mechanik automatyki przemyslowej i urzadzen precyzyjnych 731[01] o1 02 n

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Jerzy Kozłowicz

Wykonywanie pomiarów warsztatowych 731[01].O1.02

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji–Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
dr inż. Tadeusz Sarnowski
mgr inż. Andrzej Ampuła

Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Jerzy Kozłowicz

Konsultacja:
mgr inż. Ryszard Dolata

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 731[01].O1.02
„Wykonywanie pomiarów warsztatowych”, zawartego w modułowym programie nauczania dla
zawodu mechanik automatyki przemysłowej i urządzeń precyzyjnych.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji–Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

Przykładowe scenariusze zajęć

4.
5. Ćwiczenia

5.1.

Obliczanie tolerancji, wymiarów granicznych, luzów

5.1.1.

Ćwiczenia

5.2.

Wykonywanie

pomiarów

przyrządami

suwmiarkowymi,

mikrometrycznymi oraz kątomierzami

5.2.1

Ćwiczenia

5.3.

Pomiar płytkami wzorcowymi

5.3.1

Ćwiczenia

5.4.

Wykonywanie pomiarów z zastosowaniem czujników zegarowych i
płytek wzorcowych

5.4.1

Ćwiczenia

5.5

Pomiary twardości

5.5.1

Ćwiczenia

5.6.

Badanie wytrzymałości próbki na rozciąganie

5.6.1.

Ćwiczenia

5.7.

Obsługa mikroskopu warsztatowego, kontrola sprawdzianami oraz
pomiar chropowatości powierzchni

5.7.1.

Ćwiczenia

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

7. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie mechanik automatyki przemysłowej
i urządzeń precyzyjnych.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien mieć już ukształtowane,
aby bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas pracy z poradnikiem,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

ćwiczenia, przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami
nauczania–uczenia oraz środkami dydaktycznymi,

−

ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzia pomiaru dydaktycznego,

−

wykaz literatury.

Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania, na przykład tekstu
przewodniego, ćwiczeń praktycznych, projektów.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od samodzielnej

pracy uczniów do pracy zespołowej. Uczniowie powinni opanować wszystkie umiejętności.
Opanowanie umiejętności może się cechować różną sprawnością.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

Moduł 731[01].O1

Podstawy miernictwa

731[01].O1.01

Przestrzeganie przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony przeciwpożarowej oraz

ochrony środowiska

731[01].O1.02

Wykonywanie pomiarów

warsztatowych

731[01].O1.03

Wykonywanie pomiarów

przemysłowych

731[01].O1.04

Badanie układów elektrycznych

i elektronicznych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

stosować jednostki układu SI,

−

przeliczać jednostki,

−

wykonywać wykresy funkcji,

–

użytkować komputer,

–

określać przepisy BHP podczas wykonywania prac,

−

współpracować w grupie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

rozróżnić rodzaje wymiarów liniowych,

−

wyjaśnić pojęcia: tolerancji, pasowania i chropowatości powierzchni,

−

określić wymiar tolerowany,

−

dokonać zamiany tolerowania symbolowego na tolerowanie liczbowe,

−

obliczyć wymiary graniczne, tolerancje, luzy,

−

określić pasowanie na podstawie oznaczenia i wartości luzów,

−

wyjaśnić pojęcie mierzenia i sprawdzania,

−

rozróżnić metody pomiarowe,

−

sklasyfikować przyrządy pomiarowe,

−

określić właściwości metrologiczne przyrządów pomiarowych,

−

dobrać przyrządy pomiarowe do pomiaru i sprawdzania elementów automatyki i urządzeń
precyzyjnych,

−

zorganizować stanowisko do pomiarów zgodnie z wymaganiami ergonomii,

−

dokonać pomiarów przyrządami suwmiarkowymi, mikrometrycznymi, czujnikowymi oraz
kątomierzami,

−

dokonać pomiarów z użyciem płytek wzorcowych,

−

sprawdzić chropowatość powierzchni różnymi metodami,

−

obsłużyć mikroskop warsztatowy,

−

wykonać pomiar twardości twardościomierzem Rockwella, Brinella i Vickersa,

−

obsłużyć maszynę wytrzymałościową,

−

zinterpretować wyniki pomiarów,

−

obliczyć błąd pomiaru,

−

opracować wyniki pomiarów z wykorzystaniem techniki komputerowej,

−

zakonserwować i przechować przyrządy pomiarowe,

−

posłużyć się PN, dokumentacją techniczną,

−

skorzystać z katalogów i poradników,

−

zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska podczas wykonywania pomiarów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca:

................................................................................

Modułowy program nauczania:

Mechanik

automatyki

przemysłowej

urządzeń

precyzyjnych 731[01]

Moduł:

Podstawy miernictwa 731[01].O1

Jednostka modułowa:

Wykonywanie pomiarów warsztatowych 731[01].O1.02

Temat: Tolerancje i pasowania w budowie maszyn.

Cel ogólny: Opanowanie umiejętności tolerowania wymiarów na rysunkach wykonawczych,

dobór pasowań i obliczanie w oparciu o tabele połączeń pasowanych.

Po zakończeniu zajęć uczeń powinien umieć:
– przedstawić sposoby określania tolerancji oraz pól tolerancji,
– obliczyć wymiary graniczne,
– ustalić pasowanie na zasadzie stałego otworu,
– ustalić pasowanie na zasadzie stałego wałka,
– obliczyć luzy i wciski dla określonego pasowania,
– skorzystać z tablic odchyłek,
– dobrać pasowanie do określonych części maszyn.

W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:
– organizowanie i planowanie zajęć,
– pracy w zespole,
– oceny pracy zespołu.

Metody nauczania–uczenia się:
– tekstu przewodniego.

Formy organizacyjne pracy uczniów:
– praca w małych zespołach 3–4 osobowych.

Czas trwania zajęć: 3 godziny dydaktyczne.

Uczestnicy: uczniowie zasadniczej szkoły zawodowej.

Środki dydaktyczne:
– plansze dydaktyczne z zasadami tolerowania wymiarów,
– modele części maszyn współpracujących ze sobą,
– komplety tablic do określania odchyłek tolerancji wymiarów,
– rysunki wykonawcze wybranych elementów maszyn urządzeń precyzyjnych.

Zadanie dla ucznia:

Dobierz rodzaj pasowania dla wybranego przez nauczyciela zestawu połączeń

pasowanych. Określ z tablic odchyłki oraz ustal wymiary graniczne. Oblicz dopuszczalne luzy
oraz wciski. Posługując się rysunkami wykonawczymi części maszyn różnych elementów
oblicz tolerancje i wymiary graniczne. Odczytaj z rysunku zasady pasowania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg zajęć:
Faza wstępna:
1. Określenie tematu zajęć.
2. Wyjaśnienie uczniom tematu, szczegółowych celów kształcenia.
3. Wyjaśnienie uczniom zasad pracy metodą tekstu przewodniego.
4. Podział grupy uczniów na zespoły.

Faza właściwa:

Praca metodą tekstu przewodniego.

Faza I. Informacje:

Pytania prowadzące:

1. Co to jest zamienność części?
2. Co to jest wymiar nominalny?
3. Jak oznaczamy wymiary graniczne?
4. Jakie są odchyłki od wymiaru nominalnego i jak je oznaczamy?
5. Co to jest tolerancja?
6. Co oznacza połączenie pasowane?
7. Jakie mogą być rodzaje pasowań?
8. Jak dobrać rodzaj pasowania do współpracujących części?
9. Jak obliczamy luzy i wciski połączenia pasowanego?

Faza II. Planowanie
1. Jaki należy dobrać rodzaj pasowania dla połączeń wciskanych metodą stałego wałka?
2. Jaki należy dobrać rodzaj pasowania dla połączeń wciskanych metodą stałego otworu?
3. Jaki należy dobrać rodzaj pasowania dla połączeń ruchowych stosując różne metody?
4. Jak korzystając z tablic wyznaczyć odchyłki?

Faza III. Ustalenie
1. Uczniowie pracując w grupach proponują pasowania dla różnych zestawów części

maszyn.

2. Uczniowie korzystając z tablic określają odchyłki dla różnych przypadków połączeń

pasowanych.

3. Uczniowie obliczają luzy i wciski połączenia pasowanego.
4. Uczniowie analizują rysunki wykonawcze części i odczytują z nich wymiary tolerowane.

Faza IV. Wykonanie
1. Uczniowie wykonują obliczenia dla wybranego przypadku połączenia pasowanego.
2. Uczniowie korzystając z rysunków wykonawczych części maszyn obliczają tolerancje

i wymiary graniczne dla różnych przypadków.

Faza V. Sprawdzanie
1. Uczniowie sprawdzają w grupach poprawność dobranych połączeń pasowanych.
2. Przedstawiciele grup prezentują przypadki połączenia pasowanego oraz wykonane

obliczenia.

Faza VI. Analiza końcowa

Uczniowie wraz z nauczycielem wskazują, które etapy rozwiązania zadania sprawiły im

trudności. Nauczyciel powinien podsumować zajęcia, wskazać, jakie umiejętności były

ćwiczone, jakie wystąpiły nieprawidłowości i jak ich uniknąć. Nauczyciel ocenia aktywność
uczniów i poprawność dobranych pasowań.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

.....................................................................................

Modułowy program nauczania:

Mechanik

automatyki

przemysłowej

urządzeń

precyzyjnych 731[01]

Moduł:

Podstawy miernictwa 731[01].O1

Jednostka modułowa:

Wykonywanie pomiarów warsztatowych 731[01].O1.02

Temat: Przyrządy do pomiaru długości i kąta.

Cel ogólny: Nabycie umiejętności wykonywania pomiarów przyrządami suwmiarkowymi,

mikrometrycznymi i kątomierzami.

Po zakończeniu zajęć uczeń powinien umieć:
–

dokonać pomiarów wewnętrznych i zewnętrznych różnymi suwmiarkami,

–

pomierzyć dowolny przedmiot mikrometrem i średnicówką,

–

zmierzyć kąty zewnętrzne i wewnętrzne wybranego przedmiotu,

–

przeanalizować błędy pomiarowe dla wybranych przyrządów,

–

dokonać konserwacji sprzętu pomiarowego.

W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:
–

organizowanie i planowanie zajęć,

–

pracy w zespole,

–

oceny pracy zespołu.

Metody nauczania–uczenia się:
–

tekstu przewodniego.

Formy organizacyjne pracy uczniów:
–

uczniowie pracują w grupach 3–4 osobowych w pracowni pomiarów warsztatowych.

Czas trwania zajęć: 3 godziny dydaktyczne.

Uczestnicy: uczniowie szkoły zasadniczej.

Środki dydaktyczne:
–

plansze dydaktyczne obrazujące zasady posługiwania się suwmiarką,

–

plansze dydaktyczne obrazujące zasady posługiwania mikrometrem,

–

suwmiarki analogowe o różnych zakresach pomiarowych i dokładności,

–

suwmiarki z odczytem cyfrowym,

–

mikrometry o różnych zakresach pomiarowych,

–

zestawy modeli części maszyn,

–

kątomierze różnych typów.

Zadanie dla ucznia:

Wykonaj pomiary części dostarczonej przez nauczyciela różnymi typami suwmiarek.

Wykonaj pomiary tej samej części mikrometrem oraz suwmiarką. Wyniki pomiarów wpisz do
tabeli, której wzór dostarczy ci nauczyciel. Przeprowadź analizę dokładności wskazań różnymi
przyrządami. Wykonaj pomiary kątów dostarczonej przez nauczyciela części maszyny stosując
różne typy kątomierzy. Wyniki wpisz do tabel. Sprawdź zgodność wykonania części z
dostarczonym przez nauczyciela rysunkiem wykonawczym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg zajęć:
Faza wstępna:
1. Określenie tematu zajęć.
2. Wyjaśnienie uczniom tematu i szczegółowych celów kształcenia.
3. Wyjaśnienie uczniom zasad pracy metodą tekstu przewodniego.
4. Podział uczniów na zespoły.

Faza właściwa:

Praca metodą tekstu przewodniego.

Faza I. Informacje

Pytania prowadzące:

1. Jak zbudowana jest suwmiarka?
2. Jakie są rodzaje przyrządów suwmiarkowych?
3. Co to jest noniusz suwmiarki?
4. Z jaką dokładnością mierzą suwmiarki?
5. Jak odczytujemy wielkość zmierzoną mikrometrem?
6. Jak mierzymy wymiary wewnętrzne mikrometrem?
7. Jak należy mierzyć kąty kątomierzem optycznym?
8. Jak konserwujemy przyrządy suwmiarkowe i mikrometryczne?

Faza II. Planowanie
1. Co należy sprawdzić przystępując do pomiarów suwmiarką?
2. Jak

należy

używać

suwmiarki

pomiarów

zewnętrznych,

wewnętrznych

i głębokości?

3. Jak odczytujemy wielkość zmierzoną dla różnych noniuszy?
4. Jaki należy dobrać zakres pomiarowy do pomiarów mikrometrem?
5. Jak odczytujemy wielkość zmierzoną z mikrometru?
6. Jak poprawnie mierzyć kąty kątomierzami różnych typów?

Faza III. Ustalenie
1. Uczniowie pracując w zespołach wykonują pomiary dostarczonych przez nauczyciela

części za pomocą suwmiarek o różnej dokładności.

2. Po wykonaniu pomiarów suwmiarkami analogowymi uczniowie mierzą te same części

suwmiarką z odczytem cyfrowym.

3. Uczniowie wykonują pomiary części przyrządami mikrometrycznymi.
4. Uczniowie mierzą wymiary różnymi kątomierzami.
5. Po zakończeniu pomiarów uczniowie przeprowadzają konserwację sprzętu pomiarowego.

Faza IV. Wykonanie
1. Uczniowie wpisują wykonane pomiary różnymi przyrządami do tabel, które przekazuje

nauczyciel.

2. Uczniowie określają błędy pomiarowe i dokładność poszczególnych przyrządów.

Faza V. Sprawdzanie
1. Nauczyciel sprawdza poprawność wykonanych pomiarów oraz błędy.
2. Nauczyciel ocenia poprawność konserwacji sprzętu pomiarowego.

Faza VI. Analiza końcowa

Uczniowie wraz z nauczycielem wskazują, które etapy rozwiązania zadania sprawiły im

trudności. Nauczyciel powinien podsumować zajęcia, wskazać, jakie umiejętności były

ćwiczone, jakie wystąpiły nieprawidłowości i jak ich uniknąć.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. ĆWICZENIA

5.1. Obliczanie tolerancji, wymiarów granicznych, luzów

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Oblicz wymiary graniczne i tolerancje dostarczonego przez nauczyciela rysunku

technicznego detalu, który ma wymiary tolerowane

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału w Poradniku dla ucznia punkt 4.1.1. Uczniowie wykonują ćwiczenie
w grupach 3–4 osobowych. Uczniowie korzystają ze wzorów oraz tablic umieszczonych
w Materiale nauczania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeanalizować dostarczone przez nauczyciela rysunki wykonawcze,
2) wykonać obliczenia zgodnie z obowiązującymi wzorami,
3) przeanalizować wykonane obliczenia ustalając kiedy element zostanie wykonany

prawidłowo.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

–

zestawy rysunków wykonawczych części maszyn,

–

tablice odchyłek,

–

kalkulator do obliczeń.

Ćwiczenie 2

Dobierz pasowanie wg zasady stałego otworu oraz stałego wałka dla wybranej grupy

współpracujących części.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału w Poradniku dla ucznia punkt 4.1.1. Należy skorzystać z proponowanych
tablic doboru pasowań oraz odchyłek.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) korzystając z tablic określić wymagane odchyłki graniczne,
2) wykorzystując zasadę stałego wałka określić luzy i wciski oraz tolerancję,
3) wykorzystując zasadę stałego otworu określić tolerancje, luzy i wciski,
4) dokonać analizy przeprowadzonych obliczeń.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

–

zestawy rysunków wykonawczych części,

–

tablice odchyłek,

–

kalkulator do obliczeń.

Ćwiczenie 3

Określ z poniższego zestawu pasowań, jaki to rodzaj pasowania oraz oblicz tolerancje.

70H7n6;

50H8g6;

40 H11h11;

60 H8e6;

110 H7p6;

30 H11c11.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału w Poradniku dla ucznia punkt 4.1.1.. Należy skorzystać z proponowanych
tablic doboru pasowań oraz odchyłek.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) korzystając z tablic określić wymagane odchyłki graniczne,
2) wykonać obliczenia tolerancji,
3) dokonać analizy przeprowadzonych obliczeń.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

–

tablice odchyłek,

–

kalkulator do obliczeń.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.2. Wykonywanie pomiarów przyrządami suwmiarkowymi,

mikrometrycznymi oraz kątomierzami

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj pomiarów dostarczonego przez nauczyciela przedmiotu suwmiarkami o różnej

dokładności. Wyniki umieść w tabeli i przeanalizuj wykonane pomiary. Wykonaj to samo
suwmiarką z odczytem cyfrowym oraz podłączoną do komputera.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału w Poradniku dla ucznia punkt 4.2.1. Uczniowie nie powinni wykonywać
pomiarów w pierwszej kolejności suwmiarką cyfrową. Każdy pomiar powinien być przez
ucznia przeprowadzony samodzielnie. Wyniki pomiarów uczniowie wpisują do tabeli według
poniższego wzoru. W zależności od ilości pomiarów tabelę poszerzamy o dalsze rubryki.

Nazwa części lub numer rysunku:

Wymiar mierzony

0,1mm

0,05mm

Pomiar
suwmiarką
z noniuszem P

0,02mm

Pomiar suwmiarką cyfrową P

0,1mm

0,05mm

Błąd

∆

= P

s–

0,02mm

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) pomierzyć wymiary zewnętrzne i wewnętrzne suwmiarkami analogowymi o różnej

dokładności,

2) podłączyć suwmiarkę cyfrową do komputerowego systemu rejestracji pomiarów

i przeprowadzić pomiary tej samej części, co suwmiarką analogową,

3) dokonać analizy przeprowadzonych pomiarów.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

części maszyn,

–

suwmiarki uniwersalne o różnej dokładności,

–

suwmiarki z odczytem cyfrowym,

–

komputer z oprogramowaniem do podłączenia suwmiarki z odczytem cyfrowym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Dokonaj pomiarów dostarczonej przez nauczyciela części mikrometrami o różnych

zakresach pomiarowych. Wyniki umieść w tabeli i przeanalizuj wykonane pomiary. Wykonaj
pomiary średnicówką, a wyniki umieść w tabeli pomiarowej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału w Poradniku dla ucznia punkt 4.2.1. Każdy pomiar powinien być przez
ucznia przeprowadzony samodzielnie. Wyniki pomiarów uczniowie wpisują do tabeli według
poniższego wzoru. W zależności od ilości pomiarów tabelę poszerzamy o dalsze rubryki.

Nazwa części lub numer rysunku:

Wymiar mierzony

do 25mm

25 do 50mm

Pomiar
mikrometrem

zakresach

powyżej 50mm

Pomiary średnicówką [mm]

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) pomierzyć wymiary zewnętrzne mikrometrami o różnych zakresach pomiarowych oraz

wymiary wewnętrzne średnicówką,

2) przeanalizować przeprowadzone pomiary.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

części maszyn,

–

mikrometry o różnych zakresach pomiarowych,

–

mikrometry do pomiarów wewnętrznych,

–

średnicówki.

Ćwiczenie 3

Dokonaj pomiarów kątów dostarczonej przez nauczyciela części różnymi kątomierzami,

a wyniki umieść w tabeli. Przeanalizuj dokładność pomiarów.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału w Poradniku dla ucznia punkt 4.2.1. W zależności od ilości pomiarów
tabelę poszerzamy o dalsze rubryki.

Nazwa części lub numer rysunku:

Wymiar mierzony

Pomiary kątomierzem optycznym

Pomiar kątomierzem uniwersalnym

Pomiar kątomierzem zwykłym

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) pomierzyć kąty dostarczonej części różnymi kątomierzami,
2) przeanalizować przeprowadzone pomiary.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

części maszyn,

–

kątomierz zwykły,

–

kątomierz optyczny,

–

kątomierz uniwersalny,

–

kalkulator.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.3. Pomiar płytkami wzorcowymi

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wybierz komplet średni płytek wzorcowych oraz jeden komplet uzupełniający i przygotuj

je do złożenia wytypowanego przez nauczyciela wymiaru. Ustal, jakie płytki będą potrzebne do
złożenia wymiaru. Przemyj wybrane płytki wzorcowe benzyną ochronną i zestaw stos płytek
wzorcowych. Za pomocą zestawionego stosu sprawdź dostarczony przez nauczyciela
sprawdzian np. do wałków. Po skończonych pomiarach zakonserwuj płytki.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału w Poradniku dla ucznia punkt 4.3.1. Uczniowie wykonują ćwiczenie
w grupie. Z płytek wzorcowych uczniowie składają stos bardzo dokładnie po uprzednim
rozkonserwowaniu płytek. Po zakończeniu ćwiczenia uczniowie przeprowadzają konserwację
płytek.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) obliczyć dla określonego wymiaru tolerowanego zestaw potrzebnych płytek wzorcowych,
2) przygotować płytki do ustawienia ich w stos,
3) przeprowadzić sprawdzenie narzędzi mierniczych lub sprawdzianów z użyciem płytek

wzorcowych,

4) dokonać konserwacji użytych płytek po zakończeniu pomiarów.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

komplety płytek wzorcowych,

–

komplety uzupełniające płytek wzorcowych,

–

sprawdziany do wałków,

–

stanowisko do konserwacji i przygotowania płytek.

Ćwiczenie 2

Zamocuj zestaw płytek wzorcowych w uchwycie. Korzystając z uchwytu wykonaj

pomiary wielkości liniowych.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) obliczyć dla określonego wymiaru zestaw potrzebnych płytek wzorcowych,
2) przygotować płytki do ustawienia ich w stos,
3) zamocować płytki w uchwycie,
4) przeprowadzić pomiar,
5) dokonać konserwacji użytych płytek po zakończeniu pomiarów.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

komplety płytek wzorcowych,

–

komplety uzupełniające płytek wzorcowych,

–

uchwyt do mocowania płytek wzorcowych,

–

płyta traserska,

–

stanowisko do konserwacji i przygotowania płytek.

Ćwiczenie 3

Wykonaj pomiary kątów za pomocą płytek wzorcowych kątowych wybranego narzędzia

pomiarowego. Wyniki pomiarów umieść w tabeli. Przeprowadź czynności rozkonserwowania
oraz konserwacji tak, jak dla płytek wzorcowych z ćwiczeń poprzednich.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału w Poradniku dla ucznia punkt 4.3.1. Uczniowie wykonują ćwiczenie
w grupie. Z płytek wzorcowych uczniowie bardzo dokładnie składają stos po uprzednim
rozkonserwowaniu płytek. Po zakończeniu ćwiczenia uczniowie przeprowadzają konserwację
płytek.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) obliczyć dla określonego wymiaru kąta zestaw potrzebnych płytek wzorcowych,
2) przygotować płytki do ustawienia ich w stos,
3) zamocować płytki w uchwycie,
4) wykonać pomiary kątów,
5) dokonać konserwacji użytych płytek po zakończeniu pomiarów.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

komplety płytek wzorcowych kątowych,

–

uchwyt do mocowania płytek wzorcowych,

–

stanowisko do konserwacji i przygotowania płytek.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.4. Wykonywanie pomiarów z zastosowaniem czujników

zegarowych i płytek wzorcowych

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Sprawdź dokładność wykonania takich samych wałków korzystając z płytek wzorcowych

oraz zestawów czujników zegarowych. Do pomiarów użyj czujnika zegarowego
z dokładnością 0,01 mm, passametru i mikrokatora.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału w Poradniku dla ucznia punkt 4.4.1. Uczniowie wykonują ćwiczenie
w grupie. Badane odchyłki wałków odczytane z różnych czujników uczniowie wpisują do
tabeli pomiarowej. Po skończonych pomiarach uczniowie analizują błędy i ustalają, który
z badanych wałków mieści się w oznaczonej tolerancji wykonania. W zależności od ilości
pomiarów tabelę poszerzamy o dalsze rubryki.

Numer sprawdzanego wałka

Pomiary

odchyłek

czujnikiem

zegarowym

Pomiary odchyłek passametrem

Pomiary odchyłek mikrokatorem

Różnica pomiaru

∆

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) ustawić i wyzerować wybrany czujnik dla płytki wzorcowej,
2) odczytać odchyłki pomiarowe z czujnika zegarowego (dokładność 0,01mm),
3) przeprowadzić pomiary odchyłek passametrem,
4) wykonać pomiary odchyłek mikrokatorem,
5) dokonać analizy i segregacji przebadanych wałków.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

komplety płytek wzorcowych,

–

kilka wałków wykonanych z różną dokładnością,

–

czujnik zegarowy,

–

passametr,

–

mikrokator.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Przygotuj optimetr do sprawdzenia odchyłek wałków z poprzedniego ćwiczenia. Wyniki

pomiarów umieść w tabeli pomiarowej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału w Poradniku dla ucznia punkt 4.4.1. Uczniowie wykonują ćwiczenie
w grupie. Badane odchyłki wałków odczytane z różnych czujników uczniowie wpisują do
tabeli pomiarowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) ustawić i wyzerować optimetr dla stosu płytek wzorcowych,
2) odczytać odchyłki pomiarowe z optimetru,
3) dokonać analizy i segregacji przebadanych detali.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

komplety płytek wzorcowych,

–

kilka wałków wykonanych z różną dokładnością,

–

optimetr.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.5. Pomiary twardości

5.5.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wybierz próbki stalowe o różnych twardościach i wykonaj pomiary twardości na

twardościomierzu Rockwella. Wyniki pomiarów umieść w tabeli z zaznaczeniem ich twardości
oraz użytego wgłębnika

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment w Poradniku dla ucznia punkt 4.5.1. Uczniowie wykonują ćwiczenie w grupie.
Uczniowie otrzymują próbki stalowe wykonane z tej samej stali po obróbce cieplnej. Wyniki
pomiarów uczniowie umieszczają w tabeli dokonując analizy twardości próbek.

Numer sprawdzanej próbki

Twardość odczytana ze skali B

Twardość odczytana ze skali C

W zależności od ilości próbek tabelę poszerzamy o dalsze rubryki.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przygotować twardościomierz do pomiaru,
2) obsłużyć twardościomierz,
3) przeprowadzić pomiar twardości,
4) przeanalizować wykonane pomiary.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

twardościomierz Rockwella,

–

próbki materiałów o różnej twardości,

–

plansze poglądowe wyjaśniające zasadę pomiaru różnymi twardościomierzami.

Ćwiczenie 2

Posługując się tablicami z Polskich Norm przelicz twardość pomierzoną metodą

Rockwella wykonaną w poprzednim ćwiczeniu na twardość metodą Brinella i Vickersa.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment w Poradniku dla ucznia punkt 4.5.1. Uczniowie wykonują ćwiczenie w grupie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeliczyć twardość zmierzoną twardościomierzem Rockwella na inne metody,
2) przeanalizować wykonane obliczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

twardościomierz Rockwella,

–

tablice Polskich Norm dotyczące pomiarów twardości,

–

plansze poglądowe wyjaśniające zasadę pomiaru różnymi twardościomierzami.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.6. Badanie wytrzymałości próbki na rozciąganie

5.6.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wybierz zestawy oznaczonych próbek stalowych o różnej wytrzymałości na rozrywanie

i przygotuj do przeprowadzenia badań na zrywarce. Przeprowadź pod nadzorem nauczyciela
próbę rozciągania. Wyniki pomiarów umieść w tabeli z zaznaczeniem sił zrywających oraz
załączając do każdej wykres z maszyny wytrzymałościowej. Wykonaj pomiary pod nadzorem
nauczyciela zwracając szczególną uwagę na zagadnienia bezpieczeństwa obsługi zrywarki.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie wykonują ćwiczenie w grupie pod pełnym nadzorem nauczyciela. Nauczyciel

omawia wstępnie zasady bezpieczeństwa obsługi zrywarki oraz demonstruje zasadę
montowania próbek na zrywarce. Próbki muszą być numerowane, aby można było określić, co
ma wpływ na wytrzymałość badanej próbki. Analiza wytrzymałości winna być przeprowadzona
z udziałem nauczyciela prowadzącego. W zależności od ilości próbek tabelę poszerzamy o
dalsze rubryki.

Numer sprawdzanej próbki

Siły odczytane z wykresu zrywarki:

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przestrzegać przepisy bhp podczas obsługi zrywarki,
2) zamontować próbkę na zrywarce,
3) wykonać próbę,
4) odczytać fazy przebiegu rozciągania próbki z wykresu zrywarki,
5) dokonać analizy z wykonanych pomiarów.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem.

Środki dydaktyczne:

–

zestawy próbek o różnej wytrzymałości,

–

zrywarka z napędem hydraulicznym i automatyczną rejestracją,

–

instrukcja obsługi zrywarki.

Ćwiczenie 2

Oblicz granice sprężystości, proporcjonalności, plastyczności, wytrzymałości na

rozciąganie i granice zerwania korzystając z wykresu z poprzedniego ćwiczenia. Dzieląc
wartości sił F z wykresu przez przekrój pierwotny próbki uzyskasz wyżej wymienione granice.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału w Poradniku dla ucznia punkt 4.6.1. Uczniowie wykonują ćwiczenie
w grupie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zmierzyć średnicę próbki przed rozerwaniem,
2) przeanalizować wykres ze zrywarki odczytując siły F (rys. 24),
3) obliczyć wymienione granice,
4) dokonać analizy wykonanych obliczeń.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

wykres ze zrywarki,

–

kalkulator do obliczeń.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.7. Obsługa

mikroskopu

warsztatowego,

kontrola

sprawdzianami oraz pomiar chropowatości powierzchni

5.7.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie1

Zamocuj element mechanizmu precyzyjnego w mikroskopie warsztatowym oraz wykonaj

pomiary zgodności z rysunkiem wykonawczym. Zmierz wymiary zewnętrzne. Wyniki umieść
w tabeli przekazanej przez nauczyciela.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału w Poradniku dla ucznia punkt 4.7.1. Uczniowie wykonują ćwiczenie
indywidualnie pod nadzorem nauczyciela. Nauczyciel omawia zasady obsługi mikroskopu
warsztatowego oraz jego możliwości pomiarowe. Uczniowie zapisują otrzymane wyniki
pomiarów w tabelach, których wzorce podaje nauczyciel. W zależności od ilości pomiarów
tabelę poszerzamy o dalsze rubryki.

Nazwa części lub numer rysunku:

Wymiar mierzony

Pomiary zewnętrzne [mm]

Pomiary wewnętrzne [mm]

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zamontować przedmiot mierzony w mikroskopie warsztatowym,
2) odczytać wymiary zewnętrzne, wewnętrzne i kształtu przedmiotu,
3) dokonać analizy z wykonanych pomiarów.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem.

Środki dydaktyczne:

–

części maszyn podlegające pomiarom w mikroskopie wraz z rysunkami,

–

plansze poglądowe informujące o obsłudze mikroskopu,

–

mikroskop warsztatowy.

Ćwiczenie 2

Sprawdź części dostarczone przez nauczyciela za pomocą sprawdzianów zewnętrznych,

wewnętrznych oraz sprawdzianów do gwintów. Przeprowadź selekcję na części dobre i złe
Wyniki umieść w tabelach pomiarowych.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie wykonują ćwiczenie indywidualnie pod nadzorem nauczyciela. Nauczyciel

omawia zasady sprawdzania części za pomocą sprawdzianów. Uczniowie zapisują otrzymane

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wyniki pomiarów w tabelach, których wzorce podaje nauczyciel. W zależności od ilości
pomiarów tabelę poszerzamy o dalsze rubryki.

Numer sprawdzanej części

Wyniki sprawdzianu wewnętrznego

Wyniki sprawdzianu zewnętrznego

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zastosować sprawdzian do kontroli wymiarów zewnętrznych,
2) zastosować sprawdzian do kontroli wymiarów wewnętrznych,
3) zastosować sprawdzian do kontroli gwintów.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

sprawdziany do wałków,

–

sprawdziany do otworów,

–

sprawdziany do gwintów,

–

części mechanizmów precyzyjnych,

–

arkusz do ćwiczenia.

Ćwiczenie 3

Przeprowadź pomiary chropowatości powierzchni dostarczonej przez nauczyciela

elementu oraz wyznacz z wykresu przyrządu wartość R

Wskazówki do realizacji
Uczniowie wykonują ćwiczenie indywidualnie pod nadzorem nauczyciela. Nauczyciel

omawia zasady sprawdzania powierzchni części za pomocą gładkościomierza Uczniowie
zapisują otrzymane wyniki pomiarów w tabelach, których wzorce podaje nauczyciel.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeanalizować instrukcję obsługi gładkościomierza,
2) odczytać wykres z gładkościomierza oraz określić parametr R

3) ocenić chropowatość powierzchni według wymagań rysunkowych,
4) porównać chropowatość powierzchni ze wzorcami,
5) wykonać obliczenia parametrów chropowatości powierzchni.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

próbki metalowe o różnych stanach chropowatości powierzchni,

–

wzorce chropowatości powierzchni,

–

gładkościomierz elektryczny z rejestracją pomiaru chropowatości,

–

mikroskop podwójny Schmaltza–Linnika,

–

kalkulator.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test dwustopniowy do jednostki modułowej

„

Wykonywanie pomiarów

warsztatowych”

Test składa się z 20 zadań, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 9, 12, 14, 15, 16, 17, 18, 20 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 8, 10, 11, 13, 19 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań–uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający–za rozwiązanie co najmniej 7 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny–za rozwiązanie co najmniej 9 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry–za rozwiązanie 12 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry–za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. b, 3. b, 4. c, 5. d, 6. c, 7. b, 8. a, 9. c, 10. c, 11. c,
12. c, 13. c, 14. b, 15. a, 16. b, 17. a, 18. c, 19. b, 20 c.

Plan testu

Nr
zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

Rozróżnić

wymiary

tolerowane

nietolerowanych

Określić rodzaj pasowania do wybranego zestawu
części maszyn

Określić rodzaj przyrządu pomiarowego do
sprawdzenia wymiarów zewnętrznych

Określić rodzaj przyrządu pomiarowego do
sprawdzenia wymiarów wewnętrznych

Wyjaśnić pojęcie mierzenia i sprawdzania

Wyjaśnić zasady mierzenia płytkami wzorcowymi

Rozróżnić metody pomiarowe

Obliczyć błędy pomiarowe oraz zinterpretować
wyniki pomiarów

Wyjaśnić zastosowanie aparatu Rockwella

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Scharakteryzować zasady doboru próbek do
zrywarki

Scharakteryzować

zastosowanie

techniki

komputerowej w pomiarach warsztatowych

12 Rozróżnić metody pomiaru twardości

Scharakteryzować

zastosowanie

mikroskopu

warsztatowego w pomiarach

Określić

zasady

konserwacji

przyrządów

pomiarowych

Określić sprawdziany do kontroli wymiarów
zewnętrznych

16 Odczytać oznaczenia stosowane na sprawdzianach

Ocenić chropowatość powierzchni na podstawie
wzorców

Określić rodzaje mikroskopów do pomiarów
warsztatowych

19 Scharakteryzować wyniki z wykresu ze zrywarki

Określić zasady pomiaru twardości metodą
Brinella i Vickersa

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz zasadami punktowania.
4. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
5. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
6. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
7. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszystkie wątpliwości wyjaśnij.
8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9. Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie

zakończenia udzielania odpowiedzi.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej

rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

5. Zadania wymagają prostych obliczeń, które powinieneś wykonać przed wskazaniem

poprawnego wyniku.

6. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawdziwa.

7. Pracuj samodzielnie, gdyż tylko wówczas będziesz miał satysfakcję z wykonanego

zadania.

8. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

9. Na rozwiązanie testu masz 25 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Wymiar tolerowany składa się z

a) wymiaru rzeczywistego.
b) wymiaru nominalnego i odchyłek.
c) odchyłek.
d) wymiaru nominalnego.

2. Pasowanie wg zasady stałego otworu opiera się na

a) stałym otworze i stałym wałku.
b) stałym otworze i zmiennym wałku.
c) zmiennym otworze i zmiennym wałku.
d) zmiennym otworze i stałym wałku.

3. Średnicówka służy do sprawdzenia

a) średnicy wałka.
b) średnicy otworu.
c) grubości blachy.
d) głębokości otworu.

4. Mikrometr mierzy z dokładnością

a) 0,1 mm.
b) 0,5 mm.
c) 0,01mm.
d) 0,001mm.

5. Sprawdzian jest przyrządem do pomiaru

a) długości.
b) wysokości.
c) głębokości.
d) dokładności wykonania.

6. Stos płytek wzorcowych jest

a) sklejany.
b) namagnesowany.
c) nasuwany.
d) zgrzewany.

7. Passametr służy do pomiaru

a) średnicy otworu.
b) odchyłek od wymiaru nominalnego.
c) chropowatości powierzchni.
d) rodzaju pasowania.

8. Błędem bezwzględnym przyrządu pomiarowego nazywamy

a) różnicę między wartością mierzoną a rzeczywistą.
b) stosunek wartości mierzonej do rzeczywistej.
c) zmianę temperatury podczas mierzenia.
d) iloczyn wartości mierzonej i rzeczywistej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9. Aparat Rockwella mierzy

a) odchyłki kształtu.
b) chropowatość.
c) twardość powierzchni.
d) wytrzymałość.

10. Wytrzymałość na rozciąganie zależy od

a) średnicy próbki.
b) długości próbki.
c) rodzaju użytego materiału,
d) siły obciążającej.

11. Do komputera możemy podłączyć

a) mikrokator.
b) średnicówkę.
c) suwmiarkę cyfrową.
d) sprawdzian.

12. Aparat Vickersa służy do pomiaru

a) wydłużenia próbki.
b) temperatury próbki.
c) twardości metalu.
d) wymiarów zewnętrznych.

13. Mikroskopem warsztatowym możemy mierzyć

a) twardość metalu.
b) strukturę krystaliczną.
c) wymiary zewnętrzne detalu.
d) przekrój metalu.

14. Płytki wzorcowe konserwujemy

a) mydłem.
b) wazeliną bezkwasową.
c) olejem rzepakowym.
d) łojem.

15. Sprawdzian do kontroli wymiarów zewnętrznych może być

a) dwugraniczny.
b) trzygraniczny.
c) tłoczkowy.
d) zarysowy.

16. Oznaczenie na sprawdzianie składa się z

a) wymiaru nominalnego.
b) wymiaru nominalnego, odchyłek i rodzaju pasowania.
c) odchyłek.
d) rodzaju pasowania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17. Chropowatość powierzchni może być określona za pomocą

a) gładkościomierza.
b) płytek wzorcowych.
c) suwmiarki.
d) mikrometru.

18. Powiększenie stosowane w okularze mikroskopu może być

a) 2 krotne.
b) 3 krotne.
c) 10 krotne.
d) 100 krotne.

19. Wykres zrywarki określa

a) naprężenia na ściskanie.
b) siłę zrywającą.
c) naprężenia na ścinanie.
d) naprężenia gnące.

20. W metodzie Brinella wgłębnikiem jest

a) stożek.
b) ostrosłup.
c) kulka.
d) pręt.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Wykonywanie pomiarów warsztatowych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Test 2

Test dwustopniowy do jednostki modułowej

„

Wykonywanie pomiarów

warsztatowych”

Test składa się z 20 zadań, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 9, 12, 14, 15, 16, 17, 18, 20 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 8, 10, 11, 13, 19 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań–uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający–za rozwiązanie co najmniej 7 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny–za rozwiązanie co najmniej 9 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry–za rozwiązanie 12 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry–za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. d, 3. b, 4. c, 5. d, 6. c, 7. b, 8. a, 9.a, 10. c, 11.c,
12. c, 13. c, 14. b, 15. a, 16. b, 17. a, 18. c, 19. b, 20 c.

Plan testu

Nr
zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

Rozróżnić oznaczanie wymiarów tolerowanych

Określić zasady pasowań

Dobrać przyrząd pomiarowy do sprawdzenia
wymiarów wewnętrznych

Dobrać przyrząd do sprawdzenia głębokości
otworu

Wyjaśnić pojęcie mierzenia i sprawdzania

Określić

zasady

zestawiania

stosu

płytek

wzorcowych

Rozróżnić metody pomiarowe

Obliczyć błędy pomiarowe oraz zinterpretować
wyniki pomiarów

Określić wgłębnik do pomiaru metodą Rockwella

10 Zinterpretować wykres ze zrywarki

Scharakteryzować

zastosowanie

techniki

komputerowej w pomiarach warsztatowych

12 Rozróżnić inne metody pomiaru twardości

Scharakteryzować

zastosowanie

mikroskopu

warsztatowego w pomiarach warsztatowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Określić

zasady

konserwacji

przyrządów

pomiarowych

Ustalić sprawdziany do kontroli wymiarów
zewnętrznych

16 Odczytać oznaczenia na sprawdzianach

Ocenić chropowatość powierzchni na podstawie
wzorców

Określić rodzaje mikroskopów do pomiarów
warsztatowych

19 Scharakteryzować wyniku procesu zrywania

20 Określić zasady pomiaru twardości metodą

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

zakończenia udzielania odpowiedzi.

Instrukcja dla ucznia

rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem
a następnie ponownie zakreśl odpowiedź prawidłową.

5. Zadania wymagają prostych obliczeń, które powinieneś wykonać przed wskazaniem

poprawnego wyniku.

6. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawdziwa.

7. Pracuj samodzielnie, gdyż tylko wówczas będziesz miał satysfakcję z wykonanego

zadania.

8. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

9. Na rozwiązanie testu masz 25 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Odchyłki wymiaru tolerowanego określane są w

b) mm.
c) cm.
d) bezwymiarowe.

2. Pasowanie wg zasady stałego wałka opiera się na

a) stałym otworze i stałym wałku.
b) stałym otworze i zmiennym wałku.
c) zmiennym otworze i zmiennym wałku.
d) zmiennym otworze i stałym wałku.

3. Średnicy nie można zmierzyć

a) suwmiarką.
b) głębokościomierzem.
c) średnicówką.
d) mikrometrem.

4. Głębokość otworu zmierzymy

a) mikrometrem do wałków.
b) passametrem.
c) suwmiarką.
d) sprawdzianem.

5. Sprawdzianem dwugranicznym do wałków określamy

a) długość wałka.
b) wysokość wałka.
c) głębokość otworu.
d) dokładności wykonania wałka.

6. W stosie płytek wzorcowych płytki dobieramy

a) dowolnie.
b) od największej.
c) od najmniejszej.
d) wg uznania.

7. Optimetrem mierzymy z dokładnością

a) 1mm.
b) 1

c) 0,1mm.
d) 0,01mm.

8. Błędem względnym przyrządu pomiarowego nazywamy

a) stosunek błędu bezwzględnego do wartości rzeczywistej.,
b) stosunek wartości mierzonej do rzeczywistej.
c) zmianę temperatury podczas mierzenia.
d) iloczyn wartości mierzonej i rzeczywistej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9. Wgłębnikiem w twardościomierzu Brinella jest

a) kulka.
b) ostrosłup lub stożek.
c) ostrosłup lub kulka.
d) klin.

10. Granicę sprężystości określamy jako

a) różnicę sił.
b) iloraz wydłużenia.
c) stosunek siły do powierzchni próbki.
d) iloczyn siły i powierzchni próbki.

11. Do komputera możemy podłączyć

a) mikrokator.
b) średnicówkę.
c) suwmiarkę cyfrową.
d) sprawdzian.

12. Aparat Brinella służy do pomiaru

a) wydłużenia próbki.
b) temperatury próbki.
c) twardości metalu.
d) wymiarów zewnętrznych.

13. Mikroskopem warsztatowym możemy mierzyć

a) twardość metalu.
b) strukturę krystaliczną.
c) wymiary zewnętrzne detalu.
d) przekrój metalu.

14. Mikrometr konserwujemy

a) mydłem.
b) wazeliną bezkwasową.
c) olejem rzepakowym.
d) łojem.

15. Sprawdzian do kontroli wymiarów wewnętrznych może być

a) dwugraniczny.
b) trzygraniczny.
c) tłoczkowy.
d) zarysowy.

16. Oznaczenie na sprawdzianie składa się z

a) wymiaru nominalnego.
b) wymiaru nominalnego, odchyłek i rodzaju pasowania.
c) odchyłek.
d) rodzaju pasowania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17. Do pomiaru chropowatości powierzchni używamy

a) gładkościomierza.
b) mikrometru.
c) suwmiarki.
d) passametru.

18. Powiększenie stosowane w okularze mikroskopu może być

a) 2 krotne.
b) 3 krotne.
c) 10 krotne.
d) 100 krotne.

19. Wykres zrywarki określa

a) naprężenia na ściskanie.
b) siłę zrywającą,
c) naprężenia na ścinanie.
d) naprężenia gnące.

20. W metodzie Vickersa wgłębnikiem jest

a) stożek.
b) kulka,
c) ostrosłup.
d) pręt.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Wykonywanie pomiarów warsztatowych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. LITERATURA

1. Dąbrowski A.: Pracownia techniczna mechaniki precyzyjnej. WSiP, Warszawa 1983
2. Jędrzejewski H.: Kłodnicki A.: Technologia metali. PWR, Warszawa 1995
3. Jezierski J.: Analiza tolerancji i niedokładności pomiarów w budowie maszyn. WNT,

Warszawa 1994

4. Grzesiczak Z.: Pracownia pomiarów warsztatowych. WSiP, Warszawa 1994
5. Kolman R.: Technika pomiarów warsztatowych. WSiP, Warszawa 1986
6. Kolman R.: Ćwiczenia z pasowań i pomiarów warsztatowych. WSiP, Warszawa 1991
7. Malinowski I.: Pasowania i pomiary. WSiP, Warszawa 1993
8. Malinowski J.: Pomiary długości i kąta w budowie maszyn. WSiP, Warszawa 1998
9. Meller A.: Laboratorium metrologii warsztatowej. PWN, Poznań 1995
10. Poradnik inżyniera–Mechanika. Część I. WNT, Warszawa 1998
11. Wit R.: Pracownia metrologiczna. WSiP, Warszawa 1977
12. Zawora J.: Podstawy technologii maszyn. WSiP, Warszawa 2007

Literatura metodyczna:
1. Ornatowski T., Figurski J.: Praktyczna nauka zawodu. ITeE, Radom 2000
2. Szlosek F.: Wstęp do dydaktyki przedmiotów zawodowych. ITeE, Radom 1995