Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze

1

Prowadząca: Prof. J. Skrzypczyńska
UAM Ćwiczenia 2015

01. Zajęcia organizacyjne

9 października 2014
09:50

Podręczniki:
Rymarczyk - mnd. stosunki gospodarcze
Ta trzeba - system kontroli środków... - Puśleckiego - obowiązuje w całości.
Może być stara wersja - brakuje tylko ost. rozdziału z nowej wersji.

Zaliczenie:
Obecność + aktywność. Możliwa jest 1 nieobecność bez usprawiedliwienia.

Zaliczenie:

teorie i doktrynalne założenia polityki handlowej -

20 listopada

albo

12 grudnia

. Na ocenę, Beda dwa pytania. 2 sprawdzian - będą 3 pytania, także

na ocenę.
Egzamin: System pytanie - odpowiedz. Od lat tak jest! Sprawdziany także tak
będą wyglądać.

Tematy:
1. Odnośnie tego co te teorie mówią o handlu mnd. Jakie są korzyści, czym
opłaca się handlować.
2. Omijamy czynniki produkcji.
3. Rozłożone na 2 zajęcia. Po tym będzie sprawdzian.
...

Przyczyny powstania wymiany:
1. Nadprodukcja
2. Autarkia - samowystarczalność gospodarcza.
Pojawiły się "płacidła" - od płatów skór. Były tez muszelki, kamienie, itp.

Międzynarodowy podział pracy
Uwarunkowania:
1. Zewnętrzne
2. Wewnętrzne

Ad. 1

Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze

2

Prowadząca: Prof. J. Skrzypczyńska
UAM Ćwiczenia 2015

- wyposażenie w zasoby naturalne (węgiel, rudy metali, ropa, gaz) było to
bardzo ważne w klasycznym podziale. Zagrożenie w oparciu tylko na tym: mogą
się one kiedyś skończyć oraz ich cena się zmienia (nowe technologie)
- wyposażenie w technologie, myśl technologiczna. Kraje wysoko rozwinięte
biorą przede wszystkich swój potencjał z pomysłów technologicznych.
Pomiędzy rożnymi krajami jest duża różnorodność pomiędzy tymi pomysłami i
rozwojem.
- czynnik ludzki, zasoby ludzkie. Poziom wyksztalcenia, który różnicuje w
podziale pracy. Struktura demograficzna - wiek.
- ustrojowe i polityczne. Rodzaj rządów, uwarunkowania polityczne.
- uwarunkowania materialne - jaka jest infrastruktura

Ad. 2
Uwarunkowania geopolityczne:
- położenie geograficzne
- kontakty z sąsiadami
- przynależność do ugrupowań regionalnych
- przynależność do mnd. organizacji gospodarczych (międzynarodowy fundusz
walutowy - MFW, OECD - organizacja współpracy gospodarczej i rozwoju Polska
należy od 1990 roku, światowa organizacja handlu - WTO Polska należy od 1990
roku)

Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze

3

Prowadząca: Prof. J. Skrzypczyńska
UAM Ćwiczenia 2015

02. Teoria handlu międzynarodowego

21 października 2014
12:58

1. Teoria słusznej ceny
2. Doktryna merkantylizmu
3. Klasyczne teorie wymiany i rozwój teorii wolnego handlu: teoria

przewagi absolutnej oraz teoria przewag komparatywnych

4. Poklasyczne teorie wymiany międzynarodowej: teoria obfitości zasobów
5. Współczesne teorie handlu międzynarodowego

Teorie klasyczne zakładają uproszczenie: nie ma ceł, dumpingu, kosztów
transportu, itd.

Teorie współczesne mają znaczenie dynamiczne. Teorie konsumenta.

Teoria słusznej ceny

Podstawową konstrukcją teoretyczną w czasach dezintegracji Imperium
Rzymskiego, rozpadu feudalizmu, powstawania nowych państw i wzrostu roli
Kościoła rzymskokatolickiego była doktryna słusznej ceny.
Handel uznawany był za korzystny dla partnerów wymiany pod warunkiem, że
był realizowany po słusznej cenie.
Cenę rozumiano jako taką, która pokrywa koszty produkcji. Uznawano bowiem,
że handlujący nie może na wymianie tracić. Od XIII wieku za słuszną cenę
rynków wewnętrznego i zagranicznego uznawano taką cenę, która kształtuje się
na rynku.

DOKTRYNA SŁUSZNEJ CENY



„Psychoza lęku przed brakiem towarów”



Handel jest korzystny jeśli jest realizowany po „słusznej cenie”



„słuszna cena”= cena która pokrywa koszty produkcji



„słuszna cena” = od XIII wieku cena kształtowana przez rynek
uwzględniająca sprawiedliwy zysk

Doktryna merkantylizmu (Protekcjonizm - dlatego, że pierwszy raz nazwano
te mechanizmy)

Pojawiła się na przełomie XVI i XVII wieku, przede wszystkim we Francji.
Pierwsza usystematyzowana teoria protekcjonizmu.

Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze

4

Prowadząca: Prof. J. Skrzypczyńska
UAM Ćwiczenia 2015

Upatrywała ona źródła bogactwa w zasobach kruszców szlachetnych. Celem
gospodarowania było zwiększanie bądź pozyskiwanie tych kruszców. Realizacji
tego celu służyły narzędzia administracyjne ukierunkowane w sferze handlu
zagranicznego na:



Popieranie eksportu (premie, subwencje) - prowadziło to do pozyskiwania
kruszców szlachetnych, gromadzenie złota i srebra - jest to zysk z eksportu



Ograniczanie importu (cła, ograniczenia i zakazy przywozu) -
przeciwdziałało to odpływowi kruszców z kraju



Korzyści z handlu w eksporcie nam importem, dodatni bilans handlowy
państwa.

Złoto i srebro jeśli już znajdują się na terytorium państwa nie powinny go
opuszczać. Natomiast w posiadanie dóbr, które nie mogły być wytwarzane w
kraju, powinno się wchodzić przez wymianę na nie dóbr, których w kraju jest
nadmiar.

Handel w rozumieniu merkantylizmu jest grą 01.
Rola rządu to wspieranie eksportu, ograniczanie importu.

Kameralizm - Niemcy, zwłaszcza Prusy. Poszukiwanie metod zaspokojenia
potrzeb finansowych skarbu państwa.

Kolbertyzm - Francja. Koncentrował się na rozbudowie przemysłu, częściowo
kosztem rolnictwa, przez wprowadzenie zakazu eksportu zbóż.

Anglia. Popierała handel morski i kolonizację krajów zamorskich. Zapewniali
sobie wyłączności w handlu ze swoimi koloniami i w udziałach w potężnych
kompaniach handlowych.

Powinien być on z korzyścią dla obu stron, a nie tylko dla jednej.

MERKANTYLIZM



Przełom XVI/XVII wieku do połowy XVIII wieku



Źródło bogactwa = zasoby kruszców szlachetnych



Pierwsza usystematyzowana teoria protekcjonizmu



Pierwsza faza – bulionizm



Druga faza – merkantylizm właściwy



Niemcy – kameralizm- zaspokojenie potrzeb skarbca książęcego



Francja – kolbertyzm – potrzeba rozbudowy przemysłu

Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze

5

Prowadząca: Prof. J. Skrzypczyńska
UAM Ćwiczenia 2015

Klasyczne teorie wymiany i rozwój teorii wolnego handlu: teoria przewagi
absolutnej oraz teoria przewag komparatywnych

Klasyczna teoria wymiany
Powstała w Anglii w XVIII wieku. Została założona na podstawie kilku ważnych
założeń:

1. Na rynku panuje doskonała konkurencja - żaden z uczestników rynku nie

ma wpływu na cenę

2. Rynek jest przejrzysty - wszyscy wiedzą, jakie są ceny
3. W danym kraju istnieje doskonała mobilność czynników produkcji,

natomiast między krajami czynniki są niemobilne

4. Istnieje wolny handel - państwa nie ograniczają w żaden sposób wymiany
5. Nie bierze się pod uwagę kosztów transportu

KLASYCZNE TEORIE WYMIANY – ROZWÓJ TEORII WOLNEGO HANDLU



Adam Smith i D. Ricardo



Źródło bogactwa kraju = rozmiary produkcji



Handel zagraniczny = specjalizacja



SMITH – podstawa specjalizacji = absolutne różnice w kosztach
wytwarzania



Ricardo – względne różnice w kosztach wytwarzania tzn. mierzone
nakładami pracy czyli najtańsza produkcja oznaczała taką przy której
względna przewaga kosztów wytwarzania jest stosunkowo największa lub
różnica na niekorzyść stosunkowo najmniejsza

Teoria wolnego handlu
Szczególnie popularna na przełomie XVIII i XIX wieku. Prekursorzy: Pettu,
Barbon, North, Hume.
Główni przedstawiciele: Smith i Ricardo.
Przesłanką każdej działalności jest odnoszenie z niej korzyści. Głównym źródłem
bogactwa nie mają być metale szlachetne, lecz rozmiary produkcji. Upatrywali
je w specjalizowaniu się przez poszczególne kraje w produkcji na własne
potrzeby i na eksport tych towarów, które mogą być w każdym z nich
wytwarzane taniej niż w innych krajach.

Dwa nurty:



Smith (1776 rok) - jako podstawę specjalizacji międzynarodowej i
odnoszenia z niej korzyści przyjmował absolutne różnice kosztów

Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze

6

Prowadząca: Prof. J. Skrzypczyńska
UAM Ćwiczenia 2015

wytwarzania między poszczególnymi krajami. Gdyby jeden z krajów nie
osiągał korzyści lub wręcz ponosił straty, zapewne nie angażowałby się w
rozwój wymiany międzynarodowej.



Ricardo (1817 rok, teoria Torrensa-Ricarda)- jak podstawę korzystnej
wymiany podaje względne koszty wytwarzania (teoria kosztów
komparatywnych). Kraje będą realizować zyski na handlu zagranicznym
pod warunkiem specjalizowania się w produkcji i sprzedaży tych towarów,
które mogą być wytwarzane względnie najtaniej. "Zawsze korzystna jest
specjalizacja w tej dziedzinie produkcji, w której kraj A ma stosunkową
przewagę w wydajności pracy nad krajem B, natomiast niekorzystna jest
specjalizacja w tej dziedzinie, w której dany kraj nie ma stosunkowej
przewagi nad partnerem handlowym".
Względna = niekorzyść mniejsza

Oba nurty teorii klasycznej posługiwały się podobnymi założeniami wstępnymi:



Uproszczony model analizy: dwa kraje i dwa towary



Doskonała podzielność i przenośność czynników produkcji wewnątrz kraju
przy braku takiej przenośności w skali międzynarodowej



Doskonała konkurencja w skali krajowej i międzynarodowej, a
"niewidzialna ręka rynku" prowadzi do najbardziej korzystnego dla
wszystkich krajów międzynarodowego podziału pracy.

Prawo wzajemnego popytu
J. Mill. Dany kraj odnosi większe korzyści z wymiany, jeżeli jego popyt na towary
z kraju partnera jest słabszy od popytu kraju partnera na towary danego kraju.

POKLASYCZNE TEORIE WYMIANY MIĘDZYNARODOWEJ



J. S. MILL – prawo wzajemnego popytu = kraj odnosi większe korzyści z
wymiany jeśli jego popyt na towary z kraju partnera jest słabszy od popytu
kraju partnera na towary danego kraju



Teorie klasyczne miały charakter statyczny i przyjęły pewne
uproszczenia:



Dwa kraje, dwa towary



Doskonała podzielność i przenośność czynników produkcji



Doskonała konkurencja w skali krajowej i międzynarodowej

Poklasyczne teorie wymiany międzynarodowej: teoria obfitości zasobów

TEORIE NEOKLASYCZNE – MODEL MARSHALLA

Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze

7

Prowadząca: Prof. J. Skrzypczyńska
UAM Ćwiczenia 2015



Kontynuuję rozważania J. S. Milla



1890 – „Zasady ekonomiki”



Pojęcie terms of trade



Pojęcie elastyczności popytu i podaży – krzywa wzajemnego popytu
przedstawia różne ilości dobra eksportowanego jaki kraj jest skłonny
zaoferować w zamian za daną ilość dobra importowanego, lub
alternatywne ilości dobra importowanego jakie kraj akceptuje na wymianę
za daną ilość dobra eksportowanego.

Szkoła neoklasyczna - model Marshalla
Za zasadniczy czynnik uważał kształtowanie się wzajemnego popytu na
importowane towary. Wprowadził pojęcie "reprezentatywnych koszyków
towarów", które są przedmiotem wymiany między krajami. Jako ilustrację
swoich wywodów zaproponował on wykresy, w których najważniejsze są
"zwrotne" (krzywa popytu kraju A na "reprezentatywny" koszyk towarów kraju
B, przy czym krzywa ta jest zarazem krzywą podaży koszyka towarów kraju B)
krzywe popytu i podaży.
Wprowadził pojęcia terms od trade oraz pojęcie elastyczności popytu i podaży.
Elastyczność wymiany wprowadzony termin przez Marshalla ze
zmodyfikowanej wersji klasycznej koncepcji kosztów realnych, ale
uwzględniających zarówno koszty pracy, jak i koszty kapitału. W teorii tej koszty
realne są ujmowane w kategoriach subiektywnych, zgodnie z teorią wartości
opartą na użyteczności końcowej. Realne koszty pracy są pojmowane jako
przykrość (konieczność wyrzeczenia się przez robotnika czasu wolnego), a
realne koszty kapitału jako abstynencja (konieczność wyrzeczenia się części
konsumpcji bieżącej w celu zaoszczędzenia środków na akumulację i
zwiększenie skali działalności gospodarczej i konsumpcji w przyszłości).

Teoria kosztów alternatywnych oraz zastosowanie krzywych obojętności
Pareto, Barone, Ohlin, Leontief. Aby zwiększyć produkcję jednego dobra kraj
musi zmniejszyć produkcję innego dobra.
Krzywe obojętności pokazują, jakie kombinacje konsumpcji dwóch dóbr dają
konsumentowi jednakowe zadowolenie.

TEORIA KOSZTÓW ALTERNATYWNYCH



Autor – G. Haberler



Specyficzne rozwinięciem klasycznej teorii kosztów względnych

Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze

8

Prowadząca: Prof. J. Skrzypczyńska
UAM Ćwiczenia 2015



„każdy kraj może wytworzyć pewna ilość towarów i zawsze istnieje
możliwość wyboru między produkcją 1 towaru oraz 2 towaru co powoduje
powstanie kosztów – ALTERNATYWNYCH”



Koszty alternatywne= konieczność rezygnacji z produkcji określonej ilości
towaru 1 po to aby wyprodukować określoną ilość towaru 2.

KIERUNKI ROZWOJU TEORII HANDLU MIĘDZYNARODOWEGO

1. TEORIA KOSZTÓW REALNYCH (J. Viner, A. Marshall) – akceptowano realne

koszty zastosowania pracy i innych czynników produkcji – teoria kosztów
alternatywnych

2. MATEMATYCZNA SZKOŁA „RÓWNOWAGI OGÓLNEJ” (V. Pareto, B. Ohlin,

P. Samuelson) –

powiązanie strony podaży (koszty zastosowania czynników produkcji) ze stroną
popytu (wybory konsumentów) w jeden system równowagi ogólnej – teoria
obfitości zasobów

TEORIA OBFITOŚCI ZASOBÓW HECKSCHERA-OHLINA I SAMUELSONA



Stworzona przez E. Heckschera i B. Ohlina, a w latach 40-tych i 50-tych XX
w rozwinięta przez P. Samuelsona stąd teoria H-O-S



łówna przesłanka rozwoju HM= relatywne różnice kosztów i cen



Odmienne wyposażenie krajów w czynniki produkcji tj. w kapitał i pracę



W teorii klasycznej różnica kosztów i cen upatrywana była w odmienności
warunków wytwarzania

ZAŁOŻENIA TEORII OBFITOŚCI ZASOBÓW
1. ZAŁOŻENIA WYJŚCIOWE:
 2 kraje, 2 towary, 2 czynniki wytwórcze
 Brak kosztów transportu
 Odmienne wyposażenie krajów w czynniki wytwórcze

2.ZAŁOŻENIA DOT. TECHNICZNYCH WARUNKÓW PRODUKCJI I WARUNKÓW
WYBORU KONSUMENTA:
 Jednorodne, doskonale podzielne i porównywalne w skali międzynarodowej
czynniki produkcji
 Relatywne wyposażenie w czynniki produkcji jest niezmienne
 Ceny i koszty kształtują się tylko pod wpływem relatywnego wyposażenia w
czynniki produkcji

Założenia H-O-S

Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze

9

Prowadząca: Prof. J. Skrzypczyńska
UAM Ćwiczenia 2015



Niezmienność zasobochłonności wytwarzanych produktów



Niezmienne preferencje konsumenta

3. ZAŁOŻENIA DOT. SYSTEMU FUNKCJONOWANIA GOSPODARKI NARODOWEJ
I RYNKU
MIĘDZYNAROWEGO
 Funkcjonowanie rynków = wolna konkurencja, pełne
wykorzystanie czynników produkcji
 Doskonała konkurencja w skali międzynarodowej = brak
przeszkód dla międzynarodowych przepływów produktów

ISTOTA TEORII H-O-S
1. ZASADA OBFITOŚCI ZASOBÓW (zasada proporcji w zasobach)= KAŻDY KRAJ
POWINIEN SIĘ SPECJALIZOWAĆ W PRODUKCJI I EKSPORCIE TYCH DÓBR
KTÓRYCH PRODUKCJA WYMAGA BARDZIEJ INTENSYWNEGO ZASTOSOWANIA
RELATYWNIE OBFITSZEGO I TAŃSZEGO CZYNNIKA
PRODUKCJI A IMPORTOWAĆ TOWARY WYMAGAJĄCE BARDZIEJ
INTENSYWNEGO ZASTOSOWANIA RELATYWNIE MNIEJ OBFITEGO I DROŻSZEGO
CZYNNIKA PRODUKCJI tzn. kraj wyposażony obficie w kapitał powinien
eksportować dobra kapitałochłonne a kraj posiadający większe zasoby pracy
produkty pracochłonne

1. TEOREMAT (twierdzenie) WYRÓWNYWANIA SIĘ CEN CZYNNIKÓW
WYTWÓRCZYCH (P. AMUELSON)= ROZWÓJ HANDLU MIĘDZYNARODOWEGO
W WARUNKACH DOSKONAŁEJ KONKURENCJI PRZY CZĘŚCIOWEJ SPECJALIZACJI
PARTNERÓW I SPEŁNIENIU INNYCH ZAŁOŻEŃ
WYWOŁUJE TENDENCJĘ DO WZGLĘDNEGO WYRÓWNYWANIA SIĘ CEN
CZYNNIKÓW PRODUKCJI W RÓŻNYCH KRAJACH

PARADOKS LEONTIEFA



Odkryty w 1947



Wykorzystanie tablic nakładów i wyników do analizy struktury handlu USA



amerykański eksport okazał się względnie pracochłonnych (mimo dużych
zasobów kapitału) a import kapitałochłonny

WSPÓŁCZESNE TEORIE HANDLU MIĘDZYNAROWEGO – TEORIE
NEOTECHNOLOGICZNE



GŁÓWNE ZAŁOŻENIA– dalsze badania nad paradoksem Leontiefa i
uzupełnienie oraz rozwinięcie zasady obfitości zasobów

Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze

10

Prowadząca: Prof. J. Skrzypczyńska
UAM Ćwiczenia 2015



Główna przyczyna zmian i rozwoju wymiany międzynarodowej to POSTĘP
TECHNICZNY



rozumiany jako proces (a zatem wprowadzone rozwiązania podlegają
zmianie)



Zerwanie z założeniem o darmowości infomacji i dostępu do wiedzy

TEORIE NEOTECHNLOGICZNE: TEORIA LUKI TECHNOLOGICZNEJ POSNERA
(1961)



Na kształt wymiany międzynarodowej mają wpływ istniejące różnice w
poziomie rozwoju technologicznego w danej dziedzinie wynikają one z
istniejącej między państwami LUKI TECHNOLOGICZNEJ



Państwa odznaczające się przewagę technologiczną i innowacyjnością
mają ułatwiony dostęp do zagranicznych rynków zbytu



Wg. Posnera kolejny, wyższy etap rozwoju wiedzy technicznej osiągają
tylko niektóre kraje



O kształcie wymiany stanowią czasowe różnice w opanowaniu określonych
technologii przez poszczególne państwa = opóźnienie naśladowcze

TEORIE NEOTECHNOLOGICZNE – TEORIA CYKLU ZYCIA PRODUKTU VERNONA -
1966



Wiedza techniczna nie jest dobrem wolnym i równomiernie
rozprzestrzenionym w świecie



Innowacje rozprzestrzeniają się stopniowo i nierównomiernie



Produkt przechodzi przez 3 fazy: wprowadzenie, wzrost, standaryzacja



FAZA I – INNOWACYJNA – producent wprowadza produkt na swój rynek,
wysokie koszty, niejednolita technologia



FAZA II – WZROSTU (dojrzewania) produkt zaczyna być produkowany przez
większą ilość państw, lepsza technologia, podejmowanie seryjnej produkcji
i upowszechnienie się nowej technologii produkcji



FAZA III – STANDARYZACJI – technologia staje się ogólno dostępna i
ujednolicona, pełna standaryzacja nowego produktu



Pojęcie luki menadżerskiej - J. G. Diebold

TEORIE NEOCZYNNIKOWE



Wskazanie na dodatkowe przesłanki rozwoju specjalizacji i handlu
międzynarodowego oraz kolejne czynniki wpływające na kształtowanie się
jego rozmiarów i struktury



Podstawa teorii – teoria H-O-S



Powstawały na bazie paradoksu Leontiefa

Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze

11

Prowadząca: Prof. J. Skrzypczyńska
UAM Ćwiczenia 2015



Należą do nich: teoria trójczynnikowa, teoria wewnętrznej złożoności
czynników oraz teoria wieloczynnikowa

Teoria trójczynnikowa



3 czynniki – praca, kapitał, zasoby naturalne



Twórca – J. Vanek (1963)



W dyskusji nad paradoksem Leontiefa, Vanek zwrócił uwagę na
specyficzne uwarunkowania produkcji i handlu art. surowcowo-rolniczymi
twierdząc że import



USA jest dwa razy bardziej surowcochłonny niż eksport



W związku z wysoką kapitałochłonnością inwestycji surowcowych import
amerykański jest bardziej kapitałochłonny niż eksport



Kapitał i zasoby naturalne zostały potraktowane jako czynniki
komplementarne

Teoria wewnętrznej złożoności czynników – pracy i kapitału



D. B. Keesing (1965), Kenen (1965)



Teoria ta wyodrębnia kapitał rzeczowy, prace prostą oraz pracę złożoną
(kapitał ludzki)



2 podejścia do kapitału ludzkiego:

o

Kapitał ludzki traktuje się jako trzeci, niezależny czynnik produkcji

o

Kapitał rzeczowy i ludzki są traktowane jako czynniki komplementarne

Teoria wieloczynnikowa



Zwolennicy tej teorii: R. E. Baldwin, G. C. Haufbauer



Synteza poprzednich teorii



Główna przesłanka rozwoju specjalizacji to relatywne różnice między
krajami w zakresie wyposażenia w: zasoby naturalne, kapitał rzeczowy,
pracę prosta i kapitał ludzki

TEORIE PODAŻOWO – POPYTOWE- teoria podobieństw preferencji

I.

1961 LINDER:



Kraj będzie eksportował te towary na które jest zapotrzebowanie na rynku
wewnętrznym (istnieje tzw. „reprezentatywny popyt”)



Wielkość PKB per capita wpływa na istniejącą strukturę popytu, a handel
międzynarodowy jest tym bardziej intensywny im mniejsze są różnice
przeciętnych dochodów indywidualnych we współpracujących krajach



Intensywność handlu artykułami przemysłowymi jest tym większa im
bardziej zbliżone są struktury popytu krajów-partnerów

Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze

12

Prowadząca: Prof. J. Skrzypczyńska
UAM Ćwiczenia 2015

TEORIE POPYTOWO – PODAŻOWE – teoria zróżnicowania produktu



Twórca- Armington (1969)



Zwraca uwagę na wymianę międzynarodową pod względem obrotów
zróżnicowanymi dobrami, będącymi bliskimi substytutami, służącymi do
zaspokajania takich samych potrzeb



Elementy różnicujące: kraj pochodzenia, jakość, wygląd, styl, parametry
techniczne, koszt wytworzenia



Im wyższe dochody tym preferencje konsumentów bardziej zróżnicowane

Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze

13

Prowadząca: Prof. J. Skrzypczyńska
UAM Ćwiczenia 2015

03. Doktrynalne założenia polityki handlowej

22 listopada 2014
15:18

a. pojęcie polityki handlowej
b. rodzaje polityki handlowej: wolny handel a protekcjonizm, założenia
współczesnej polityki handlowej
c. narzędzia polityki handlowej (cła, subsydia eksportowe, dumping, zmienne
opłaty wyrównawcze,
ograniczenia ilościowe, dobrowolne ograniczenia eksportu, przeszkody
techniczne, wymagania
sanitarne i weterynaryjne)
d. nominalna a efektywna protekcja celna
e. środki protekcji uwarunkowanej: postępowanie antydumpingowe,
antysubwencyjne, przed nadmiernym
importem
f. argumenty na rzecz stosowania narzędzi polityki handlowej
Literatura: Puślecki Z. W. System środków kontroli handlowej Unii
Europejskiej w warunkach globalizacji,
Poznań 2001, rozdział I, III-VIII, . Rymarczyk, Międzynarodowe stosunki
gospodarcze, rozdz. 2. Unia Europejska
T 1, red. Kawecka-Wyrzykowska E, Synowiec E, IKiCHZ 2004, rozdz. 5.5.3.

Pojęcie polityki handlowej
Polityka/wymiana handlowa to transgraniczny przepływ towarów. Państwo
chroni producentów krajowych ograniczając import, zwiększając eksport
towarów i usług.

Współczesny protekcjonizm handlowy/Neoprotekcjonizm
Obejmuje ono ogół działań interwencyjnych na rynku, mających na celu
ochronę produkcji krajowej przed konkurencyjnym importem oraz popieranie
własnego eksportu za pomocą środków polityki ekonomicznej.
Protekcjonizm związany jest ze stagnacją i trudnościami adaptacyjnymi do
istniejących warunków rozwoju gospodarki światowej i handlu
międzynarodowego.
Po raz pierwszy pojawił się w Europie w okresie merkantylizmu, przyczyniając
się do rozwoju przemysłu.

Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze

14

Prowadząca: Prof. J. Skrzypczyńska
UAM Ćwiczenia 2015

Pomiędzy tymi 28 państwami UE nie ma barier, może odbywać się swobodnie
przejazd przez granicę - brak ceł. Unia celna. Pomiędzy tymi krajami zanikają
mechanizmy kontroli celnej.
W ramach UE mamy handel wewnątrz wspólnoty. Eksport oznacza, że
eksportujemy poza granicę UE.

Poza granicami tych państw - wspólna zewnętrzna taryfa celna. Kraje likwidują
bariery między sobą, ale nie likwidują ograniczeń pomiędzy nimi. Nie wymaga
kontroli na szczeblu ponadnarodowym. Stref wolnego handlu mamy bardzo
wiele, ale unii celnych jest mało.

Unia Europejska ma swoją unię celną - TARIC. Zintegrowana taryfa celna Unii
Europejskiej. Baza danych w których można znaleźć informację z urzędu
celnego Unii Europejskiej.
Wszystkie informacje odnośnie środków celnych, nie ma informacji o
podatkach i akcyzie sprowadzanego towaru do Unii Europejskiej.
W UE nie ma jednej stawki.
Każdy kraj ma swoją bazę danych - ISZTAR - informacje o VAT-cie i akcyzie.

Środki polityki handlowej:

1. Taryfowe - cło
2. Pozataryfowe
3. Parataryfowe

Cło - powiększa wartość towaru - protekcjonistyczna rola cła. Najstarsza
polityka handlowa.

Rodzaje cła:

1. Tranzytowe
2. Importowe (dominujące cła)
3. Eksportowe

Sposób ich ustalania (obliczanie stawek celnych)



Od wartości towarów ad valorem



Od ilości towarów cena ustalona od ilości towarów



Mieszane od ilości i wartości, by uniknąć wahania cen.

Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze

15

Prowadząca: Prof. J. Skrzypczyńska
UAM Ćwiczenia 2015

Cła fiskalne - dla niektórych państw ma to większe znaczenie - w tych słabo
rozwiniętych państwach. W Polsce znaczenie ceł jest niewielkie. 75% trafia do
wspólnoty europejskiej, a tylko 25% do budżetu krajowego.

Cła ochronne:



Antydumpingowe - jest to kara, by uchronić przed dumpingiem (normalne
cło + to karne)



Prohibicyjne



Retorsyjne - w odwecie nałożone wysokie cło



Bojowe - w wojnie handlowej



Preferencyjne - państwa najmniej rozwinięte, dają one ulgi dodatkowe
grupie państw.

o

Dwustronne (rzadko spotykane)

o

Jednostronne (zazwyczaj w obecnych czasach), np.. UE ma cały pakiet
takich państw. Dominują tam kraje afrykańskie. Zazwyczaj jest to
towar rolniczy, zboże, itp.

System GSP - powszechny system preferencji rolnych. Lata 60-te. Pierwszy szef
wypracował tern system, że kraje rozwinięte deklarują, że będą preferować
towary z państw biedniejszych (Afryka, Ameryka Łacińska).

Cła autonomiczne - podejmowane poza umowami międzynarodowymi, ich
przeciwieństwem są cła umowne.
Jeśli państwo należy do WTO to mają zła autonomiczne.

Zawiązanie ceł zakaz ich podnoszenia bez negocjacji z państwami, które te
umowy zawarły.

Cła minimalne i maksymalne (maksymalne jakie dopuszczane są przez umowę,
bez preferencji ale i bez dyskryminacji).

Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze

16

Prowadząca: Prof. J. Skrzypczyńska
UAM Ćwiczenia 2015

Ad. 2
handel z państwami o podobnym poziomie rozwoju.

Eskalacja celna wzrost wysokości cła wraz ze stopniem wytworzenia towaru.
Zjawisko charakterystyczne dla państw wysoko rozwiniętych. Niekorzystne dla
małych, słabo rozwiniętych państw.

Wyższe cło na surowiec przetworzony. Dla ochrony naszych producentów -
obniżamy cło.

Bardzo często na egzaminie pojawia się efektywna i nominalna polityka celna.

Pozataryfowe środki celne:

1. Opłaty wyrównawcze - tylko handel produktami rolnymi. Nakładane

oprócz ceł. Mogły podlegać zmianie w zależności od cen światowych.

2. Podatki

a. Pośrednie

są nimi VAT i akcyza. Nakładanie oprócz ceł na towary podlegające
importowi. VAT - widełki: 15% - 25%, stawka podstawowa nie niższa
niż 5%...

b. Bezpośrednie

Na egzaminie pojawia się też różnica pomiędzy podatkiem a cłem.
Cła są na import, a podatki na import i handel krajowy.

Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze

17

Prowadząca: Prof. J. Skrzypczyńska
UAM Ćwiczenia 2015

04. Polskie firmy na zagranicznych rynkach

4 grudnia 2014
10:17

Motywy ekspansji:



Pozyskiwanie technologii



Podział na 4 poziomy:

o

Dostrzeżenie ograniczeń, jakie na rozwój przedsiębiorstw nakłada
wielkość naszej gospodarki

o

Uświadomienie sobie, że tuż za naszymi granicami...

o

Przyjęcie do wiadomości, że wyjście za granice może spowodować
obniżenie kosztów na poprawę efektywności

o

Dostrzeżenie, że rynkiem zbytu dla produktu lub usługi oferowanej
przez firmę może być cały świat.

Dopiero po osiągnieciu danej pozycji na rynku europejskim może taka firma
prowadzić ekspansje na inne kontynenty. W tej kolejności daje to dość duży
efekt.

Bariery:



Wynikają ze stereotypów - wiąże się to z brakiem zaufania do partnera.
Polska nie jest dobrze kojarzona. Dlatego często zdarza się, że mamy
"made in UE".



Przekonanie o niskiej jakości polskich produktów.



Cechy Polaków - uparci, konserwatywni, nie szanujemy władzy...



Bariery wynikające z postrzegania Polski:

o

Brak informacji o kraju, brak spójnego wizerunku.

o

Słaba infrastruktura transportowa - powoli ta bariera się zaciera

o

Rozbudowa biurokracji i niejasne przepisy

o

Niski poziom innowacyjności gospodarki

o

Bariera językowa