Ćwiczenie nr 4
Temat:
Metody porównawcze stanu zdrowia
populacji.
Negatywne i pozytywne mierniki zdrowia.
Metody oceny stanu zdrowia
(jednostek i populacji)
Ocena stanu zdrowia populacji jest jednym z głównych zadań
epidemiologii.
Pomiary zdrowia jednostek wykonywane są według określonych norm i
arbitralnie przyjętych miar.
Dokładne wykonywanie założonych pomiarów i analiz stanowi podstawę
do prawidłowego (naukowego) wnioskowania i epidemiologicznej oceny
stanu zdrowia badanej populacji.
c.d.
Epidemiolodzy stosują takie metody obserwacji i
badań, które umożliwiają poznawanie
korzystnych cech populacji, tj. zdrowia, jak i
zjawisk niekorzystnych, tj. chorób,
niepełnosprawności.
Epidemiolodzy liczą, mierzą i analizują cechy
zdrowotne ludzkiej populacji.
Metody pomiarów
zdrowia
I. WYWIAD
• Lekarski (kliniczny)
• Epidemiologiczny
(standardowy, jednolity)
II. POMIAR INSTRUMENTALNY
• Badanie przedmiotowe
• Badania laboratoryjne i
obrazowe
III. POMIARY POPULACJI – STATYSTYCZNA
ANALIZA DANYCH (statystyka medyczna i
demograficzna)
IV. SPECJALNE BADANIA
EPIDEMIOLOGICZNE DOKUMENTACJI
MEDYCZNEJ
V. INFORMATYCZNE PRZETWARZANIE
DANYCH LICZBOWYCH
NARZĘDZIA STOSOWANE W
EPIDEMIOLOGII
(czyli sposoby poznawania sytuacji
zdrowotnej jednostek i populacji)
•
Kwestionariusz wywiadu
epidemiologiczny- standardowy,
jednolity, w formie pisemnej;
•
Ankieta
c.d.
•
Lekarskie badanie przedmiotowe,
badania laboratoryjne, obrazowe,
testy diagnostyczne
(pomiar instrumentalny)
•
Ujednolicone dokumenty służby
zdrowia oraz dokumenty
demograficzne
(analiza dokumentacji)
•
Protokoły badawcze - specjalne
badania epidemiologiczne dokumentacji
medycznej
(łączy kilka metod, np. analizę
dokumentacji, pomiar, wyywiad)
c.d.
• Sprawozdania statystyczne
demograficzne i z jednostek służby
zdrowia
(statystyczna analiza danych)
• Programy statystyczne, pakiety,
wzory statystyczne, znormalizowana
nomenklatura
(statystyczna analiza danych)
MIERNIKI ZDROWIA POPULACJI
Grupy mierników zdrowia:
pozytywne,
negatywne.
Mogą one być:
osobnicze, gdy dotyczą poszczególnych jednostek lub
zbiorowe, gdy rozpatrywane są z punktu widzenia
populacji generalnej.
Mierniki zdrowia osobnicze
• Cechy rozwoju fizycznego i
umysłowego jednostki (wzrost,
masa ciała itp.)
Podstawowe pojęcia:
Liczby bezwzględne-określają liczebność osób, przedmiotów
lub zjawisk.
Liczby względne, częściej nazywane wskaźnikami lub
współczynnikami. Określają one stosunek podzbioru do zbioru,
czyli mniejszej liczebnie części populacji z określoną cechą do
całej populacji.
Współczynnik jest liczbą względną mianowaną, czyli
określającą częstość zdarzeń różnoimiennych w określonym
czasie.
Wskaźnik jest liczbą względną niemianowaną, określającą
częstość względnego udziału części zdarzeń jednoimiennych w
ich całości (najczęściej wyrażany w odsetkach).
MIERNIKI ZDROWIA POPULACJI -
POZYTWNE
1. Średnia długość życia jednostki,
przeciętne dalsze trwanie życia
2. Przyrost naturalny
3. Miary reprodukcji: Liczba urodzeń
żywych; Płodność kobiet;
Dzietność kobiet
4. Odsetek mężczyzn zdolnych do
służby wojskowej.
5. Liczba osób 100-letnich w
populacji i in.
,
Ad 1. Przeciętne dalsze
trwanie życia
• Przeciętne (średnie) dalsze trwanie życia
jest to wskaźnik liczony w oparciu o jednolitą
metodologię zalecaną przez WHO. Wyraża on
średnią liczbę lat, jaką w danych warunkach
umieralności ma jeszcze do przeżycia osoba
pochodząca z określonej zbiorowości.
(Jerzy Z. Holzer „Demografia” PWE)
c.d.
Tablice trwania życia składają się z kilku
funkcji względem wieku, związanych ze sobą
matematycznie (m.in. liczba dożywających, liczba
zmarłych, prawdopodobieństwo zgonu, przeciętne
dalsze trwanie życia), określających teoretyczny
proces wymierania populacji w miarę jej starzenia
się. Wartości tych funkcji oblicza się na podstawie
liczby osób zmarłych (sklasyfikowanych według
roku urodzenia i wieku ukończonego), liczby
urodzeń oraz liczby ludności (według roczników
urodzenia) według stanu na początek i koniec
badanego okresu.
Ad.1.
• w 2010r. przeciętne trwanie życia
wynosiło 72,1 lat dla mężczyzn oraz 80,6
lat dla kobiet.
• wzrost średniej długości życia
(nieprzerwany wzrost średniej długości
trwania życia od 1992r.)
Źródło: Podstawowe informacje o sytuacji demograficznej Polski w 2011r.
Wyniki badań GUS 2012.
c.d.
.
Ryc.1. Przeciętne trwanie życia w latach 1980-2009
Źródło: Podstawowe informacje o strukturze demograficznej Polski w 2011 r.
Wyniki badań GUS 2012.
Ad 2. Przyrost naturalny
ludności
- jest to suma osób, wynikająca
z liczby zgonów odjętej od liczby
urodzeń, w określonym czasie
(rok), na określonej przestrzeni
(kraj, województwo) w stosunku
do określonej stałej
Przyrost naturalny ludności
- dane statystyczne
• W 2011r.- odnotowano istotny
wzrost liczby urodzeń, ale także
zwiększenie liczby zgonów; przyrost
naturalny był dodatni i wyniósł
15 tys.
(dane szacunkowe)
• 2010 r. - prawie 38 tys.;
c.d.
• Dodatni przyrost naturalny
odnotowuje się od 2006r.;
cztery wcześniejsze lata
charakteryzowały się ubytkiem
naturalnym, np. w 2005 r.
wyniósł on minus 3,9 tys., a
największy odnotowano w 2003
r. i wynosił minus 14,1 tys.
Tab.1. Przyrost naturalny w województwie Lubelskim
Źródło: „Informator statyczny ochrony zdrowia województwa lubelskiego 1999- 2006”
rok
Przyrost naturalny
liczba
wskaźnik na 1000 mieszkańców
1999
-226
-0,10
2000
-117
-0,05
2001
-379
-0,17
2002
-1904
-0,9
2003
-1546
-0,70
2004
-2003
-0,91
2005
-1 836
-0,84
2006
-1 182
-0,5
-0,10
-0,05
-0,17
-0,9
-0,70
-0,91
-0,84
-0,5
-1,00
-0,90
-0,80
-0,70
-0,60
-0,50
-0,40
-0,30
-0,20
-0,10
0,00
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
Przyrost naturalny w województwie lubelskim w latach 1999- 2006
(wskaźnik na 1000 mieszkańców)
Ad 3. Współczynnik
urodzeń
Ut
Wu = x C
Lt
Ut - liczba urodzeń w okresie t,
Lt – średnia liczba osób w
populacji w okresie t,
C - constans (1000, 10 000 lub
100 000)
Wybór standardowej jednostki
ludności (C =K) :
• Jest kwestią przyjętej konwencji,
• Zależy od częstości występowania
zjawiska.
Urodzenia – dane statystyczne
• W 2011 r. zarejestrowano 391 tys. urodzeń
żywych, co oznacza o 2 tys. mniej niż w
2010,
• ale znacznie mniej niż w 1983 r., który był
szczytowym rokiem ostatniego wyżu
demograficznego (724 tys. urodzeń).
Współczynnik urodzeń
(Crude Birth Rate)
• 1. Niger – 50.1births/1,000 population (2012 est.)
• 94. Saudi Arabia -19.19 births/1,000 population
(2012 est.)
• 147. USA - 13.68 births/1,000 population (2012 est.)
• 194. Poland – 9.96 births/1,000 population
(2012 est.)
• 222. Monaco – 6.85 births/1,000 population
(2012 est.)
Tab. 2. Urodzenia żywe w
województwie lubelskim w latach
1999- 2006
Źródło: „Informator statyczny ochrony zdrowia województwa
lubelskiego 1999- 2006”
rok
urodzenia żywe
liczba
wskaźnik na 1000 mieszkańców
1999
23 406
10,4
2000
23 111
10,3
2001
22 461
10,0
2002
20 826
9,4
2003
21 261
9,7
2004
20 794
9,5
2005
21 346
9,8
2006
21 496
9,9
10,4
10,3
10,0
9,4
9,7
9,5
9,8
9,9
8,8
9
9,2
9,4
9,6
9,8
10
10,2
10,4
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
Wskaźnik urodzeń żywych w województwie lubelskim w latach 1999- 2006
(liczony na 1000 mieszkańców).
Ad.3 Płodność kobiet
• W Polsce wiek rozrodczy przejmuje
się wiek od 15 do 49r.ż.
l
W
pł
= x 1000
c
l –liczba urodzeń żywych
c –przeciętna liczba kobiet w wieku 15-
49 lat w badanym okresie
Ad 3. Współczynnik dzietności
Współczynnik dzietności -
współczynnik określający liczbę
urodzonych dzieci przypadających na
jedną kobietę w wieku rozrodczym (15-49
lat).
W 2010 roku współczynnik dzietności
wynosił niespełna1,4, co oznacza wzrost
(o 0,16 pkt) w stosunku do
odnotowanego w 2003r., w którym był
najniższy od ponad 50 lat.
Źródło: Podstawowe informacje o sytuacji demograficznej Polski do
2011r.Wyniki badań GUS 2012.
c.d. Urodzenia – dane
statystyczne
• Pomimo rosnącej liczby urodzeń –
w dalszym ciągu poziom reprodukcji
nie gwarantuje prostej
zastępowalności pokoleń;
od 1989 r. utrzymuje się w
Polsce okres głębokiej depresji
urodzeniowej.
2,4
2,416
1,5
1,46
1
1,5
2
2,5
3
1970
1975
1980
1983
1985
1990
1995
1996
1997
Lata
TFR
Polska
Kraje Unii Europejskiej
27 lat
14 lat
Współczynnik dzietności: Polska - Kraje Unii
Europejskiej.
Skala zmian w czasie
Współczynnik dzietności
(Total Fertility Rate)
• In Poland TFR is 1.31 children born/woman (2012 est.) -
211 place (was 1.4 in 2011).
• The average total fertility rate in the European Union
(EU-27) has been calculated at 1.59 children per woman
in 2009.
• In USA TFR is 2.06 children born/woman (2012 est.) -
123 place (was 1.89 in 2011; 1.14 in 2009).
• In Saudi Arabia is 2.26 children born/woman - 101 place
(2012 est.)
• In Taiwan is 1.1 children born/woman - 220 place (2012
est.) (was 1.14 in 2008)
• In Sinqapore is 0.78 children born/woman - 223 place
(2012 est.)
In Niger is 7.16 children born/woman - 1 place (2012 est.)
fioletowy- 7
–8 Children
różowy - 6–7 Children
czerwony - 5
–6 Children
pomarańczowy 4–5 Children
żółty - 3–4 Children
zielony - 2
–3 Children
morski 1
–2 Children
niebieski- 0
–1 Children
A world map showing countries by
fertility rate,
according to the CIA World Factbook's 2012
data.
MIERNIKI ZDROWIA POPULACJI -
NEGATYWNE
1.Umieralność
2.Śmiertelność
3.Zapadalność
4.Chorobowość
5.Absencja chorobowa
6.Niepełnosprawność
Współczynnik umieralności
Liczba zgonów ogółem
=
x K
Średnia liczebność populacji
K – stała, standardowa jednostka ludności
Umieralność - liczba zgonów zaistniałych
w badanej populacji w danym czasie.
Wyszczególnienia w obliczaniu
współczynników
• Jednostek czasu,
• Przyczyn zjawiska,
• Ustalenie rodzaju populacji
(populacja generalna lub jej
część wg wieku, płci, zawodu
itp.)
Badanie umieralności
I. Czynniki ogólne:
-
roczny współczynnik umieralności;
-
Współczynnik umieralności dla populacji
do 1 r. ż. i in.
II. Strukturalne:
-
Współczynnik umieralności wg wieku,
-
Współczynnik umieralności wg płci,
-
-”- -”- miejsca zamieszkania
-
-”- -”- przyczyn śmierci (umieralność
szczegółowa)
c.d. Badanie umieralności
III. Standaryzowane:
- Umieralność oczekiwana
- Tablice średniego czasu trwania
życia, tablicy wymieralności
populacji.
Umieralność – dane
statystyczne
• w 2011 r. zmarło ponad 376
tys. osób, tj. o prawie 2,5 tys.
mniej niż w 2010 r.;
Współczynnik umieralności
(Crude Death Rate)
48. Poland - 10.24 deaths/1,000 population (July
2012 est.)
86. USA - 8.39 deaths/1,000 population (July
2012 est.)
Rank
Country
Death rate
(annual deaths/1000
persons)
1
South Africa
17.23
2
Russia
16.03
3
Ukraine
15.76
4
Lesotho
15.18
5
Chad
15.16
6
Guinea-Bissau
15.01
7
Central African Republic 14.71
8
Afghanistan
14.59
9
Somalia
14.55
10
Bulgaria
14.32
The ten countries with the highest crude death rate,
according to the 2012 CIA World Factbook estimates, are:
Tab. 3. Zgony w Województwie
Lubelskim
Źródło: „Informator statyczny ochrony zdrowia województwa
lubelskiego 1999- 2006”
rok
zgony
liczba
wskaźnik na 1000 mieszkańców
1999
23 632
10,5
2000
23 228
10,4
2001
22 840
10,2
2002
22 730
10,3
2003
22 807
10,4
2004
22 797
10,4
2005
23 182
10,6
2006
22 678
10,4
10,5
10,4
10,2
10,3
10,4
10,4
10,6
10,4
10,0
10,1
10,2
10,3
10,4
10,5
10,6
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
Zgony w województwie lubelskim w latach 1999- 2006 (wskaźnik na 1000
mieszkańców)
Główne przyczyny zgonów w
Polsce (2009 r.– dane GUS)
• choroby układu krążenia – ok. 46%
• choroby nowotworowe –24,5%;
• urazy i zatrucia – ponad 6,2%.
U dzieci i młodzieży:
• urazy, wypadki, zatrucia – 20%,
• nowotwory – 13%,
• choroby układu nerwowego – 7%.
According to the World Health
Organization, the 10 leading causes of
death:
• 12.6% Ischaemic heart disease
• 9.7% Cerebrovascular disease
• 6.8% Lower respiratory infections
• 4.9% HIV/AIDS
• 4.8% Chronic obstructive pulmonary disease
• 3.2% Diarrhoeal diseases
• 2.7% Tuberculosis
• 2.2% Trachea/bronchus/lung cancers
• 2.2% Malaria
• 2.1% Road traffic accidents
Współczynnik umieralności
niemowląt
• ogólnej
• wczesnej
• późnej
• okołoporodowej
• martwo urodzonych
Współczynnik umieralności niemowląt
liczba zgonów niemowląt / liczba urodzeń żywych *1000
Współczynnik wczesnej umieralności niemowląt
liczba zgonów niemowląt w roku w wieku 0 – 27 dni/
liczba urodzeń żywych *1000
Współczynnik późnej umieralności niemowląt
liczba zgonów niemowląt w wieku 28 dni – 11 miesięcy /
liczba urodzeń żywych *1000
Współczynnik umieralności okołoporodowej
(liczba urodzeń martwych + liczba zgonów w wieku 0 – 6 dni /
liczba urodzeń żywych i martwych)*1000
Współczynnik martwo urodzonych
(liczba urodzeń martwych /
liczba urodzeń żywych i martwych)*1000
W 2009 r. zarejestrowano 1,9 tys. zgonów dzieci poniżej 1 roku
życia. Obecnie jest obserwowany trend malejący w umieralności
niemowląt (5,0 na 1000 urodzeń żywych).
Źródło: Podstawowe informacje o sytuacje demograficznej Polski w 2011r.Wyniki
badań GUS 2012.
Współczynnik umieralności
niemowląt
Infant mortality rate
• 1. Afqhanistan: 121.63deaths/1,000 live births
(2012 est.)
• 174. USA: 5.98 deaths/1,000 live births
• 223. Monaco: 1.80 deaths/1,000 live births
(2012 est.)
Umieralność niemowląt
– dane statystyczne
• W ogólnej liczbie zmarłych niemowląt
ponad 70% umiera przed
ukończeniem pierwszego miesiąca
życia (w okresie noworodkowym), w
tym ok. 3/4 w okresie pierwszego
tygodnia życia.
c.d.
• Przyczyną ponad połowy zgonów
niemowląt są choroby i stany okresu
okołoporodowego, czyli powstające w
trakcie trwania ciąży matki i w
okresie pierwszych 6 dni życia
noworodka, kolejną 1/3 zgonów
stanowią wady rozwojowe wrodzone,
a pozostałe są powodowane
chorobami nabytymi w okresie
niemowlęcym lub urazami.
c.d.
• Pozytywny - obserwowany
nieprzerwanie - trend malejącej
umieralności niemowląt
potwierdza współczynnik
wyrażający liczbę zgonów
niemowląt na 1000 urodzeń
żywych, który w 2009 r.
zmniejszył się do poziomu 5,2
(w 1990 r. wynosił 19,3).
Tab.4. Umieralność niemowląt w województwie
Lubelskim
Źródło: „Informator statyczny ochrony zdrowia województwa lubelskiego 1999- 2006”
rok
umieralność niemowląt
liczba
wskaźnik na 1000 urodzeń żywych
1999
213
9
2000
185
7,98
2001
179
7,91
2002
162
7,8
2003
164
7,75
2004
165
7,89
2005
156
7,36
2006
138
6,43
213
185
179
162
164
165
156
138
0
50
100
150
200
250
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
Umieralność niemowląt w województwie lubelskim w latach 1999- 2006 (liczby
bezwzględne).
9
7,98
7,91
7,8
7,75
7,89
7,36
6,43
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
Umieralność niemowląt w województwie lubelskim w latach 1999- 2006
(wskaźnik na 1000 urodzeń żywych).
Odróżniać od umieralności śmiertelność!
Wsp. śmiertelności:
Liczba zgonów z powodu danej choroby
=
x K
Liczba chorych na tę chorobę
-jest miarą ciężkości choroby.
Zapadalność (zachorowalność)
Wsp. zapadalności:
Liczba nowych przypadków choroby
=
x K
Liczba populacji narażonej
• dotyczy jedynie nowych zachorowań!
• jest miernikiem dynamicznym.
Absencja chorobowa
- jest to zachorowalność połączona z czasową niezdolnością
do pracy zawodowej usprawiedliwiona na podstawie
orzeczenia lekarskiego.
Wskaźniki analizowane:
• Wskaźnik absencji chorobowej
• Wskaźnik przypadków absencji
• Przeciętny czas trwania przypadków absencji
• Odsetek osób chorujących – procent udziału osób
nieobecnych w pracy ogółem oraz z powodu poszczególnych
przyczyn w stosunku do ogółu zatrudnionych w roku
• Średnia liczba przypadków absencji na jednego chorującego
w danym okresie
• Średnia liczba dni absencji przypadająca na jednego
chorującego w danym okresie
Zastosowanie metody
porównawczej w epidemiologii
porównanie współczynników
zapadalności chorobowości,
umieralności i in.
Zalety
• Ocena działalności leczniczej i
zapobiegawczej służby zdrowia;
• Prognozowanie potrzeb
profilaktycznych na przyszłość.
Wady
tzw. surowe współczynniki nie
pozwalają na prawidłową
zgodną z rzeczywistością ocenę
stanu zdrowia porównywanych
populacji
(ponieważ wartość współczynników
uzależniona jest od struktury badanej
populacji wg wieku, płci, zawodu, miejsca
zamieszkania, itp.). Są to tzw. zmienne
zakłócające wskaźnikowe.
W celu porównania należy najpierw dokonać
standaryzacji obliczonych współczynników.
Współczynniki z podziałem wg płci, wieku,
zawodu etc. noszą nazwę
współczynników szczegółowych
(cząstkowych).
Zasada standaryzacji polega na obliczaniu
szczegółowych współczynników wg
przyjętego standardu.
Metody umożliwiające
porównanie stanu zdrowia
populacji
I.
Standaryzacja bezpośrednia
II. Pośrednia
Porównanie umieralności pomiędzy populacjami
Surowe współczynniki umieralności są identyczne - ???
Mimo, że współczynniki specyficzne dla wieku są
identyczne współczynniki ogółem są inne. - ????
Porównanie umieralności pomiędzy populacjami
Jaki byłby współczynnik ogółem w populacji B, gdyby
rozkład wieku w tej populacji był taki jak w populacji A?
Standaryzacja
Przedstawienie np. umieralności danej populacji, przy
przyjęciu założenia, że pewne cechy tej populacji są
identyczne z populacją standardową.
Standaryzacja
Standaryzacja bezpośrednia
Przedstawienie np. umieralności danej populacji, przy
założeniu, że rozkład wieku (płci lub innej cechy) ma w tej
populacji odpowiadać rozkładowi w pewnej populacji
standardowej.
Standaryzacja pośrednia
Przedstawienie np. umieralności danej populacji, przy
założeniu, że współczynniki umieralności w tej populacji są
identyczne jak w wybranej populacji standardowej.
c.d.
Obie te metody wymagają użycia populacji
standardowej jako grupy referencyjnej i
wykorzystują do obliczenia końcowego
współczynnika, tzw.
współczynniki
cząstkowe
, czyli specyficzne dla
poszczególnych podgrup (np. wiekowych).
Slajdy 77—92 proszę tylko przeczytać.
Współczynnik standaryzowany metodą
bezpośrednią
d
i
N
i
n
i
=
N
i
N
i
– liczebność w poszczególnych grupach w populacji standardowej;
n
i
– liczebność w poszczególnych grupach w populacji badanej;
d
i
– liczba przypadków w poszczególnych grupach w populacji
badanej;
i – oznacza kolejny numer grupy.
Standaryzacja bezpośrednia
Etapy postępowania:
1.
Dla każdej z podgrup populacji badanej obliczamy tzw.
cząstkowe współczynniki, dzieląc w każdej grupie liczbę
przypadków przez populację narażoną
2.
Obliczamy tzw. oczekiwaną (teoretyczną) liczbę
przypadków, jaka wystąpiłaby w poszczególnych
podgrupach populacji badanej, gdyby liczebności w tej
populacji były dokładnie takie, jak w populacji
standardowej, czyli pomnożyć w każdej podgrupie ten
współczynnik przez liczbę osób, jaka w danej grupie
występuje w populacji standardowej.
Liczebności oczekiwane liczymy, korzystając ze wzoru:
d
i
n
i
3.
Dodajemy liczebności oczekiwane: d
i
n
i
4. Dzielimy sumę wartości oczekiwanych przez sumę osób w
populacji standardowej
Ni
∑
Ni
Wzór na standaryzację bezpośrednią można przedstawić
następująco:
W =
∑ di
ni
Ni
∑ Ni
Czyli jest to średnia ważona z cząstkowych
współczynników w populacji badanej, gdzie jako wagi
uwzględnia się liczebności w poszczególnych grupach
w populacji standardowej.
Użyjmy populacji B jako populacji standardowej.
Oznaczenia do obliczeń:
N
i
– liczebność w poszczególnych grupach
w populacji standardowej;
D
i
– liczba przypadków w poszczególnych
grupach w populacji standardowej;
n
i
- liczebność w poszczególnych grupach
w populacji badanej;
d
i
- liczba przypadków w poszczególnych grupach
w populacji badanej;
i – kolejny numer grupy
Przykład:
Tabela zawiera dane o częstości wypadków w
dwóch fabrykach.
W fabryce A jest wyższy wskaźnik wypadkowości
niż w fabryce B. Jeżeli jednak analizuje się
częstość wypadków w zależności od stażu pracy,
okazuje się, że cząstkowe współczynniki u osób z
małym stażem pracy w fabryce B przewyższają te
w fabryce A.
PYTANIE:
Czy różnica w wartościach surowych
współczynników zależy od rzeczywistych różnic w
bezpieczeństwie pracy, czy też jest wywołana
wyłącznie różnicami w stażu pracy ?
Surowe współczynniki wypadkowości w dwóch
zakładach przemysłowych
Numer
grupy
Staż
pracy
(lata)
Populacja badana
Zakład A
Populacja standardowa
Zakład B
Liczba
pracow
ników
ni
Liczba
wypad
ków
di
Współ
Cząstk
owy(%
)
di
ni
Liczba
pracow
ników
Ni
Liczba
wypad
ków
Di
Współ
Cząstk
owy(%
)
Di
Ni
1
2
3
4
<1
1-2
3-5
>5
300
200
100
50
24
12
6
2
8
6
6
4
50
50
350
450
5
5
18
18
10
10
5,1
4,0
Suma
650
44
6,8
900
46
5,1
Etap 1. Obliczanie współczynników
cząstkowych
Etap 2. Obliczanie oczekiwanej liczby
przypadków (d
i
/n
i
) x N
i
Grupa 1 (24/300) x 50 = 4
Grupa 2 (12/200) x 50 = 3
Grupa 3 (6/100) x 350 = 21
Grupa 4 (2/50) x 450 = 18
Etap 3. Dodajemy liczebności oczekiwane
4+3+21+18 = 46
Etap 4. Dzielimy uzyskany wynik przez
sumę osób w populacji standardowej
46 / 900 = 5,1%
Standaryzacja pośrednia
Stosujemy wówczas, gdy nie znamy
szczegółowych współczynników natężenia
(wg wieku), a tylko współczynniki ogólne
oraz strukturę wewnętrzną
porównywanych populacji.
Zasada tej metody, polega na
porównaniu np. średniej umieralności
każdej z badanych grup ze średnią
standardową umieralnością (obliczoną wg
struktury wieku każdej populacji).
W poprzednim przykładzie nie wiemy,
jaki był staż pracy osób, które uległy
wypadkowi w zakładzie A, a wiedząc, że
prawdopodobieństwo wypadku zależy od
stażu pracy, przyjmujemy, że zależność
prawdopodobieństwa wypadku od stażu
pracy w populacji A jest taka, jak w
populacji standardowej.
Etapy obliczeń współczynnika standaryzowanego
metodą pośrednią:
1. Obliczamy cząstkowe współczynniki w populacji
standardowej:
D
i
/N
i
2. Obliczamy oczekiwaną (teoretyczną) liczbę
przypadków, jaka wystąpiłaby w populacji
standardowej, gdyby jej struktura (w tym
przypadku liczebność pracowników o danym
stażu pracy) była taka, jak w populacji badanej:
(D
i
/N
i
) x n
i
3. Dzielimy sumę przypadków w populacji
badanej przez sumę przypadków
oczekiwanych w populacji standardowej
∑ d
i
∑ (D
i
/N
i
) x n
i
-
zwykle podaje się go w %
-
najczęściej stosowany jest do
porównywania umieralności lub
chorobowości w kohortach zawodowych z
populacją generalną
Obliczamy współczynnik standaryzowany
met. pośrednią:
∑ di ∑ Di
∑ (D
i
/N
i
) x n
i
∑ Ni
x
Numer
grupy
Staż
pracy
(lata)
Populacja badana
Zakład A
Populacja standardowa
Zakład B
Liczba
pracowni
ków
ni
Liczba
wypadków
di
Liczba
pracow
ników
Ni
Liczba
wypad
ków
Di
Współ
Cząstk
owy(%
)
Di
Ni
1
2
3
4
<1
1-2
3-5
>5
300
200
100
50
-
-
-
-
50
50
350
450
5
5
18
18
10
10
5,1
4,0
Suma
650
44
900
46
5,1
Przykład:
Obliczamy oczekiwaną liczbę
przypadków:
(D
i
/N
i
) x n
i
Stosunek liczby przypadków
rzeczywistych do przypadków
oczekiwanych wynosi w badanym
przykładzie 44/57,1 = 77,1%.
Oznacza to, że w populacji A liczba
wypadków wynosi jedynie 77,1%
wartości oczekiwanych na podstawie
współczynników cząstkowych
populacji standardowej.
Standaryzowany współczynnik
wypadkowości metodą pośrednią w
zakładzie A wynosi
0,771 x 5,1 / 100, czyli 3,9%