Stopień ubytku słuchu a specyficzne trudności szkolne

 Lekki ubytek słuchu (21- 40 db)

Charakterystyczne zaburzenia

w rozwoju mowy i odbiorze dźwięków

Specyficzne trudności

szkolne dziecka

• Dziecko nie słyszy mowy cichej i szeptu
• Dziecko nie słyszy mowy w hałaśliwym

otoczeniu

• Dziecko ma problemy z różnicowaniem

głosek dźwięcznych i bezdźwięcznych

•

Mogą wystąpić zaburzenia w artykulacji
niektórych głosek

• Ma trudności z rozumieniem tekstów

wypowiadanych cicho lub szeptem

• Ma problemy ze śledzeniem toku lekcji
• Nie zawsze wie, co należy zrobić
• Sprawia wrażenie, że ma trudności

ze świadomą koncentracją uwagi

• Ma trudności w analizie i syntezie słuchowej słów,

co może powodować problemy w nauce czytania i
pisania

• Popełnia błędy przy pisaniu tekstów

ze słuchu.

•

Często myli głoski dźwięczne
i bezdźwięczne

 Średni ubytek słuchu (41- 70 dB)

Charakterystyczne zaburzenia

w rozwoju mowy i odbiorze dźwięków

Specyficzne trudności

szkolne dziecka

• Nie słyszy wypowiedzi z dalszej odległości
• Nie korzysta z rozmów prowadzonych w

gwarnym pomieszczeniu

• Nie nadąża za tokiem dłuższej rozmowy
• Nie korzysta z informacji, które nie są

kierowane bezpośrednio do niego

• Nie słyszy intonacji wypowiedzi
• Nie rozumie dużej części audycji radiowych i

telewizyjnych, tekstów piosenek nagrań
magnetofonowych

• Nie rozumie tekstów filmów zagranicznych z

dubbingiem

• Niewiele korzysta z przedstawień teatralnych

(szczególnie lalkowych)

• Ma zaburzoną artykulację głosek

dźwięcznych, szumiących (sz,ż,cz,dż),
syczących (s,z,c,dz),ciszących (ś,ź,ć,dź)

• Ma znaczne problemy z analizą i syntezą

słuchową

• Ma uboższe słownictwo
• Popełnia błędy gramatyczne w mowie
• Ma osłabioną pamięć słuchową

• Ma mniejszą wiedzę ogólną
• Nie nadąża za tokiem lekcji
• Z trudem korzysta z lekcji prowadzonych metodą

pogadanki i dyskusji

• Ma trudności z rozumieniem pytań i poleceń
• Ma trudności z właściwą interpretacją wypowiedzi

nacechowanych emocjonalnie

• Ma trudności z czytaniem i ze zrozumieniem

dłuższych tekstów

• Ma trudności z przyswajaniem i abstrakcyjnych

pojęć i nowych terminów

• Popełnia błędy w prawidłowym zapisie wyrazów

(myli głoski o podobnym brzmieniu)

• Ma problemy z formułowaniem poprawnych

gramatycznie wypowiedzi

• Popełnia liczne błędy językowe w wypowiedziach

pisemnych

• Odpowiada ustnie i pisemnie w sposób

uproszczony, krótko, schematycznie, często nie na
temat

• Ma trudności z przyswojeniem języka obcego

Poważny ubytek słuchu (71- 90 dB)

Charakterystyczne zaburzenia

w rozwoju mowy i odbiorze dźwięków

Specyficzne trudności

szkolne dziecka

• Słaby rozwój mowy we wszystkich jej

zakresach (leksykalnym, gramatycznym,
artykulacyjnym)

• Dziecko nie zauważa, nie różnicuje, a w

związku z tym nie reaguje adekwatnie na
dźwięki z otoczenia

• Mowę odbiera głównie na drodze wzrokowo-

słuchowej

• Nie korzysta z wypowiedzi innych uczniów w

klasie

• Ma bardzo słaba pamięć słuchową

• Ma znacznie ograniczony zasób wiedzy ogólnej,

powodujący istotne problemy w opanowaniu
wiadomości ze wszystkich przedmiotów nauczania

• Ma znacznie ograniczony zasób słownictwa

czynnego i biernego

• Ma trudności z prawidłowym formułowaniem

wypowiedzi pisemnych

• Robi bardzo dużo błędów językowych, które

sprawiają, że wypowiedzi stają się
niekomunikatywne

• Rzadko i niechętnie wypowiada się na lekcji
• Mówi niewyraźnie, co powoduje, że jego

odpowiedzi mogą być niezrozumiane

 Głęboki ubytek słuchu (91 dB i więcej)

Charakterystyczne zaburzenia

w rozwoju mowy i odbiorze dźwięków

Specyficzne trudności

szkolne dziecka

• Słaby rozwój mowy we wszystkich jej

zakresach: leksykalnym, gramatycznym,
artykulacyjnym oraz w zakresie rozumienia
mowy

• Głos jest często głuchy bądź piskliwy, zdarza

się wymowa nosowa

• Często zakłócony jest rytm mowy, melodia,

akcent i właściwa intonacja

• Dziecko mówi bądź zbyt szybko, bądź

nadmiernie przeciąga głoski

• Mowę odbiera głównie na drodze wzrokowej

• Ma trudności z komunikowaniem się, często nie jest

rozumiane przez otoczenie

• Z trudem nawiązuje kontakty społeczne
• Ma bardzo ograniczoną wiedzę, bowiem korzysta

tylko z zapisu graficznego i odczytywania mowy z
ust

• Ma tendencję do mechanicznego uczenia się na

pamięć bez rozumienia treści

• Odpowiada na pytania odtwarzając wyuczone

fragmenty.

Buryn U., Hulboj T., Kowalska M., Podziemska T.: Mój uczeń nie słyszy.

Poradnik dla nauczycieli szkół ogólnodostępnych. MEN, Warszawa 2001

Charakterystyka trudności w nabywaniu sprawności językowej dziecka ze znacznym i
głębokim ubytkiem słuchu

System leksykalny

• trudności w zapamiętywaniu inwentarza fonemów i ich kolejności w wyrazie

(wstawki, przestawienia, opuszczenia, zamiany,

• trudności w ustaleniu znaczenia wyrazów (podobne w budowie – różne znaczenie,

podobne znaczenie – różne w budowie),

• ograniczony zasób słownictwa, dominują rzeczowniki w następnej kolejności

czasowniki i przymiotniki, pozostałe części mowy stosowane w bardzo ograniczonym
zakresie.

System gramatyczny

• trudności w przyswojeniu reguł tworzenia tekstu (wypowiedzi jedno lub

wielowyrazowe nie tworzące zdania),

• brak zrozumienia funkcji jaką pełnią formy fleksyjne w zdaniu, znam regułę – ale?,
• trudności w rozumieniu przenośni i przysłów (brak doświadczenia językowego).

Substancja segmentalna:

• wymowa doliterowa (asynchroniczna wymowa głosek |dz|, |dż|, |dź| ),
• trudności w różnicowaniu głosek |i| - |y|,
• trudności w realizacji miękkości,
• dodawanie elementu wokalicznego do głosek bezdźwięcznych,
• trudności w jednoczesnej realizacji dźwięczności i wybuchowości,
• trudności w realizacji dźwięczności w wymowie głosek trących i przytartych,
• wymowa z „podwójnym miejscem artykulacji”,
• dodawanie do głosek nosowych |m|, |n| dodatkowego elementu wokalicznego

podczas wymowy w sylabie np. |mba|, |nda|,

• wolne tempo realizacji poszczególnych układów artykulacyjnych,
• trudności w płynnym łączeniu głosek w sylaby.

Substancja suprasegmentalna:

• trudności w odpowiednim ustawieniu i kontroli wysokości i natężenia fonacji,
• krótki czas fonacji i trudności w dostosowaniu długości fazy wydechu do długości

wypowiadanej frazy,

• brak akcentu, rytmu, intonacji i zachowania odpowiedniego tempa mowy.

Postlingwalna utrata słuchu

Postlingwalna utrata słuchu (głuchota częściowa/całkowita postlingwalna) to częściowa lub
całkowita utrata słuchu, która powstała po opanowaniu przez dziecko podstaw języka (jeśli
nastąpiła po 12 roku życia mówimy o osobach późnoogłuchłych).

Sprawność językowa osób z postlingwalną utratą słuchu zależy od czasu w jakim nastąpiła
utrata słuchu i stopnia ubytku słuchu, różne są więc konsekwencje utraty słuchu i potrzeby
rehabilitacyjne:

Sprawność językowa osób z postlingwalną utratą słuchu zależy od czasu w jakim nastąpiła
utrata słuchu i stopnia ubytku słuchu, różne są więc konsekwencje utraty słuchu i potrzeby
rehabilitacyjne:

• niektóre dzieci przestają mówić – „nie słyszę siebie, nie słyszę innych”,
• nie chcą nosić aparatów słuchowych (bodźce akustyczne odbierane przez aparat są

inne, od wzorców utrwalonych w pamięci słuchowej, konieczna jest nauka „słyszenia”
z aparatem, nie chcą pogodzić się z faktem nieodwracalności utraty) a bez aparatów
odbiór bodźców dźwiękowych jest znacznie ograniczony,

• występują zaburzenia w artykulacji zarówno w płaszczyźnie segmentalnej jak i

suprasegmentalnej,

• uczniowie późnoogłuchli z poważnym i głębokim ubytkiem słuchu wymagają

wsparcia psychicznego ze strony najbliższych, oraz rehabilitacji umożliwiającej
zachowanie istniejących umiejętności językowych (trening słuchowy, ćwiczenie
umiejętności odczytywania z układu warg) oraz wsparcia ze strony nauczycieli.

Jednostronna utrata słuchu a lateralizacja słuchowa

Charakterystyczne zaburzenia przy lewostronnych

uszkodzeniach słuchu

Formy pomocy przy lewostronnych

uszkodzeniach słuchu

Problemy z zachowaniami emocjonalnymi:

• trudności z kontrolowaniem emocji, drażliwość,

brak pewności siebie, niezrównoważenie
emocjonalne,

• trudności w zakresie nauki przedmiotów

humanistycznych,

• preferencja przedmiotów ścisłych,

•

trudności z percepcją muzyki (brak poczucia rytmu,
trudności z odtwarzaniem piosenek, problemy z
nauka gry na instrumentach).

Wskazana może być pomoc pedagogiczna i
psychologiczna.

Charakterystyczne zaburzenia przy prawostronnych

uszkodzeniach słuchu

Formy pomocy przy prawostronnych

uszkodzeniach słuchu

Trudności w zakresie rozwoju języka:

• trudności w czytaniu i pisaniu (wolne tempo

czytania, trudności ze zrozumieniem czytanego
tekstu, błędy w czytaniu – zamiany, przestawienia,
błędy ortograficzne),

• niepłynność mowy,
• trudności ze skupieniem uwagi na tekstach

słownych i ze zrozumieniem tekstów,

•

trudności w przyswajaniu wiedzy wymagającej
sekwencyjnego porządkowania faktów (przedmioty
ścisłe) oraz syntetycznego ujmowania faktów.

• ćwiczenia uwagi słuchowej,
• konieczność powtarzania

komunikatów w wolniejszym
tempie,

• ćwiczenia rozwijające słuch

fonemowy,

• ćwiczenia rozwijające sprawność

artykulacyjną,

•

ćwiczenia rytmu, tempa i akcentu w
wypowiedzi.

Źródło: Podniesienie efektywności kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Materiały MEN