1

Justyna Kowalczyk

Etyka

Wykład 6 – 8. XII. 2008r.

Prof. dr hab. Włodzimierz Tyburski

1.

System wartości Nicolaia Hartmanna,

→

porządek ontologiczny nie pokrywa się z porządkiem hierarchii,

→

porządek ontologiczny polegał na tym, że wartości niższe są instrumentalne,
wobec niższych, (pełnią instrumentalną rolę)

→

oprócz wymienionych wysokości, trzeba wprowadzić wymiar jej

mocy,

→

zauważmy, że dana wartość może znajdować się niżej, lecz mieć od tej wyższej
wartości większą moc,

→

moc objawia się w sile negatywnej relacji jaką wywołuje wykroczenie przeciw
niej,

→

np. w hierarchii

uczciwość

jest ceniona niżej niż

heroizm

, ale jest od niego

mocniejsza, gdyż jest wymagana od każdego, zatem moc ma większą,

[

Primum vivere, deinde philosophari

- najpierw móc żyć, potem filozofować; najpierw życie,

potem filozofia.
Ważne są rzeczy zwykłe, dlatego warto zabiegać o rzeczy mniej ważne]


2.

Wartości;

→

Pytamy o istotę wartości: „Czym jest dobro? Prawda?”

→

odpowiedzią jest czym jest wartość, (po konfrontacji z pytaniami,),

→

„Jak istnieją wartości?”: spór w tej kwestii między:

•

absolutem a relatywizmem,

•

subiektywizmem a obiektywizmem,

→

absolutyzm obiektywistyczny

: (teoria wartości) przedstawiciele:

system myślowy:

•

Sokratesa,

•

Platona,

•

Arystotelesa,

•

Maxa Schellera,

•

Georga Edwarda Moore’a,

•

Martina Heideggera,

•

Kurta Hildebrandta,

•

Etyka tomistyczna,

→

Subiektywizm i relatywizm aksjologiczny

przedstawiciele:

•

Epikur,

•

Utylitaryzm

,( koncepcja etyczna, zgodnie z którą działanie jest uznawane za dobre

moralnie, jeżeli chcąc zaspokoić własne przyjemności i potrzeby oraz zabiegając o
własny interes, służy się dobru ogółu.)

•

Egzystencjalizm,

( współczesny kierunek filozoficzny (znajdujący wyraz także w

literaturze), według którego przedmiotem badań filozofii są indywidualne losy jednostki
ludzkiej, wolnej ("skazanej na wolność") i odpowiedzialnej, co stwarza poczucie "lęku i
beznadziei istnienia")

•

Konsekwencjonalizm,

( to pogląd z dziedziny etyki, mówiący o wyłącznej zależności

wartości moralnej uczynków od ich konsekwencji)

2

→

„Co jest istotą etyczności moralnej?”

•

Deontologiczna aksjologia, dialogicznie (idea spotkań)

•

Deontologia

— związana z moralną powinnością, wśród wielu przeżyć,

odnajdujemy takie, które należy uczynić oraz takie które należy zaniechać,

o

Np. należy mówić prawdę, dotrzymywać słowa itp.

o

Imperatyw ten (głos wewnętrzny), który mną kieruje, jest przeżyciem
związanym z poczuciem moralnej powinności, on mówi co należy zrobić,

o

„Jaka jest rola powinności?”, „Jaki jest udział powinności w postępowaniu
etycznym?” ---

stanowi podstawę i jedyny czynnik w moralności ludzkiej,

--

określa moralny charakter mojego działania,

--

jest istotą etyki, (etyki opartej na moralności)

o

Jednak człowiek nie tylko kieruje się powinnością, człowiek żyje pośród
wartości, ukazują się i proponują by je wcielać w życie,

•

Dialogi

--- mój czyn etyczny rodzi się nie tyle z poczucia powinności i istnienia

wartości lecz w spotkaniu Ja – Ty .

o

mój czyn etyczny wyrasta z doświadczenia drugiego człowieka i godności,

3.

Etyka;

Etyka aksjologiczna ufundowana na wartościach, wartości zaś obligują nas do
działania

Max Schelera i Nicolai Hartmanna, prezentują etykę opartą na wartościach,

4.

Ź

ródła etyki;

Etyka normatywna i etyka naukowa,

Etykę można zbudować na doświadczeniu

Tadeusz Czeżowski, Tadeusz Marian

Kotarbiński

Etykę można zbudować na normach racjonalistycznych

Baruch Spinoza,

Immanuel Kant,

Intuicjonizm

Henri Bergson, fenomenologia,

Doświadczenie i rozum

tomizm,

5.

Cel życia;

Transcendentne koncepcje – cel

szczęcie ------ Platon

Immanentne koncepcje – cel

szczęście

6.

Etyka;

każdy czyn pociąga za sobą skutek

harmonia z każdym porządkiem świata,

reakcjami na skutek są sankcje, każdy skutek ma swoją reakcję,

Sankcja

---- utożsamiana z karą,

→

sankcja etyczna nie jest tylko sankcją o charakterze negatywnym (jakieś zło),

→

sankcję występują w formie nagrody i karty,

→

sankcję są jakby pozytywną i negatywną oceną,

→

sankcję dzielą się na:

•

wewnętrzne

:

w skład sankcji wewnętrznych wchodzą odpowiednie przeżycia
psychiczne, w zależności od tego czy są zgodne z normą etyczną
wtedy występuje szczęście a jeśli nie są zgodne z normą wtedy
szczęście nie występuję.

sankcje w etyce są ważne dla uregulowań wewnętrznych,

regulujemy nasze postępowanie kierując się sankcjami
wewnętrznymi,

3

•

zewnętrzne:

sankcje zewnętrzne w ramach złego postępowania są potępiane,

są z przeznaczeniem dla uregulowań prawnych,

przejawiają się pozytywnie – szacunkiem, a negatywnie –
krytyką, pogardą,

sankcje prawne występują w formie kary, jeśli postępowanie jest
złe,

warto zauważyć, że postępowanie zgodne z prawem wcale nie
wymaga sankcji, to obowiązek,

inną istotną rzeczą jest, że w moralności przestrzeganie prawa jest
ważne, a w moralności nie,

7.

Problematyka etyczna w perspektywie historii;

I.

Antyk

→

np.

mity greckie

, (pełno w nich różnych postaw etycznych)

II.

Starożytność

→

Np.

sofiści

– byli sceptykami, każdy człowiek jest miarą wszechrzeczy, jest

ostatecznym sędzią tego co dobre, nikt nie może stanowić praw, które stanowią
prawo i są norma dla innych ludzi, gdyż nie istnieje prawo powszechne. Każdy
człowiek ma prawo wierzyć w to, co wydaję mu się prawdą i nikt nie powinien go
za to ganić,

→

relatywizm subiektywny

– normy wynikają z poglądów człowieka na otaczająca go

rzeczywistość, to on decyduje o tym co jest prawdą,

→

Protagoras

– to co słusznie moralne zależy od podmiotu, każdy indywidualny

człowiek jest sam sobie sędzią, ale tylko tego co indywidualne,

→

Sekstus Empiryk

– to, co nam się jawi jest prawdziwe,

→

Sokrates

– twierdził, że człowieka powinna interesować wiedza o nim samym, a

filozof ma odpowiadać na potrzeby człowieka. Jedyną metodą, która prowadzi do
prawdy jest dialog. Sokrates wprowadza dwie metody metoda elenktyczna –

(sprawdzanie i zbijanie twierdzeń rozmówcy poprzez wyprowadzanie z nich konsekwencji
doprowadzających w końcu do tezy absurdalnej lub sprzecznej z twierdzeniem pierwotnym
(aporii);)

metoda majeutyczna

(dosł. położnicza) - polega na dopomożeniu uczniowi w

uświadomieniu sobie prawdy, którą już posiada, poprzez umiejętne stawianie pytań; wg
Sokratesa tylko ludzie brzemienni posiadali wrodzone intuicje o wiedzy.).

Podstawowym

pytaniem jest pytanie o cnotę. Cnota jako zaleta moralna i jednocześnie wartość,
polega na panowaniu nad sobą, to ugruntowana dyspozycja, skłonność wrodzona do
spełnienia pewnych czynów, miała usposabiać do zdobywania dóbr. Cnota jest
dobrem bezwzględnie absolutnym

absolut etyczny. Następuje tu konfrontacja z

sofistami. Aby stać się człowiekiem cnotliwym, trzeba zdobyć wiedzę o cnocie,
trzeba poznać to co jest prawdziwym panowaniem nad sobą. Pojąć istotę dobra to
iść drogą dobra. Cnota rodzi się ze zrozumienia. Wiedza jest dostatecznym
warunkiem cnoty. Mądrość to cnotliwość, ona rodzi się z mądrości. Sokrates nie
przywiązywał roli do pożądania, bo ona może powodować, że cnota zostanie źle
sprawowana. Jeśli ulegamy namiętnościom, to nie rozpoznajemy tego co dobre,
kierujemy się złą drogą, gdyż najwłaściwszą drogą jest rozum. Wiedza, moralność i
szczęście są u Sokratesa w trwałym związku. Szczęście jest tylko wtedy możliwe,
gdy człowiek postępuje etycznie. Kto posiada wiedzę posiada też cnotę, cnota to
dobro, dobro to szczęście. Zgodność postępowania szczęścia z rozumem. Czyn
dobry to czyn użyteczny. Zło wynika z niewiedzy, zło jest dzieckiem głupoty, tylko
głupiec czyni źle. Mądrość, trzeba ćwiczyć się w mądrości. Kto uważa że sfera
moralności uważa za dobre coś złego, to źle myśli.

→

Owidiusz

– wiem co jest dobre ale czynie inaczej.