1
1
1
1
Zarz
Zarz
ą
ą
dzanie maj
dzanie maj
ą
ą
tkiem obrotowym
tkiem obrotowym
w przedsi
w przedsi
ę
ę
biorstwie
biorstwie
dr Joanna Próchniak
2
2
3
3
Kapita
Kapita
ł
ł
obrotowy
obrotowy
Kapita
Kapita
ł
ł
oparty na aktywach bie
oparty na aktywach bie
Ŝą
Ŝą
cych, finansowany
cych, finansowany
przez zobowi
przez zobowi
ą
ą
zania bie
zania bie
Ŝą
Ŝą
ce oraz cz
ce oraz cz
ęś
ęś
ciowo przez
ciowo przez
zobowi
zobowi
ą
ą
zania d
zania d
ł
ł
ugoterminowe lub kapita
ugoterminowe lub kapita
ł
ł
y w
y w
ł
ł
asne.
asne.
2
2
4
4
Polityka kapita
Polityka kapita
ł
ł
u obrotowego
u obrotowego
1.
Okre
ś
lanie docelowych wielko
ś
ci ka
Ŝ
dej
kategorii aktywów bie
Ŝą
cych
2.
Wybór najlepszych sposobów finansowania
aktywów bie
Ŝą
cych
5
5
Przyczyny zarz
Przyczyny zarz
ą
ą
dzania kapita
dzania kapita
ł
ł
em
em
obrotowym:
obrotowym:
– Zachowanie płynno
ś
ci finansowej
– Prowadzenie bie
Ŝą
cej działalno
ś
ci
– Minimalizacja kosztów
– Optymalizacja wielko
ś
ci i struktury aktywów
6
6
Kapita
Kapita
ł
ł
obrotowy netto
obrotowy netto
1.
Kapitał obrotowy przedsi
ę
biorstwa finansowany
kapitałami długoterminowymi (nie za
ś
bie
Ŝą
cymi)
2.
Kapitał stały, który jest zaanga
Ŝ
owany w
operacyjn
ą
działalno
ść
przedsi
ę
biorstwa
3
3
7
7
Kapita
Kapita
ł
ł
obrotowy netto
obrotowy netto
Aktywa bie
Ŝą
ce
–
Zobowi
ą
zania bie
Ŝą
ce
Kapitał stały
–
Aktywa stałe
Aktywa bieŜące
Aktywa stałe
Kapitał stały
Zobowiązania
bieŜące
8
8
Bilans analityczny
Bilans analityczny
Aktywa stałe =
+ Aktywa trwałe
+ Nale
Ŝ
no
ś
ci z tytułu dostaw powy
Ŝ
ej 12 mies.
Kapitał stały =
+ kapitały własne
+ rezerwy długoterminowe
+ zobowi
ą
zania długoterminowe
+ zobowi
ą
zania z tytułu dostaw o terminie wymagalno
ś
ci
powy
Ŝ
ej 12 mies.
+ rozl. mo. długoterminowe
9
9
Bilans analityczny
Bilans analityczny
Aktywa bie
Ŝą
ce =
+ Aktywa obrotowe
– Nale
Ŝ
no
ś
ci z tytułu dostaw i usług powy
Ŝ
ej 12 mies.
Zobowi
ą
zania bie
Ŝą
ce =
+ zobowi
ą
zania krótkoterminowe
– zobowi
ą
zania z tytułu dostaw o terminie
wymagalno
ś
ci powy
Ŝ
ej 12 mies.
+ rezerwy krótkoterm. (na
ś
wiadczenie emerytalne i
pozostałe)
+ rozl. mo krótkoterminowe
4
4
10
10
Kapita
Kapita
ł
ł
obrotowy netto (dodatni)
obrotowy netto (dodatni)
Aktywa bieŜące
Aktywa stałe
Kapitał stały
Zobowiązania bieŜące
Kapitał obrotowy
netto (dodatni)
Aktywa bieŜące
Aktywa stałe
Kapitał stały
Zobowiązania bieŜące
Kapitał obrotowy
netto (dodatni)
11
11
Kapita
Kapita
ł
ł
obrotowy netto (zerowy)
obrotowy netto (zerowy)
Aktywa bieŜące
Aktywa stałe
Kapitał stały
Zobowiązania
bieŜące
Aktywa bieŜące
Aktywa stałe
Kapitał stały
Zobowiązania
bieŜące
12
12
Kapita
Kapita
ł
ł
obrotowy netto (ujemny)
obrotowy netto (ujemny)
Aktywa bieŜące
Aktywa stałe
Kapitał stały
Zobowiązania
bieŜące
Kapitał obrotowy
netto (ujemny)
Aktywa bieŜące
Aktywa stałe
Kapitał stały
Zobowiązania
bieŜące
Kapitał obrotowy
netto (ujemny)
5
5
13
13
Zapotrzebowanie na kapita
Zapotrzebowanie na kapita
ł
ł
obrotowy netto
obrotowy netto
= Kapitał obrotowy netto
(Kapitał stały – aktywa
stałe)
– Inwestycje krótkoterminowe
+ kredyty i po
Ŝ
yczki krótkoterminowe
+ emisja krótkoterminowych pap. dłu
Ŝ
nych
+ zaliczki od odbiorców
+ zobowi
ą
zania przeterminowane
14
14
Zarz
ą
dzanie zapasami
15
15
Zapasy
Zapasy
I
Zapasy
49 047 826,01
1 Materiały
49 027 432,77
2 Półprodukty i produkty w toku
0,00
3 Produkty gotowe
0,00
4 Towary
0,00
5 Zaliczki na dostawy
20 393,24
6
6
16
16
Koszty zapas
Koszty zapas
ó
ó
w
w
1. Koszty utrzymania zapasów:
–
Koszty kapitałowe (finansowania zapasów)
–
Koszty magazynowania zapasów,
–
Koszty przemieszczania zapasów,
–
Koszty ubezpieczenia,
–
Koszty zu
Ŝ
ycia i starzenia si
ę
zapasów
2. Koszty zamawiania (dostaw):
–
Koszty utraty rabatu
–
Koszty wyczerpania zapasów
3. Koszty wyczerpania zapasów (niedoboru)
Koszty towarów
(merchandise inventories) - np. koszty zakupu, transportu,
zamawiania
Koszty produktów
(manufactured inventories) - (np. koszty materiałów, pracy,
produkcji)
17
17
Racjonalizacja poziomu zapasów polega na
zapewnieniu zapasów w wielko
ś
ci niezb
ę
dnej do
prowadzenia działalno
ś
ci przy najmniejszych mo
Ŝ
liwych
kosztach
18
18
Optymalna
Optymalna
wielko
wielko
ść
ść
zam
zam
ó
ó
wienia
wienia
Ekonomiczna wielko
ść
zamówienia EOQ
(Economic Order Quantity) została wprowadzona
przez F.W. Harrisona
EOQ – wypadkowa kosztu utrzymania zapasów i
kosztu składania zamówie
ń
7
7
19
19
Za
Za
ł
ł
o
o
Ŝ
Ŝ
enia formu
enia formu
ł
ł
y EOQ:
y EOQ:
1.
Znany i równomierny w czasie popyt
2.
Czas dostawy produktu jest stały i znany - natychmiastowa
realizacja zamówienia
3.
Nie ma problemu wyczerpania zapasów, gdy
Ŝ
popyt i dostawa s
ą
stałe i znane
4.
Koszty zamówie
ń
s
ą
stałe (niezale
Ŝ
ne od wielko
ś
ci dostawy) i znane
5.
Koszty magazynowania zale
Ŝą
od wielko
ś
ci
ś
redniego poziomu
zapasów w sposób liniowy
6.
Nie ma ogranicze
ń
magazynowych
7.
Produkty s
ą
zamawiane w partiach, które docieraj
ą
na skład w tym
samym czasie
8.
Zamawianym towarem jest produkt, niezale
Ŝ
ny od innych produktów
(brak współzale
Ŝ
no
ś
ci)
20
20
Model EOQ
Model EOQ
Q
Q/2
Czas
zamówienie
t
0
t
1
t
2
t
3
0,5t
1
Q
Q/2
Czas
zamówienie
t
0
t
1
t
2
t
3
0,5t
1
21
21
Cost
Holding Costs
Koszty utrzymywania
zapasów
Total Costs
Koszty ł
ą
czne
Order Costs
Koszty zamawiania
Order Quantity
8
8
22
22
Optymalna wielko
Optymalna wielko
ść
ść
zam
zam
ó
ó
wienia
wienia
S – roczny popyt na towar w jednostkach
K2- koszty 1 zamówienia
K1- roczne koszty utrzymanie jednostki zapasów
- Roczny przeci
ę
tny koszt utrzymywania zapasów
1
2
2
K
K
S
EOQ
×
×
=
2
1
Q
K
×
23
23
Ca
Ca
ł
ł
kowity koszt zapas
kowity koszt zapas
ó
ó
w (KC)
w (KC)
gdzie:
K
1
– koszty jednostkowe zapasów (koszt utrzymania jednostki zapasu)
Q – wielko
ść
zamówienia
K
2
- koszty jednego zamówienia
N – liczba zamówie
ń
w ci
ą
gu roku (=wielko
ść
rocznego
zapotrzebowania / wielko
ść
jednego zamówienia)
N
K
Q
K
KC
×
+
×
=
2
1
2
24
24
Dwusk
Dwusk
ł
ł
adnikowy model zapas
adnikowy model zapas
ó
ó
w
w
Model zakłada utrzymanie zapasu
bezpiecze
ń
stwa, po przekroczeniu którego
przedsi
ę
biorstwo składa zamówienie.
9
9
25
25
Poziom bezpiecze
Poziom bezpiecze
ń
ń
stwa zapas
stwa zapas
ó
ó
w
w
Prawdopodobie
ń
stwo,
Ŝ
e zu
Ŝ
ycie w okresie
dostawy nie przekroczy zapasu.
np.90% poziom bezpiecze
ń
stwa oznacza,
Ŝ
e na
90% zapas wystarczy na pokrycie zu
Ŝ
ycia.
26
26
Optymalny zapas bezpiecze
Optymalny zapas bezpiecze
ń
ń
stwa
stwa
Optymalny zapas bezpiecze
ń
stwa ro
ś
nie, gdy:
Ro
ś
nie niepewno
ść
prognoz popytu,
Ro
ś
nie prawdopodobie
ń
stwo opó
ź
nie
ń
dostaw,
Ro
ś
nie koszt niedoborów zapasów.
27
27
Poziom odnowy zapas
Poziom odnowy zapas
ó
ó
w
w
(ROP
(ROP
-
-
Reorder
Reorder
Point)
Point)
ROP = zu
Ŝ
ycie w okresie dostawy + zapas bezpiecze
ń
stwa
ROP =
ś
redni czas dostawy
x
zu
Ŝ
ycie na jednostk
ę
czasu +
zapas bezpiecze
ń
stwa
stwa
bezpieczeń
zapas
EOQ
+
2
10
10
28
28
Przyk
Przyk
ł
ł
ad 1
ad 1
Hurtownia sprzedaje 120 tys. produktu X w ci
ą
gu roku. Koszt
jednostkowego zamówienia wynosi 100$. Koszt zakupu produktu X
wynosi 2$.
Ś
rednia warto
ść
zapasów wynosi 30.000$.
Na koszty zapasów składaj
ą
si
ę
: koszty finansowania (3.000$), koszty
przechowywania (2.000$), ubezpieczenie (500$), koszty pozostałe
(1.000$).
Jaka powinna by
ć
optymalna ilo
ść
jednostkowego zamówienia, aby
roczne koszty utrzymania zapasów były najni
Ŝ
sze.
37
,
436
.
7
$
2
%
7
,
21
$
000
.
120
$
100
2
2
1
2
=
×
×
×
=
×
×
=
K
K
S
EOQ
(3.000$+2.000$+500$+1.000$)/30.000$ = 21,7%
29
29
Przyk
Przyk
ł
ł
ad 2
ad 2
Fluorspar zajmuje si
ę
produkcj
ą
cz
ęś
ci zamiennych do samochodów
wykorzystuj
ą
c w tym celu półprodukty. Nowo mianowany dyrektor finansowy
doszedł do wniosku, oczywi
ś
cie po wnikliwej analizie,
Ŝ
e gospodarka zapasami
została zaniedbana. Wiele półproduktów ma niedoszacowane stany
magazynowe a pozostałe zostały zamówione w ilo
ś
ciach przekraczaj
ą
cych
roczn
ą
zdolno
ść
produkcyjn
ą
zakładu i teraz zalegaj
ą
w magazynie.
Długoterminowo, dyrektor widzi rozwi
ą
zanie w zastosowaniu systemu just-in-
time. W mi
ę
dzyczasie postanawia zaj
ąć
si
ę
wdro
Ŝ
eniem najprostszych modeli
zarz
ą
dzania zapasami w celu minimalizacji kosztów.
Zacz
ę
to od wprowadzenia modelu EOQ do zarz
ą
dzania stanem magazynowym
rur wydechowych. Kiedy wspomniane prace zacz
ę
ły przynosi
ć
pierwsze efekty
jeden z dostawców najbardziej popularnego modelu rury zło
Ŝ
ył Fluorspar
propozycj
ę
4% dyskonta dla zamówie
ń
wielko
ś
ci 400 sztuk i wi
ę
cej. Obecnie
jedna sztuka kosztuje 60,00 PLN, a jej roczny koszt utrzymania w magazynie
wynosi 80,00 PLN . Koszt zło
Ŝ
enia zamówienia wynosi 50,00 PLN a popyt na
gotowe zestawy zawieraj
ą
ce omawian
ą
rur
ę
wydechow
ą
wynosi 8.000 sztuk i
rozkłada si
ę
równomiernie w ci
ą
gu roku.
30
30
Przyk
Przyk
ł
ł
ad
ad
Lechtal Co sprzedaje pewien towar, który kupuje po 6,00 PLN za sztuk
ę
. Rocznie
sprzedaje 60.000 jednostek danego towaru. Popyt na towar rozkłada si
ę
równomiernie.
Koszt zło
Ŝ
enia zamówienia wynosi 15,00 PLN. Roczny koszt utrzymania zapasów
wynosi 3,00 PLN/sztuk
ę
a wypracowana wielko
ść
jednorazowego zamówienia to 1.200
sztuk.
Bazuj
ą
c na powy
Ŝ
szych danych, ile wynosz
ą
roczne koszty prowadzenia handlu
omawianym towarem?
A. 360.750,00 PLN
B. 361.800,00 PLN
C. 362.550,00 PLN
D. 364.550,00 PLN
11
11
31
31
Przyk
Przyk
ł
ł
ad
ad
Roczny popyt na pewien towar wynosi 9.600 sztuk i rozkłada si
ę
równomiernie w ci
ą
gu
roku. Koszt nabycia towaru to 50,00 PLN za sztuk
ę
. Roczny koszt utrzymania zapasów
wynosi 60,00 PLN/sztuk
ę
. Koszt zło
Ŝ
enia zamówienia wynosi 5,00 PLN. Dostawca
oferuje 4% upust przy zamówieniach opiewaj
ą
cych na przynajmniej 80 sztuk.
Bazuj
ą
c na powy
Ŝ
szych danych, ile wynosz
ą
minimalne roczne koszty prowadzenia
handlu omawianym towarem?
A. 460.800,00 PLN
B. 463.800,00 PLN
C. 466.200,00 PLN
D. 482.400,00 PLN
32
32
Analiza zapas
Analiza zapas
ó
ó
w
w
–
–
metody
metody
FIFO, LIFO
FIFO, LIFO
(1) FIFO – First In First Out – koszty dóbr sprzedanych dotycz
ą
kosztów
poniesionych w najwcze
ś
niejszych zakupach
(2) LIFO – Last In First Out – koszty dóbr sprzedanych dotycz
ą
ostatnio
zakupionych dóbr (ostatnich wydatków)
(3) Average cost –
ś
redni koszt na jednostk
ę
, liczony jako iloraz kosztów dóbr i
usług przez ilo
ść
jednostek
Wyb
Wyb
ó
ó
r metody ksi
r metody ksi
ę
ę
gowania zapas
gowania zapas
ó
ó
w wp
w wp
ł
ł
ywa na
ywa na
rachunek wynik
rachunek wynik
ó
ó
w, bilans, wska
w, bilans, wska
ź
ź
niki finansowe
niki finansowe
oraz podatki.
oraz podatki.
33
33
Por
Por
ó
ó
wnania metod ksi
wnania metod ksi
ę
ę
gowania zapas
gowania zapas
ó
ó
w
w
ś
redniego kosztu
wszystkich
jednostek
ś
redniego kosztu
zakupu
Ś
redni wa
Ŝ
ony
koszt
najwcze
ś
niejszych
zakupów
zapasów zakupionych
jako ostatnie
LIFO
najcz
ę
stszych
zakupów
zapasów zakupionych
jako pierwsze
FIFO
Ko
ń
cowy stan
zapasów wg:
Koszt dóbr
sprzedanych wg:
Metoda
12
12
34
34
Bilans otwarcia (beginning balance)
+
Zakupy (purchases)
-
Koszty sprzedanych towarów i usług (COGS)
=
Bilans zamkni
ę
cia (ending balance)
Formu
Formu
ł
ł
a kalkulacji zapas
a kalkulacji zapas
ó
ó
w
w
35
35
Wykaz operacji:
1 stycznia (pocz
ą
tkowy stan zapasów) 2 jednostki x 2 zł = 4 zł
7 stycznia (zakup 1) 3 jednostki x 3 zł = 9 zł
19 stycznia (zakup 2) 5 jednostek x 5 zł = 25 zł
RAZEM (koszt zakupu zapasów) 10 jednostek – 38 zł
Jednostki sprzedane w styczniu
7 jednostek
Przyk
Przyk
ł
ł
ad ustalania koszt
ad ustalania koszt
ó
ó
w i stanu zapas
w i stanu zapas
ó
ó
w
w
FIFO
LIFO
36
36
1 stycznia (pocz
ą
tkowy stan zapasów) 2 jednostki x 2 zł = 4 zł
7 stycznia (zakup 1) 3 jednostki x 3 zł = 9 zł
19 stycznia (zakup 2) 5 jednostek x 5 zł = 25 zł
RAZEM (koszt zakupu zapasów) 10 jednostek – 38 zł
RAZEM (koszt sprzedanych zapasów wg FIFO)
Zapas ko
ń
cowy
3 jednostki x 5 zł = 15 zł
Kalkulacja wg FIFO
Kalkulacja wg FIFO
FIFO
2
10
23
7
13
13
37
37
1 stycznia (pocz
ą
tkowy stan zapasów) 2 jednostki x 2 zł = 4 zł
7 stycznia (zakup 1) 3 jednostki x 3 zł = 9 zł
19 stycznia (zakup 2) 5 jednostek x 5 zł = 25 zł
RAZEM (koszt zakupu zapasów) 10 jednostek – 38 zł
RAZEM (koszt sprzedanych zapasów wg LIFO)
Zapas ko
ń
cowy (2 jednostki x 2 zł) + (1 jednostka x 3 zł) = 7 zł
Kalkulacja wg LIFO
Kalkulacja wg LIFO
6
7
LIFO
2
31
38
38
RAZEM (koszt jednostek) 10 jednostek – 38 zł
Ś
redni koszt = 38/10 = 3,8 zł
RAZEM (koszt jednostek sprzedanych) 7 jednostek x 3,8 zł = 26,6 zł
Zapas ko
ń
cowy 3 jednostki x 3,8 = 11,4 zł
Kalkulacja wg kosztu
Kalkulacja wg kosztu
ś
ś
redniego
redniego
39
39
Por
Por
ó
ó
wnanie kalkulacji
wnanie kalkulacji
11,40 zł
26,60 zł
Ś
redni koszt
7,00 zł
31,00 zł
LIFO
15,00 zł
23,00 zł
FIFO
Wycena zapasów
ko
ń
cowych
Koszty zapasów
sprzedanych
System
14
14
40
40
LIFO/FIFO
LIFO/FIFO
–
–
rosn
rosn
ą
ą
ce ceny, sta
ce ceny, sta
ł
ł
y lub rosn
y lub rosn
ą
ą
cy
cy
poziom zapas
poziom zapas
ó
ó
w
w
FIFO
-
ni
Ŝ
sze ł
ą
czne koszty sprzedanych
wyrobów (COGS)
-
wy
Ŝ
sze podatki
-
wy
Ŝ
szy zysk netto
-
wy
Ŝ
szy poziom zapasów
-
wy
Ŝ
szy kapitał pracuj
ą
cy
-
ni
Ŝ
sze CF
LIFO
-
Wy
Ŝ
sze ł
ą
czne koszty sprzedanych
wyrobów (COGS)
-
ni
Ŝ
sze podatki
-
ni
Ŝ
szy zysk netto
-
ni
Ŝ
szy poziom zapasów
-
ni
Ŝ
szy kapitał pracuj
ą
cy
-
wy
Ŝ
sze CF