ZARZĄDZANIE PROCESOWE

- EFEKTYWNOŚĆ ORGANIZACJI

Prof. UEK dr hab. Czesław Mesjasz
Katedra Procesu Zarządzania, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie

EFEKTYWNOŚĆ ORGANIZACJI

Jako syntetyczną ocenę działań najczęściej stosuje się

efektywność.

Brak jest definicji tego pojęcia, zarówno w literaturze światowej,

publikowanej głownie w języku angielskim, jak i w języku polskim.

Stosowane w języku polskim pojęcie efektywność władania

korporacyjnego, podobnie zresztą jak efektywność stosowana w

innych kontekstach, jest tłumaczeniem kilku terminów angielskich,

takich jak effectiveness, performance oraz efficiency.

Tego rodzaju rozbieżności w tłumaczeniu niosą ze sobą istotne

konsekwencje teoretyczne i praktyczne gdyż uniemożliwiają

jednoznaczną ocenę.

EFEKTYWNOŚĆ ORGANIZACJI



W podstawowym, słownikowym ujęciu przedstawionym w

Uniwersalnym Słowniki Języka Polskiego [Dubisz 2003, tom

1, s. 788] efektywność definiowana jest jako wydajność,

skuteczność.



Według Słownika Języka Polskiego [wydanie internetowe]:

«efektywny - dający dobre wyniki, wydajny» 2. «istotny,

rzeczywisty».



W Wielkim Słowniku Wyrazów Obcych PWN [2003, s. 314]

efektywny definiowany jest jako: 1. «dający pozytywne

wyniki, skuteczny, wydajny» 2. «istotny, rzeczywisty». W

języku angielskim effective, francuskim effectif, które

pochodzą od łacińskiego effectivus – skuteczny.

EFEKTYWNOŚĆ ORGANIZACJI



Rozbieżności powstające w definiowaniu

efektywności pogłębione są w języku polskim przez

to, że w wielu przypadkach terminu tego używa się

jako odpowiednika trzech angielskich pojęć –
effectiveness, efficiency oraz performance



Można wręcz stwierdzić, że wszelkie próby

systematyzacji oraz porównania stosowania

angielskich odpowiedników terminu efektywność

skazane są na niepowodzenie. Wynika to z faktu, że

terminy te stosowane są w różnych dziedzinach nauki

oraz praktyki i tłumaczone były przez różnych

autorów w różnym czasie.

EFEKTYWNOŚĆ ORGANIZACJI

Nawet w tłumaczeniu słownikowym [Wielki Słownik

Angielsko-

Polski, 2003] występuje wiele

rozbieżności. Effectiveness tłumaczy się jako

skuteczność, efektywność, efficiency jako

sprawność, efektywność, skuteczność, efficacy

jako skuteczność, efektywność. Jako

efektywność tłumaczone jest też czasami

anglojęzyczne określenie performance

posiadające podstawowe znaczenia – wydajność,

spełnianie, osiąganie (osiągi).

EFEKTYWNOŚĆ ORGANIZACJI



Efektywność działania ludzi i organizacji (systemów

społecznych) można rozpatrywać z punktu wiedzenia

prakseologii, ekonomii, finansów oraz zarządzania.



Jako punkt wyjścia rozważań można przyjąć koncepcje
oceny powstałe w ramach prakseologii. W ujęciu
prakseologicznym zaproponowanym przez Kotarbińskiego
w „Traktacie o dobrej robocie” a rozwiniętym przez
Zieleniewskiego oraz Pszczołowskiego, podstawową cechą
działania jest sprawność oraz jej trzy podstawowe postacie
- skuteczność, korzystność oraz ekonomiczność.

EFEKTYWNOŚĆ ORGANIZACJI



W rozważaniach z zakresu prakseologii zwraca się uwagę na

różnice pomiędzy efektywnością a skutecznością. Według Małej

Encyklopedii Prakseologii i Teorii Organizacji:

efektywność jest to

dodatnia cecha działań dających jakiś oceniany pozytywnie wynik

bez względu na to, czy był on zamierzony, czy nie zamierzony.



Np. badania naukowe mogą być efektywne, mimo że cel badacza

określony w chwili rozpoczęcia jego pracy nie został osiągnięty,

ponieważ uzyskał on inne wyniki oceniane pozytywnie. Właśnie ten

aspekt efektywności, czyli brak konieczności związku

z osiągnięciem celu (wystarczy, aby wynik działania był oceniany

pozytywnie) wydaje się jedną z istotniejszych jej cech, nie zawsze

uwzględnianą w innych dziedzinach

EFEKTYWNOŚĆ ORGANIZACJI

Efektywność alokacyjna

(efektywność w sensie Pareto)
efektywność Kaldora-Hicksa
efektywność konsumpcji

efektywność produkcji

EFEKTYWNOŚĆ ORGANIZACJI

Efektywność adaptacyjna

(D. North)

Efektywność ta związana jest procesami uczenia

się, innowacyjnością oraz podejmowaniem
ryzyka i dotyczy ona procesów wytwórczych

EFEKTYWNOŚĆ ORGANIZACJI

Efektywność w ekonomii wiąże sie nie tylko

decyzjami, preferencjami i procesami
uczenia się, ale również z wykorzystaniem
zasobów materialnych, niematerialnych
i finansowych. W znaczeniu tym
efektywność jest zbliżona do
prakseologicznych postaci sprawności,
czyli ekonomiczności oraz korzystności.

EFEKTYWNOŚĆ ORGANIZACJI

Maksymalizacja efektywności jest więc efektem

ekonomizacji i polega na maksymalizacji relacji
wyników do nakładów, albo maksymalizacji
relacji różnicy wyników i nakładów do
nakładów. Należy przy tym brać pod uwagę, że
efektywność ujmowana w taki sposób związana
jest zarówno ze standardowym jak
i strukturalnym ujęciem produktywności
[Stabryła, 2000].

EFEKTYWNOŚĆ ORGANIZACJI

Produktywność standardowa (obrotowość)

Relacja całkowitych przychodów ze sprzedaży do

kosztu (wartości) wykorzystywanego czynnika
wytwórczego (zasobu)

Czynniki zagregowane lub czynnik indywidualny

EFEKTYWNOŚĆ ORGANIZACJI

Produktywność strukturalna



wyraża zdolność do generowania efektów
przez wyróżnianie działalności



określenie udziału w efekcie końcowym
efektów każdego rodzaju działalności

EFEKTYWNOŚĆ ORGANIZACJI

Produktywność strukturalna, c.d.



koszty produktywne



koszty zbędne

EFEKTYWNOŚĆ ORGANIZACJI

Poziomy efektywności organizacji



Poziom I

– organizacji



Poziom II

– procesu



Poziom III

– stanowiska

EFEKTYWNOŚĆ ORGANIZACJI

Potrzeby efektywności wynikają z:



celów – organizacji, procesu, stanowiska
pracy



sposobu zaprojektowania



sposobu zarządzania

EFEKTYWNOŚĆ ORGANIZACJI

Poziom organizacji



Cele



Projektowanie



Zarządzanie organizacją (celami,
efektywnością, zasobami, zarządzanie na
styku między działami)

EFEKTYWNOŚĆ ORGANIZACJI

Poziom stanowiska



Cele



Projektowanie



Zarządzanie organizacją (celami,
efektywnością, zasobami, zarządzanie
na styku między działami)

EFEKTYWNOŚĆ ORGANIZACJI

Poziom procesu



Cele



Projektowanie



Zarządzanie organizacją (celami,
efektywnością, zasobami, zarządzanie
na styku między działami)