„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Jerzy Kozłowicz

Wykonywanie pomiarów przemysłowych 731[01].O1.03

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji–Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr inż. Krzysztof Idzior
mgr inż. Roman Grobelny



Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Jerzy Kozłowicz



Konsultacja:
mgr inż. Ryszard Dolata










Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 731[01].O1.03
„Wykonywanie pomiarów przemysłowych”, zawartego w modułowym programie nauczania
dla zawodu mechanik automatyki przemysłowej i urządzeń precyzyjnych.






















Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji–Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1.

3

2.

5

3.

6

4.
5.

Wprowadzenie
Wymagania wstępne

CC Cele kształcenia

Przykładowe scenariusze zajęć
Ćwiczenia

7

11

5.1. Obliczanie względnych i bezwzględnych błędów pomiaru

11

5.1.1. Ćwiczenia

11

5.2. Wykonywanie pomiarów poziomu

12

5.2.1. Ćwiczenia

12

5.3. Wykonywanie pomiaru natężenia przepływu

14

5.3.1. Ćwiczenia

14

5.4. Wykonywanie pomiarów ciśnienia

16

5.4.1. Ćwiczenia

16

5.5. Wykonywanie pomiarów temperatury

18

5.5.1. Ćwiczenia

18

5.6. Wykonywanie pomiarów czynników środowiska

20

5.6.1. Ćwiczenia

20

5.7. Wykonywanie pomiarów wilgotności

22

5.7.1. Ćwiczenia

22

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

23

7. Literatura

37

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie mechanik automatyki przemysłowej
i urządzeń precyzyjnych.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien mieć już ukształtowane,
aby bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas pracy
z poradnikiem,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami nauczania–
uczenia oraz środkami dydaktycznymi,

−

ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzia pomiaru dydaktycznego,

−

literaturę.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami

ze szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania, tekstu przewodniego,
ćwiczeń praktycznych, projektu.

Formy

organizacyjne

pracy

uczniów

mogą

być

zróżnicowane,

począwszy

od samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.

Uczniowie powinni opanować wszystkie umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych

Moduł 731[01].O1

Podstawy miernictwa

731[01].O1.01

Przestrzeganie przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy,

ochrony przeciwpożarowej oraz

ochrony środowiska

731[01].O1.02

Wykonywanie pomiarów

warsztatowych

731[01].O1.03

Wykonywanie pomiarów

przemysłowych

731[01].O1.04

Badanie układów elektrycznych

i elektronicznych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

stosować jednostki układu SI,

−

przeliczać jednostki,

−

sporządzać wykresy funkcji,

−

użytkować komputer,

−

stosować przepisy BHP,

−

współpracować w grupie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

obliczyć błędy pomiarów laboratoryjnych (względne i bezwzględne),

−

określić tolerancję wymiarową,

−

zastosować sprzęt i materiały w pracy laboratoryjnej,

−

zmierzyć wilgotność powietrza różnymi metodami,

−

wykonać pomiar poziomu cieczy i natężenia przepływu,

−

zmierzyć ciśnienie z zastosowaniem różnych przyrządów,

−

scharakteryzować metody pomiaru temperatury,

−

zmierzyć temperaturę z zastosowaniem różnych termometrów,

−

dokonać pomiaru składu spalin,

−

przeprowadzić pomiar natężenia hałasu,

−

przeprowadzić pomiar promieniowania,

−

dokonać pomiaru punktu rosy,

−

zastosować metodę wagową do oznaczania wilgotności,

−

zakonserwować i przechować przyrządy kontrolno–pomiarowe,

−

stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony
środowiska.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

....................................................

Modułowy program nauczania:

Mechanik

automatyki

przemysłowej

i

urządzeń

precyzyjnych 731[01]

Moduł:

Podstawy miernictwa 731[01].O1

Jednostka modułowa:

Wykonywanie pomiarów przemysłowych 731[01].O1.03

Temat: Wzorcowanie i legalizacja przyrządów oraz błędy pomiarowe.

Cel ogólny: Opanowanie umiejętności wzorcowania przyrządów oraz ocena i obliczanie

błędów pomiarowych.

Po zakończeniu zajęć uczeń powinien umieć:
–

scharakteryzować sposoby wzorcowania oraz legalizacji przyrządów przemysłowych,

–

określić klasę dokładności przyrządów,

–

przeprowadzić analizę błędów,

–

sporządzić protokoły z pomiarów przemysłowych.

W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:
–

organizowanie i planowanie zajęć,

–

pracy w zespole,

–

oceny pracy zespołu.

Metody nauczania–uczenia się:
–

ćwiczenie połączone z pokazem i obliczaniem błędów.

Formy organizacyjne pracy uczniów:
–

praca w małych zespołach 3–4 osobowych.

Czas trwania zajęć: 90 minut.

Uczestnicy: uczniowie zasadniczej szkoły zawodowej.

Środki dydaktyczne:
–

plansze dydaktyczne ze wzorami do obliczeń błędów,

–

przyrządy pomiarowe: wagi, manometry, termometry i inne z oznaczoną klasą
dokładności,

–

wzorce protokołów pomiarowych przyrządów,

–

wzorce (plomby) oznaczeń legalizacyjnych przyrządów pomiarowych.

Zadanie dla ucznia:

Mając do dyspozycji przyrządy pomiarowe o różnych klasach dokładności

(np. manometry), oblicz na podstawie odczytanej z przyrządu klasy dokładności błędy
bezwzględne. Objaśnij pojęcia działki elementarnej, błędu względnego, progu nieczułości
przyrządu, histerezy. Sporządź protokół wzorcowania przyrządu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

Przebieg zajęć:

Faza wstępna:
1. Określenie tematu zajęć.
2. Wyjaśnienie uczniom szczegółowych celów kształcenia.
3. Wyjaśnienie uczniom zasad pracy metodą ćwiczenia.
4. Podział grupy uczniów na zespoły.

Faza właściwa:

Praca metodą ćwiczeń.

Faza I. Informacje:

Pytania prowadzące:

1. Co to jest działka elementarna przyrządu pomiarowego?
2. Co to jest błąd bezwzględny?
3. Co to jest błąd względny?
4. Co to jest klasa dokładności przyrządu?
5. Jakie oznaczenia odczytujemy z przyrządu pomiarowego?
6. Na jakiej podstawie sprawdzamy klasę dokładności przyrządu?
7. Czym spowodowana jest histereza przyrządu pomiarowego?
8. Kto sporządza protokół wzorcowania przyrządu pomiarowego?

Faza II. Planowanie
1. Jaki należy dobrać wzorzec do wzorcowania innego przyrządu?
2. Jakie wzory stosujemy do obliczeń błędów pomiarowych?
3. Jak oznaczymy klasę dokładności przyrządu sprawdzanego?

Faza III. Ustalenie
1. Uczniowie pracując w grupach odczytują oznaczenia na przyrządach.
2. Uczniowie obliczają błędy bezwzględne na podstawie klas dokładności.
3. Uczniowie analizują zasady sporządzania protokołów z wzorcowania przyrządów.
4. Uczniowie sporządzają charakterystyki z protokołów pomiarowych.

Faza IV. Wykonanie
1. Uczniowie wykonują obliczenia dla wybranych przyrządów pomiarowych

Faza V. Sprawdzanie
1. Uczniowie sprawdzają w grupach poprawność wykonanych obliczeń.

Faza VI. Analiza końcowa

Uczniowie wraz z nauczycielem wskazują, które etapy rozwiązania zadania sprawiły im

trudności. Nauczyciel powinien podsumować zajęcia wskazać, jakie umiejętności były
ćwiczone, jakie wystąpiły nieprawidłowości i jak ich uniknąć.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca:

.........................................................

Modułowy program nauczania:

Mechanik

automatyki

przemysłowej

i

urządzeń

precyzyjnych 731[01]

Moduł:

Podstawy miernictwa 731[01].O1

Jednostka modułowa:

Wykonywanie pomiarów przemysłowych 731[01].O1.03

Temat: Termometry oraz metody pomiaru temperatury.

Cel ogólny: Poznanie zasad pomiaru temperatury różnymi metodami.

Po zakończeniu zajęć uczeń powinien umieć:
–

połączyć termometr rezystancyjny ze wskaźnikiem,

–

połączyć termoelement ze wskaźnikiem,

–

zainstalować termometr w rurociągu,

–

odczytać oznaczenia z termometru elektrycznego,

–

obsłużyć pirometr optyczny,

–

dokonać konserwacji sprzętu pomiarowego.

W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:
–

organizowanie i planowanie zajęć,

–

pracy w zespole,

–

oceny pracy zespołu.

Metody nauczania–uczenia się:
–

metoda ćwiczeń laboratoryjnych.

Formy organizacyjne pracy uczniów:
–

praca w małych zespołach 3–4 osobowych.

Czas: 180 minut.

Uczestnicy: uczniowie zasadniczej szkoły zawodowej.

Środki dydaktyczne:
–

plansze dydaktyczne przedstawiające budowę różnych termometrów,

–

termometry cieczowe na różne zakresy pomiarowe,

–

termometry manometryczne,

–

termometr dylatacyjny,

–

czujniki termometrów rezystancyjnych Pt100, Ni100,

–

czujniki termoelementów Fe–Ko, NiCr–Ni i inne,

–

przewody kompensacyjne i puszki kompensacyjne,

–

termostat lub stanowisko do zmian temperatury mierzonej,

–

pirometr optyczny częściowego promieniowania ze stanowiskiem pomiarowym,

–

normy termometrów oporowych i termoelementów,

–

plansze informujące o zasadach instalowania termometrów w rurociągach.

Zadanie dla ucznia:

Dobierz do termometru rezystancyjnego wskaźnik i połącz go linią dwu oraz trzy

przewodową. Podłącz termoelement do wskaźnika z zastosowaniem różnych metod.
Uruchom pirometr optyczny częściowego promieniowania i zmierz temperaturę wskazanego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

przez nauczyciela obiektu. Przeanalizuj błędy wynikające z niewłaściwego montażu
termometru w rurociągu.

Przebieg zajęć:
Faza wstępna:
1. Określenie tematu zajęć.
2. Wyjaśnienie uczniom szczegółowych celów kształcenia.
3. Wyjaśnienie uczniom zasad pracy metodą ćwiczenia przedmiotowego.
4. Podział grupy uczniów na zespoły.

Faza właściwa:

Praca metodą ćwiczeń laboratoryjnych.

Faza I. Informacje:

Pytania prowadzące:

1. Jak dzielimy termometry?
2. Na jakiej zasadzie działają termometry cieczowe?
3. Co to jest termometr dylatacyjny?
4. Jakie znasz termometry rezystancyjne?
5. Co zmienia się na zaciskach termoelementu?
6. Jak podłączamy termometry elektryczne?
7. Gdzie możemy mierzyć temperaturę pirometrami?

Faza II. Planowanie
1. Jaki należy dobrać przyrząd do podłączenia termometru rezystancyjnego?
2. Jak należy podłączyć termoelement do wskaźnika?
3. Kiedy odczytujemy temperaturę mierzoną z pirometru?

Faza III. Ustalenie
1. Uczniowie pracując w grupach uruchamiają stanowisko pomiaru temperatury

z termometrem rezystancyjnym (np. Pt100).

2. Uczniowie pracując w grupach uruchamiają stanowisko pomiaru temperatury

z termoelementem (np. Fe–Ko).

3. Uczniowie wyznaczają charakterystykę w/w termometrów.
4. Uczniowie sporządzają charakterystyki z protokółów pomiarowych.

Faza IV. Wykonanie
1. Uczniowie wykonują ćwiczenia na stanowiskach pomiarowych.

Faza V. Sprawdzanie
1. Uczniowie sprawdzają w grupach poprawność wykonanych obliczeń.

Faza VI. Analiza końcowa

Uczniowie wraz z nauczycielem wskazują, które etapy rozwiązania zadania sprawiły

im trudności. Nauczyciel powinien podsumować zajęcia określić, jakie umiejętności były
ćwiczone, wskazać, jakie wystąpiły nieprawidłowości i jak ich uniknąć.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

5. ĆWICZENIA

5.1. Obliczanie względnych i bezwzględnych błędów pomiaru

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Oblicz błędy pomiarowe dla wybranych przyrządów pomiarowych o różnych klasach

dokładności.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału Materiał nauczania 4.1.1.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeanalizować oznaczenia na przyrządach pomiarowych ze szczególnym zwróceniem

uwagi na: zakres pomiarowy, działkę elementarną oraz klasę dokładności,

2) przeprowadzić obliczenia błędów (uchybów) pomiaru dla różnych przyrządów,
3) przeprowadzić analizę wykonanych obliczeń.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

–

różne przyrządy pomiarowe z oznaczoną klasą dokładności,

–

kalkulator,

–

arkusz do ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

5.2. Wykonywanie pomiarów poziomu

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Podłącz czujnik pojemnościowy poziomu do stanowiska badawczego i wykonaj pomiary

odczytując zmiany poziomu wody poziomomierzem hydrostatycznym oraz zmiany
pojemności z czujnika. Wyniki wpisz do tabeli, określ błędy pomiarowe.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału 5.2.1 Materiał nauczania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) podłączyć czujnik pojemnościowy do mostka pomiarowego,
2) zmieniając poziom cieczy w zbiorniku dokonywać odczytów poziomu zgodnie

z zaleceniami instrukcji pomiarowej,

3) wyniki pomiarów umieścić w tabeli,
4) przeprowadzić analizę błędów pomiarowych.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

stanowisko pomiarowe z regulacją poziomu wody,

–

poziomomierz hydrostatyczny,

–

czujnik pojemnościowy pomiaru poziomu,

–

mostek RLC pomiaru pojemności,

–

kalkulator do obliczeń,

–

arkusze pomiarowe.

Ćwiczenie 2

Uruchom stanowisko pomiarowe z pomiarem poziomu cieczy metodą ciśnieniową

(wdmuchiwanie powietrza) i wykonaj pomiary odczytując zmiany poziomu poziomomierzem
hydrostatycznym oraz zmiany ciśnienia z układu wydmuchiwania.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału Materiał nauczania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) podłączyć i zestawić przyrządy na stanowisku pomiaru poziomu metodą ciśnieniową,
2) odczytać wskazania manometru oraz poziomomierza hydrostatycznego, a wyniki

pomiaru wpisać do tabeli z instrukcji pomiarowej,

3) przeprowadzić analizę dokładności pomiarów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

stanowisko pomiarowe z regulacją poziomu wody,

–

źródło sprężonego powietrza z regulatorem stałego przepływu,

–

manometr prężny o zakresie 0 do 100kPa,

–

poziomomierz hydrostatyczny,

–

kalkulator do obliczeń,

–

arkusze pomiarowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

5.3. Wykonywanie pomiaru natężenia przepływu

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj pomiaru dokładności wodomierza. Podłącz wodomierz do stanowiska

pomiarowego zasilanego z sieci wodociągowej i wyposażonego w układ pomiarowy zgodny
ze schematem. Ustaw za pomocą zaworu odpowiedni strumień zgodnie z wymaganiami
instrukcji ćwiczeniowej. Określ na podstawie wyników pomiarów dokładność wodomierza.
Schemat stanowiska pomiarowego przedstawia poniższy rysunek.

Rys.

do ćwiczenia 1. Schemat stanowiska do sprawdzania wodomierza: 1–
wodomierz, 2–zawór, 3–kryza, 4–manometr U–rurkowy, 5–zbiornik, 6–
zawór [2, s.74]

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel ustala dla danej grupy, w jaki

sposób uczniowie będą wyznaczali charakterystykę wodomierza. Uczniowie wykonują
badania w grupie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) połączyć układ pomiarowy zgodnie ze schematem instrukcji ćwiczeniowej,
2) wykonać pomiary dla różnych położeń zaworu regulującego przepływ,
3) dokonać analizy przeprowadzonych pomiarów.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

stanowisko pomiarowe z regulacją przepływu wody,

–

badany wodomierz wirnikowy,

–

kryza pomiarowa,

–

manometr U–rurkowy,

–

kalkulator do obliczeń,

–

arkusze pomiarowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

Ćwiczenie 2

Dokonaj pomiarów strumienia objętości za pomocą kryzy pomiarowej. Pomiary wykonaj

na stanowisku pomiarowym wyposażonym w źródło powietrza (np. wentylator nadmuchu
samochodowy lub wentylator z odkurzacza). Do pomiaru spadku ciśnienia na kryzie użyj
manometru U–rurkowego różnicowego.

Rys. do ćwiczenia 2. Schemat stanowiska do sprawdzania przepływomierza

zwężkowego: 1–źródło powietrza, 2–przepustnica, 3–manometr różnicowy, 4–U–
rurka, 5–termometr [2, s.80]

Wskazówki do realizacji
Przed

przystąpieniem

do

realizacji

ćwiczenia nauczyciel omawia sposób

przeprowadzenia pomiaru na stanowisku pomiarowym oraz przygotowanie tabel
pomiarowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) pomierzyć spadki ciśnienia dla różnych nastaw

przepływu,

2) przeprowadzić obliczenia natężenia przepływu Q,
3) sporządzić wykres z przeprowadzonych pomiarów jako zależność

α

= f (Q)

gdzie:

α

–kąt położenia przepustnicy,

Q–natężenie przepływu obliczone według wzoru:

ρ

Δp

k

Q

⋅

=

Wartość współczynnika k oblicz według wzoru podanego na stronie 19.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

stanowisko pomiarowe z regulacją przepływu powietrza,

–

zwężka pomiarowa–kryza,

–

kalkulator do obliczeń,

–

manometr różnicowy U–rurka,

–

arkusze pomiarowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

5.4. Wykonywanie pomiarów ciśnienia

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeprowadź wzorcowanie manometru prężnego za pomocą praski obciążnikowo–

tłokowej. Do pomiarów użyj manometru wzorcowego o dwie klasy dokładniejszego niż
manometru wzorcowanego.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału 4.4.1. Materiał nauczania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zamontować manometry na prasce,
2) przygotować praskę do pomiarów,
3) przeprowadzić wzorcowanie

manometru,

4) dokonać analizy błędów i oceny jakości wzorcowanego manometru.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

praska obciążnikowo–tłokowa z kompletem ciężarków,

–

manometr badany,

–

manometr wzorcowy,

–

kalkulator do obliczeń,

–

arkusze pomiarowe.

Ćwiczenie 2

Wykonaj pomiary niskich ciśnień manometrem membranowym z odczytem

elektrycznym oraz wzorcowym manometrem z rurką pochyłą (Recknagla). Przeprowadź
badania na stanowisku zasilanym z sieci sprężonego powietrza z regulacją ciśnienia.

Rys. do ćwiczenia 2.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do badań uczniowie zestawiają stanowisko pomiarowe zgodnie

z instrukcją ćwiczeniową. Uczniowie wykonują ćwiczenia w grupie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) podłączyć układ elektryczny manometru elektrycznego,
2) odczytać ciśnienia wskazane przez

manometr z rurką pochyłą,

3) dokonać analizy błędów pomiarowych.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

manometr membranowy z przetwornikiem elektrycznym,

–

manometr wzorcowy z rurką pochyłą,

–

woltomierz prądu stałego zakres 0–10V,

–

kalkulator do obliczeń,

–

arkusze pomiarowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

5.5. Wykonywanie pomiarów temperatury

5.5.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wyznacz charakterystykę statyczną termometru manometrycznego stosując jako wzorzec

termometr cieczowy. Określ błędy pomiarowe oraz klasę dokładności termometru
manometrycznego.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału 4.5.1. Materiał nauczania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) uruchomić stanowisko pomiarowe z badanym termometrem,
2) wykonać pomiary umieszczając je w tabelach zaproponowanych przez nauczyciela.
3) przeprowadzić analizę wykonanych obliczeń ustalając czy termometr wskazuje

temperaturę zgodnie z określoną klasą dokładności.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

ultratermostat z regulacją temperatury,

–

termometr manometryczny,

–

termometr kontrolny,

–

kalkulator do obliczeń,

–

arkusze pomiarowe.

Ćwiczenie 2

Podłącz termometry rezystancyjne i termopary do wskaźników pomiarowych. Wykonaj

charakterystyki statyczne tych czujników stosując jako wzorzec termometr cieczowy.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału 4.5.1. Materiał nauczania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) podłączyć czujniki rezystancyjne do wskaźników,
2) podłączyć termoelementy do wskaźników,
3) uruchomić stanowisko badawcze,
4) przeprowadzić pomiary temperatury zgodnie z wymogami instrukcji ćwiczeniowej,
5) dokonać analizy przeprowadzonych obliczeń.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

ultratermostat z regulacją temperatury,

–

termometr rezystancyjny Pt 100,

–

termopara Fe–Ko,

–

wskaźniki do termometrów elektrycznych,

–

termometr wzorcowy cieczowy,

–

kalkulator do obliczeń,

–

arkusze pomiarowe.

Ćwiczenie 3

Uruchom pirometr optyczny częściowego promieniowania na stanowisku pomiarowym

oraz zmierz temperaturę włókna żarówki samochodowej dla różnych prądów żarzenia.
Schemat układu pomiarowego przedstawiono na poniższym rysunku.

Rys.

do ćwiczenia 3. Schemat stanowiska do sprawdzania pirometrów: 1 – opornica
suwakowa, 2 – żarówka samochodowa, 3 – pirometr optyczny, 4 – zasilacz
12V, 5 – amperomierz [2, s.87]

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji tego ćwiczenia nauczyciel informuje o zasadach

regulacji pirometru oraz sposobie odczytu mierzonych temperatur.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) podłączyć i zestawić przyrządy na stanowisku pomiaru wysokich temperatur,
2) odczytać wskazania pirometru optycznego wpisując wyniki do tabeli,
3) przeprowadzić analizę dokładności pomiarów.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

pirometr optyczny,

–

zasilacz prądu stałego–napięcie regulowane do 15 V,

–

stanowisko z żarówką samochodową,

–

opornicę suwakową do 25

Ω

,

–

kalkulator do obliczeń,

–

arkusze pomiarowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

5.6. Wykonywanie pomiarów czynników środowiska

5.6.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj analizę składu chemicznego gazów z butli gazowej za pomocą analizatora

chemicznego Orsata. Do pomiaru użyj butli z dwutlenkiem węgla. Na podstawie analizy
określ procentową zawartość badanego gazu.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel ustala dla grupy, w jaki sposób

uczniowie będą obsługiwali analizator Orsata. Informuje uczniów o zasadach bezpieczeństwa
przy obsłudze analizatora. Wyniki pomiarów uczniowie umieszczają w tabelach dokonując
analizy. Uczniowie wykonują ćwiczenie w grupie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przygotować analizator do pomiarów,
2) przeprowadzić analizę gazu zgodnie z zasadami bezpieczeństwa,
3) dokonać analizy z wykonanych pomiarów.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

analizator chemiczny Orsata,

–

butla z dwutlenkiem węgla lub inne źródło spalin,

–

kalkulator do obliczeń,

–

arkusze pomiarowe.

Ćwiczenie 2

Wykonaj

analizę

składu

chemicznego

gazu

za

pomocą

analizatora

termokonduktometrycznego. Do badań użyj tych samych gazów, których używałeś podczas
badań analizatorem Orsata.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do analizy nauczyciel objaśnia zasady regulacji i ustawienia

analizatora. Na podstawie pomiarów uczniowie opracowują wykresy z wykonanych
pomiarów porównując je z wcześniej wykonanymi pomiarami analizatorem Orsata.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przygotować analizator do badań,
2) przeprowadzić analizę gazu,
3) oszacować błędy pomiarowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

analizator termokonduktometryczny,

–

zasilacz prądu stałego – napięcie regulowane do 15 V,

–

butla z dwutlenkiem węgla lub innym gazem,

–

kalkulator do obliczeń,

–

arkusze pomiarowe.

Ćwiczenie 3

Wykonaj pomiary natężenia dźwięku (hałasu) decybelomierzem. Wykonaj te badania dla

pracującego silnika elektrycznego. Oceń badania mierząc również głośność tła.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do pomiarów nauczyciel objaśnia zasady obsługi przyrządu

(decybelomierza) do pomiaru hałasu. Uczniowie wykonują pomiary różnych pracujących
silników elektrycznych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) uruchomić miernik hałasu,
2) dobrać właściwy zakres pomiarowy,
3) ocenić szkodliwość hałasu pracujących urządzeń na podstawie norm.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

miernik pomiaru hałasu,

–

zestawy silników elektrycznych z regulowaną prędkością,

–

arkusze pomiarowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

5.7. Wykonywanie pomiarów wilgotności

5.7.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie1

Wykonaj pomiary wilgotności otaczającego powietrza za pomocą psychrometru

aspiracyjnego Assmana oraz za pomocą higrometru włosowego. Włączając w pomieszczeniu
nawilżacz wykonaj pomiary dla różnych warunków otoczenia.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału Materiał nauczania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przygotować psychrometr do pomiarów,
2) przygotować higrometr,
3) zmierzyć higrometrem wilgotność,
4) odczytać wskazania termometrów oraz posługując się nomogramem określić wilgotność

względną,

5) dokonać analizy z wykonanych pomiarów higrometrem i psychrometrem.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

psychrometr Assmana,

–

higrometr włosowy,

–

nawilżacz powietrza.

Ćwiczenie 2

Wykonaj

pomiary

wilgotności

automatycznym

higrometrem

kondensacyjnym.

Zmieniając wilgotność powietrza nawilżaczem wykonaj pomiary dla zmieniających się
warunków otoczenia.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału 4.7.1. Materiał nauczania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przygotować higrometr kondensacyjny do pomiarów,
2) odczytać wskazania wilgotności względnej,
3) dokonać analizy z wykonanych pomiarów higrometrem.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

higrometr kondensacyjny,

–

nawilżacz powietrza,

–

arkusze pomiarowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test dwustopniowy do jednostki modułowej

„Wykonywanie pomiarów

przemysłowych”

Test składa się z 20 zadań, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 10, 13, 14, 15, 16, 17 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 9, 11, 12, 18, 19, 20 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań–uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 6 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 13 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 5 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. b, 3. b, 4. c, 5. d, 6. c, 7. b, 8. a, 9. c, 10. c, 11. c,
12. c, 13. c, 14. c, 15. c, 16. b, 17. a, 18. a, 19. c, 20. b.

Plan testu

Nr
zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Wyjaśnić pojęcie klasa dokładności

B

P

b

2

Dobrać sprzęt do badań laboratoryjnych

C

P

b

3

Dobrać sprzęt do badań wilgotność powietrza

C

P

b

4

Wyjaśnić metody pomiaru poziomu cieczy

B

P

c

5

Wyjaśnić

metody

pomiaru

natężenia

przepływu różnymi metodami

B

P

d

6

Wyjaśnić zasady badania legalizacyjnego
manometru

B

P

c

7

Określić przyrządy do pomiaru ciśnienia

B

P

b

8

Wyjaśnić metody pomiaru temperatury

A

P

a

9

Scharakteryzować termometr rezystancyjny

C

PP

c

10 Wyjaśnić działanie termopary

B

P

c

11

Scharakteryzować

pomiar

temperatury

pirometrem

C

PP

c

12 Przygotować aparat Orsata do pomiarów

D

PP

c

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

13 Wyjaśnić zasadę pomiaru analizatorem Orsata

B

P

c

14

Przygotować

analizator

termokonduktometryczny do pomiarów

C

P

c

15

Określić

warunki

pomiaru

analizatorem

termokonduktometrycznym

B

P

c

16 Określić warunki pomiaru hałasu silnika

B

P

b

17 Przeliczyć jednostki pomiaru ciśnienia

C

P

a

18 Przeprowadzić analizę składu spalin

C

PP

a

19

Scharakteryzować pojęcie ruchu laminarnego
i burzliwego

C

PP

c

20

Scharakteryzować

zasady

konserwacji

przyrządu pomiarowego

D

PP

b

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
5. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
6. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcje dla ucznia.
7. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszystkie wątpliwości wyjaśnij.
8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9. Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie

zakończenia udzielania odpowiedzi.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej

rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielanie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

8. Na rozwiązanie testu masz 35 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Klasa dokładności wyrażona jest w

a) milimetrach.
b) procentach.
c) jednostkach mierzonych.
d) promilach.

2. Wybierając aparaturę do pomiarów laboratoryjnych kierujemy się

a) producentem i ceną.
b) klasą dokładności i parametrem mierzonym.
c) wymiarami przyrządu.
d) wyglądem zewnętrznym.

3. Psychrometr Assmana mierzy

a) ciśnienie otoczenia.
b) różnicę temperatur.
c) wilgotność względną.
d) psychikę ucznia.

4. Pomiar poziomu cieczy metodą „bąbelkową„ polega na

a) zmianie temperatury otoczenia,
b) zmianie przepływu wody.
c) zmianie ciśnienia słupa cieczy.
d) zastosowaniu specjalnego gazu.

5. Zwężki pomiarowe służą do pomiaru

a) długości rury,
b) wysokości tłoczenia.
c) głębokości przewężenia.
d) natężenia przepływu.

6. Legalizacja manometru polega na

a) sprawdzeniu wymiarów manometru badanego.
b) sprawdzeniu wytrzymałości manometru.
c) sprawdzeniu klasy dokładności z manometrem wzorcowym.
d) sprawdzeniu ciężaru manometru.

7. Mikromanometr mierzy

a) ciśnienie i temperaturę.
b) ciśnienie i różnicę ciśnień.
c) poziom cieczy.
d) przepływ i ciśnienie.

8. Termometr dylatacyjny opiera swoje działanie na

a) wydłużeniu względnym ciała stałego.
b) rozszerzalności cieczy.
c) rozszerzalności gazu.
d) rozszerzalności cieczy i gazu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

9. Liczba 100 w oznaczeniu termometru Pt100 wyraża

a) 100

o

C przy rezystancji 0

Ω

.

b) 100

Ω

w temperaturze 100

o

C.

c) 100

Ω

w temperaturze 0

o

C.

d) 100

o

C przy rezystancji 100

Ω

.

10. Działanie termopary zależy od

a) długości przewodów,
b) średnicy przewodów termoelementu.
c) różnicy temperatur pomiędzy „gorącym” i „zimnymi końcami”.
d) zasilania elektrycznego termoelementu.

11. Pirometr optyczny mierzy temperaturę

a) otoczenia.
b) w lodówce.
c) w rozgrzanym piecu.
d) w rurociągu.

12. Aparat Orsata stosuje następujące absorbery

a) kwas solny, KOH, wodę.
b) wodę, kwas octowy, KOH.
c) KOH, pirogalol i

α

–naftol.

d) jodynę, KOH, kwas siarkowy.

13. Analizator Orsata umożliwia wyznaczenie zawartości

a) N, H

2

O, CO w spalinach.

b) S, CO, H

2

O w spalinach.

c) CO, CO

2

, O

2

w spalinach.

d) CO

2

, S, N w spalinach.

14. Analizator termokonduktometryczny wyznacza

a) CO w spalinach.
b) N w spalinach.
c) CO

2

w spalinach.

d) H w spalinach.

15. Jaki

powinien

być

strumień

wypływu

gazu

na

rotametrze

analizatora

termokonduktometrycznego:
a) 1 dm

3

/s.

b) 0,5 dm

3

/s.

c) 0,03 dm

3

/s.

d) 0,1 dm

3

/s.

16. Poziom hałasu mierzony miernikiem odniesiony jest do poziomu:

a) morza.
b) tła.
c) ciśnienia.
d) temperatury.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

17. 1 bar to:

a) 100 kPa.
b) 0,1 kPa.
c) 1 MPa.
d) 100 hPa.

18. Jeżeli ocena spalin wykazała wyraźny nadmiar CO

2

w spalinach nad CO; to spalanie

określamy jako
a) zupełne.
b) niezupełne.
c) częściowe.
d) niewłaściwe.

19. Liczba Reynoldsa określa następujący rodzaj przepływu

a) spokojny.
b) niespokojny.
c) laminarny i burzliwy.
d) szybki.

20. Dokonując przeglądu przyrządu pomiarowego zwracamy uwagę na

a) kolor obudowy.
b) ważność legalizacji oraz elementy konserwacji przyrządu.
c) wymiary przyrządu.
d) wagę przyrządu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Wykonywanie pomiarów przemysłowych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

Test 2

Test dwustopniowy do jednostki modułowej

„

Wykonywanie pomiarów

przemysłowych”

Test składa się z 20 zadań, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 9, 11, 12, 14, 15, 16, 20 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 8, 10, 13, 17, 18, 19 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań–uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 6 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 13 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 5 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. b, 3. b, 4. c, 5. d, 6. c, 7. b, 8. a, 9. c, 10. c, 11.c,
12. a, 13. c, 14. b, 15. c, 16. b, 17. a, 18. a, 19. c, 20. b.

Plan testu

Nr
zad.

Cel operacyjny (mierzone osiągnięcia
ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

Wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Wyjaśnić pojęcia błędów bezwzględnych

B

P

b

2

Wyjaśnić

zasady

doboru

przyrządu

pomiarowego

B

P

b

3

Określić zastosowanie higrometru

B

P

b

4

Określić sposób pomiaru poziomu

B

P

c

5

Wyjaśnić

zasady

pomiaru

natężenia

przepływu różnymi metodami

B

P

d

6

Dobrać przyrząd do pomiaru ciśnienia

C

P

c

7

Wyjaśnić pomiar temperatury pirometrem

D

P

b

8

Scharakteryzować

metody

pomiaru

temperatury

C

PP

a

9

Wyjaśnić metody pomiaru temperatury

B

P

c

10 Scharakteryzować pomiar manometrem

C

PP

c

11 Wyjaśnić błędy podczas pomiarów

B

P

c

12 Określić sposób pomiaru poziomu

B

P

a

13

Scharakteryzować

zasadę

pomiaru

zwężkami pomiarowymi

C

PP

c

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

14

Wyjaśnić zależności między rodzajami
skal temperatury

B

P

c

15

Dobrać

przyrząd

do

pomiaru

napromieniowania

C

P

c

16 Wyjaśnić zjawisko wilgotności powietrza

B

P

b

17 Przeliczyć jednostki pomiaru ciśnienia

C

PP

a

18

Scharakteryzować

zasadę

działania

przyrządów

do

pomiaru

wilgotności

powietrza

C

PP

a

19 Przeliczyć jednostki temperatury

C

PP

c

20

Określić

cel

legalizacji

przyrządu

pomiarowego

B

P

b

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
5. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
6. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcje dla ucznia.
7. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszystkie wątpliwości wyjaśnij.
8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9. Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie

zakończenia udzielania odpowiedzi.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej

rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielanie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

8. Na rozwiązanie testu masz 35 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Błąd bezwzględny wyrażony jest w

a) milimetrach.
b) jednostkach wielkości mierzonej.
c) procentach.
d) promilach.

2. Klasę dokładności przyrządu pomiarowego określają

a) producent przyrządu.
b) Polskie Normy.
c) użytkownik przyrządu
d) osoby wykonujące legalizację przyrządu.

3. Higrometr włosowy mierzy

a) ciśnienie otoczenia.
b) wilgotność względną.
c) wilgotność bezwzględną.
d) psychikę ucznia.

4. Zasada działania echosondy została wykorzystana w pomiarach poziomowskazem

a) cięgnowym.
b) pojemnościowym.
c) ultradźwiękowym.
d) wydmuchowym.

5. Dysza pomiarowa służy do pomiaru

a) długości rury.
b) wysokości tłoczenia.
c) głębokości przewężenia.
d) natężenia przepływu.

6. Do pomiaru podciśnienia służą

a) barometry.
b) podciśnieniomierze.
c) wakuometry.
d) manometry.

7. Temperaturę wewnątrz pieca hutniczego zmierzymy za pomocą termometru

a) rozszerzalnościowego.
b) pirometrycznego.
c) elektronicznego.
d) rezystancyjnego.

8. Termometr bimetaliczny opiera swoje działanie na

a) wydłużeniu względnym ciał stałych.
b) rozszerzalności cieczy.
c) rozszerzalności gazu.
d) rozszerzalności cieczy i gazu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

9. Współzależność ciśnienia i temperatury w wypełnionych cieczami lub gazami

zamkniętych naczyniach wykorzystano w budowie termometrów
a) rozszerzalnościowych.
b) pirometrycznych.
c) manometrycznych.
d) elektrycznych.

10. Aby zmierzyć ciśnienie w oponie samochodu użyjemy

a) barometru.
b) wakuometru.
c) manometru.
d) mikrometru.

11. Znając klasę dokładności przyrządu pomiarowego możemy określić

a) błąd odczytu.
b) błąd wskazania.
c) maksymalny błąd bezwzględny przyrządu.
d) błąd bezwzględny.

12. Gdy ciecz w zbiorniku jest o dużej przewodności elektrycznej do pomiaru jej poziomu

najlepiej użyć
a) poziomowskazu rezystancyjnego.
b) poziomowskazu wdmuchowego.
c) poziomowskazu ultradźwiękowego.
d) poziomowskazu U–rurkowego.

13. Zwężka Venturiego zaliczana jest do grupy przepływomierzy

a) wirnikowych.
b) tarczowych.
c) manometrycznych.
d) elektrycznych.

14. Temperatury nie możemy podawać w skali

a) Kelvina.
b) Boforta.
c) Celsjusza.
d) Fahrenheita.

15. Czujniki dozymetryczne wykorzystywane są do pomiaru

a) zawartości tlenku węgla w powietrzu.
b) zawartości ołowiu w spalinach samochodu.
c) wielkości napromieniowania.
d) hałasu.

16. Możliwość skraplania się wilgoci określa

a) temperatura powietrza.
b) wilgotność względna.
c) wilgotność bezwzględna.
d) gęstość powietrza.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

17. 100 kPa to

a) 1 bar.
b) 10 bar.
c) 0,1 bara.
d) 100 bar.

18. Za pomocą psychrometru możemy zmierzyć

a) wilgotność powietrza.
b) przepływ powietrza.
c) ciężar powietrza.
d) gęstość powietrza.

19. Zero stopni w skali Celcjusza 0 ºC to jest w skali Fahrenheita

a) 0 ºF.
b) 10 ºF.
c) 32 ºF.
d) 23 ºF.

20. Aby przyrząd pomiarowy mógł być użyty do pomiarów powinien posiadać

a) kartę gwarancyjną.
b) atest legalizacji.
c) nazwę producenta.
d) rok produkcji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Wykonywanie pomiarów przemysłowych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

7. LITERATURA

1. Dąbrowski A.: Konstrukcja przyrządów precyzyjnych. WSiP Warszawa 1994
2. Kamiński L.: Technologia i pomiary dla ZSZ. WSiP Warszawa 1985
3. Kostro J.: Elementy, urządzenia i układy automatyki WSiP Warszawa 1997
4. Komor Z.: Pracownia automatyki. WSiP, Warszawa 1996
5. Siemieniako F.: Automatyka i robotyka, WSiP Warszawa 1994
6. Rozporządzenia i normy z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy

Czasopisma specjalistyczne:

−

Mechanik,

−

Przegląd mechaniczny,

−

Bezpieczeństwo Pracy, Maszyny technologie materiały,

−

Elektronika Praktyczna,

−

Elektronika,

−

Pomiary Automatyka Kontrola,

−

Pomiary Automatyka Robotyka

Literatura metodyczna:
1. Ornatowski T., Figurski J.: Praktyczna nauka zawodu. ITeE, Radom 2000
2. Szlosek F.: Wstęp do dydaktyki przedmiotów zawodowych. ITeE, Radom 1995