MIĘDZYNARODOWY SYSTEM WALUTOWY
Pojęcie, funkcje kursu walutowego
kurs walutowy – cena jednej waluty wyrażona w innej walucie
funkcje:
informacyjna – kurs walutowy informuje osoby fizyczne i prawne w danym kraju o cenie walut obcych
cenotwórcza – polega na przenoszeniu poprzez kursy walut zagranicznego układu cen na krajowy układ cen wraz ze wszystkimi wynikającymi ekonomicznymi konsekwencjami dla gospodarki krajowej
kursotwórcza – wpływ zmian cen wewnętrznych na kształtowanie się waluty krajowej
instrument polityki pieniężnej – kurs walutowy pomaga kształtować ilość pieniądza w obiegu, pomaga wyrównywać bilans płatniczy i ograniczać inflację
alokacyjna – kurs walutowy wpływa na to, jak są rozmieszczone zasoby na świecie
Rodzaje kursu walutowego:
stały:
sztywny – kurs nie zmieniony w bardzo długim okresie, mimo, że taka zmiana byłaby pożądana ze względu na stan bilansu płatniczego
pełzający – to kurs, który ulega częstym zmianom, najczęściej pod wpływem wyższego tempa inflacji w kraju w porównaniu z zagranicą
z marżą wahań wokół parytetu (lub kursy centralnego) – określony jest pożądany poziom, tzw. kursu centralnego, a władze walutowe starają się utrzymać poziomy kursów rynkowych w pobliżu ustalonego kursy centralnego stosując narzędzia ekonomiczne i administracyjne
zmienny – jest ustalany na rynku; nie ma ingerencji państwa; zalicza się tu kurs płynny i wolnorynkowy
wolnorynkowy – nie ma ingerencji państwa; wyznaczany jest przez popyt i podaż walut na rynku walutowym
czarnorynkowy – nieoficjalny, nielegalny; kształtowany jest przez nielegalne transakcje kupna-sprzedaży walut; ten typ kursu występuje, gdy oficjalny kurs waluty ustalany jest na poziomie niezgodnym z układem popytu i podaży walut obcych
jednolity – całość obrotów płatniczych z zagranicą odbywa się po jednolitym kursie; po takim też kursie dokonuje się wymiany walut obcych na walutę krajową
dualny (podwójny) – stosowany sporadycznie; wprowadza się wtedy dwa oficjalne kursy walutowe: jeden dla obrotów handlowych, drugi dla obrotów kapitałowych
parytetowy – stałe kursy walutowe mają ustalony parytet do złota lub do dolara
nieparytetowy – poziom ustalany jest przez kraj zgodnie z własnymi preferencjami w stosunku do kursy centralnego innych walut
Mechanizm ekonomiczny dewaluacji
dewaluacja jest to administracyjne obniżenie kursu własnej waluty: 1$=3zł → 1$=4zł
przyczyną przeprowadzania dewaluacji jest dążenie danego kraju do poprawienia sytuacji w bilansie płatniczym; a gdy w danym kraju poziom koniunktury jest względnie niski celem dewaluacji jest ożywienie tej koniunktury
wynikiem dewaluacji w początkowym okresie jest wzrost zdolności konkurencyjnej dóbr krajowych w stosunku do dóbr zagranicznych → ilościowe zwiększanie eksportu z danego kraju oraz ilościowe ograniczanie jego importu
bowiem w wyniku dewaluacji ceny dóbr krajowych w przeliczeniu na waluty zagraniczne ulegają obniżeniu, zaś ceny dóbr zagranicznych podwyższeniu
czynniki hamujące pozytywne skutki dewaluacji:
inne kraje również mogą zdecydować się na dewaluację swoich walut
eksporterzy mogą w ogóle nie obniżyć swych cen eksportowych w walucie zagranicznej, bądź też obniżyć je w stopniu mniejszym od stopnia dewaluacji
jednocześnie eksporterzy zagraniczni w dążeniu do utrzymania swoich pozycji na naszym rynku mogą obniżyć swoje ceny eksportowe w walutach zagranicznych
dewaluacja powoduje podniesienie poziomu cen wewnętrznych w kraju, co ogranicza a nawet eliminuje wzrost zdolności konkurencyjnej dóbr krajowych
dewaluacja powoduje pogorszenie terms of trade danego kraju, a to oddziałuje na pogorszenie się bilansu handlowego i płatniczego
dlatego też dewaluacja może poprawić ten bilans tylko wtedy gdy:
w wyniku obniżenia się cen dóbr przez dany raj eksportowanych, w przeliczeniu na waluty obce i podwyższenia cen dóbr importowanych, w przeliczeniu na walutę krajową, eksport ilościowo na tyle wzrośnie, a import ilościowo na tyle zmaleje, że efekty zmian ilościowych z nadwyżką skompensują ubytek spowodowany pogorszeniem terms of trade
aby do tego doszło, popyt zagraniczny na eksport i popyt krajowy na import muszą cechować się odpowiednio wysoką elastycznością cenową
αk + αz <1 - suma elastyczności popytu krajowego na import i popytu zagranicznego na eksport danego kraju jest mniejsza od 1 – dewaluacja powoduje pogorszenie bilansy handlowego
αk + αz =1 – sytuacja w bilansie pozostaje taka sama
αk + αz >1 – rzeczywista poprawa bilansu – Twierdzenie Marshalla – Lernera
jednak nawet gdy αk + αz >1 dewaluacja może nie spowodować poprawy bilansu, gdy elastyczność podaży na eksport będzie niska
Mechanizm ekonomiczny rewaluacji
rewaluacja jest to administracyjne podwyższenie kursu własnej waluty: 1$=3zł → 1$=2zł
rewaluacja powoduje obniżenie zatrudnienia i spadek koniunktury
warunkiem rewaluacji jest posiadanie przez dany kraj odpowiednio wysokich rezerw złota i walut obcych
przyczyną przeprowadzania rewaluacji jest dążenie do osłabienia tendencji inflacyjnych
ma ona spowodować wzrost importu i spadek eksportu co w efekcie da ograniczenie bądź likwidację nadwyżki bilansu płatniczego
skutki:
zwiększenie podaży na rynku wewnętrznym – potanienie dóbr zagranicznych w przeliczeniu na walutę krajową i podrożenie dóbr krajowych w przeliczeniu na waluty zagraniczne
uruchomienie tendencji do ograniczania czy nawet likwidacji nadwyżki bilansu płatniczego
działa ograniczająco na przypływ kapitału produkcyjnego
Rynek walutowy
jest to zespół wszystkich instytucji i osób wymieniających waluty obce oraz reguł rządzących zawieraniem transakcji walutowych
Podmioty międzynarodowego rynku walutowego
uczestnicy rynku detalicznego
odbywa się tu wymiana walut między firmami i osobami fizycznymi a bankami
np. korporacje międzynarodowe, importerzy, eksporterzy, turyści
uczestnicy rynku międzybankowego
są to specjaliści walutowi pracujący dla największych banków świata, jak również niebankowi specjaliści od transakcji walutowych
brokierzy
w imieniu banków (gdy one chcą zachować anonimowość) zajmują się szukaniem najlepszych warunków wymiany, tj. najkorzystniejszej ceny zakupu waluty (bid) lub sprzedaży
spekulanci
dokonują wymiany walut nie dla potrzeb biznesu, ale w nadziei osiągnięcia zysku z różnicy cen na różnych rynkach walutowych
banki centralne i inne instytucje rządowe
interweniując na rynkach walutowych wpływają na kursy walutowe, najczęściej w celu ich stabilizacji
Transakcje na międzynarodowym rynku walutowym
transakcje tradycyjne:
natychmiastowe spot:
realizowane są według bieżących kursów walutowych (spot)
dostarczenie walut musi nastąpić najpóźniej na drugi dzień po zawarciu transakcji
terminowe (forward):
zawierane są według kursów walutowych terminowych (forward)
kurs walutowy ustalany jest w dniu zawierania kontraktu, a dostawa walut następuje w przyszłości, w zależności od terminu kontraktu, np. 1, 2,3 miesiące itd.
im dłuższy jest termin transakcji, tym większe mogą być różnice między kursem walutowym bieżącym a terminowym
swapowe (swap):
polegają one na równoczesnym zawarciu dwóch powiązanych ze sobą transakcji, tzn. opiewających na tę samą ilość waluty
np. transakcje kupna z dostawą natychmiastową i sprzedaży z dostawą terminową
np. sprzedaż według kursu spot 1 mln dolarów za franki szwajcarskie i równoczesne odkupienie od banku 1 mld dolarów za franki szwajcarskie za 1,2,3 miesiące
transakcje nowe:
transakcje przyszłościowe (currency futures):
są specyficzną odmianą transakcji terminowych
podstawą currency futures jest kurs ustalany w dniu zawierania kontraktu, natomiast termin dostawy walut jest określony przez Radę Dyrektorów z departamentu – International Monetary Market (IMM)
transakcje te zawierane są na zorganizowanym rynku i ustalone są kwoty, na jakie można je zawierać, np. funt brytyjski - 62.500
korzystną cechą ich jest możliwość odstąpienia od kontraktu, gdy cena kształtuje się wyjątkowo niekorzystnie
opcyjne (options):
operacja opcyjna polega na zakupie prawa do nabycia określonej ilości waluty (opcji) w określonym czasie po ustalonej w kontrakcie cenie
nabycie prawa do zakupu wiąże się z poniesieniem dodatkowych kosztów, tzw. ceny opcji, np. kupując marki za dolary cena opcji wynosi 0,02 dolara za markę
w warunkach płynnych kursów walutowych transakcje te stanowią najlepszą formę zabezpieczenia przed wahaniami kursów i zmniejszają ryzyko towarzyszące opcjom walutowym
operacyjne będące kombinacją terminowych i opcyjnych (option forwards):
kontrakty terminowe zawierane na przybliżone terminy (bez ustalenia konkretnej daty)
są droższe od zwykłych transakcji terminowych ponieważ banki starają się ubezpieczyć przed zwiększonym ryzykiem
inny podział – 3 grupy transakcji:
arbitraż – transakcje zawierane w celu wykorzystania różnic kursowych w różnych ośrodkach geograficznych
spekulacja – inwestor świadomie podejmuje ryzyko w celu osiągnięcia zysku
hedging – celem tych transakcji jest zabezpieczenie się przed ryzykiem walutowym
pozycja walutowa zamknięta – należności=zobowiązania; nie ma ryzyka walutowego
pozycja walutowa otwarta – należności≠zobowiązania:
N>Z – pozycja długa – obawiamy się spadku kursu
N<Z – pozycja krótka – obawiamy się wzrostu kursu
metody zabezpieczania się przed ryzykiem:
walutowe kontrakty terminowe forward
kompensacja ryzyka – łączy się pozycje walutowe; jeżeli na jednej stracimy to na drugiej zyskamy
odrzucanie ryzyka – przerzucamy ryzyko na kontrahenta, ale musimy być silniejszym partnerem
podział ryzyka – część ryzyka ponosi jedna strona, część druga strona
Systemy walutowe przed II Wojną Światową
system waluty złotej:
był pierwszym światowym systemem walutowym. Funkcjonował w latach 1880–1914
charakteryzowała go:
swoboda cyrkulacji złota w postaci monet i kruszcu ( obok wymienialnych na złoto banknotów)
obowiązek banku centralnego kupna i sprzedaży złota po stałej cenie w walucie krajowej ( tzn. parytet)
odgrywanie przez złoto roli jedynej waluty ( pieniądza światowego), chociaż walutą światową ( kluczową ) był funt szterling
swoboda wywozu i przywozu złota i banknotów
stałość kursów walutowych, wynikających z porównania parytetów złota w walucie krajowej i zagranicznej ( tzw. kursów parytetowych)
system sztabowo-złoty:
został przyjęty przez Anglię, Belgię, Czechosłowację, Francję i Włochy
pieniądz krajowy był bezpośrednio wymienialny na złoto, ale powyżej określonej sumy stanowiącej równowartość sztaby złota
wiązało się to z odgrywaniem przez złoto roli waluty rezerwowej
system dewizowo-złoty:
został przyjęty przez pozostałe kraje
ich waluty zostały określone jako dewizowo-złote, a rolę walut rezerwowych grały waluty sztabowo-złote
rozwiązanie to oznaczało pośrednią wymienialność walut dewizowo-złotych na złoto
przy takim rozwiązaniu pieniądz krajowy nie był wymieniany przez banki centralne za złoto, lecz na waluty sztabowo-złote lub $
System walutowy z Bretton Woods
W lipcu 1944 roku przedstawiciele 44 krajów na spotkaniu w Bretton Woods ( New Hampshire) zredagowali i podpisali statut porozumienia w sprawie Międzynarodowego Funduszu Walutowego
opracowano nowy system walutowy w którym potwierdzono:
zasadą wzajemnej wymienialności walut
rozwiązano problem wymienialności walut na złoto ( taką wyłączną walutą wymienialną na złoto została waluta amerykańska , inne straciły bezpośrednią wymienialność)
kurs stał się instrumentem wymiany jednej waluty na drugą
utworzono kurs dolara amerykańskiego i określono, że inne waluty mogą się wahać w stosunku do niego na ± 1% (gdyby działo się inaczej to rząd danego kraju zmuszony był do interwencji i za pomocą rezerw walutowych powinien kierować podażą dolara)
wprowadzono zasadą że Bank Światowy będzie udzielał kredytów bankom centralnym aby mogły one utrzymać cenę $ na określonym poziomie
Współczesny system walutowy
bezpośrednim następstwem rozpadu systemu z Bretton Woods było odejście od kursów stałych i wprowadzenie przez większość krajów ograniczonych kursów płynnych
proces ten przekształcił się w działania dające podstawy nowego międzynarodowego systemu walutowego:
zniesiono oficjalnie stałe kursy walutowe (sztywne kursy walutowe)
kraje zyskały swobodę wyboru reguł kursowych (kreowanie rynków zmiennych kursów walutowych), lecz została narzucona konieczność prowadzenia polityki kursowej zgodnie z celami MFW, którego upoważniono do nadzorowania zgodności reguł wybranych przez poszczególne kraje
zniesiono zasadę ustalania parytetu walut w złocie
kraje powinny się powstrzymać od manipulowania kursem w celu osiągania korzyści
w 1978r. powołano Europejski System walutowy
składał się z on z 3 elementów:
europejskiej jednostki walutowej
mechanizmu kursów walutowych
systemu kredytowego
najważniejszą część systemu stanowi jednostka walutowa ECU, a następnie nazwana EURO
pełni ona 4 funkcje:
jest wskaźnikiem kształtowania się kursów walut narodowych
stanowi podstawę określania tzw. wskaźnika rozbieżności
pełni funkcję środka płatniczego w rozliczeniach między bankami centralnymi krajów członkowskich Unii
jest składnikiem rezerw walutowych krajów członkowskich
Pojęcie i układ bilansu płatniczego
bilans płatniczy jest syntetycznym zestawieniem wszystkich płatności dokonanym między rezydentami krajowymi a zagranicą w danym okresie (najczęściej rok)
obowiązek sporządzania bilansu płatniczego ma NBP
3 podstawowe części bilansu:
bilans obrotów bieżących – obejmuje wszelkie płatności danego kraju związane z międzynarodową wymianą towarów i usługi oraz koszty obsługi kapitału zagranicznego
składa się z:
bilans handlowy – BH – zestawienie porównawcze wartości importu i eksportu
bilans obrotów usługami – BU – zestawienie płatności z tytułu obrotów usługami między danym krajem a zagranicą
bilans procentów i dywidend – BOM – zestawienie wpływów i wydatków z tytułu obsługi kapitału obcego
bilans wydatków rządowych nie uwzględnionych gdzie indziej – BOM – transfery rządowe, np. składki płacone różnym organizacjom
bilans obrotów kapitałowych – zaliczane tu są przepływy kapitału we wszystkich formach
zalicza się tu:
bilans obrotów kapitałami krótkoterminowymi – KK – przepływ wszystkich pożyczek, kredytów i lokat kapitałowych o okresie amortyzacji nie dłuższym niż rok
bilans obrotów kapitałami długoterminowymi – KD
bilans obrotów wyrównawczych – BOW – jest określany jako bilans obrotów dewizowych banku centralnego danego kraju
Równowaga bilansu płatniczego
BH + BU + BOM + KK + KD + BOW = 0 – bilans płatniczy zrównoważony
bilans płatniczy jest zrównoważony wtedy, gdy nie występują transakcje wyrównawcze (transakcje, których celem jest zrównoważenie bilansu płatniczego)
równowaga bilansu płatniczego, gdy zrównoważone są transakcje autonomiczne
transakcje autonomiczne – obroty towarowe i usługowe, bilans procentów i dywidend oraz pozostałe pozycje obrotów bieżących oraz przepływ kapitałów długoterminowych
równowaga rzeczywista – ma miejsce, gdy należności i zobowiązania z tytułu rozwoju działalności gospodarczej podejmowane są bez ograniczeń i nie towarzyszą im utrzymujące się przez dłuższy czas nadwyżka ani deficyt należności i zobowiązań
równowaga pozorna – ma miejsce, gdy równowaga transakcji autonomicznych jest osiągana wskutek restrykcyjnej polityki ekonomicznej
Przyczyny nierówności w krótkim okresie
zmiany wielkości PKB:
oddziałują przede wszystkim na saldo bilansu handlowego, a niekiedy na saldo obrotów bieżących
wzrost PKB powoduje pogorszenie sald
zmiany terms of trade:
poprawa cenowych terms of trade sprzyja poprawie salda bilansu handlowego
poprawa ilościowych terms of trade pozytywnie oddziałuje na bilans handlowy
zmiany kursu walutowego:
dewaluacja waluty krajowej sprzyja wzrostowi eksportu i zmniejszeniu importu, prowadzi więc do poprawy salda bilansu handlowego
Konsekwencje nierównowagi bilansu płatniczego w krótkim okresie
saldo bilansu handlowego dodatnie → wzrost kursu pieniądza krajowego → wzrost rezerw dewizowych, wzrost ilości pieniądza → impuls inflacyjny
saldo bilansy handlowego ujemne → spadek kursy pieniądza krajowego → ubytek rezerw dewizowych, zmniejszenie się ilości pieniądza → impuls deflacyjny
Metody równoważenia bilansu płatniczego w krótkim okresie:
mechanizm cenowy – zakłada się, że „niewidzialna ręka rynku” samoczynnie umożliwia osiągnięcie pełnego zatrudnienia i równowagi wewnętrznej oraz zewnętrznej
mechanizm dochodowy – deficyt bilansu handlowego → zmniejszenie wydatków → działa w dół mnożnik tych wydatków → spadek wartości PKB
mechanizm kursowy – dewaluacja (deprecjacja) waluty krajowej sprzyja wzrostowi eksportu i zmniejszeniu importu, prowadzi więc do poprawy salda bilansu handlowego
mechanizm stopy procentowej – deficyt bilansu płatniczego → podniesienie stopy dyskontowej → podniesienie stopy procentowej przez banki komercyjne → zmniejszenie rozmiarów obiegu pieniądza, popytu, importu
Przyczyny nierówności w długim okresie (min. 5 lat)
czynniki po stronie popytu:
stopa wzrostu gospodarczego – określa rozmiary i dynamikę wzrostu dochodów społeczeństwa
stopa oszczędzania – wpływa na kształtowanie się dynamiki zmian popytu globalnego i importowego, a także na stopę inwestycji
stopa importu oraz stopa absorpcji podaży eksportowej przez popyt wewnętrzny
źródła wzrostu gospodarczego – inwestycje krajowe, wydatki budżetowe, eksport
sposoby i proporcje finansowania inwestycji krajowych – oszczędności wewnętrzne lub kapitał zagraniczny
czynniki po stronie podaży:
relacja między stopą wzrostu produkcji na eksport a stopą wzrostu produkcji na rynek wewnętrzny
relacja między stopą wzrostu produkcji konkurującej z importem a stopą wzrostu produkcji kierowanej na rynek wewnętrzny
zmiany udziału importowanych surowców i półfabrykatów w produkcji globalnej
Metody równoważenia bilansu płatniczego w długim okresie:
system monetarny i polityka monetarna
system fiskalny i polityka fiskalna
system i politykę dochodową
system kształtowania cen i politykę cenowa oraz warunki konkurencji
środki administracyjno-prawne
Programy dostosowawcze MFW i Banku Światowego
zadaniem programów dostosowawczych jest nie tylko przeprowadzenie reform mających na celu przywrócenie równowagi płatniczej, lecz także, a może przede wszystkim, zbudowanie trwałych podstaw stabilnego rozwoju ekonomicznego
programy dostosowawcze są uzgodnionym przez kraj członkowski z MFW planem postępowania, mającym zapewnić przywrócenie równowagi makroekonomicznej, w tym płatniczej
kraj, który realizuje uzgodniony program dostosowawczy, może liczyć nie tylko na pomoc merytoryczną w jego realizacji, lecz także na pomoc finansową ze strony MFW i Banku Światowego
programy dostosowawcze zawierają tzw. kryteria wykonawcze, które obejmują:
agregaty monetarne związane z podażą pieniądza, jak M1, M2, M3
dodatnią stopę procentową
ograniczenie rozmiarów deficytu budżetowego
stopę inflacji
poziom rezerw dewizowych
saldo obrotów bieżących
polityką podatkową
liberalizację systemu bankowego
obroty handlowe z zagranicą
zmiany własnościowe
pozytywna okresowa ocena realizacji uzgodnionego z MFW programu dostosowawczego warunkuje uruchomienie kolejnych transz pożyczek stabilizacyjnych
w programach dostosowawczych, zalecanych i finansowanych częściowo przez MFW, postuluje się:
jednoczesne stosowanie aktywnej polityki monetarnej i fiskalnej oraz kursowej
zaleca się także liberalizację polityki gospodarczej
wzmożoną kontrolę podaży pieniądza
Pojęcie
międzynarodowy rynek finansowy – rynek na którym istnieją popyt i podaż kapitału finansowego
Segmenty międzynarodowego rynku finansowego:
w sensie largo:
międzynarodowy rynek walutowy
międzynarodowy rynek pieniężny – do 1 roku
międzynarodowy rynek kapitałowy – dłuższy okres czasu
w sensie stricto:
MRP
MRK
Różnice między MRF a krajowym RF
| MRF | KRF |
|---|---|
| obsługuje klientów zagranicznych | mniejszy zasięg |
| ma większy zasięg | jest bardziej uregulowany |
| nie podlega regulacjom żadnego kraju | |
| ograniczone możliwości kontroli | |
| jest w miarę stabilny | |
| transakcje są w innej walucie niż waluta siedziby |
Instrumenty MRP
eurodepozyty:
depozyty na żądanie – nie oprocentowane lub niskodochodowe środki utrzymywane głównie w celu dokonywania międzynarodowych transferów pieniędzy
depozyty o stałym oprocentowaniu – depozyty terminowe w dolarach amerykańskich lub innej eurowalucie, którymi handlują przede wszystkim banki londyńskie; transakcje są zawierane dla kwot > 1 mln $ lub ich równowartości; LIBOR – podstawowe stawki procentowe, po których banki udzielają pożyczek najlepszym instytucjom
zbywalny certyfikat depozytowy – pokwitowanie wkładu wystawione przez banki; mają formę papierów na okaziciela, dlatego są łatwo zbywalne
weksle i bony skarbowe – popularne ze względu na bezpieczeństwo lokaty, bo są wystawiane przez państwa
weksle handlowe
weksle bankowy i akcepty bankowe
euronoty:
bezwarunkowe i bezpośrednie zobowiązanie pożyczkobiorcy
wystawiane przez sądy lub wielkie korporacje na okres 1 roku z możliwością przedłużenia
ich rozprowadzaniem zajmują się banki
zabezpieczeniem jest osoba emitenta
Instrumenty MRK
akcje i obligacje:
rośnie rola akcji, bo rośnie rola korporacji międzynarodowych
akcja – prawo własności do majątku spółki
obligacja – papier dłużny wystawiany na okaziciela, emitent zobowiązuje się spłacić ją wraz z odsetkami
akcje różnią się od obligacji oprocentowaniem
3 rodzaje obligacji:
zagraniczne – emitowane na rynku krajowym przez podmiot krajowy; denominowane w walucie kraju emitenta; rozprowadzane zazwyczaj na jednym rynku
euroobligacje – rozprowadzane przez konsorcja, podmioty z różnych państw, emitowane często na wielu rynkach równocześnie; odsetki zwolnione są od podatku; denominowane w innej walucie niż kraju emitenta
denominowane w jednostkach umownych SDR(?)
Przyczyny rozwoju eurorynków kapitałowych
zaczęły się rozwijać w latach 60tych
bezpośrednią przyczyną była polityka monetarna USA i wprowadzenie w 1960 roku regulacji Q – zniesienie oprocentowania od wkładów bieżących i zmniejszenie oprocentowania od wkładów terminowych → fundusze dolarowe zaczęły być lokowane poza USA w poszukiwaniu wyższej stopy procentowej; regulacja Q obowiązywała do 1974 roku
pośrednie przyczyny:
dynamiczny rozwój handlu międzynarodowego i konieczność jego obsługi
proces znoszenia ograniczeń dewizowych i liberalizacja przepływu kapitału – prekursorem były Niemcy
1958 – zewnętrzna wymienialność walut w Europie Zachodniej
1 lipiec 1990 – reguły wspólnotowe – swoboda przepływu kapitału nie tylko wewnątrz UE, ale i do krajów trzecich
działalność korporacji transnarodowych – lokowanie ich nadwyżek finansowych
rozwój sieci bankowych
lokowanie przez kraje socjalistyczne funduszy poza USA ze względu na Zimną Wojnę
kraje, które miały ropę naftową zaczęły lokować petrodolary na rynku kapitałowym
polityka pieniężna Wielkiej Brytanii – w 1957 wprowadzono zakaz stosowania kredytów akceptacyjnych w funtach szterlingach do finansowania handlu niebrytyjskiego i zaczęto w dolarach
atrakcyjność rynków – bezpieczeństwo lokaty, atrakcyjne oprocentowanie, brak restrykcyjnych przepisów, np. podatkowych
Przyczyny rozwoju eurorynków pieniężnych
proces internacjonalizacji gospodarki:
działalność korporacji międzynarodowych i wzrost ich znaczenia
dynamiczny rozwój handlu międzynarodowego
rozwój zagranicznych inwestycji bezpośrednich i inwestycji portfelowych w skali świata
wprowadzenie zewnętrznej wymienialności walut w 1958
deficyt bilansu płatniczego USA
bezpośrednią przyczyną było wprowadzenie w 1964 w USA podatku wyrównawczego od dochodów z zagranicznych papierów wartościowych nabywanych przez rezydentów amerykańskich
USA – dobrowolne ograniczenia eksportu kapitału a w 1965 formalne ograniczenia – jeśli chce się wywieźć więcej niż 100 tys. $ to trzeba dostać zezwolenie
Rodzaje rynków
centrum główne:
najbardziej rozwinięty rynek finansowy
zasoby finansowe pozyskuje i rozdysponowuje na skalę ogólnoświatową
korzystają z tego przede wszystkim kraje wysoko uprzemysłowione
oferują wszystkie rodzaje usług finansowych
przykłady: Londyn, Nowy Jork, Tokio
centrum rejestracji transakcji międzynarodowych = oazy podatkowe:
funkcjonuje dzięki korzystnym preferencjom podatkowym kraju jego siedziby
banki międzynarodowe zakładają tam tylko oddziały muszelkowe, rejestrujące depozyty i pożyczki eurowalutowe
zachowana jest tu poufność informacji handlowej i bankowej
rozwinięta infrastruktura łączności
przykłady: Wyspy Karaibskie, Cypr, Malta, Monako, Lichteinstein, Kajmany
centrum gromadzenia funduszy:
gromadzą fundusze zagraniczne i przeznaczają je na finansowanie potrzeb całego regionu geograficznego – finansowanie regionalnych projektów inwestycyjnych, deficytów sektora publicznego i deficytów bilansów płatniczych
przykłady: Singapur, Hongkong, Panama
centrum rozdysponowujące fundusze:
nadwyżki finansowe krajów arabskich nie mogą być tam w pełni racjonalnie wykorzystane ze względu na słabe zaludnienie i niekorzystne warunki naturalne
są więc rozdzielane na rzecz innych regionów świata w celu pomnożenia dochodów
przykładem jest Bahrajn
Globalizacja MRF
polega na ściślejszym powiązaniu MRW, MRP i MRK oraz krajowych w jeden międzynarodowy rynek świata
przebiega w taki sposób, jak to dyktują centra
czynniki globalizacji MRF:
wielkość środków do rozdysponowania
postęp techniczny – w dziedzinach łączności, telekomunikacji, techniki bankowej
wymienialność walut
możliwość przepływu kapitału
procesy integracji walutowej, np. UE
Zadłużenie międzynarodowe
większość krajów, która w latach 70tych korzystała z kredytów zagranicznych, nie zdołała się wywiązać ze swych zobowiązań płatniczych, co stało się poważnym czynnikiem utrudniającym ich rozwój
ze względu na skalę tego zjawiska zwykło się mówić o kryzysie zadłużeniowym, który dotknął kraje rozwijające sie
na kryzys zadłużeniowy składa się:
olbrzymi wzrost zadłużenia międzynarodowego dużej części krajów rozwijających się i niektórych państw Europy Środkowej i Wschodniej
wzrost kosztów obsługi długu
załamanie dopływu kapitału do tych krajów i związany z tym transfer zasobów do krajów wierzycielskich
poważne ekonomiczne i społeczne następstwa tych zjawisk
przyczyny światowego kryzysu zadłużeniowego:
wzrost cen ropy naftowej w latach 70tych:
bezpośrednim skutkiem wzrostu cen tego surowca był wzrost wydatków na import ponoszonych przez kraje importujące ropę
większość krajów była więc zmuszona zaciągnąć kredyty na pokrycie kosztów jej zakupu
krajem najbardziej dotkniętym tym problemem była Brazylia
zmiany terms of trade krajów dłużniczych:
od 1980 roku relacje cen eksportowych i importowych krajów rozwijających się zaczęły się pogarszać
wahania stopy procentowej:
stopa procentowa na MRF w ciągu kilkunastu lat wykazywała niespotykane wahania
w pierwszej połowie lat 70tych stwarzało to idealne warunki do zaciągania kredytów
gdy kraje dłużnicze przystąpiły do spłaty zaciągniętych kredytów, sytuacja zmieniła się na ich niekorzyść – stopa procentowa w 1981 roku wynosiła 16%
osłabienie dynamiki gospodarczej krajów uprzemysłowionych:
spadek aktywności gospodarczej w latach 1974-1975 spowodował ekspansję kapitału prywatnego do krajów rozwijających się oraz Europy Środkowej i Wschodniej
załamanie koniunktury gospodarczej w latach 1980-1982 doprowadziło do spadku możliwości eksportu krajów dłużniczych na rynki państw uprzemysłowionych, stając się jedną z bezpośrednich przyczyn wybuchu kryzysu zadłużeniowego
struktura zadłużenia:
największa część zadłużenia przypada na kraje latynoamerykańskie (33%) i azjatyckie (28%)
udział krajów Europy Środkowej i Wschodniej to 14%
największymi dłużnikami są kraje o dużej liczbie ludności i poważnym potencjale gospodarczym
lista krajów najbardziej zadłużonych – rok 2003 wg Banku Światowego:
Brazylia – 235 mld $
2. Chiny – 193 mld $
3. Rosja – 175 mld $
Argentyna – 166 mld $
5. Turcja – 145 mld $
6. Meksyk – 140 mld $
Indonezja – 134 mld $
8. Indie – 113 mld $
9. Polska – 95 mld $
Filipiny – 62 mld $
zagrożenia związane z kryzysem zadłużeniowym:
ogromne obciążenie krajów dłużniczych obsługą długu
skutki społeczne:
potrzeba przeznaczania bardzo dużych środków na obsługę długu w krótkim czasie prowadzi do drastycznego ograniczania importu, próby zwiększenia eksportu oraz oszczędności budżetowych
ponieważ środki te nie są z reguły wystarczające, w następnym etapie kraje zadłużone, działając pod wpływem MFW, przystępują do realizacji programów stabilizacyjnych i dostosowawczych
jednym z ich następstw w krótkim okresie jest pogorszenie się warunków życia ludności, spowodowane redukcją zatrudnienia, cofnięciem dotacji do środków żywności i energii czy wstrzymaniem programów pomocy społecznej
ujemny wpływ na dynamikę wzrostu gospodarki światowej:
spadek importu krajów dłużniczych → spadek eksportu krajów wierzycielskich → spadek tempa ich wzrostu gospodarczego → osłabienie importu tych państw → spadek eksportu państw dłużniczych → pogorszenie sytuacji państw dłużniczych
możliwości rozwiązania globalnego problemu zadłużenia:
plan Bakera:
zapewnienie z jednej strony dalszego dopływu kapitału pożyczkowego do krajów dłużniczych, a z drugiej uporządkowanie, przy współudziale MFW ich gospodarek
stabilizacja stopy procentowej, wg której miałyby być spłacane odsetki:
celem było dążenie do zapewnienia krajom dłużniczym stabilnych warunków spłaty, a krajom wierzycielskim odzyskanie swych wierzytelności w pełnej wysokości
umorzenie części lub całości zadłużenia
obniżenie poziomu długu do poziomu jego ceny rynkowej
dostosowanie obsługi długu do możliwości dłużnika
transakcje konwersji długu:
jest to porozumienie polegające na sprzedaży lub zamianie na międzynarodowym rynku finansowym posiadanego przez bank zobowiązania dłużnika
możliwe transakcje to: zamiana długu na dług; zamiana długu na udziały kapitałowe w przedsiębiorstwach, zamiana długu na towary pochodzące z danego kraju, zamiana długu na wydatki na ochronę środowiska
wierzyciele publiczni zrzeszeni są w tzw. Klubie Paryskim
wierzyciele prywatni zrzeszeni są w tzw. Klubie Londyńskim
Pojęcie
zagraniczna polityka ekonomiczna – świadome oddziaływanie państwa na stosunki gospodarcze z zagranicą
przedmiotem oddziaływania są obrót towarowy i usługowy z zagranicą oraz przepływ czynników produkcji między krajem a zagranicą
zagraniczna polityka ekonomiczna – polityka jednego państwa wobec reszty państw
międzynarodowa polityka ekonomiczna – polityka grupy państw wobec innych
zagraniczna polityka handlowa – jest częścią zagranicznej polityki ekonomicznej; jest to kształtowanie przez państwo obrotów towarowych z zagranicą
Cele zagranicznej polityki ekonomicznej
ilościowe:
osiągnięcie przez dany kraj pożądanych rozmiarów handlu zagranicznego lub pożądanego salda bilansu handlowego
osiągnięcie określonej wielkości bezpośrednich inwestycji zagranicznych w kraju
jakościowe:
poprawa terms of trade
zmiany strukturalne w gospodarce
w krótkim okresie (do 1 roku):
poprawa terms of trade
zwiększenie eksportu lub ograniczenie importu
w średnim okresie (1-5 lat):
zwiększenie inwestycji kapitałowych własnych za granicą lub obcych w kraju
poprawa efektywności gospodarowania w wyniku zwiększenia serii produkcji
w długim okresie (więcej niż 5 lat):
zmiany strukturalne w gospodarce
poprawa salda bilansu płatniczego
Narzędzia zagranicznej polityki ekonomicznej
oddziałujące na wszystkie podmioty gospodarcze w danym kraju:
kurs walutowy
stopa procentowa
budżet państwa
podatki i polityka fiskalna
pieniądz
ceny
oddziałujące wyłącznie na podmioty uczestniczące bezpośrednio w stosunkach gospodarczych z zagranicą; dzielą się na:
taryfowe i cła
| kryterium | rodzaj cła |
|---|---|
| sposób ustalania ceł | od wartości |
| kierunek ruchu towarów | importowe – nakładane na towary przywożone do danego kraju w celu ochrony bilansu handlowego, poziomu cen wewnętrznych lub ochrony produkcji krajowej przed konkurencja zagraniczną |
| funkcje ceł | ochronne – zabezpieczają produkcję krajową przed konkurencją zagraniczną → podniesienie ceny towaru zagranicznego na rynku krajowym o stawkę celną |
| poziom ceł | minimalne – cło w handlu z krajami, które otrzymały klauzulę największego uprzywilejowania (KNU) |
| sposób traktowania partnerów | preferencyjne – niższe od ceł minimalnych; stosowane w handlu z krajami, które są korzystniej traktowane, niż gwarantuje to KNU; nie przysługuje krajom które uzyskały KNU; najczęściej stosowane w strefach wolnego handlu czy uniach celnych |
| wyrównawcze – stosowane w celu neutralizacji efektu ekonomicznego subsydiów zastosowanych przez eksportera zagranicznego | |
| sposób podejmowania decyzji | autonomiczne – wprowadzane z nikim nie uzgadnianą decyzja jednego państwa |
parataryfowe – nie są cłami, ale powodują skutki identyczne jak cła:
opłaty wyrównawcze /zmienne |
różnica między niższą ceną towaru importowanego a wyższą, ustaloną i gwarantowaną przez państwo, ceną wewnętrzną towaru produkowanego w kraju; podstawowym celem jest zrównanie konkurencyjności obu towarów przez podniesienie ceny towaru importowanego |
|---|---|
| opłaty dodatkowe | np. opłaty fiskalne – stosowane wobec towarów nie produkowanych w kraju importera w celu zwiększenia dochodów budżetowych |
| system cen minimalnych | |
| kontyngenty taryfowe | ich wyrazem jest likwidacja bądź obniżka stawki celnej do pewnego poziomu importu; mogą obejmować wszystkich eksporterów do danego kraju lub ich część; eksporterów spoza ustalonego kontyngentu obowiązują normalne stawki |
| depozyty importowe | jest to obciążenie importera przez państwo obowiązkiem wpłaty na specjalny, nie oprocentowany rachunek kwoty proporcjonalnej do wielkości importu; pozostaje ona na rachunku przez z góry określony czas, po czym zostaje importerowi zwrócona; nie jest oprocentowana, więc importer ponosi straty, szczególnie gdy musi skorzystać z kredytu |
| dumping | sprzedaż towaru za granica poniżej ceny wewnętrznej kraju eksportera, a nawet poniżej kosztów produkcji; jest finansowany przez przedsiębiorstwa; głównym celem jest zdobycie lub utrzymanie rynku importera poprzez obniżkę ceny eksportowej i pokonanie konkurentów |
| antydumping | reakcją na dumping jest uruchomienie procedur antydumpingowych, których efektem może być m.in. cło antydumpingowe |
| subsydia eksportowe (państwowe) | różnica między wyższą ceną krajową towaru a jego niższą ceną na rynku zagranicznym; stosowane w celu wyeksportowania nadwyżek towarowych niemożliwych do sprzedaży na rynku wewnętrznym lub przeciwdziałaniu deficytowi bilansu handlowego |
| antysubwencje i postępowanie antysubwencyjne | |
| dyskryminacyjne praktyki w działalności kredytowej | |
| ulgi finansowe | |
| preferencyjne stawki transportowe |
pozataryfowe
| klasyczne (w dużej części zakazane) | kontyngenty ilościowe | określenie przez państwo wolumenu importu lub eksportu, który nie może być przekroczony s danym okresie; gdy jest równy zero wtedy mamy zakaz importu lub eksportu; celem jest np. ochrona produkcji krajowej czy przeciwdziałanie deficytowi bilansu handlowego |
|---|---|---|
| licencje importowe | zezwolenia wydawane przez władze państwowe przedsiębiorstwom na przywóz określonej ilości konkretnego towaru; zazwyczaj dotyczą kontyngentów ilościowych | |
| „dobrowolne” ograniczenia eksportowe | VER (Voluntary Export Restraint) są wprowadzane przez kraje zmniejszające swój wywóz; dzieje się to na żądanie importera; eksporter godzi się na takie wyjście, aby uniknąć ostrzejszych restrykcji importowych | |
| porozumienia o uporządkowanym zbycie | ||
| embargo | zakaz przywozu lub wywozu określonych towarów do/z danego państwa | |
| monopol handlu państwowego | ||
| zakupy rządowe | preferują towary krajowe nawet wtedy, gdy są one droższe od przywożonych z zagranicy | |
| przepisy domieszkowe | przepisy zobowiązujące producenta do wykorzystania w danym procencie surowców i materiałów krajowych w produkcji | |
| ograniczenia dewizowe | całkowite lub częściowe zniesienie swobody obrotów dewizowych z zagranicą; wyrazem tego jest obowiązek odsprzedawania upoważnionym bankom dewiz zarobionych za granicą, jednocześnie płatności na rzecz zagranicy mogą być dokonywane tylko po uzyskaniu zezwolenia państwa | |
| współczesne | ilościowe ograniczenia wymiany | |
| wzrost kosztów, cen | ||
| zmiana kursu walut |
Układ Ogólny w Sprawie Taryf Celnych i Handlu – GATT
wszedł w życie dn. 1 stycznia 1948 roku i istniał do końca 1994 roku
u podstaw GATT znalazły się logika wolnego handlu i przekonanie o jej wyższości nad innymi rozwiązaniami w zagranicznej i międzynarodowej polityce ekonomicznej
zasady GATT:
zasada równego traktowania i niedyskryminacji w dostępie do rynków narodowych:
przyznawana sobie przez kraje członkowskie w formie bezwarunkowej KNU
zgodnie z nią każde ustępstwo uczynione dla jednego kraju w zamian za równoważącą je korzyść drugiego jest automatycznie rozciągane na wszystkie kraje członkowskie GATT
wyjątkiem są strefy wolnego handlu i unie celne
zasada równości korzyści (preferencji zwrotnych):
jednostronne preferencje przyznawane przez kraje rozwinięte gospodarczo krajom słabo rozwiniętym
polegają one na ogół na stosowaniu niższych stawek celnych wobec importu z krajów słabo rozwiniętych w porównaniu z importem z innych krajów
wyjątki od zasady wolnego handlu czyli interwencjonizm państwowy:
są one dopuszczalne w przypadku ochrony:
bilansu płatniczego
„młodego” przemysłu krajowego
bezpieczeństwa państwa
zdrowia ludności
interwencjonizm może mieć tylko formę zróżnicowanej taryfy celnej, a w wyjątkowych przypadkach – zastosowanie ograniczeń ilościowych
inne formy interwencjonizmu są zabronione
klauzula narodowa:
potrzeba traktowania towaru importowanego nie gorzej niż towaru wytwarzanego w kraju
możliwość przeciwdziałania dumpingowi i zrujnowaniu rynku
Światowa Organizacja Handlu – WTO
rozpoczęła swoją działalność z dniem 1 stycznia 1995 roku
utworzono ją w celu zastąpienia GATT, który przestał odpowiadać warunkom współczesnych stosunków międzynarodowych, bo koncentrował się na handlu towarami, a przecież oprócz niego szybko rozwija się międzynarodowy przepływ usług i czynników produkcji
organizacja ta ma charakter międzynarodowy – każdy kraj ma 1 głos
ma ona (w odróżnieniu od GATT) osobowość prawną
jej podstawa w postaci GATT została rozszerzona o postanowienia Rudny Urugwajskiej
głównym celem WTO jest liberalizacja powiązań gospodarczych w skali globalnej
zmierza ona do usunięcia wszelkich barier w handlu międzynarodowym towarami, usługami i czynnikami produkcji
podstawową zasadą jest niedyskryminacja krajów przejawiająca się w stosowaniu KNU i klauzuli narodowej
ma jej towarzyszyć zasada wzajemnych korzyści, swobodnego dostępu do rynków narodowych i uczciwej konkurencji
rządy mogą interweniować jak w GATT
Polska przystąpiła do WTO 1 lipca 1995 roku
Protekcjonizm
w praktyce prawie żaden kraj nie prowadzi polityki całkowicie wolnego handlu
krajem, który ma politykę najbardziej zbliżoną do wolnego handlu jest Hongkong, który nie stosuje ceł ani ograniczeń ilościowych
argumenty przemawiające za protekcją (nie mają uzasadnienia ekonomicznego):
argument ochrony zatrudnienia – zgodnie z nim restrykcje importowe, ograniczając import, zachęcają producentów krajowych do zwiększenia produkcji dóbr konkurujących z importem, a tym samym do zwiększenia zatrudnienia
argument poprawy bilansu płatniczego – ograniczenia importowe prowadzą do poprawy bilansu handlowego, a więc i płatniczego
argument poprawy terms of trade:
kraj A może w pewnych warunkach poprawić własny dobrobyt przez nałożenie ceł na towary importowane
poprawa taka następuje, gdy cła skłonią zagranicznych eksporterów do obniżki cen oferowanych przez nich towarów
aby poprawa ta nastąpiła, kraj A musi mieć silną pozycję na rynku światowym (duży udział w światowym imporcie), bo dostawcom zależy na dużym rynku zbytu
argument ochrony nowo powstających gałęzi przemysłu – przejściowa protekcja wobec niektórych gałęzi przemysłu w celu umożliwienia im rozwoju do czasu, gdy będą w stanie konkurować z zagranicznymi producentami na warunkach rynkowych
argument niedoskonałości rynku krajowego – rynki nie funkcjonują prawidłowo, co utrudnia lub wręcz uniemożliwia szybkie dostosowania do zmieniających się warunków konkurencji
rzeczywiste przyczyny protekcjonizmu:
rozproszenie kosztów protekcji handlowej i koncentracja jej korzyści:
koszty protekcji w postaci wyższych cen w następstwie wprowadzenia ceł lub innych form ograniczeń importu (wspierania eksportu) ponoszą konsumenci, którzy nie mają możliwości wywierania nacisku na zmianę polityki handlowej
korzyści protekcji są wyraźnie odczuwalne przez grupy producentów, zainteresowanych ochrona przed konkurencyjnym importem – mogą oni wywierać presję polityczną w celu wzrostu protekcji, bo są lepiej zorganizowani niż konsumenci
państwo najczęściej nie działa w imię interesu ogólnego (dobrobytu państwa), ale dobrze zorganizowanych grup społecznych
INTEGRACJA REGIONALNA (EUROPEJSKA)
Pojęcie
międzynarodowa integracja gospodarcza oznacza scalanie narodowych potencjałów ekonomicznych w jeden potencjał międzynarodowy
chodzi tu o tworzenie nowych organizmów gospodarczych, które w efekcie mają możliwości znacznie przekraczające sumę możliwości narodowych
obejmuje ona różne dziedziny życia gospodarczego, społecznego i politycznego
Cele integracji
cel ogólny:
w wyniku integracji ludzie zbliżają się do siebie, zaczynają myśleć i działać podobnie, znikają bariery językowe i konflikty narodowościowe, pojawiają się wspólne interesy w miejsce konfliktowych, granice państwa przestają dzielić narody i państwa, a swoboda poruszania się obywateli, brak ograniczeń w przepływie towarów i usług oraz czynników produkcji pozwalają osiągać wspólne cele gospodarcze
cele szczegółowe:
zwiększanie efektywności gospodarowania
rozwój międzynarodowej specjalizacji i kooperacji w produkcji
obniżka kosztów postępu technicznego i szybsze jego tempo
Warunki rozwoju międzynarodowej integracji gospodarczej
bliskie położenie geograficzne zainteresowanych państw – chodzi o maksymalne skrócenie czasu przepływu towarów i usług oraz czynników produkcji, a także zmniejszenie kosztów tego przepływu
odpowiednia infrastruktura gospodarcza – przede wszystkim rozwinięte połączenia kolejowe, drogowe, morskie, telekomunikacyjne, informatyczne
komplementarność struktur gospodarczych – czyli ich wzajemne dopasowanie
polityka sprzyjająca integracji – wyrażająca się:
we wzajemnym udzielaniu preferencji taryfowych, parataryfowych i pozataryfowych
wprowadzaniu swobody przepływu kapitału, pracy i innych czynników produkcji
w koordynacji polityki ekonomicznej
Modele (typy) powiązań integracyjnych
model integracji jest to całościowy obraz ugrupowania integracyjnego obejmujący zespół jego głównych właściwości, w tym zwłaszcza podział kompetencji miedzy organami międzynarodowymi i ponad narodowymi a rządami krajów członkowskich
model międzynarodowej integracji gospodarczej:
decyzje kształtujące wzajemne powiązania grupy krajów są podejmowane wyłącznie przez instytucje narodowe, ośrodek międzynarodowy ma charakter koordynacyjny
narodowe ośrodki integracyjne informują międzynarodowy ośrodek integracyjny o celach, środkach i narzędziach wewnętrznej i zagranicznej polityki ekonomicznej stosowanej wobec przedsiębiorstw
międzynarodowy ośrodek integracyjny po przetworzeniu tych informacji przesyła narodowym ośrodkom integracyjnym zalecenia dotyczące zmian w polityce ekonomicznej
ośrodki narodowe mogą, ale nie muszą, podporządkować się zaleceniom ośrodka międzynarodowego
model ponadnarodowej integracji gospodarczej:
część lub większość decyzji dotyczących wewnętrznej i zagranicznej polityki ekonomicznej jest transmitowana z narodowych ośrodków integracji do ponadnarodowego
ośrodek ten podejmuje decyzje obligatoryjne dla podmiotów gospodarczych w krajach członkowskich
ośrodek ponadnarodowy może posługiwać się:
dyrektywami – wiążą państwa, do których są skierowane, głównie w zakresie celów, jakie powinny być osiągnięte, pozostawiając władzom państwowym swobodę wyboru środków i narzędzi
rozporządzeniami – mają zasięg ogólny, obowiązują w całości i są bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach
Instytucjonalne formy integracji regionalnej
strefa wolnego handlu:
jest najprostszym rozwiązaniem instytucjonalnym
oznacza ona likwidację ceł i ograniczeń ilościowych w handlu między określoną grupą krajów
kraje te zachowują autonomiczną zewnętrzną taryfę celną i prowadzą własną niezależną politykę wobec krajów trzecich
przykłady:
EFTA (europejska s.w.h.) – Austria, Dania, Norwegia, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja Wielka Brytania
CEFTA (środkowoeuropejska s.w.h.) – Polska, Węgry, Czechy, Słowacja, Słowenia, Rumunia
NAFTA (północnoamerykańska s.w.h.)
BFTA (bałtycka s.w.h.)
AFTA (azjatycka s.w.h.)
unia celna:
kraje tworzące strefę wolnego handlu wprowadzają ujednolicone cła zewnętrzne wobec krajów trzecich
sprzyja ona rozwojowi handlu wzajemnego krajów członkowskich i ogranicza rozwój handlu z krajami trzecimi
przykłady:
MERCOSUR – Ameryka Południowa – Argentyna, Brazylia, Paragwaj, Urugwaj
ACM – Wenezuela, Kolumbia, Peru, Boliwia, Ekwador
CACM – Gwatemala, Salwador, Honduras, Nikaragua
Szwajcaria-Lichteinstein
Francja-Monako
wspólny rynek:
wyższa forma integracji
oznacza nie tylko zniesienie ceł we wzajemnych obrotach i wprowadzenie wspólnej taryfy celnej wobec krajów trzecich, ale także swobodę przepływu kapitału, usług, towaru i siły roboczej
przykładem jest wspólny rynek produktów rolnych UE
unia walutowa:
obejmuje, poza wyżej wymienionymi, koordynację polityki walutowej prowadzonej przez kraje wchodzące w skład ugrupowania integracyjnego
w zakres tej koordynacji wchodzą:
ograniczanie wahań kursów walutowych
tworzenie wspólnych rezerw walutowych
wprowadzenie jednolitej waluty międzynarodowej
bezwarunkowa pomoc kredytowa
przykładem jest Strefa Euro (12 państw)
unia ekonomiczna:
obejmuje, poza wyżej wymienionymi, koordynację poszczególnych dziedzin polityki ekonomicznej i to zarówno ogólnej, jak i w poszczególnych działach gospodarki
przykładem jest Unia Europejska, która powstała na mocy traktatu z Maastricht; należą do niej następujące państwa:
| Francja € | Niemcy € | Portugalia € | Polska | Słowacja |
|---|---|---|---|---|
| Belgia € | Wielka Brytania |
Finlandia € | Estonia | Malta |
Dania |
Irlandia € | Szwecja |
Łotwa | Węgry |
| Holandia € | Włochy € | Austria € | Litwa | Cypr |
| Luksemburg € | Hiszpania € | Grecja € | Czechy | Słowenia |
unia polityczna:
oznacza koordynację polityki zarówno wewnętrznej jak i zagranicznej krajów wchodzących w skład ugrupowania integracyjnego
nie ma takiej na świecie
Ugrupowanie regionalne a organizacja międzynarodowa
ugrupowanie regionalne – ma na celu zbliżanie krajów do siebie, nie mają siedziby
organizacja międzynarodowa – dotyczy konkretnej dziedziny, konkretnego celu, posiada osobowość prawną