Inflacja to wzrost cen w gospodarce

W potocznym rozumieniu, gdy mówimy o inflacji mamy

na myśli ceny konsumpcyjne towarów i usług wyrażone

wskaźnikiem cen CPI (Consumer

Price

Index)

Wskaźnik Cen Konsumpcyjnych -

Inflacja, CPI.

Zmiany cen konsumpcyjnych rejestruje się

na podstawie

obserwacji zmian cen wytypowanych towarów i usług konsumpcyjnych. Liczba tych towarów kształtuje się

od 1700 do

2000 w zależności od roku. Badania cen przeprowadza się

w ponad 300 rejonach na terenie całego kraju. Wytypowane

do badania towary i usługi składają

się

na tzw. koszyk dóbr i usług (koszyk CPI). Dobór poszczególnych produktów do

tego koszyka i dobór wag dla nich następuje w oparciu o badania rzeczywistej struktury wydatków o charakterze
konsumpcyjnym w gospodarstwach domowych. Wagi dla poszczególnych grup towarów podlegają

corocznym zmianom

stosownie do tego jak zmienia się

struktura wydatków konsumentów. Głównym zamysłem takiej konstrukcji wskaźnika

cen konsumpcyjnych (CPI) jest rejestrowanie zmian cen, produktów,

które najczęściej kupowane są

przez przeciętnego

„Kowalskiego”. W gruncie rzeczy odzwierciedla on zmiany w wielkości wydatków konsumentów ogółem oraz w
podziale na poszczególne grupy towarów.

Rodzaj wydatków konsumenckich

Procentowy
udział

w

koszyku

Żywność

i napoje bezalkoholowe

29.7%

Napoje alkoholowe i wyroby tytoniowe

6.2%

Odzież

i obuwie

5.5%

Użytkowanie mieszkań

i nośniki energii

19.6%

Wyposażenie mieszkań

i prowadzenie

gospodarstw domowych

4.7%

Zdrowie

4.8%

Transport

8.2%

Łączność

4.6%

Rekreacja i kultura

6.4%

Edukacja

1.3%

Restauracje i hotele

3.4%

Inne

5 6%

Najczęściej stosowane formy podawania inflacji

CPI miesiąc do miesiąca

98

99

100

101

102

103

104

105

st

y-

98

lip-

98

st

y-

99

lip

-9

9

st

y-0

0

lip-

00

st

y-

01

lip-

01

st

y-

02

lip-

02

st

y-

03

lip-

03

st

y-

04

lip-

04

st

y-0

5

lip-

05

st

y-

06

CPI GUS inflacja w ujęciu rocznym

98.00

100.00

102.00

104.00

106.00

108.00

110.00

112.00

114.00

116.00

st

y-

98

lip-

98

st

y-

99

lip-

99

st

y-

00

lip-

00

st

y-

01

lip-

01

st

y-

02

lip-

02

st

y-

03

lip-

03

st

y-

04

lip-

04

st

y-

05

lip-

05

st

y-

06

Inflacja średnioroczna

•

Zaledwie od dwóch lat polska
gospodarka osiąga roczne
wskaźniki inflacji na poziomie nie
przekraczającym 2%, który to
poziom przyjmowany jest przez
wielu ekonomistów za poziom
akceptowalny. Wyższa inflacja
prowadzi do nierównowagi
makroekonomicznej.

•

Prezentowane na wykresie roczne
dane na temat inflacji w latach 80-

tych budzą

wiele wątpliwości

ekonomistów

CPI w poszczególnycj latach, rok do roku

0.00

100.00

200.00

300.00

400.00

500.00

600.00

700.00

198

0

198

2

198

4

198

6

198

8

199

0

199

2

199

4

199

6

199

8

200

0

200

2

200

4

Inflacja bazowa

–pokazuje główny trend inflacyjny i nie

uwzględnia krótkookresowych wahań

cen niektórych

towarów i usług. Dane nt. inflacji bazowej publikowane są

miesięcznie przez NBP

•

inflacja bazowa po wyłączeniu cen kontrolowanych

•

Inflacja bazowa po wyłączeniu cen o największej
zmienności

•

Inflacja bazowa po wyeliminowani cen o największej
zmienności oraz cen paliw

•

Inflacja „netto”,

•

Tzw. 15% średnia obcięta

Inflacja bazowa na tle CPI

CPI oraz 15% średnia obcięta

(tempo zmian w miesiącu)

-1.0

-0.5

0.0

0.5

1.0

1.5

2.0

2.5

3.0

3.5

I 19

98

IV

VI

I

X

I 19

99

IV

VI

I

X

I 20

00

IV

VI

I

X

I 20

01

IV

VI

I

X

I 20

02

IV

VI

I

X

I 20

03

IV

VI

I

X

I 20

04

IV

VI

I

X

I 20

05

IV

VI

I

X

CPI

15% średnia obcięta

Ceny producentów (PPI –

Producer

Price

Index)

•

W polskiej statystyce wskaźnik ten nosi
nazwę

wskaźnika cen produkcji sprzedanej

przemysłu. Wskaźnik ten publikowany jest
co miesiąc przez GUS. Powstaje na
podstawie comiesięcznego badania cen
wyrobów i usług faktycznie uzyskanych
przez wybranych producentów. Dobór próby
do badania ma charakter celowy. Obejmuje
ono przedsiębiorstwa zatrudniające powyżej
9 osób spośród przedsiębiorstw
funkcjonujących w sekcjach: górnictwo i
kopalnictwo, przetwórstwo przemysłowe
oraz wytwarzanie i zaopatrywanie w energię

elektryczną, gaz i wodę. Badaniem objęte
jest ponad 3.5 tysiąca przedsiębiorstw.

95

105

115

125

135

145

155

165

175

185

st

y-

90

st

y-

91

st

y-

92

st

y-9

3

st

y-

94

st

y-

95

st

y-9

6

st

y-

97

st

y-

98

st

y-9

9

st

y-

00

st

y-

01

st

y-

02

st

y-

03

st

y-

04

PPI SREDNIOROCZNA

Inflacj SREDNIOROCZNA

Pozostałe informacje o cenach w polskiej

statystyce

•

Deflator

dla PKB

•

Ceny importu

•

Ceny sektora usługowego (transport i
magazynowanie

•

Ceny konsumentów (CPI) w
poszczególnych grupach gospodarstw
domowych

•

Ceny inwestycji

Stany inflacji

•

Niska inflacja

–

ceny rosną

wolno i w sposób przewidywalny. Ceny

względnie stabilne. Ludzie mają

zaufanie do pieniądza i gotowi są

do

długoterminowych transakcji i decyzji. (maksymalnie 2% wzrostu cen

w

skali roku). „Iluzja pieniądza”

zjawisko nie brania pod uwagę

wzrostu cen

przy względnie niskiej inflacji.

•

Inflacja galopująca. Roczne tempo wzrostu cen 2-3 cyfrowe. Transakcje

wiązane są

wskaźnikiem wzrostu cen. Uczestnicy rynku powstrzymują

przed podejmowaniem długookresowych decyzji a ludzie kupują

na zapas.

Inflacja wysoka i galopująca prowadzi często do zjawiska „spirali

inflacyjnej”.

•

Hiperinflacja.

Tempo wzrostu cen bliskie lub ponad 1000% w skali roku.

Drastyczny spadek popytu, załamanie gospodarki, drastyczny spadek

realnego PKB.

•

Deflacja. Względnie trwały spadek cen (inflacja CPI poniżej 0). Deflacja

również

nie jest zjawiskiem pozytywnym dla gospodarki. Prowadzi do

spadku zysków firm (przedsiębiorstwa zmuszone są

sprzedawać

poniżej

kosztów produkcji).

Przyczyny inflacji

•

Inflacja popytowa

powstaje wtedy gdy

łączny popyt rośnie

szybciej niż

potencjał

wytwórczy gospodarki. W

efekcie uczestnicy rynku

konkurują

o ograniczoną

podaż, podbijając ceny

jak na licytacji. Podobnie

działa brak siły roboczej,

doprowadzając do

wzrostu płac i większego

popytu. Zbyt duże

wydatki trafiają na zbyt

małą ilość dóbr.

•

Inflacja kosztowa

jest

konsekwencją

wzrostu

kosztów wytwarzania.

Może być

związana z

raptownym wzrostem cen

surowców (współcześnie

najczęstsza przyczyna

inflacji kosztowej).

Oczekiwania inflacyjne

•

Oczekiwania inflacyjne uczestników rynku to tempo wzrostu cen
jakiego spodziewają

się

oni w przyszłości i biorą

je pod uwagę

w

swych decyzjach biznesowych.

•

Oczekiwania inflacyjne w praktyce charakteryzują

się

znaczną

inercją, czyli oparte są

o dotychczasowe obserwacje.

•

Mimo to czasami oczekiwania inflacyjne z różnych powodów
przeradzają

się

w samo spełniającą

się

przepowiednię. Następuje

to zwykle w sytuacji, gdy znaczna część

uczestników rynku pod

wpływem różnych wydarzeń

spodziewa się

przyspieszonego

wzrostu cen.

•

Oczekiwania inflacyjne podobnie jak inflacja bazowa mają

więc

istotne znaczenie dla prognozowania inflacji.

Oczekiwania inflacyjne

•

W Polsce badanie oczekiwań

inflacyjnych

prowadzone jest przez IPSOS na zlecenie

Narodowego Banku Polskiego. Badania te

prowadzone są

od 1992 roku. Ankietowani proszeni

są

o udzielenie odpowiedzi na następujące pytanie:

Jak Pan(i) sądzi, patrząc na to co się

obecnie dzieje,

czy w ciągu najbliższych 12 miesięcy ceny (1) będą

rosły jeszcze szybciej niż

teraz; (2) będą

rosły w tym

samym tempie: (3) będą

rosły wolniej; (4) będą

takie

same jak teraz; (5) będą

niższe; (6) trudno

powiedzieć. Ankieta przeprowadzana jest w

pierwszej połowie każdego miesiąca, a więc przed

opublikowaniem przez GUS danych na temat inflacji

w miesiącu poprzednim. Dla poszczególnych grup

odpowiedzi zliczany jest odsetek. Informacja o

oczekiwaniach konsumentów ukazuje się

regularnie

w drugiej połowie każdego miesiąca i publikowana

jest na stronach internetowych Narodowego Banku

Polskiego. Niejednokrotnie jest szeroko

komentowana również

przez media. Oczekiwania

inflacyjne konsumentów stanowią

jedną

z wielu

informacji branej pod uwagę

przez Radę

Polityki

Pieniężnej w kształtowaniu polityki monetarnej

banku centralnego.

100

102

104

106

108

110

112

114

116

st

y-

98

lip-98

st

y-

99

lip-99

st

y-

00

lip-00

st

y-

01

lip-01

st

y-

02

lip-02

st

y-

03

lip-03

st

y-

04

lip-04

st

y-

05

lip-05

0.0%

2.0%

4.0%

6.0%

8.0%

10.0%

12.0%

14.0%

16.0%

18.0%

oczekiwania inflacyjne (lewa skala)

inflacja (prawa skala)

Krzywa Phillipsa

Alban

William Housego

(„Bill”) Phillips, anglik

(1914-1975), z wykształcenia inżynier.

Opublikował

zaledwie 12 artykułów z ekonomii i inżynierii. Skonstruował

maszynę

hydrauliczną, która pokazywała jak w gospodarce działa mechanizm mnożnika i

oscylatora.

•

W 1958r Phillips

wykazł, że

istnieje silna zależność

pomiędzy

roczną

stopą

inflacji a roczną

stopą

bezrobocia.

•

Krzywa Phillipsa pokazuje, że

wyższej stopie inflacji

towarzyszy niższa stopa

bezrobocia i odwrotnie.

Sugeruje to, że możemy

wybierać

(czyli dokonywać

substytucji) między wyższą

inflacją

a niższym bezrobociem.

Wydawało się

wówczas, że

stosując odpowiednią

politykę

makroekonomiczną

rząd może

wpływać

na skalę

bezrobocia przy

akceptowalnym poziomie cen.

•

Krzywa Phillipsa

(krótki okres)

•

W latach 60-tych sądzono, że przy

stopie bezrobocia wynoszącej

2.5%, stopa inflacji =0

Stopa bezrobocia

(%)

Stopa i

nflacji (%)

2.5

0

Stopa inflacji i stopa bezrobocia dla gospodarki polskiej w latach

1990-

2006

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

st

y-

92

st

y-

93

st

y-

94

st

y-

95

st

y-

96

st

y-

97

st

y-

98

st

y-

99

st

y-

00

st

y-

01

st

y-

02

st

y-

03

st

y-

04

st

y-

05

st

y-

06

Stopa inflacji

Stopa bezrobocia

Krzywa Phillipsa

w długim okresie

•

Najniższa trwała stopa bezrobocia-

to

stopa przy której siły działające na inflację

cen i płac popychające ją

w górę

i w dół

równoważą

się. Inflacja jest stabilna

.

•

Inflacja oczekiwana –

inercyjna

•

Okres1. Bezrobocie na poziome

naturalnym. Gospodarka w punkcie A.

Popyt i podaż

zrównoważone.

•

Okres2. Ożywienie gospodarcze. Wzrost

zatrudnienia, wzrost płac, wzrost cen.

Gospodarka w punkcie B.

•

Przy podwyższonej inflacji, firmy i

konsumenci oczekują, że będzie ona

wyższa. Wyższa inflacja zostaje

uwzględniona w decyzjach płacowych i

cenowych. Punkt C.

•

Wyższa inflacja prowadzi do spowolnienia

gospodarczego, ale inflacja nie spada już

do poziomu B. Stopa bezrobocia powraca

do poziomu najniższej trwałej stopy

bezrobocia –

punkt D.

•

Długookresowa krzywa Phillipsa

– w długim okresie, obejmującym

kilka cykli koniunkturalnych ma

kształt linii pionowej.

A

*

B

*

C

D

Stopa bezrobocia

Stopa i

nfl

acji

Krótkookresowa Krzywa Phillipsa

Okres 1,2

Okres 3.4

Krzywa Phillipsa

dla gospodarki polskiej 1990-

2006

0

10

20

30

40

50

60

0

5

10

15

20

25

Stopa bezrobocia

Stopa inflacji

Problemy polityki antyinflacyjnej i zwalczania

bezrobocia

•

Powolność

procesów dostosowawczych. Gospodarka potrzebuje

5-10 lat na dostosowanie (renegocjacja porozumień

płacowych,

uwzględnienie nowych oczekiwań

inflacyjnych w transakcjach).

•

Brak dokładnej wiedzy nt. kształtu krótkookresowej krzywej
Phillipsa.

Jeśli jest stroma, to niewielki wzrost bezrobocia zbije

szybko inflację, jeśli jest płaska to bezrobocie musi bardzo wzrosnąć

aby zbić

inflację.

•

Na ogół

ceną

zbijania inflacji jest zwolnienie wzrostu gospodarki

•

Ograniczone możliwości przewidywania szoków podażowych,
zwiększających inflację.

•

Brak efektywnych systemów zmniejszających bezrobocie
strukturalne. Aby nie dopuścić

do bezrobocia strukturalnego

należałoby dokładnie prognozować

przyszły popyt na pracę

i

efektywnie sterować

jego podażą

(system edukacji).