajmuje. Natomiast kompetencję
należy rozumied, jako zbiór uprawnieo organu administracji publicznej, dotyczącego
określonego zakresu spraw, w którym organ ma prawo i zarazem obowiązek działania.
Wyróżnia się kilka rodzajów właściwości:

o

właściwośd miejscowa - służy do określenia organu terenowego, który
ma kompetencję do rozstrzygnięcia danej sprawy z punktu widzenia terytorialnego
zasięgu działania.

o

właściwośd rzeczowa - jest to przyznanie organowi administracji prawa
do rozstrzygnięcia tylko określonych kategorii spraw.

o

właściwośd instancyjna - jest to wskazanie instancji właściwej do rozstrzygnięcia
danej sprawy.

7. Zasada decentralizacji. Decentralizacja wiąże się ściśle z budową aparat administracji

publicznej i rozłożeniem zadao między poszczególne ogniwa tego aparatu w układzie
pionowym.

8. Zasada nadzoru. Nadzór jest to możliwośd wynikająca z przepisów prawa wkraczania

w działalnośd jednostki nadzorowanej środkami instruktywnymi, organizacyjnymi,
kontrolnymi i władczymi.

9. Zasada kontroli. Kontrola administracji sprowadza się do wykonywania czynności

sprawdzających działania jednostek administracji publicznej.

10. Zasada odpowiedzialności. Wyróżniamy:

o

odpowiedzialnośd kierownicza - dotyczy osób pełniących kierownicze funkcje
w administracji publicznej,

o

odpowiedzialnośd karna - odpowiedzialnośd sprawcza indywidualna,

o

odpowiedzialnośd majątkowa - wiąże się ze szkodami wyrządzonymi przez urzędnika
w procesie realizacji funkcji administrowania,

o

odpowiedzialnośd służbowa - jest to odpowiedzialnośd pracowników względem
przełożonych za uchybienia wobec obowiązków służbowych.

Władztwo administracyjne to prawo użycia przymusu bezpośredniego przez organy administracyjne
dla zrealizowania ich jednostronnych zarządzeo.

Stron

a

3

Pojęcie prawa administracyjnego

Prawo administracyjne jest to zespół norm prawnych normujących administrację publiczną.
Szczególną cechą tego zbioru norm jest cecha władztwa, obrazująca możliwośd
jednostronnego

rozstrzygania

sytuacji

indywidualnych,

rozstrzygania

trwałego

i obowiązującego wszystkie podmioty prawne w paostwie oraz zabezpieczonego przymusem
paostwowym, w razie gdy treścią rozstrzygnięcia jest nałożenie obowiązku.

2

Prawo administracyjne to zbiór norm regulujących organizacje i zachowanie się osób
fizycznych i innych podmiotów w zakresie nieunormowanym przez przepisy należące do
innych gałęzi prawa.

Wewnętrzne prawo administracyjne

Terminem wewnętrzne prawo administracyjne określa się liczne i bardzo zróżnicowane dyrektywy
powinnego zachowania się (nakazy, zakazy, przyzwolenia) tworzone i realizowane w organizacyjnych
układach kierownictwa w administracji publicznej. W literaturze i orzecznictwie funkcjonujące
również jako akty kierownictwa wewnętrznego.

Prawo administracyjne w Polsce obejmuje:



prawo administracyjne ustrojowe, które określa strukturę oraz zasady funkcjonowania
administracji publicznej



prawo administracyjne materialne, które reguluje prawa i obowiązki organów administracji
publicznej i obywateli



prawo administracyjne procesowe, określa postępowanie administracyjne

2

Na podstawie definicji * J. Bod, Prawo Administracyjne… s. 35+

Stron

a

4

Podmiot administrujący

(można o nim mówid tylko w kontekście normatywnym) Jest to taka regulacja prawna, która
wskazuje na podmiot (instytucję), który może podejmowad działania, z którymi wiąże się
skutki prawne i który bierze odpowiedzialnośd za te działania (za działania swoich organów):

1. Paostwo (działające przez swoje organy)
2. Jednostka samorządu terytorialnego (każda z osobna)
3. Inne formy samorządu (gospodarczy, zawodowy itd.)
4. Zakład administracyjny (cechą → świadczenie usług na rzecz jego członków; uniwersytet nie

jest jednostką organizacyjną Paostwa, jest podmiotem administrującym, bo ma
podmiotowośd prawną, ale tylko w zakresie spraw powierzonych mu ustawowo)

5. Inne (stowarzyszenia, formy prawa cywilnego itd.)

Każdy podmiot administrujący działa za pośrednictwem swoich organów.

Pojęcie organu administracji publicznej

Organ administracji publicznej jest zasadniczą jednostką składową administracji w sensie
podmiotowym. Jest to człowiek lub grupa ludzi w przypadku organu kolegialnego znajdujący
się w strukturze organizacyjnej paostwa lub samorządu terytorialnego, powołany w celu
realizacji norm prawa administracyjnego, w sposób i ze skutkami właściwymi temu prawu,
działający w granicach przyznanych mu przez prawo kompetencji.

3

Organ administracji publicznej posiada następujące cechy:

-

stanowi wyodrębnioną częśd aparatu administracji publicznej

-

działa w imieniu i na rachunek paostwa

-

uprawniony jest do korzystania ze środków władczych

-

działa w zakresie przyznanych mu kompetencji

[stosowanie środków władczych oznacza, że organ jest uprawniony do stanowienia aktów prawnych
posiadających moc obowiązującą zagwarantowaną przymusem, a więc może wyegzekwowad swoje
rozstrzygnięcia+

3

J.Bod, Prawo… s. 137

ORGANY ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

ORGANY ADMINISTRACJI

PAŃSTWOWEJ

naczelne

centralne

terenowe

ORGANY ADMINISTRACJI

RZĄDOWEJ

rządowe

paostwowe

terenowe

ORGANY

ADMINISTRACJI

SAMORZĄDOWEJ

Stron

a

5

Klasyfikacja organów administracji publicznej:

1. organy naczelne i inne organy administracji
2. centralne i terenowe *kryterium zasięg uprawnieo+
3. decydujące i pomocnicze *kryterium skutki prawne działania organów; decydujące

rozstrzygają ostatecznie ich decyzje wywołują skutki prawne egzekwowane przy pomocy
przymusu, organy pomocnicze takich uprawnieo nie mają – one jedynie przygotowują
rozstrzygnięcia+

4. jednoosobowe [monokratyczne] i wieloosobowe/kolegialne [kryterium stanowi struktura

organu]

5. zawodowe i społeczne *kryterium wynagrodzenie za pracę+.

Zakres działania wskazuje jakimi sprawami będzie się zajmował organ [czyli jest to ustalenie jakie
zadania będzie realizował organ+.

Właściwośd *kompetencja+ oznacza jaki organ jest powołany do załatwienia danej sprawy. Wyróżnia
się następujące rodzaje właściwości:

-

właściwośd rzeczowa – dotyczy kategorii spraw przydzielonych organowi;

-

właściwośd miejscowa – dotyczy ustalenia terytorium działania organu;

-

właściwośd instancyjna – dotyczy ustalenia instancji właściwej do rozstrzygnięcia sprawy;

Zasadą jest nie przenoszenie kompetencji a więc obowiązuje zasada przestrzegania właściwości.

Jednak obowiązuje także możliwośd przenoszenia kompetencji np. w drodze ustawowej możliwe jest
zlecenie zadao z zakresu właściwości innego podmiotu. Przeniesienie zadao musi zawsze obejmowad
przekazanie odpowiednich środków umożliwiających realizacje zadao zleconych.

Naczelne organy administracji

Naczelnymi organami administracji rządowej w Polsce są te, które określa się jako
zwierzchnie wobec pozostałych organów i innych podmiotów organizacyjnych paostwa
w strukturze administracji rządowej. Naczelne organy administracji publicznej są powoływane
przez Prezydenta bezpośrednio albo po uprzednim wyborze przez Sejm. Ich właściwośd
miejscowa obejmuje terytorium całego paostwa. W ujęciu funkcjonalnym i strukturalnym
do naczelnych organów administracji publicznej zalicza się Radę Ministrów oraz organy, które
wchodzą w jej skład.

Według definicji zawartej w Kodeksie postępowania administracyjnego organami naczelnymi są:



w stosunku do organów administracji rządowej, organów jednostek samorządu
terytorialnego, z wyjątkiem samorządowych kolegiów odwoławczych, oraz organów
paostwowych i samorządowych jednostek organizacyjnych - Prezes Rady Ministrów lub
właściwi ministrowie,



w stosunku do innych organów paostwowych - odpowiednie organy o ogólnopolskim zasięgu
działania,



w stosunku do organizacji społecznych naczelne organy tych organizacji, a w razie jego braku
- Prezes Rady Ministrów lub właściwi ministrowie sprawujący zwierzchni nadzór nad ich
działalnością.

Stron

a

6

Centralne organy administracji

Centralny organ administracji paostwowej organ, który zasięgiem swojego działania
obejmuje obszar całego paostwa, w przeciwieostwie do terenowego organu administracji,
który zasięgiem działania obejmuje obszar mniejszy, np. województwo czy gminę.
W znaczeniu ustrojowym centralne organy administracji paostwowej są te organy, które nie
wchodzą w skład Rady Ministrów. Mogą one mied charakter kolegialny, jak np. Komisja
Papierów Wartościowych (wtedy organem jest prezes, a urząd ma charakter służebny
względem prezesa), oraz indywidualny (np. Główny Inspektor Sanitarny). Centralne organy
administracji paostwowej są niekiedy nazywane quasi-resortami (quasi-ministerstwami),
ze względu na podleganie rządowi, premierowi bądź właściwemu ministrowi.

Podległe Sejmowi:
Główny Inspektor Pracy, Główny Inspektor Ochrony Danych Osobowych, Prezes IPN

Podległe Prezesowi Rady Ministrów (m.in.):
Prezes GUS, Szef ABW, Szef Agencji Wywiadu, Szef Służby Cywilnej, Prezes Urzędu Zamówieo Publ.

Podległe odpowiednim Ministerstwom (m.in.):
Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej, Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad,
Komendant Główny Policji, Szef Obrony Cywilnej Kraju, Główny Lekarz Weterynarii, Główny Inspektor
Farmaceutyczny, Główny Inspektor Sanitarny, Główny Inspektor Ochrony Środowiska

Prawne formy działania administracji publicznej

1. Akty administracyjne
2. Akty normatywne
3. Formy działao faktycznych
4. Umowy

Akt administracyjny

Akt administracyjny jest to władcze działanie prawne organu administracyjnego skierowane
na wywołanie konkretnych, indywidualnie oznaczonych skutków prawnych. Jest aktem
stosowania prawa. Podstawą aktu administracyjnego jest przepis prawny. Do jego cech
charakterystycznych należą: jego władczośd, regulację konkretnej sprawy i wywołanie
skutków prawnych.

Ze względu na zdeterminowanie aktu administracyjnego przez podstawę prawną można wyróżnid:

1. akt deklaratoryjny wskazuje, że pewien stosunek prawny zaistniał wskutek oddziaływania

tego aktu określony stan faktyczny odpowiadający normie prawnej w sposób wiążący
następuje skutek prawny. Potwierdza uprawnienia i obowiązki, ale ich nie tworzy. Skutek
będzie potwierdzony od momentu spełnienia przesłanek „ex tunc” *czyli daty zaistnienia+
– akt ten działa wstecz. Podstawą jest ustawa.

2. akt konstytutywny ma charakter twórczy, tworzy, zmienia lub znosi [uchyla] stosunek

prawny, przy czym skutek prawny aktu następuje tutaj nie z mocy ustawy, ale z mocy aktu
administracyjnego. Skutek prawny powstaje z chwilą wydania *ogłoszenia lub doręczenia+
aktu, a więc „ex nunc”.

Stron

a

7

Podziały aktów administracyjnych



Zewnętrzne – adresowane do odrębnych podmiotów prawa (osoby fizyczne, prawne), które
nie są organizacyjnie podporządkowane organowi wydającemu akt



Wewnętrzne – adresowane do podmiotów podległych służbowo organowi wydającemu akt



Związane – akty, których warunki podjęcia są ściśle określone normami prawa



Swobodne – akty, których warunki nie są w ogóle określone normami lub są określone
częściowo



Rodzą bezpośrednie skutki prawne (np.: ostateczna decyzja administracyjna
o wywłaszczeniu skutkuje odpowiednim wpisem do ksiąg wieczystych)



Wywołują pośrednio skutki prawne

Formy aktów administracyjnych

Decyzja administracyjna to akt administracyjny stanowiący jednostronne ustalenie organu
administracji publicznej o wiążących dla jednostki i dla organu konsekwencjach normy prawnej.
Decyzje reguluje zarówno prawo materialne które rozstrzyga o jej treści jak i prawo administracyjne
procesowe które rozstrzyga o procedurze w której decyzja jest wydawana.

Zezwolenie to rodzaj aktu administracyjnego który ustala uprawnienia w sferze prawa
administracyjnego lub wyraża zgodę na dokonanie przedsięwzięd, albo podjęcie czynności
dopuszczonej normami prawa administracyjnego. Wydaje się je na czas określony lub nieokreślony.

PRZYKŁADY: pozwolenie na budowę lub rozbiórkę obiektu budowlanego; pozwolenie na utworzenie
uczelni niepaostwowej; zezwolenie na wykonywanie działalności ubezpieczeniowej,

Koncesja to akt administracyjny, nadaje on osobie fizycznej lub prawnej uprawnienia do
wykonywania określonej działalności najczęściej produkcyjnej lub usługowej. W koncesji mogą byd
określone warunki wykonywania uprawnienia *paostwo wykonuje funkcje reglamentacyjną+.

PRZYKŁADY: na wytwarzanie i obrót materiałami wybuchowymi, bronią i amunicją; na wytwarzanie
i dystrybucję paliw i energii; ochronę osób i mienia; wykonywanie usług transportu lotniczego;
rozpowszechnianie programów radiowych i telewizyjnych *katalog dziedzin nie jest zamknięty+

Licencja to akt administracyjny który ustala uprawnienia podmiotu do wykonywania określonej
działalności *niekoniecznie gospodarczej+ lub pracy zawodowej, gdy wykonywanie takiej działalności
jest związane z posiadaniem odpowiednich kwalifikacji. Licencja może byd udzielona na czas
oznaczony lub nieoznaczony.

PRZYKŁADY: licencja lotnicza, sportowa, przewodnicka, połowowa; prawo jazdy; patent żeglarski

Stron

a

8

Uznanie administracyjne

Uznanie administracyjne jest to pewna samodzielnośd organu administracji udzielona
w normie blankietowej. W warunkach określonych w hipotezie tej normy organ administracji
ma wybór między różnymi sposobami zachowania się, tzn. może samodzielnie ustalid
obiektywne kryteria rozstrzygnięcia i w oparciu o nie ustalid treśd rozstrzygnięcia; obowiązek
wydania decyzji. Uznanie może dotyczyd oceny stanu faktycznego (obiektywnie!) lub oceny
pojęd nieoznaczonych (np.: „interes publiczny”; „potrzeby i warunki miejscowe”; „dobro
podatnika”)

Należy rozróżnid uznanie administracyjne od dowolności uznania (np.: „za ładne oczy”)

Uznanie administracyjne występuje wtedy gdy norma prawna nie determinuje w sposób
jednoznaczny skutku prawnego, lecz pozostawia w sposób wyraźny dokonanie takiego wyboru
organowi administracyjnemu *ustawa pozwala na wybór następstwa prawnego przy czym można
dokonywad wyboru między dwiema lub więcej możliwościami+.

Uznanie stwarza administracji możliwośd działania na własną odpowiedzialnośd jakkolwiek
na podstawie upoważnienia udzielonego przez ustawę. Posługując się uznaniem organ jest
zobowiązany kierowad się „ratio legis” tzn. względami słuszności. Decyzje podjęte przy pomocy
decyzji uznania podlegają kontroli NSA.

Umowy

Umowy jako forma działania administracji występują w dwóch typach:

1. Umowa cywilnoprawna – na podstawie prawa cywilnego, dla wykonywania kompetencji

związanych z dysponowaniem majątkiem Skarbu Paostwa lub samorządu. Często występuje
jako umowy sprzedaży, najmu, dzierżawy czy umowa o dostawę (np. zaopatrzenia urzędu
miejskiego w materiały biurowe)

2. Umowa publicznoprawna/administracyjnoprawna – dla wykonywania kompetencji

dotyczących współpracy organów administracji w określonych dziedzinach na podstawie
przepisów prawa administracyjnego. Charakter takich umów można przypisad: związkom
komunalnym, porozumieniom komunalnym, kontraktom wojewódzkim.

Opracowano na podstawie:
J. Bod, Prawo Administracyjne, Kolonia Limited 2007
skrypty i inne materiały

www.wyslych.com