Inflacja to wzrost cen w gospodarce
W potocznym rozumieniu, gdy mówimy o inflacji mamy
na myśli ceny konsumpcyjne towarów i usług wyrażone
wskaźnikiem cen CPI (Consumer
Price
Index)
Wskaźnik Cen Konsumpcyjnych -
Inflacja, CPI.
Zmiany cen konsumpcyjnych rejestruje się
na podstawie
obserwacji zmian cen wytypowanych towarów i usług konsumpcyjnych. Liczba tych towarów kształtuje się
od 1700 do
2000 w zależności od roku. Badania cen przeprowadza się
w ponad 300 rejonach na terenie całego kraju. Wytypowane
do badania towary i usługi składają
się
na tzw. koszyk dóbr i usług (koszyk CPI). Dobór poszczególnych produktów do
tego koszyka i dobór wag dla nich następuje w oparciu o badania rzeczywistej struktury wydatków o charakterze
konsumpcyjnym w gospodarstwach domowych. Wagi dla poszczególnych grup towarów podlegają
corocznym zmianom
stosownie do tego jak zmienia się
struktura wydatków konsumentów. Głównym zamysłem takiej konstrukcji wskaźnika
cen konsumpcyjnych (CPI) jest rejestrowanie zmian cen, produktów,
które najczęściej kupowane są
przez przeciętnego
„Kowalskiego”. W gruncie rzeczy odzwierciedla on zmiany w wielkości wydatków konsumentów ogółem oraz w
podziale na poszczególne grupy towarów.
Rodzaj wydatków konsumenckich
Procentowy
udział
w
koszyku
Żywność
i napoje bezalkoholowe
29.7%
Napoje alkoholowe i wyroby tytoniowe
6.2%
Odzież
i obuwie
5.5%
Użytkowanie mieszkań
i nośniki energii
19.6%
Wyposażenie mieszkań
i prowadzenie
gospodarstw domowych
4.7%
Zdrowie
4.8%
Transport
8.2%
Łączność
4.6%
Rekreacja i kultura
6.4%
Edukacja
1.3%
Restauracje i hotele
3.4%
Inne
5 6%
Najczęściej stosowane formy podawania inflacji
CPI miesiąc do miesiąca
98
99
100
101
102
103
104
105
st
y-
98
lip-
98
st
y-
99
lip
-9
9
st
y-0
0
lip-
00
st
y-
01
lip-
01
st
y-
02
lip-
02
st
y-
03
lip-
03
st
y-
04
lip-
04
st
y-0
5
lip-
05
st
y-
06
CPI GUS inflacja w ujęciu rocznym
98.00
100.00
102.00
104.00
106.00
108.00
110.00
112.00
114.00
116.00
st
y-
98
lip-
98
st
y-
99
lip-
99
st
y-
00
lip-
00
st
y-
01
lip-
01
st
y-
02
lip-
02
st
y-
03
lip-
03
st
y-
04
lip-
04
st
y-
05
lip-
05
st
y-
06
Inflacja średnioroczna
•
Zaledwie od dwóch lat polska
gospodarka osiąga roczne
wskaźniki inflacji na poziomie nie
przekraczającym 2%, który to
poziom przyjmowany jest przez
wielu ekonomistów za poziom
akceptowalny. Wyższa inflacja
prowadzi do nierównowagi
makroekonomicznej.
•
Prezentowane na wykresie roczne
dane na temat inflacji w latach 80-
tych budzą
wiele wątpliwości
ekonomistów
CPI w poszczególnycj latach, rok do roku
0.00
100.00
200.00
300.00
400.00
500.00
600.00
700.00
198
0
198
2
198
4
198
6
198
8
199
0
199
2
199
4
199
6
199
8
200
0
200
2
200
4
Inflacja bazowa
–pokazuje główny trend inflacyjny i nie
uwzględnia krótkookresowych wahań
cen niektórych
towarów i usług. Dane nt. inflacji bazowej publikowane są
miesięcznie przez NBP
•
inflacja bazowa po wyłączeniu cen kontrolowanych
•
Inflacja bazowa po wyłączeniu cen o największej
zmienności
•
Inflacja bazowa po wyeliminowani cen o największej
zmienności oraz cen paliw
•
Inflacja „netto”,
•
Tzw. 15% średnia obcięta
Inflacja bazowa na tle CPI
CPI oraz 15% średnia obcięta
(tempo zmian w miesiącu)
-1.0
-0.5
0.0
0.5
1.0
1.5
2.0
2.5
3.0
3.5
I 19
98
IV
VI
I
X
I 19
99
IV
VI
I
X
I 20
00
IV
VI
I
X
I 20
01
IV
VI
I
X
I 20
02
IV
VI
I
X
I 20
03
IV
VI
I
X
I 20
04
IV
VI
I
X
I 20
05
IV
VI
I
X
CPI
15% średnia obcięta
Ceny producentów (PPI –
Producer
Price
Index)
•
W polskiej statystyce wskaźnik ten nosi
nazwę
wskaźnika cen produkcji sprzedanej
przemysłu. Wskaźnik ten publikowany jest
co miesiąc przez GUS. Powstaje na
podstawie comiesięcznego badania cen
wyrobów i usług faktycznie uzyskanych
przez wybranych producentów. Dobór próby
do badania ma charakter celowy. Obejmuje
ono przedsiębiorstwa zatrudniające powyżej
9 osób spośród przedsiębiorstw
funkcjonujących w sekcjach: górnictwo i
kopalnictwo, przetwórstwo przemysłowe
oraz wytwarzanie i zaopatrywanie w energię
elektryczną, gaz i wodę. Badaniem objęte
jest ponad 3.5 tysiąca przedsiębiorstw.
95
105
115
125
135
145
155
165
175
185
st
y-
90
st
y-
91
st
y-
92
st
y-9
3
st
y-
94
st
y-
95
st
y-9
6
st
y-
97
st
y-
98
st
y-9
9
st
y-
00
st
y-
01
st
y-
02
st
y-
03
st
y-
04
PPI SREDNIOROCZNA
Inflacj SREDNIOROCZNA
Pozostałe informacje o cenach w polskiej
statystyce
•
Deflator
dla PKB
•
Ceny importu
•
Ceny sektora usługowego (transport i
magazynowanie
•
Ceny konsumentów (CPI) w
poszczególnych grupach gospodarstw
domowych
•
Ceny inwestycji
Stany inflacji
•
Niska inflacja
–
ceny rosną
wolno i w sposób przewidywalny. Ceny
względnie stabilne. Ludzie mają
zaufanie do pieniądza i gotowi są
do
długoterminowych transakcji i decyzji. (maksymalnie 2% wzrostu cen
w
skali roku). „Iluzja pieniądza”
zjawisko nie brania pod uwagę
wzrostu cen
przy względnie niskiej inflacji.
•
Inflacja galopująca. Roczne tempo wzrostu cen 2-3 cyfrowe. Transakcje
wiązane są
wskaźnikiem wzrostu cen. Uczestnicy rynku powstrzymują
przed podejmowaniem długookresowych decyzji a ludzie kupują
na zapas.
Inflacja wysoka i galopująca prowadzi często do zjawiska „spirali
inflacyjnej”.
•
Hiperinflacja.
Tempo wzrostu cen bliskie lub ponad 1000% w skali roku.
Drastyczny spadek popytu, załamanie gospodarki, drastyczny spadek
realnego PKB.
•
Deflacja. Względnie trwały spadek cen (inflacja CPI poniżej 0). Deflacja
również
nie jest zjawiskiem pozytywnym dla gospodarki. Prowadzi do
spadku zysków firm (przedsiębiorstwa zmuszone są
sprzedawać
poniżej
kosztów produkcji).
Przyczyny inflacji
•
Inflacja popytowa
powstaje wtedy gdy
łączny popyt rośnie
szybciej niż
potencjał
wytwórczy gospodarki. W
efekcie uczestnicy rynku
konkurują
o ograniczoną
podaż, podbijając ceny
jak na licytacji. Podobnie
działa brak siły roboczej,
doprowadzając do
wzrostu płac i większego
popytu. Zbyt duże
wydatki trafiają na zbyt
małą ilość dóbr.
•
Inflacja kosztowa
jest
konsekwencją
wzrostu
kosztów wytwarzania.
Może być
związana z
raptownym wzrostem cen
surowców (współcześnie
najczęstsza przyczyna
inflacji kosztowej).
Oczekiwania inflacyjne
•
Oczekiwania inflacyjne uczestników rynku to tempo wzrostu cen
jakiego spodziewają
się
oni w przyszłości i biorą
je pod uwagę
w
swych decyzjach biznesowych.
•
Oczekiwania inflacyjne w praktyce charakteryzują
się
znaczną
inercją, czyli oparte są
o dotychczasowe obserwacje.
•
Mimo to czasami oczekiwania inflacyjne z różnych powodów
przeradzają
się
w samo spełniającą
się
przepowiednię. Następuje
to zwykle w sytuacji, gdy znaczna część
uczestników rynku pod
wpływem różnych wydarzeń
spodziewa się
przyspieszonego
wzrostu cen.
•
Oczekiwania inflacyjne podobnie jak inflacja bazowa mają
więc
istotne znaczenie dla prognozowania inflacji.
Oczekiwania inflacyjne
•
W Polsce badanie oczekiwań
inflacyjnych
prowadzone jest przez IPSOS na zlecenie
Narodowego Banku Polskiego. Badania te
prowadzone są
od 1992 roku. Ankietowani proszeni
są
o udzielenie odpowiedzi na następujące pytanie:
Jak Pan(i) sądzi, patrząc na to co się
obecnie dzieje,
czy w ciągu najbliższych 12 miesięcy ceny (1) będą
rosły jeszcze szybciej niż
teraz; (2) będą
rosły w tym
samym tempie: (3) będą
rosły wolniej; (4) będą
takie
same jak teraz; (5) będą
niższe; (6) trudno
powiedzieć. Ankieta przeprowadzana jest w
pierwszej połowie każdego miesiąca, a więc przed
opublikowaniem przez GUS danych na temat inflacji
w miesiącu poprzednim. Dla poszczególnych grup
odpowiedzi zliczany jest odsetek. Informacja o
oczekiwaniach konsumentów ukazuje się
regularnie
w drugiej połowie każdego miesiąca i publikowana
jest na stronach internetowych Narodowego Banku
Polskiego. Niejednokrotnie jest szeroko
komentowana również
przez media. Oczekiwania
inflacyjne konsumentów stanowią
jedną
z wielu
informacji branej pod uwagę
przez Radę
Polityki
Pieniężnej w kształtowaniu polityki monetarnej
banku centralnego.
100
102
104
106
108
110
112
114
116
st
y-
98
lip-98
st
y-
99
lip-99
st
y-
00
lip-00
st
y-
01
lip-01
st
y-
02
lip-02
st
y-
03
lip-03
st
y-
04
lip-04
st
y-
05
lip-05
0.0%
2.0%
4.0%
6.0%
8.0%
10.0%
12.0%
14.0%
16.0%
18.0%
oczekiwania inflacyjne (lewa skala)
inflacja (prawa skala)
Krzywa Phillipsa
Alban
William Housego
(„Bill”) Phillips, anglik
(1914-1975), z wykształcenia inżynier.
Opublikował
zaledwie 12 artykułów z ekonomii i inżynierii. Skonstruował
maszynę
hydrauliczną, która pokazywała jak w gospodarce działa mechanizm mnożnika i
oscylatora.
•
W 1958r Phillips
wykazł, że
istnieje silna zależność
pomiędzy
roczną
stopą
inflacji a roczną
stopą
bezrobocia.
•
Krzywa Phillipsa pokazuje, że
wyższej stopie inflacji
towarzyszy niższa stopa
bezrobocia i odwrotnie.
Sugeruje to, że możemy
wybierać
(czyli dokonywać
substytucji) między wyższą
inflacją
a niższym bezrobociem.
Wydawało się
wówczas, że
stosując odpowiednią
politykę
makroekonomiczną
rząd może
wpływać
na skalę
bezrobocia przy
akceptowalnym poziomie cen.
•
Krzywa Phillipsa
(krótki okres)
•
W latach 60-tych sądzono, że przy
stopie bezrobocia wynoszącej
2.5%, stopa inflacji =0
Stopa bezrobocia
(%)
Stopa i
nflacji (%)
2.5
0
Stopa inflacji i stopa bezrobocia dla gospodarki polskiej w latach
1990-
2006
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
st
y-
92
st
y-
93
st
y-
94
st
y-
95
st
y-
96
st
y-
97
st
y-
98
st
y-
99
st
y-
00
st
y-
01
st
y-
02
st
y-
03
st
y-
04
st
y-
05
st
y-
06
Stopa inflacji
Stopa bezrobocia
Krzywa Phillipsa
w długim okresie
•
Najniższa trwała stopa bezrobocia-
to
stopa przy której siły działające na inflację
cen i płac popychające ją
w górę
i w dół
równoważą
się. Inflacja jest stabilna
.
•
Inflacja oczekiwana –
inercyjna
•
Okres1. Bezrobocie na poziome
naturalnym. Gospodarka w punkcie A.
Popyt i podaż
zrównoważone.
•
Okres2. Ożywienie gospodarcze. Wzrost
zatrudnienia, wzrost płac, wzrost cen.
Gospodarka w punkcie B.
•
Przy podwyższonej inflacji, firmy i
konsumenci oczekują, że będzie ona
wyższa. Wyższa inflacja zostaje
uwzględniona w decyzjach płacowych i
cenowych. Punkt C.
•
Wyższa inflacja prowadzi do spowolnienia
gospodarczego, ale inflacja nie spada już
do poziomu B. Stopa bezrobocia powraca
do poziomu najniższej trwałej stopy
bezrobocia –
punkt D.
•
Długookresowa krzywa Phillipsa
– w długim okresie, obejmującym
kilka cykli koniunkturalnych ma
kształt linii pionowej.
A
*
B
*
C
D
Stopa bezrobocia
Stopa i
nfl
acji
Krótkookresowa Krzywa Phillipsa
Okres 1,2
Okres 3.4
Krzywa Phillipsa
dla gospodarki polskiej 1990-
2006
0
10
20
30
40
50
60
0
5
10
15
20
25
Stopa bezrobocia
Stopa inflacji
Problemy polityki antyinflacyjnej i zwalczania
bezrobocia
•
Powolność
procesów dostosowawczych. Gospodarka potrzebuje
5-10 lat na dostosowanie (renegocjacja porozumień
płacowych,
uwzględnienie nowych oczekiwań
inflacyjnych w transakcjach).
•
Brak dokładnej wiedzy nt. kształtu krótkookresowej krzywej
Phillipsa.
Jeśli jest stroma, to niewielki wzrost bezrobocia zbije
szybko inflację, jeśli jest płaska to bezrobocie musi bardzo wzrosnąć
aby zbić
inflację.
•
Na ogół
ceną
zbijania inflacji jest zwolnienie wzrostu gospodarki
•
Ograniczone możliwości przewidywania szoków podażowych,
zwiększających inflację.
•
Brak efektywnych systemów zmniejszających bezrobocie
strukturalne. Aby nie dopuścić
do bezrobocia strukturalnego
należałoby dokładnie prognozować
przyszły popyt na pracę
i
efektywnie sterować
jego podażą
(system edukacji).