Historia filozofii nowożytnej
Ćwiczenia 3 – 23. X. 2008r.
Dr Andrzej Stoiński
1. Francis Bacon,
→ 1561 – 1626,
→ Dzieła:
• „ Wielkie ustanowienie nauk”
• „Novum Organum”
• „Nowa Atlantyda”
2. „Novum Organum”
→ Rozwiał metodologię empiryzmu. Zamierzał stworzyć taką metodę, która pozwoli odkryć stałe właściwości rzeczy
→ „Rozumowi ludzkiemu potrzeba nie skrzydeł, lecz ołowiu”, zabiegał tym samym o rzetelne badanie rozumu u samych podstaw.
→ Bacon nie negował znaczeniu rozumu w poznaniu. Rozum i zmysły muszą ze sobą współpracować. Taka współpraca daje pewność wiedzy.
TEORIA ZŁUDZEŃ Bacon uważał, że umysł ludzki jest podległy różnego rodzaju złudzeniom ( idola) Wyróżnił on cztery rodzaje takich złudzeń (jest to tzw. teoria idoli):
I.
złudzenia plemienne ( idola tribus) - wynikające z natury ludzkiej i wspólne wszystkim ludziom; należy do nich antropomorfizm i doszukiwanie się celowości w świecie; dotyczą całego ludzkiego rodzaju; są to złudzenia wrodzone; nasze myślenie nie odzwierciedla rzeczywistości; do tego nawiązuje Zenon z Elei w swoich opowieściach; Bacon zrywa z teorią, że rozum ludzki odzwierciedla rzeczywistości, człowiek gubi się w abstrakcjach, szuka powiedzenia tego co sobie wymyśli,
II.
złudzenia jaskini ( idola specus) - przesądy jednostek, spowodowane przez wpływ wychowania i środowiska; środowisko, lektury, autorytety mają wpływ na człowieka; wiara ( przekonanie w to co nam podają inni) na tym opiera się nasza wiedza, posiadamy wiarę że mamy wiedzę, III.
złudzenia rynku ( idola fori) - powodowane przez niedokładność, nieadekwatność i wieloznaczność pojęć, niedoskonałość języka; obraca się wokół języka, i słów jakimi operuje człowiek; podstawową funkcją języka jest komunikacja; umysł ludzki służy poznaniu naukowemu, a posługuje się językiem, który służy do czegoś innego (narzędzie, które służy do jednego, jest używane do czegoś innego); język służy poznaniu, są jednak pewne treści, których nie można opisać; hipostazowanie jest błędem związanym z idolami rynku; również nadawanie realnego istnienia pewnym rzeczą jest wymysłem językowym,
IV.
złudzenia teatru ( idola theatri) - powodowane przez błędne spekulacje filozoficzne, których wyniki są przyjmowane na mocy autorytetu; teorie filozofii są jak sztuki w teatrze, nimi się sugerujemy postrzegając rzeczywistość w szczególny sposób,
→ Bacon opowiadał się za indukcjonizmem eliminacyjnym, twierdził że te złudzenia można usunąć. Można tego dokonać posługując się indukcją, i do tego celu stworzył
trzy tablice:
1. tablica obecności – są to wypadki w których ta własność występuje (śnieg, wiatr),
2. tablica nieobecności – są to wypadki gdzie tej własności nie ma (słońce, pustynia),
1
3. tablica stopni - zestawić wypadki, gdzie ta własność występuje w różnym natężeniu (zależność od szerokości geograficznej)
→ Stosujemy te tablice, gdy chcemy dokładnie dowiedzieć czegoś o danym przedmiocie; badamy poszukiwaną własność (np. ciepło, prędkość, dźwięk, latanie itp.); poszukujemy cech konstytutywnych tej własności, cech, które w sposób konieczny (podstawowy) mówią nam jaka jest dana własność, jak posiadamy dane cechy, to możemy zbudować taki przedmiot, który posiada te cechy. Badamy cechy, które posiada ten przedmiot. Badając cechy przedmiotu poznajemy przedmiot.
→ Bacon za wyjątkowo bezużyteczne narzędzie nauki uznał sylogizm. Zdaniem Bacona trzeba operować doświadczeniem, a nie założeniami.
→ Metodzie sylogizmu Bacon przeciwstawia indukcję - stopniowe uogólnianie wiedzy, zamiast natychmiastowego układania ogólnych twierdzeń na podstawie danych zmysłowych; jest krytykiem dedukcji; gdyż dotychczas stosowało się je wbrew rozsądkowi i wbrew wybranym faktom, tak by interpretować fakty w myśl teorii, i tu następowała sprzeczność, tak się nagina interpretacje by była zgodna z faktami teoria koncepcji;
→ Bacon krytykuje scholastyków i jej sylogizmy,
→ Bacon twierdził że im metoda trudniejsza, tym więcej popełnia się w niej błędów; twierdził że im bystrzejszy umysł tym bardziej błądzi, gdyż wolniejsze umysły, nie zboczą zbytnio z drogi,
→ Klasyfikacja nauk wg Bacona:
1. historia - pamięć (wszelki opis jednostkowych faktów) 2. poezja – wyobraźnia
3. rozum - filozofia (wszelkie poznanie ogólne - Bóg, przyroda, człowiek) W tabelkach: sprawdzamy jaka cecha powtarza się w tabelce pierwszej i drugiej, powtarzającą się cechę wykreślamy.
Cechy przedmiotu posiadającego własność latania:
Tablica obecności
Kaczka
Nietoperz
Samolot
Tablica nieobecności
skrzydła
skrzydła
skrzydła
pióra
uszy
silnik
dziób
błony
paliwo
Mysz
Pingwin
Samochód
lekkie kości
lekkie kości
pilota
ogon
futro
koła
kuper
zęby
stewardesy
futro
kuper
silnik
opływowy
oczy
opływowy
zęby
skrzydła
paliwo
kształt
kształt
piszczor
błony
hamulce
błony
sierść
o c z
y d ziób
kierownice
wąsy
opływowy kształt
światła
sierść
oczy
kierowcę
Metoda ta nie jest jednak skuteczna,
Cechy przedmiotu nie posiadającego własności latania
2