Etapizacja Szkolenia Sportowego na Drodze do Mistrzostwa Sportowego

Etapizacja kształcenia i kształtowania atletów była już kultywowana w starożytnym

sporcie, chociaż nie ujęto jej w skomplikowany dzisiaj system terminów i pojęć ustalony
głównie przez naukę, a nie do końca respektowany przez praktykę.

Problem ten nabrał znacznego wymiaru we współczesnym sporcie, gdy z okresu

ekstensywnej pracy obfitej w treści szkoleniowe ustalane intuicyjnie przez trenerów,
wkroczono w sposób radykalny z koncepcją dążenia do wyniku sportowego za wszelką cenę,
zwiększając intensywność ćwiczeń. Stworzyło to niebezpieczny zjawisko (zakręt)
w szkoleniu, zwane powszechnie wczesną specjalizacją sportową. Przyczyniła się ona do
zahamowania rozwoju młodocianych sportowców, zbyt wczesnego osiągania maksymalnych
dla danego wieku wyników sportowych oraz zwiększonego odsiewu dzieci i młodzieży od
sportu.

Analiza tego zjawiska spowodowała powstanie dwóch etapów rozwoju kariery sportowej –

ogólnego oraz specjalnego przygotowania. Później drogą doświadczeń naukowych
i praktycznych ustalono trzy etapy szkolenia: wszechstronny, ukierunkowany i specjalny
(nie mylić z podziałem środków treningowych na ogólnorozwojowe, ukierunkowane
i specjalistyczne).

Podział na trzy etapy został przyjęty jako obowiązujący w polskim sporcie, chociaż coraz

częściej słyszy się o koncepcji pięcioetapowego szkolenia, z pierwszym etapem „naturalnego
rozwoju” i piątym – mistrzowskim.

Wymienione wyżej trzy wieloletnie fazy szkolenia sportowego (etap) można

scharakteryzować następująco:

– szkolenie wszechstronne – rozwijanie potencjału ruchowego, wyposażenie w odpowiedni

zasób umiejętności ruchowych, rozpoznanie uzdolnień i zainteresowań;

– szkolenie ukierunkowane – kierunkowe rozwijanie sprawności, kształtowanie

specjalnych zainteresowań sportowych i dalsze rozpoznawanie predyspozycji, profilowanie
potencjału ruchowego na określoną specjalność;

– szkolenie specjalistyczne – kształtowanie i doskonalenie mistrzostwa sportowego

(specjalistyczny trening bazowy, rozwój maksymalnych możliwości, stabilizacja osiągnięć).

Do tak pojętej etapizacji szkolenia konieczne było i jest nadal aktualne weryfikowanie

stosowanych w szkoleniu sportowym metod, form i środków treningowych.

Ze względu na specyficzne zadania składające się na pracę instruktora sportu należy

w wykładzie akcentować problemy związane z działalnością sportową dzieci i młodzieży.

Etap szkolenia wszechstronnego

Trwa 2–3 lata (szachy 3–4 lata). Stosunek ćwiczeń ogólnorozwojowych do

specjalistycznych i technicznych powinien kształtować się jak 60–70% do 30–40%. Zaleca się
stosowanie zmniejszonego ciężaru przyborów i przyrządów, skracanie dystansu i odcinków
biegowych itp.

Etap szkolenia wszechstronnego trwa do 11–12 roku życia (szachy 9–10 lat).

Etap przygotowania ukierunkowanego

Trwa 3–4 lata (szachy 4–5 lat). Jest to następna faza rozwoju sportowego. Stopniowo

przechodzi się do zadań bardziej specjalistycznych. Celem dydaktycznym tego etapu jest

optymalne wykorzystanie uformowanego potencjału motorycznego i innych kształconych
cech. Trening oparty jest na zasadach budowy cykli szkoleniowych. Zadania treningowe
realizujemy przez taki dobór obciążeń i środków, przy pomocy których będzie w dalszym
ciągu rozwijana wszechstronność i równocześnie kształcony potencjał zawierający zbiór cech
potrzebnych w przyszłej specjalizacji.

Etap przygotowania ukierunkowanego kończy się w wieku 16–17 lat (szachy 13–15 lat).

Etap treningu specjalistycznego

Trwa 3–4 lata (szachy 3–4 lat). Jest naturalnym następstwem dwóch poprzednich.

Kształtuje się w nim cechy specjalnego przygotowania w danej dyscyplinie. Metody, formy,
ś

rodki oraz dobór obciążeń służą budowaniu najwyższego poziomu mistrzostwa.

Etap treningu specjalistycznego kończy się w wieku 19–21 lat (szachy 16–19 lat).

Z badań wynika, że na uzyskanie poziomu mistrzowskiego zawodnik powinien

przepracować conajmniej 6–8 lat szkolenia ukierunkowanego i specjalistycznego (szachy 7–9
lat).

Na tym etapie nie kończy się szkolenie. Dochodzi etap szkolenia na poziomie

mistrzowskim już całkowicie ukształtowanego zawodnika tak pod względem fizycznym jak
i psychicznym, który nie jest wcale łatwiejszy niż poprzednie etapy. Rozwój jest powolniejszy
z uwagi na bariery wydolnościowe, fizyczne i psychiczne.