1

1

1

1

Zarz

Zarz

ą

ą

dzanie maj

dzanie maj

ą

ą

tkiem obrotowym

tkiem obrotowym

w przedsi

w przedsi

ę

ę

biorstwie

biorstwie

dr Joanna Próchniak

2

2

3

3

Kapita

Kapita

ł

ł

obrotowy

obrotowy

Kapita

Kapita

ł

ł

oparty na aktywach bie

oparty na aktywach bie

żą

żą

cych, finansowany

cych, finansowany

przez zobowi

przez zobowi

ą

ą

zania bie

zania bie

żą

żą

ce oraz cz

ce oraz cz

ęś

ęś

ciowo przez

ciowo przez

zobowi

zobowi

ą

ą

zania d

zania d

ł

ł

ugoterminowe lub kapita

ugoterminowe lub kapita

ł

ł

y w

y w

ł

ł

asne.

asne.

2

2

4

4

Polityka kapita

Polityka kapita

ł

ł

u obrotowego

u obrotowego

1.

Okre

ś

lanie docelowych wielko

ś

ci ka

ż

dej

kategorii aktywów bie

żą

cych

2.

Wybór najlepszych sposobów finansowania
aktywów bie

żą

cych

5

5

Przyczyny zarz

Przyczyny zarz

ą

ą

dzania kapita

dzania kapita

ł

ł

em

em

obrotowym:

obrotowym:

– Zachowanie płynno

ś

ci finansowej

– Prowadzenie bie

żą

cej działalno

ś

ci

– Minimalizacja kosztów

– Optymalizacja wielko

ś

ci i struktury aktywów

6

6

Kapita

Kapita

ł

ł

obrotowy netto

obrotowy netto

1.

Kapitał obrotowy przedsi

ę

biorstwa finansowany

kapitałami długoterminowymi (nie za

ś

bie

żą

cymi)

2.

Kapitał stały, który jest zaanga

ż

owany w

operacyjn

ą

działalno

ść

przedsi

ę

biorstwa

3

3

7

7

Kapita

Kapita

ł

ł

obrotowy netto

obrotowy netto

Aktywa bie

żą

ce

–

Zobowi

ą

zania bie

żą

ce

Kapitał stały

–

Aktywa stałe

Aktywa bieżące

Aktywa stałe

Kapitał stały

Zobowiązania

bieżące

8

8

Bilans analityczny

Bilans analityczny

Aktywa stałe =

+ Aktywa trwałe

+ Nale

ż

no

ś

ci z tytułu dostaw powy

ż

ej 12 mies.

Kapitał stały =

+ kapitały własne

+ rezerwy długoterminowe

+ zobowi

ą

zania długoterminowe

+ zobowi

ą

zania z tytułu dostaw o terminie wymagalno

ś

ci

powy

ż

ej 12 mies.

+ rozl. mo. długoterminowe

9

9

Bilans analityczny

Bilans analityczny

Aktywa bie

żą

ce =

+ Aktywa obrotowe
– Nale

ż

no

ś

ci z tytułu dostaw i usług powy

ż

ej 12 mies.

Zobowi

ą

zania bie

żą

ce =

+ zobowi

ą

zania krótkoterminowe

– zobowi

ą

zania z tytułu dostaw o terminie

wymagalno

ś

ci powy

ż

ej 12 mies.

+ rezerwy krótkoterm. (na

ś

wiadczenie emerytalne i

pozostałe)

+ rozl. mo krótkoterminowe

4

4

10

10

Kapita

Kapita

ł

ł

obrotowy netto (dodatni)

obrotowy netto (dodatni)

Aktywa bieżące

Aktywa stałe

Kapitał stały

Zobowiązania bieżące

Kapitał obrotowy

netto (dodatni)

Aktywa bieżące

Aktywa stałe

Kapitał stały

Zobowiązania bieżące

Kapitał obrotowy

netto (dodatni)

11

11

Kapita

Kapita

ł

ł

obrotowy netto (zerowy)

obrotowy netto (zerowy)

Aktywa bieżące

Aktywa stałe

Kapitał stały

Zobowiązania

bieżące

Aktywa bieżące

Aktywa stałe

Kapitał stały

Zobowiązania

bieżące

12

12

Kapita

Kapita

ł

ł

obrotowy netto (ujemny)

obrotowy netto (ujemny)

Aktywa bieżące

Aktywa stałe

Kapitał stały

Zobowiązania

bieżące

Kapitał obrotowy

netto (ujemny)

Aktywa bieżące

Aktywa stałe

Kapitał stały

Zobowiązania

bieżące

Kapitał obrotowy

netto (ujemny)

5

5

13

13

Zapotrzebowanie na kapita

Zapotrzebowanie na kapita

ł

ł

obrotowy netto

obrotowy netto

= Kapitał obrotowy netto

(Kapitał stały – aktywa

stałe)

– Inwestycje krótkoterminowe

+ kredyty i po

ż

yczki krótkoterminowe

+ emisja krótkoterminowych pap. dłu

ż

nych

+ zaliczki od odbiorców

+ zobowi

ą

zania przeterminowane

14

14

Zarz

ą

dzanie zapasami

15

15

Zapasy

Zapasy

I

Zapasy

49 047 826,01

1 Materiały

49 027 432,77

2 Półprodukty i produkty w toku

0,00

3 Produkty gotowe

0,00

4 Towary

0,00

5 Zaliczki na dostawy

20 393,24

6

6

16

16

Koszty zapas

Koszty zapas

ó

ó

w

w

1. Koszty utrzymania zapasów:

–

Koszty kapitałowe (finansowania zapasów)

–

Koszty magazynowania zapasów,

–

Koszty przemieszczania zapasów,

–

Koszty ubezpieczenia,

–

Koszty zu

ż

ycia i starzenia si

ę

zapasów

2. Koszty zamawiania (dostaw):

–

Koszty utraty rabatu

–

Koszty wyczerpania zapasów

3. Koszty wyczerpania zapasów (niedoboru)

Koszty towarów

(merchandise inventories) - np. koszty zakupu, transportu,

zamawiania

Koszty produktów

(manufactured inventories) - (np. koszty materiałów, pracy,

produkcji)

17

17

Racjonalizacja poziomu zapasów polega na
zapewnieniu zapasów w wielko

ś

ci niezb

ę

dnej do

prowadzenia działalno

ś

ci przy najmniejszych mo

ż

liwych

kosztach

18

18

Optymalna

Optymalna

wielko

wielko

ść

ść

zam

zam

ó

ó

wienia

wienia

Ekonomiczna wielko

ść

zamówienia EOQ

(Economic Order Quantity) została wprowadzona
przez F.W. Harrisona

EOQ – wypadkowa kosztu utrzymania zapasów i
kosztu składania zamówie

ń

7

7

19

19

Za

Za

ł

ł

o

o

ż

ż

enia formu

enia formu

ł

ł

y EOQ:

y EOQ:

1.

Znany i równomierny w czasie popyt

2.

Czas dostawy produktu jest stały i znany - natychmiastowa
realizacja zamówienia

3.

Nie ma problemu wyczerpania zapasów, gdy

ż

popyt i dostawa s

ą

stałe i znane

4.

Koszty zamówie

ń

s

ą

stałe (niezale

ż

ne od wielko

ś

ci dostawy) i znane

5.

Koszty magazynowania zale

żą

od wielko

ś

ci

ś

redniego poziomu

zapasów w sposób liniowy

6.

Nie ma ogranicze

ń

magazynowych

7.

Produkty s

ą

zamawiane w partiach, które docieraj

ą

na skład w tym

samym czasie

8.

Zamawianym towarem jest produkt, niezale

ż

ny od innych produktów

(brak współzale

ż

no

ś

ci)

20

20

Model EOQ

Model EOQ

Q

Q/2

Czas

zamówienie

t

0

t

1

t

2

t

3

0,5t

1

Q

Q/2

Czas

zamówienie

t

0

t

1

t

2

t

3

0,5t

1

21

21

Cost

Holding Costs

Koszty utrzymywania

zapasów

Total Costs

Koszty ł

ą

czne

Order Costs

Koszty zamawiania

Order Quantity

8

8

22

22

Optymalna wielko

Optymalna wielko

ść

ść

zam

zam

ó

ó

wienia

wienia

S – roczny popyt na towar w jednostkach

K2- koszty 1 zamówienia

K1- roczne koszty utrzymanie jednostki zapasów

- Roczny przeci

ę

tny koszt utrzymywania zapasów

1

2

2

K

K

S

EOQ

×

×

=

2

1

Q

K

×

23

23

Ca

Ca

ł

ł

kowity koszt zapas

kowity koszt zapas

ó

ó

w (KC)

w (KC)

gdzie:
K

1

– koszty jednostkowe zapasów (koszt utrzymania jednostki zapasu)

Q – wielko

ść

zamówienia

K

2

- koszty jednego zamówienia

N – liczba zamówie

ń

w ci

ą

gu roku (=wielko

ść

rocznego

zapotrzebowania / wielko

ść

jednego zamówienia)

N

K

Q

K

KC

×

+

×

=

2

1

2

24

24

Dwusk

Dwusk

ł

ł

adnikowy model zapas

adnikowy model zapas

ó

ó

w

w

Model zakłada utrzymanie zapasu
bezpiecze

ń

stwa, po przekroczeniu którego

przedsi

ę

biorstwo składa zamówienie.

9

9

25

25

Poziom bezpiecze

Poziom bezpiecze

ń

ń

stwa zapas

stwa zapas

ó

ó

w

w

Prawdopodobie

ń

stwo,

ż

e zu

ż

ycie w okresie

dostawy nie przekroczy zapasu.

np.90% poziom bezpiecze

ń

stwa oznacza,

ż

e na

90% zapas wystarczy na pokrycie zu

ż

ycia.

26

26

Optymalny zapas bezpiecze

Optymalny zapas bezpiecze

ń

ń

stwa

stwa

Optymalny zapas bezpiecze

ń

stwa ro

ś

nie, gdy:

Ro

ś

nie niepewno

ść

prognoz popytu,

Ro

ś

nie prawdopodobie

ń

stwo opó

ź

nie

ń

dostaw,

Ro

ś

nie koszt niedoborów zapasów.

27

27

Poziom odnowy zapas

Poziom odnowy zapas

ó

ó

w

w

(ROP

(ROP

-

-

Reorder

Reorder

Point)

Point)

ROP = zu

ż

ycie w okresie dostawy + zapas bezpiecze

ń

stwa

ROP =

ś

redni czas dostawy

x

zu

ż

ycie na jednostk

ę

czasu +

zapas bezpiecze

ń

stwa

stwa

bezpieczeń

zapas

EOQ

+

2

10

10

28

28

Przyk

Przyk

ł

ł

ad 1

ad 1

Hurtownia sprzedaje 120 tys. produktu X w ci

ą

gu roku. Koszt

jednostkowego zamówienia wynosi 100$. Koszt zakupu produktu X
wynosi 2$.

Ś

rednia warto

ść

zapasów wynosi 30.000$.

Na koszty zapasów składaj

ą

si

ę

: koszty finansowania (3.000$), koszty

przechowywania (2.000$), ubezpieczenie (500$), koszty pozostałe
(1.000$).

Jaka powinna by

ć

optymalna ilo

ść

jednostkowego zamówienia, aby

roczne koszty utrzymania zapasów były najni

ż

sze.

37

,

436

.

7

$

2

%

7

,

21

$

000

.

120

$

100

2

2

1

2

=

×

×

×

=

×

×

=

K

K

S

EOQ

(3.000$+2.000$+500$+1.000$)/30.000$ = 21,7%

29

29

Przyk

Przyk

ł

ł

ad 2

ad 2

Fluorspar zajmuje si

ę

produkcj

ą

cz

ęś

ci zamiennych do samochodów

wykorzystuj

ą

c w tym celu półprodukty. Nowo mianowany dyrektor finansowy

doszedł do wniosku, oczywi

ś

cie po wnikliwej analizie,

ż

e gospodarka zapasami

została zaniedbana. Wiele półproduktów ma niedoszacowane stany
magazynowe a pozostałe zostały zamówione w ilo

ś

ciach przekraczaj

ą

cych

roczn

ą

zdolno

ść

produkcyjn

ą

zakładu i teraz zalegaj

ą

w magazynie.

Długoterminowo, dyrektor widzi rozwi

ą

zanie w zastosowaniu systemu just-in-

time. W mi

ę

dzyczasie postanawia zaj

ąć

si

ę

wdro

ż

eniem najprostszych modeli

zarz

ą

dzania zapasami w celu minimalizacji kosztów.

Zacz

ę

to od wprowadzenia modelu EOQ do zarz

ą

dzania stanem magazynowym

rur wydechowych. Kiedy wspomniane prace zacz

ę

ły przynosi

ć

pierwsze efekty

jeden z dostawców najbardziej popularnego modelu rury zło

ż

ył Fluorspar

propozycj

ę

4% dyskonta dla zamówie

ń

wielko

ś

ci 400 sztuk i wi

ę

cej. Obecnie

jedna sztuka kosztuje 60,00 PLN, a jej roczny koszt utrzymania w magazynie
wynosi 80,00 PLN . Koszt zło

ż

enia zamówienia wynosi 50,00 PLN a popyt na

gotowe zestawy zawieraj

ą

ce omawian

ą

rur

ę

wydechow

ą

wynosi 8.000 sztuk i

rozkłada si

ę

równomiernie w ci

ą

gu roku.

30

30

Przyk

Przyk

ł

ł

ad

ad

Lechtal Co sprzedaje pewien towar, który kupuje po 6,00 PLN za sztuk

ę

. Rocznie

sprzedaje 60.000 jednostek danego towaru. Popyt na towar rozkłada si

ę

równomiernie.

Koszt zło

ż

enia zamówienia wynosi 15,00 PLN. Roczny koszt utrzymania zapasów

wynosi 3,00 PLN/sztuk

ę

a wypracowana wielko

ść

jednorazowego zamówienia to 1.200

sztuk.

Bazuj

ą

c na powy

ż

szych danych, ile wynosz

ą

roczne koszty prowadzenia handlu

omawianym towarem?

A. 360.750,00 PLN

B. 361.800,00 PLN

C. 362.550,00 PLN

D. 364.550,00 PLN

11

11

31

31

Przyk

Przyk

ł

ł

ad

ad

Roczny popyt na pewien towar wynosi 9.600 sztuk i rozkłada si

ę

równomiernie w ci

ą

gu

roku. Koszt nabycia towaru to 50,00 PLN za sztuk

ę

. Roczny koszt utrzymania zapasów

wynosi 60,00 PLN/sztuk

ę

. Koszt zło

ż

enia zamówienia wynosi 5,00 PLN. Dostawca

oferuje 4% upust przy zamówieniach opiewaj

ą

cych na przynajmniej 80 sztuk.

Bazuj

ą

c na powy

ż

szych danych, ile wynosz

ą

minimalne roczne koszty prowadzenia

handlu omawianym towarem?

A. 460.800,00 PLN

B. 463.800,00 PLN

C. 466.200,00 PLN

D. 482.400,00 PLN

32

32

Analiza zapas

Analiza zapas

ó

ó

w

w

–

–

metody

metody

FIFO, LIFO

FIFO, LIFO

(1) FIFO – First In First Out – koszty dóbr sprzedanych dotycz

ą

kosztów

poniesionych w najwcze

ś

niejszych zakupach

(2) LIFO – Last In First Out – koszty dóbr sprzedanych dotycz

ą

ostatnio

zakupionych dóbr (ostatnich wydatków)

(3) Average cost –

ś

redni koszt na jednostk

ę

, liczony jako iloraz kosztów dóbr i

usług przez ilo

ść

jednostek

Wyb

Wyb

ó

ó

r metody ksi

r metody ksi

ę

ę

gowania zapas

gowania zapas

ó

ó

w wp

w wp

ł

ł

ywa na

ywa na

rachunek wynik

rachunek wynik

ó

ó

w, bilans, wska

w, bilans, wska

ź

ź

niki finansowe

niki finansowe

oraz podatki.

oraz podatki.

33

33

Por

Por

ó

ó

wnania metod ksi

wnania metod ksi

ę

ę

gowania zapas

gowania zapas

ó

ó

w

w

ś

redniego kosztu

wszystkich
jednostek

ś

redniego kosztu

zakupu

Ś

redni wa

ż

ony

koszt

najwcze

ś

niejszych

zakupów

zapasów zakupionych
jako ostatnie

LIFO

najcz

ę

stszych

zakupów

zapasów zakupionych
jako pierwsze

FIFO

Ko

ń

cowy stan

zapasów wg:

Koszt dóbr

sprzedanych wg:

Metoda

12

12

34

34

Bilans otwarcia (beginning balance)

+

Zakupy (purchases)

-

Koszty sprzedanych towarów i usług (COGS)

=

Bilans zamkni

ę

cia (ending balance)

Formu

Formu

ł

ł

a kalkulacji zapas

a kalkulacji zapas

ó

ó

w

w

35

35

Wykaz operacji:

1 stycznia (pocz

ą

tkowy stan zapasów) 2 jednostki x 2 zł = 4 zł

7 stycznia (zakup 1) 3 jednostki x 3 zł = 9 zł

19 stycznia (zakup 2) 5 jednostek x 5 zł = 25 zł

RAZEM (koszt zakupu zapasów) 10 jednostek – 38 zł

Jednostki sprzedane w styczniu

7 jednostek

Przyk

Przyk

ł

ł

ad ustalania koszt

ad ustalania koszt

ó

ó

w i stanu zapas

w i stanu zapas

ó

ó

w

w

FIFO

LIFO

36

36

1 stycznia (pocz

ą

tkowy stan zapasów) 2 jednostki x 2 zł = 4 zł

7 stycznia (zakup 1) 3 jednostki x 3 zł = 9 zł

19 stycznia (zakup 2) 5 jednostek x 5 zł = 25 zł

RAZEM (koszt zakupu zapasów) 10 jednostek – 38 zł

RAZEM (koszt sprzedanych zapasów wg FIFO)

Zapas ko

ń

cowy

3 jednostki x 5 zł = 15 zł

Kalkulacja wg FIFO

Kalkulacja wg FIFO

FIFO

2

10

23

7

13

13

37

37

1 stycznia (pocz

ą

tkowy stan zapasów) 2 jednostki x 2 zł = 4 zł

7 stycznia (zakup 1) 3 jednostki x 3 zł = 9 zł

19 stycznia (zakup 2) 5 jednostek x 5 zł = 25 zł

RAZEM (koszt zakupu zapasów) 10 jednostek – 38 zł

RAZEM (koszt sprzedanych zapasów wg LIFO)

Zapas ko

ń

cowy (2 jednostki x 2 zł) + (1 jednostka x 3 zł) = 7 zł

Kalkulacja wg LIFO

Kalkulacja wg LIFO

6

7

LIFO

2

31

38

38

RAZEM (koszt jednostek) 10 jednostek – 38 zł

Ś

redni koszt = 38/10 = 3,8 zł

RAZEM (koszt jednostek sprzedanych) 7 jednostek x 3,8 zł = 26,6 zł

Zapas ko

ń

cowy 3 jednostki x 3,8 = 11,4 zł

Kalkulacja wg kosztu

Kalkulacja wg kosztu

ś

ś

redniego

redniego

39

39

Por

Por

ó

ó

wnanie kalkulacji

wnanie kalkulacji

11,40 zł

26,60 zł

Ś

redni koszt

7,00 zł

31,00 zł

LIFO

15,00 zł

23,00 zł

FIFO

Wycena zapasów

ko

ń

cowych

Koszty zapasów

sprzedanych

System

14

14

40

40

LIFO/FIFO

LIFO/FIFO

–

–

rosn

rosn

ą

ą

ce ceny, sta

ce ceny, sta

ł

ł

y lub rosn

y lub rosn

ą

ą

cy

cy

poziom zapas

poziom zapas

ó

ó

w

w

FIFO

-

ni

ż

sze ł

ą

czne koszty sprzedanych

wyrobów (COGS)

-

wy

ż

sze podatki

-

wy

ż

szy zysk netto

-

wy

ż

szy poziom zapasów

-

wy

ż

szy kapitał pracuj

ą

cy

-

ni

ż

sze CF

LIFO

-

Wy

ż

sze ł

ą

czne koszty sprzedanych

wyrobów (COGS)

-

ni

ż

sze podatki

-

ni

ż

szy zysk netto

-

ni

ż

szy poziom zapasów

-

ni

ż

szy kapitał pracuj

ą

cy

-

wy

ż

sze CF