PRAWO ADMINISTRACYJNE
administracja (łac. ministrare = służyć) - pomoc,
służba, sprawowanie zarządu w cudzym interesie, w
warunkach podległości
przedmiotem prawa administracyjnego są stosunki z
zakresu administracji publicznej
administracja publiczna: rządowa (państwowa) -
załatwia sprawy publiczne o znaczeniu krajowym,
samorządowa - załatwia sprawy publiczne o znaczeniu
loka Iny m/regiona Iny m
administracja publiczna realizuje interes publiczny,
interesy publiczne to wartości charakterystyczne dla
niezindywidualizowanych (anonimowych) adresatów
administracja publiczna wykonuje funkcję porządkowo-
reglamentacyjną, zaspokaja potrzeby z zakresu usług
publicznych
uczestnikiem (nie stroną) stosunku administracyjnego
jest podmiot administrujący (organ)
przedmiotem stosunku jest sprawa publkzno-
administracyjna
ukształtowanie i realizacja następuje przy wykorzystaniu
władztwa administracyjnego i Jednostronnego ułożenia
sytuacji prawnej podmiotu administrowanego
(podporządkowanego)
stosunki administracyjno-prawne: podstawowe
(materialno-prawne), proceduralne, kontrolno-sądowe,
wewnątrzadministracyjne
3 obszary prawa administracyjnego (normy): o ustroju
administracji (organizacja i zasady funkcjonowania
aparatu administracji rządowej oraz samorządowej wraz
z problematyką terytorialnego podziału państwa),
materialne (uprawnienia i obowiązki organów
administracyjnych i podmiotów administrowanych),
proceduralne (zasady postępowania administracyjnego
w indywidualnych sprawach)
2.
organ administracji publicznej to osoba lub kolegiurr
działające w strukturze organizacyjnej państwa lub
samorządu terytorialnego, powołana w sposób
ustawowo określony w celu realizacji norm prawa
administracyjnego
organy administracji publicznej: organy
administracji państwowej (rządowej - PRP, RM, PRM,
ministrowie, wojewodowie), organy jednostek
samorządu terytorialnego, upoważnione ustawowo
organy osób prawa publicznego
funkcje z zakresu administracji publicznej mogą
sprawować w drodze ustawowego zlecenia inne
organy
przekazanie funkcji administracyjnych wymaga ustawy
lub odbywa się na podstawie porozumienia
organy administracji rządowej: organy centralne
(RM, PRM, ministrowie) i terenowe (zespolone - pod
zwierzchnictwem wojewody, nie zespolone - podległe
ministrom)
organy samorządowej administracji publicznej:
organy samorządu gminnego (rada, wójt, burmistrz,
prezydent miasta), organy samorządu powiatowego
(rada, zarząd, starosta), organy samorządu
województwa (sejmik, zarząd, marszałek)
organy: Jednoosobowe (minister, wojewoda, wójt),
kolegialne (RM, rada gminy, zarząd powiatu)
organy: wybieralne (rada, sejmik, wójt), obsadzane
w drodze nominacji (minister, wojewoda, komendant
policji)
przepis upoważniający (kompetencyjny) -
podstawa do podejmowania działań władczych
delegacja kompetencji - organ wyższego stopnia
przekazuje organowi podległemu część swoich
kompetencji, bez prawa do subdelegacji
dewolucja - przejęcie kompetencji organu niższego
przez organ wyższy organy prowadzące: jednostki wewnętrzne Skarbu
Państwa lub właściwego samorządu terytorialnego, bez
osobowości prawnej, w formie tzw. jednostek
budżetowych (szkoły, instytucje kultury, ośrodki pomocy
społecznej, zakłady opieki zdrowotnej, zakłady usług
komunalnych, zakłady komunikacji zbiorowej, zarządy
cmentarzy)
Jednostki wyodrębnione: wyposażone w osobowość
prawną (państwowe agencje, fundusze celowe)
państwowe (samorządowe) jednostki budżetowe
spełniają na ogół swoje zadania nieodpłatnie, można
przy nich utworzyć gospodarstwo pomocnicze
(subzakład)
zakłady budżetowe - odpłatnie wykonują przypisane
im zadania publiczne (zakłady szkoleniowe, przedszkola,
zarządy cmentarzy, zakłady przewozowe i usług
komunalnych), mogą zostać przekształcone w
państwowe (samorządowe) osoby prawne, spółki
kapitałowe
Jednostki prowadzone przed administrację
publiczną: zakłady administracyjne (szkoły, internaty,
zakłady), instytucje funkcjonujące na zasadach
właściwych dla przedsiębiorstwa (instytucje użyteczności
publicznej - zakłady wodociągowe, energetyczne,
przewozowe, komunalne)
organizacje pożytku publicznego (stowarzyszenia
kulturalne, sportowe, charytatywne, fundacje - na
zasadach prawa cywilnego)
3.
trójstopniowy podział terytorialny państwa: >2300
gmin, >370 powiatów, 16 województw
podziały pomocnicze: dzielnice, sołectwa, osiedla
(tworzone przez radę gminy)
specjalne podziały: administracja wojskowa,
skarbowa, celna, sanitarna, meteorologiczna, górnicza,
morska
4.
działania administracji publicznej: o charakterze
wykonawczym oraz działania kreatywne (umowy i
porozumienia administracyjne, czynności faktyczne)
akty prawne administracji publicznej: władcze:
akty normatywne (generalne), indywidualne akty
administracyjne, niewładcze: ugody, porozumienia
administracyjne, umowy cywilnoprawne
czynności taktyczne: dyspozycje organizacyjne,
zbieranie informacji, czynności materialno-techniczne,
działania społeczno-organizacyjne
akty normatywne administracji: akty prawa
miejscowego wydawane przez organy samorządu
terytorialnego oraz terenowe organy administracji
rządowej
indywidualne akty administracyjne: władcze,
jednostronne oświadczenie woli właściwego organu
administracji publicznej, określające sytuację prawną i
imiennie wskazanego adresata w indywidualnej sprawie
przyrzeczenia administracyjne (promesy)
akty administracyjne: zewnętrzne (do podmiotów
niepodporządkowanych), wewnętrzne
akty: decyzje, postanowienia, akty organów
założycielskich przedsiębiorstw państwowych,
rozstrzygnięcia nadzorcze, orzeczenia w sprawie
odpowiedzialności karno-administracyjnej
postanowienia - wydawane w toku postępowania
administracyjnego, nie rozstrzygają o istocie sprawy
akty konstytutywne - skutkują tylko na przyszłość
(zezwolenia, nakazy, zarządzenia)
akty deklaratoryjne - wsteczne skutki prawne
(orzeczenia, ustalenia, potwierdzenia)
charakter postawy prawnej: akty prawem związane
(ograniczona swoboda orzekania), akty uznaniowe
(swoboda rozstrzygnięcia) akt administracyjny można zastąpić ugodą polegającą
na pisemnym dobrowolnym porozumieniu
porozumienie administracyjne - czynności prawne w
sprawach administracyjnych pomiędzy podmiotami
wykonującymi administrację publiczną (niewładcza
forma)
organy administracji publicznej jako organy osoby
prawnej korzystają również z umów cywilnoprawnych
czynności faktyczne: czynności nie polegające na
składaniu oświadczeń woli, czynności podejmowane w
ramach struktury organizacyjnej administracji
publicznej, czynności podejmowane wobec podmiotów
spoza struktury, działania organizatorskie, czynności
administracyjno-techniczne
5.
samorząd terytorialny - samodzielne i niezależne od
państwa wykonywanie administracji publicznej, osoba
prawna
mieszkańcy jednostki terytorialnej tworzą wspólnotą
samorządową, terytorialny atrybut występuje
równolegle z substratem osobowym, członkostwo jest
przymusowe
samorząd terytorialny wykonuje wszystkie zadania
publiczne nie zastrzeżone ustawowo dla innych władz
publicznych
w trójstopniowym systemie samorządu terytorialnego
podstawową jednostką jest gmina, powiat i samorząd
województwa stanowią jedynie jej dopełnienie,
poszczególne rodzaje jednostek zajmują się odmiennymi
zadaniami
samodzielność samorządu terytorialnego podlega
ochronie sądowej, jego jednostki mają osobowość
prawną, ustawa może zlecić jednostkom samorządu
terytorialnego wykonywanie rządowych zdań
publicznych (zadania ustawowo zlecone)
na podstawie porozumienia jednostki mogą
przejmować obce zadania publiczne
dochodami jednostek samorządu terytorialnego są
dochody własne (podatki, opłaty lokalne),
subwencje ogólne, dotacje celowe z budżetu
państwa
organami nadzoru nad działalnością jednostek
samorządu terytorialnego są PRM i wojewodowie
jednostki samorządu terytorialnego oraz samorządowe
osoby prawne wykonują zadania publiczne, jednostki
samorządu terytorialnego nie podlegają sądowej
rejestracji, ich ustrój reguluje statut
rada gminy może tworzyć jednostki pomocnicze:
sołectwa, miasta, dzielnice, osiedla
gminy-miasta liczące > 100.000 mieszkańców to miasta
na prawach powiatu (powiaty grodzkie)
władza mieszkańców: bezpośrednio - głosowanie
powszechne lub referendum lokalne, pośrednio - organy
stanowiące (rada, sejmik) i wykonawcze (wójt, zarząd
powiatu, województwa); wybory są: powszechne,
równe, tajne
bezpośrednie wybory: rady gmin, powiatów, sejmiki
województw, wójtowie, burmistrzowie, prezydenci
pośrednie wybory: powiatowe i wojewódzkie organy
wykonawcze
działają tylko organy stanowiące i wykonawcze (brak
rewizyjno-kontrolnego), organ stanowiący ma
kompetencje kontrolne, działalność organów
samorządowych jest jawna
zakres działania gminy: sprawy publiczne nie
zastrzeżone ustawowo na rzecz innych podmiotów
administrujących, gmina wykonuje działania w imieniu
własnym, ma zdolność sądową i działa na własną
odpowiedzialność
zadania własne gminy: zapewnienie mieszkańcom
ładu przestrzennego, podstaw prawnych do należytej
gospodarki gruntami, ochrony środowiska lokalnego i
przyrody, utrzymania dróg, ulic, placów, mostów,
należytej organizacji ruchu drogowego, zaopatrzenia w
wodę, kanalizację, energię elektryczną, cieplną, gaz,
usuwanie nieczystości, lokalnego transportu zbiorowego,
podstawowej służby zdrowia, pomocy społecznej,
edukacji publicznej, upowszechniania rekreacji i
wypoczynku, targowisk, hal targowych, publicznego
zasobu mieszkaniowego, porządku publicznego,
bezpieczeństwa obywateli, cmentarzy komunalnych
ustawy mogą nakładać na gminę obowiązek
wykonywania zadań zleconych (ewidencji ludności,
ewidencji działalności gospodarczej, akt stanu
cywilnego, organizacji wyborów powszechnych
zadania gmin na podstawie porozumienia z
organami administracji rządowej (utrzymanie
odcinków dróg krajowych, cmentarzy wojennych, miejsc
pamięci narodowej)
gminne jednostki organizacyjne: jednostki budżetowe,
zakłady budżetowe, gospodarstwa pomocnicze,
jednostki wyodrębnione
organy gminy: rada (organ stanowiący i kontrolny},
wójt (organ wykonawczy)
jeśli siedziba rady gminy znajduje się w mieście
położonym na terytorium tej gminy, rada nazywa się
radą miejską, a organem wykonawczym jest burmistrz
(prezydent w miastach > 100.000 mieszkańców),
wybory bezpośrednie, na 4 lata, organizację określa
statut
w Jednostce pomocniczej (sołectwo, dzielnica,
osiedle) organem uchwałodawczym jest zebranie
wiejskie lub rada dzielnicowa (osiedlowa), a organem
wykonawczym sołtys lub zarząd dzielnicy (osiedla)
rada gminy: 15-25 radnych, w zależności od liczby
mieszkańców, przewodniczący (f. wewnętrzne), 1-3
wice, stałe i doraźne komisje, obligatoryjne: komisja
rewizyjna, komisja zajmująca się sprawami
budżetowymi, komisje podlegają radzie, rada obraduje
na sesjach, kontroluje działalność wójta, powołuje
komisję rewizyjną
zadania własne powiatu: edukacja publiczna, ochrona
zdrowia, pomoc społeczna, wspieranie osób
niepełnosprawnych, przeciwdziałanie bezrobociu,
ochrona konsumenta, budowa i utrzymanie dróg
pomiędzygminnych, organizowanie publicznego
transportu zbiorowego, upowszechnianie i ochrona
kultury, nadzór budowlany, kultury fizycznej i turystyki,
ochrona środowiska, geodezja, kartografia, kataster,
ochrona przeciwpożarowa i przeciwpowodziowa,
porządek publiczny i bezpieczeństwo
związki z innymi powiatami - organ stanowiący i
kontrolny to zgromadzenie, wykonawczy - zarząd
związku
doraźne porozumienia między powiatami,
stowarzyszenia
organy powiatu: rada (stanowiący, kontrolny), zarząd
(wykonawczy), wybory bezpośrednie, na 4 lata, zarząd
jest wybierany przez radę, 15 radnych (<40.000) + 2
(na każde 20.000), ale nie więcej niż 29,
przewodniczący lub 2 wice, stałe i doraźne komisje, rada
obraduje na sesjach
wyłączne właściwości rady powiatu: stanowienie aktów
prawa miejscowego, statutu, uchwalanie budżetu
powiatu, wybór i odwoływanie zarządu, powoływanie
sekretarza, skarbnika, stanowienie o kierunkach
działania zarządu, rozpatrywanie sprawozdań z
działalności, rozstrzyganie o absolutorium
organ wykonawczy powiatu: 3-5 osobowy zarząd (w
tym starosta jako przewodniczący)
zadania samorządu województwa: edukacja
publiczna, ochrona zdrowia, kultura, pomoc społeczna,
przeciwdziałanie bezrobociu, ochrona środowiska i gospodarki wodnej, obronność i bezpieczeństwo
publiczne
sejmik województwa: 30 radnych, dla województw
>2 min + 3 mandaty (za każde 500.000), na 4 lata,
komisje sejmiku (rewizyjna)
właściwość sejmiku województwa: stanowienie aktów
prawa miejscowego, uchwalanie regionalnego planu
zagospodarowania przestrzennego, uchwalanie budżetu
województwa, rozpatrywanie sprawozdań, wybór i
odwołanie zarządu województwa, powołanie/odwołanie
skarbnika
zarząd województwa jest organem wykonawczym (5
osób: marszałek, 1-2 wice, 2-3 członków)
marszałek województwa organizuje pracę zarządu,
kieruje bieżącymi sprawami województwa, reprezentuje
województwo na zewnątrz
organami nadzoru nad działalnością Jednostek
samorządu terytorialnego są: PRM i wojewoda, a w
zakresie spraw finansowych - regionalna izba
obrachunkowa; Sejm na wniosek PRM może rozwiązać
radę gminy/powiatu/sejmik województwa
6.
administracja rządowa wykonuje ustawy i zarządza
sprawami objętymi funkcjami państwa
rządową administrację ogólną na obszarze
województwa wykonują wojewoda i pozostające pod
jego zwierzchnictwem służby, straże, inspekcje oraz
częściowo samorządowy starosta
wojewoda - powoływany/odwoływany przez PRM, ma
2 wice, spełnia 5 funkcji: przedstawiciel RM w
województwie, zwierzchnik zespolonej administracji
rządowej, organ nadzoru nad j.s.t, organ wyższego
stopnia wg kpa, reprezentant Skarbu Państwa;
wojewódzka administracja zespolona: służby i
straże, podlegają UW, określa statut UW, wojewoda
może tworzyć terenowe delegatury UW
7.
Kontrola administracji: kontrola wewnętrzna
(samokontrola), zewnętrzna (NIK, regionalne izby
obrachunkowe)