1

Justyna Kowalczyk

Historia filozofii nowożytnej

Ćwiczenia 2 – 16. X. 2008r.

Dr Andrzej Stoiński

1.

Filozofia społeczna renesansu;

Nurt utopijny

Nurt analizy mechanicznej

władzy

Nurt suwerenności władzy

Tomasz Morus,
Tommaso Campanella,
Francis Bacon,

Niccolò Machiavelli

Jean Bodin

-

literacko sformułowane dzieła literackie

-

dzieła są podobne do siebie,

-

są to na ogół realizacje z podróży,

-

są zrobione w formie rozmowy, dialogu,

2. Tomasz Morus,

•

1478 – 1535,

•

Poglądy: jedno państwo składa się z podobnych państw. Ludzie żyją w 4 os rodzinach.
Nie posiadają własności, aby się do niczego nie przyzwyczaili co 10 lat losują nowy
dom. Dzieci przenosi się do innych rodzin gdy jest ich za dużo, tak samo robi się w
państwie, gdy społeczeństwo jest przeludnione przenosi się ludzi do innych państw.
Ludziom nie wolno wychodzić w pole bez zgody matki i ojca. Pomiędzy miastami bez
pisemnej zgody księcia nie można się przemieszczać. Nie ma pieniędzy. Towary
dostarcza miasto. Jest powszechna dostępność dóbr, w magazynach są produkty i ludzie
tylko w nich przebierają.

•

Projekt ten jednak nie przetrwał, ponieważ nikt nie jest w stanie przewidzieć ani
zaprojektować rzeczywistości społecznej, ponieważ ona ciągle się zmienia.

3.

Francis Bacon,

•

1561 – 1626,

•

Poglądy: był wynalazcą, dlatego dużo pisał o nich. Opisał dom. Dom jako centrum
państwa, tu przewidywał różne techniczne wynalazki, które są używane dziś. Np.
przemysł farmaceutyczny itp. Przewidział wiele wynalazków, które dziś mają wielkie
znaczenie dla człowieczeństwa. Opowiadał się za republiką.

4.

Niccolò Machiavelli,

•

1469 – 1527,

•

Poglądy: analizował mechanizmy władzy. W „Księciu” dał początek filozofii
politycznej (społecznej) a tym samym dał początek nowożytnej filozofii. Ujawniał
dwoistość porządków z jednej strony polityki a z drugiej moralności. Nie konstytuuje,
nie projektuje powinności w stosunku do rządzących, ale ujawnia mechanizmy
rządzących. Pokazuje relacje polityki od moralności. Polityka jest jak rzemiosło
niezależna od moralności. Próbuje usytuować politykę jako dziedzinę niezależną od

2

moralności, jako autonomiczną od moralności. Uważał że to jak państwo będzie
kierowane nie zależy od tego czy władza postępuje moralnie czy też nie. Hojność jest
cnotą polityka, który chce osiągnąć władzę a wadą dla tego co już tą władzę osiągnął, ze
względu na budżet państwa. Celem władzy jest :

a.

Dobro państwa – zachowanie go w całości,

b.

Zabezpieczenie własności obywateli,

c.

Wspieranie przedsięwzięć obywateli,

Machiavelli był pesymistą, twierdził że człowiek z natury jest egoistą, jest aspołeczny,
i jest to uniwersalna zasada. Powstrzymywaniem tych egoistycznych instynktów, tym
powinno zajmować się państwo. Jeśli chodzi o ustrój to Machiavelli był relatywistą,
twierdził że ustrój zależny jest od szczególnych cech społeczeństwa, każde
społeczeństwo ma swoją własną historię, obyczaje itp. I dlatego narzucenie mu
uniwersalnego modelu jest bezsensowne, ponieważ każde społeczeństwo jest inne.
Wcześniejsi przedstawiciele (Tommaso Campanella)

twierdzili że istnieje jeden

doskonały model społeczeństwa i społeczeństwo trzeba zmieniać, natomiast Machiavelli
twierdził że idealny model społeczeństwa, to taki gdzie bierze się pod uwagę samo
społeczeństwo. Twierdził że władca powinien być „skrzyżowaniem lisa i lwa”,
powinien być z jednej strony sprytny, przewidywać pułapki, a z drugiej powinien być
silny, pokazać siłę i brutalność. Społeczeństwo powinno bać się władcy, bo wtedy staje
się posłuszne i słucha władcy. Bo tych których kochamy, nie zawsze się słuchamy
dlatego władca ma do wyboru albo rządzi tak żeby społeczeństwo go kochało, albo się
go bało, wybiera to drugie. Włada nie musi być człowiekiem pobożnym, sprawiedliwym
i cnotliwym, ma tylko sprawiać takie wrażenie. Powinien się wystrzegać:

a.

odbierania swoim poddanym ich własności,

b.

oraz ich kobiet,

Ponieważ ludzie chętniej wybaczą zabicie ojca, niż zabranie ojcowizny.
Dobre państwo składa się z dwóch rzeczy:

a.

dobrego prawa,

b.

dobrego wojska

Dobre wojsko składa się z trzech szeregów:

a.

zaciężnego,

b.

sprzymierzonego (walczą dla swojego władcy),

c.

obywatelskiego ( broni własnej ziemi; uczy się, że jak coś robi to robi
razem i ma przez to więcej korzyści; traci swój egoizm na rzecz
wspólnoty; wiążą się z władcą więzami lojalności a potem jak już nie są
w wojsku to dalej są lojalni)

5.

Jean Bodin,

•

1530 – 1596,

•

Dzieło: „Sześć ksiąg Rzeczpospolitej”

•

Poglądy: opowiadał się za suwerennym państwem. Jego koncepcja kształtowała
ustrojowe oblicze Europy. Chciał stworzyć państwo scentralizowane. Jego poglądy stały
się w późniejszym okresie podstawą teoretyczną monarchii absolutnej we Francji
(XVIII w). Dla niego najlepszym ustrojem była monarchia. Jednak chciał spłaszczyć tą
strukturę, chciał aby wszyscy poddani byli na równym stopniu względem monarchy.
Suweren posiadał moc ustanowienia i zmieniania prawa. Władza suwerenna jest
niepodzielna i przysługuje tylko jednaj osobie. Jest nieograniczona. Nie ograniczają jej
obietnice zawarte przez poprzednich suwerenów, nie obowiązują go rozwiania jego
poprzedników. Suweren ustanawia prawo, które jest zgodne z prawem boskim i
naturalnym, które jest odbiciem prawa boskiego. Tyran występuje w formie legalnej i
nielegalnej. Tyran legalny: nie respektuje prawa naturalnego i zdobył władzę ale
odpowiada za swoje czyny przed Bogiem. Natomiast tyran nielegalny: nie respektuje
ż

adnego prawa i zdobył władzę, można mu ja jedynie odebrać prze rewolucje. Władza

suwerenna bierze się ze struktury społecznej np. ojciec, syn itp. Władza jest

3

rzeczpospolitą rodzin, podległą suwerenowi, który jest odbiciem prawa naturalnego,
które jest odbiciem prawa boskiego.

6.

Tommaso Campanella,

•

1568 – 1639,

•

Poglądy: twierdził że natura jest jedynym modelem dobrego państwa. Empiryczna analiza, np.
doświadczenia historyczne ukazujące mechanizm władzy monarchy.

Właściwe wszystkie koncepcje konstytutywnie racjonalne zbudowane są filozoficznie,