1
Najlepsze dostępne techniki
(BAT) w świetle ustawy Prawo
ochrony środowiska oraz
dyrektywy 96/61/WE (IPPC)
Dr hab. inż. Janusz Mikuła
2
Podstawowe definicje -
najlepsza dostępna technika (1)
• Najlepsza dostępna technika (BAT) to
najbardziej efektywny oraz zaawansowany
poziom rozwoju technologii i metod prowadzenia
danej działalności, wykorzystywany jako
podstawa ustalania granicznych wielkości
emisyjnych, mających na celu eliminowanie
emisji lub, jeżeli nie jest to praktycznie możliwe,
ograniczanie emisji i wpływu na środowisko jako
całość, z tym że pojęcie:
3
Podstawowe definicje -
najlepsza dostępna technika (2)
a) “technika” oznacza zarówno stosowaną technologię, jak i
sposób, w jaki dana instalacja jest projektowana, wykonywana,
eksploatowana oraz likwidowana,
b)“dostępne techniki” oznacza techniki o takim stopniu
rozwoju, który umożliwia ich praktyczne zastosowanie w
danej dziedzinie przemysłu, z uwzględnieniem warunków
ekonomicznych i technicznych oraz rachunku kosztów
inwestycyjnych i korzyści dla środowiska, a które to techniki
prowadzący daną działalność może uzyskać,
c) “najlepsza technika” oznacza najbardziej efektywną technikę
w osiąganiu wysokiego ogólnego poziomu ochrony
środowiska jako całości
4
Podstawowe definicje
• Standardy emisyjne - dopuszczalne
wielkości emisji
• Graniczne wielkości emisyjne -
dodatkowe standardy emisyjne, ustalane dla
instalacji wymagających pozwolenia
zintegrowanego
• Próg tolerancji - ustalona wielkość, o którą
do wskazanego czasu mogą być
przekraczane graniczne wielkości emisyjne
5
Podstawowe definicje
Minimalne wymagania wynikające z
najlepszej dostępnej techniki - cd.:
• wymagania dotyczące materiałochłonności i
energochłonności;
• inne niezbędne wymagania techniczne.
Minimalne wymagania wynikające z
najlepszej dostępnej techniki będą określane
w drodze rozporządzeń Ministra
Środowiska.
6
Graniczne wielkości emisji
Graniczne wielkości emisji nie mogą być wyższe od
standardów emisyjnych, jeżeli takowe zostały ustanowione.
Odstępstwa do granicznych wartości emisji są dopuszczalne
jedynie
w
granicach
ustanowionych
prawem
progów
tolerancji, pod warunkiem, że:
- będzie się to odbywać z korzyścią dla środowiska jako
całości,
- dotrzymywane będą standardy jakości środowiska.
Jednocześnie ustawa wymaga w stosunku do wszystkich
rodzajów instalacji, aby wielkość dopuszczalnej emisji nie
była wyższa niż wynikająca z ich prawidłowej eksploatacji.
7
Graniczne wielkości emisji
Graniczne wielkości emisji mogą być określane:
- w
przypadku
gazów lub pyłów wprowadzanych do
powietrza jako:
* stężenie gazów lub pyłów w gazach odlotowych, lub
* masa gazów lub pyłów wprowadzana w określonym czasie,
* stosunek masy gazów lub pyłów do jednostki
wykorzystywanego surowca, materiału, paliwa lub
powstającego produktu,
- w przypadku wytwarzania odpadów jako:
* stosunek jednostki objętości albo masy powstających
odpadów w stosunku do jednostki wykorzystywanego
surowca, materiału, paliwa lub powstającego produktu,
8
Graniczne wielkości emisji
- w przypadku emisji hałasu jako:
* poziom mocy akustycznej instalacji,
- w przypadku odprowadzania ścieków:
* masa substancji w ściekach przypadająca na jednostkę
masy wykorzystywanego surowca, materiału, paliwa lub
powstającego produktu,
* stężenie substancji w ściekach,
* masa substancji w ściekach wprowadzona w określonym
czasie,
* temperatura ścieków,
9
Graniczne wielkości emisji
- w przypadku wytwarzania pól elektromagnetycznych,
jako:
* napięcie znamionowe linii i stacji elektroenergetycznych,
* maksymalna równoważna moc promieniowania dla
instalacji emitujących pole elektromagnetyczne o
częstotliwościach od 0,3 MHz do 300 000 MHz.
10
Najlepsza dostępna technika -
wymagania
Najlepsza dostępna technika powinna spełniać
wymagania, przy których określaniu uwzględnia się
jednocześnie:
• rachunek kosztów i korzyści
• czas niezbędny do wdrożenia najlepszych dostępnych
technik dla danego rodzaju instalacji
• zapobieganie zagrożeniom dla środowiska
powodowanym przez emisje lub ich ograniczanie do
minimum
• podjecie środków zapobiegających poważnym awariom
przemysłowym lub zmniejszających do minimum
powodowane przez nie zagrożenia dla środowiska
11
Zakres obowiązywania
• Wymagania ochrony środowiska
wynikające z najlepszej dostępnej
techniki powinny spełniać instalacje
wymagające pozwolenia zintegrowanego
• Wykaz rodzajów instalacji wymagających
pozwolenia zintegrowanego określa
Minister Środowiska w drodze
rozporządzenia
12
Wykaz rodzajów instalacji
1. W przemyśle energetycznym do spalania paliw o mocy nominalnej ponad
50 MWt;
2. W hutnictwie i przemyśle metalurgicznym:
2.1 do prażenia lub spiekania rud metali w tym rudy siarczkowej,
2.2 do pierwotnego i wtórnego wytopu surówki żelaza lub stali surowej, w
tym do ciągłego odlewania stali, o wydajności ponad 2,5 tony na godzinę,
2.3 do obróbki metali żelaznych:
a) poprzez walcowanie na gorąco o wydajności ponad 20 ton surówki na
godzinę,
b)
kuźnie z młotami o energii przekraczającej 50 KJ na młot, gdzie
stosowana moc cieplna przekracza 20 MW,
c) do nakładania powłok metalowych z wsadem ponad 2 tony surówki na
godzinę,
13
Wykaz rodzajów instalacji
2.4 do odlewania metali żelaznych, o wydajności ponad 20 ton
na dobę,
2.5 do pierwotnej produkcji metali nieżelaznych z rud metali,
koncentratów lub produktów z odzysku w wyniku procesów
metalurgicznych, chemicznych lub elektrolitycznych,
2.6 do wtórnego wytopu metali nieżelaznych lub ich stopów,
w tym oczyszczania lub przetwarzania metali z odzysku, o
wydajności wytopu powyżej 4 ton na dobę dla ołowiu lub
kadmu oraz powyżej 20 ton na dobę dla pozostałych metali,
2.7 do powierzchniowej obróbki metali i tworzyw sztucznych
z zastosowaniem procesów elektrolitycznych lub
chemicznych, gdzie całkowita objętość zbiorników
przekracza 30m
3
;
14
Wykaz rodzajów instalacji
3. W przemyśle mineralnym:
3.1 do produkcji klinkieru cementowego w piecach
obrotowych o wydajności ponad 500 ton na dobę lub
wapna w piecach o wydajności ponad 50 ton na dobę,
3.2 do przetwarzania azbestu oraz do wytwarzania lub
przetwarzania produktów zawierających azbest,
3.3 do produkcji szkła, w tym włókna szklanego, o
wydajności przetopu ponad 20 ton na dobę,
15
Wykaz rodzajów instalacji
3.4
do
wytapiania
substancji
mineralnych,
w
tym
produkcji włókien mineralnych, o wydajności przetopu
ponad 20 ton na dobę,
3.5 do produkcji wyrobów ceramicznych za pomocą
wypalania o wydajności ponad 75 ton na dobę lub o
pojemności pieca przekraczającej 4 m
3
i gęstości ponad
300 kg wyrobu na m
3
pieca,
3.6 piece koksownicze;
16
Wykaz rodzajów instalacji
4. W przemyśle chemicznym:
4.1 do wytwarzania, przy zastosowaniu procesów
chemicznych, podstawowych produktów lub
półproduktów chemii organicznej,
4.2 do wytwarzania, przy zastosowaniu procesów
chemicznych, podstawowych produktów lub
półproduktów chemii nieorganicznej,
4.3 do wytwarzania, przy zastosowaniu procesów
chemicznych, nawozów sztucznych na bazie fosforu,
azotu lub potasu,
17
Wykaz rodzajów instalacji
4.
4 do wytwarzania, przy zastosowaniu procesów
chemicznych, środków ochrony roślin lub produktów
biobójczych,
4.5 do wytwarzania, przy zastosowaniu procesów
chemicznych lub biologicznych, podstawowych
produktów farmaceutycznych,
4.6 do wytwarzania, przy zastosowaniu procesów
chemicznych, materiałów wybuchowych,
4.7 do rafinacji oleju mineralnego lub gazu,
4.8 do gazyfikacji i upłynniania węgla lub łupka
bitumicznego;
18
Wykaz rodzajów instalacji
5. W gospodarce odpadami:
5.1 do odzysku lub unieszkodliwiania, za wyjątkiem
składowania, odpadów niebezpiecznych, o wydajności
ponad 10 ton na dobę,
5.2
do
termicznego
przekształcania
odpadów
komunalnych, o wydajności ponad 3 tony na godzinę,
5.3 do unieszkodliwiania, za wyjątkiem składowania,
odpadów innych niż niebezpieczne, o wydajności ponad
50 ton na dobę,
5.4 do składowania odpadów, z wyłączeniem odpadów
obojętnych, przyjmujące ponad 10 ton odpadów na
dobę lub o całkowitej pojemności ponad 25000 ton;
19
Wykaz rodzajów instalacji
6. Inne:
6.1 do produkcji:
a)
masy włóknistej z drewna lub podobnych materiałów
włóknistych,
b) papieru lub tektury, o wydajności ponad 20 ton na
dobę,
6.2 do czyszczenia, odtłuszczania lub farbowania włókien
lub materiałów włókienniczych, o wydajności ponad 10
ton produktów końcowych na dobę,
6.3 do garbowania lub uszlachetniania skór, o
wydajności
ponad 12 ton produktów końcowych na dobę,
20
Wykaz rodzajów instalacji
6.4 do uboju zwierząt, o wielkości produkcji ponad 50 ton
mięsa na dobę,
6.5 do produkcji i przetwórstwa produktów spożywczych:
-
z surowych produktów pochodzenia zwierzęcego
(oprócz mleka) o wydajności produktu końcowego
ponad 75 ton na dobę,
-
z surowych produktów roślinnych o wydajności
produktu końcowego ponad 300 ton na dobę,
21
Wykaz rodzajów instalacji
6.6 do produkcji mleka i wyrobów mleczarskich o mocy
przetwórczej ponad 200 ton mleka na dobę,
6.7 do unieszkodliwiania lub odzysku padłych lub ubitych
zwierząt
oraz
odpadowej
tkanki
zwierzęcej,
o
wydajności ponad 10 ton na dobę,
6.8 do chowu lub hodowli drobiu lub świń o więcej niż:
a) 40 000 stanowisk dla drobiu,
b) 2 000 stanowisk dla świń o wadze ponad 30 kg,
c) 750 stanowisk dla macior,
22
Wykaz rodzajów instalacji
6.9 do powierzchniowej obróbki substancji, przedmiotów
lub produktów z wykorzystaniem rozpuszczalników
organicznych, o zużyciu rozpuszczalnika ponad 150 kg
na godzinę lub ponad 200 ton rocznie,
6.10 do produkcji węgla lub elektrografitu poprzez
spalanie lub grafityzację.
23
Dokumenty referencyjne BAT
(BREFs)
• Wytyczne BAT dla poszczególnych
rodzajów instalacji
• Opracowywane przez Techniczne Grupy
Robocze, działające przy Europejskim
Biurze IPPC w Sewilli
• Dokumenty te nie mają rangi aktów
prawnych
24
Struktura BREF
• Streszczenie
• Opis struktury dokumentu
• Informacje ogólne
• Opis stosowanych procesów produkcyjnych i
technik
• Aktualny poziom emisji i zużycia zasobów w
procesach produkcyjnych
• Techniki uwzględnione przy określaniu BAT
• Opis Najlepszych Dostępnych Technik
• Informacja o postępie naukowo-technicznym
• Zalecenia i wnioski
• Załączniki
25
Opracowywanie BREFs -
podstawowe instytucje
• Komisja Europejska
• Europejskie Biuro IPPC w Sewilli
(EIPPCB)
• Techniczne Grupy Robocze
• Forum Wymiany Informacji
26
Techniczne Grupy Robocze
• Zespoły pracujące przy utworzonym przez
Komisję Europejską - Europejskim Biurze
IPPC w Sewilli
• Zadaniem jest opracowanie dokumentów
referencyjnych BAT (BREFs) dla
poszczególnych branż przemysłowych objętych
Dyrektywą IPPC
• W skład Grup wchodzą przedstawiciele
Krajów Członkowskich UE i Kandydujących
oraz reprezentanci przemysłu
27
Europejskie Biuro IPPC w
Sewilli (EIPPCB)
• Sekretariat obsługujący pracę Technicznych
Grup
Roboczych
(kwestie
techniczne
i
merytoryczne)
• Odpowiada m.in. za koordynację i nadzór nad
pracami
Technicznych
Grup
Roboczych,
uaktualnianie informacji wprowadzanych do
dokumentów referencyjnych i opracowanie
ostatecznych projektów BREF
28
Forum Wymiany Informacji
• Miejsce wymiany informacji podczas procesu
tworzenia BREFs pomiędzy przedstawicielami
Komisji, Krajów Członkowskich i przemysłu
• Praktyczna realizacja wymagań zapisanych w
art. 16 Dyrektywy (wymiana informacji)
• Akceptacja
BREF
przed
finalnym
zatwierdzeniem przez Komisję Europejską.
29
Opracowane dokumenty
referencyjne
Do tej pory opracowano BREFs dla
następujących branż przemysłowych:
• Przemysł cementowo-wapienniczy
• Hutnictwo żelaza i stali
• Produkcja metali nieżelaznych
• Przemysł celulozowo-papierniczy
• Przemysł szklarski
• Przetwórstwo metali żelaznych
30
Opracowane dokumenty
referencyjne - cd.
• Przemysł chloro-alkaliczny
• Systemy chłodzenia - BREF horyzontalny
• Przemysł garbarski
• Rafinerie oleju mineralnego i gazu
• Wielkotonażowa produkcja związków
organicznych
• Oczyszczanie ścieków i gazów w sektorze
chemicznym - BREF horyzontalny
31
Dokumenty referencyjne -
prace w toku
Zaawansowane są prace nad kilkunastoma
innymi dokumentami BREFs:
• Przemysł tekstylny
• Systemy monitorowania -
BREF horyzontalny
• Intensywna hodowla zwierzęca
• Przemysł spożywczy i przetwórstwo mleka
• Kuźnie i odlewnie
32
Dokumenty referencyjne -
prace w toku cd.
• Zagospodarowanie odpadów w
górnictwie surowców mineralnych
• Ubojnie i zakłady utylizacji odpadów
pochodzenia zwierzęcego
• Spalanie odpadów
• Duże obiekty energetycznego spalania
• Obróbka powierzchniowa metali
33
Dokumenty referencyjne -
prace w toku cd.
• Wielkotonażowa produkcja związków
nieorganicznych - zw. azotowe, kwasy, nawozy
• Emisje związane z masowym składowaniem lub
z niebezpiecznymi związkami
• Zagadnienia ekonomiczne i ogólne związane z
IPPC - BREF horyzontalny
• Utylizacja i wykorzystanie odpadów
34
Dokumenty referencyjne -
najbliższe prace
W najbliższym czasie rozpoczną pracę
grupy robocze dla następujących
przemysłów:
• Wielkotonażowa produkcja związków
nieorganicznych - ciała stałe i inne
• Ceramika
• Obróbka powierzchniowa metali
• Obróbka powierzchniowa z
wykorzystaniem rozpuszczalników
35
Polskie BREFy
• Unijne dokumenty referencyjne nie są
dokumentami wiążącymi dla polskich organów
wydających pozwolenia zintegrowane
• Rozporządzenia Ministra Środowiska w
sprawie minimalnych wymagań wynikających
z najlepszej dostępnej techniki
• Tłumaczenia unijnych dokumentów
referencyjnych
36
Zadania do realizacji
• Utworzenie Krajowego Centrum BAT
• Stworzenie sieci polskich branżowych
Technicznych Grup Roboczych
• Aktywne włączenie się w merytoryczne
prace Biura IPPC w Sewilli - wpływ na
treść i kształt dokumentów
referencyjnych
37
Analiza wymagań Najlepszej Dostępnej
Techniki
1.
Czy technologia zastosowana w danej instalacji nie jest
zakazana przez odnośne dokumenty referencyjne?
2.
Jeżeli dokumenty referencyjne sugerują konieczność
docelowego wyeliminowania danej technologii, ale określają
sytuacje, kiedy jej wykorzystanie jest dozwolone, to jakie
warunki muszą być w takiej sytuacji spełnione i czy dana
instalacja spełnia te kryteria?
3.
Jeżeli stosowana technologia odpowiada wymaganiom
NDT, to czy wniosek zawiera odniesienie się do wszystkich
granicznych wielkości emisji lub innych równoważnych
parametrów wskazanych w dokumentach referencyjnych?
38
Analiza wymagań Najlepszej Dostępnej
Techniki
4. Czy prowadzący instalację rozważył możliwość zastąpienia
stosowanych surowców i materiałów ich substytutami, mniej
groźniejszymi dla środowiska oraz zdrowia i życia ludzi?
5. Czy prowadzący instalacje rozumie i stosuje w praktyce
zasadę trzech priorytetów – zapobieganie – ograniczanie –
minimalizowanie i unieszkodliwianie – i jak to przedstawił we
wniosku?
6. Czy proponowane/stosowane przez wnioskodawcę metody
ograniczania oddziaływań na środowisko nie powodują
nadmiernego obciążenia jednego komponentu środowiska, w
celu ochrony drugiego? (czy dokonano zbilansowania
wszystkich emisji i wskazania tych, które powstają w wyniku
zastosowania odpowiednich metod ochrony środowiska?)
39
Analiza wymagań Najlepszej Dostępnej
Techniki
7. Czy standardy jakości środowiska w zakresie
odpowiadającym charakterystyce emisji nie są naruszone
poza terenem, do którego prowadzący ma tytuł prawny i w
jaki sposób można to zweryfikować?
8. Czy gospodarka energetyczna prowadzona na obiekcie jest
racjonalna, a w szczególności, czy nakłady energetyczne na
ograniczenie emisji do środowiska nie powodują
przekraczającego uzyskane efekty wzrosty emisji w innym
miejscu?
9. Czy ryzyko wystąpienia awarii przemysłowej zostało
przeanalizowane i sprowadzone do racjonalnego minimum?
Jakie środki w tym celu zastosowano?
40
Analiza wymagań Najlepszej Dostępnej
Techniki
10. Czy i w jaki sposób wnioskujący jest w stanie sprawować
kontrolę nad pracą instalacji w warunkach odbiegających od
normalnych?
11. Czy wnioskujący ma koncepcję i odpowiednie środki
finansowe i techniczne dla likwidacji instalacji po
zakończeniu jej eksploatacji?
Określenie, co uznaje się za BAT dla konkretnej branży nie
jest tożsame z ustaleniem wymagań BAT dla konkretnego
obiektu.
41
Analiza wymagań Najlepszej Dostępnej
Techniki
Ustalenie konkretnych warunków emisyjnych i
eksploatacyjnych w pozwoleniu zintegrowanym powinno być
każdorazowo wynikiem procesu oceny, w której bierze się
pod uwagę wiele czynników:
• Koszty ewentualnej modernizacji lub wdrożenia usprawnień
technologii,
• Sytuację ekonomiczną zakładu,
• Lokalne warunki środowiska,
• Porównanie z innymi zakładami danej branży,
• Odniesienie do warunków referencyjnych itp..
42
Analiza wymagań Najlepszej Dostępnej
Techniki
Nie wydaje się możliwe w każdym z wydawanych pozwoleń
forsowanie
tych
wielkości emisyjnych, które są już
faktycznie
lub
teoretycznie
osiągane przez najlepsze
instalacje uruchomione w ostatnim czasie, czy to w Polsce,
czy w Europie. Mogłoby to prowadzić do konieczności
zamykania szeregu zakładów, nawet w przypadkach, gdy
ich oddziaływanie na środowisko mieści się w granicach
określonych prawem i nie powoduje istotnej zmiany
standardów jakości elementów środowiska poddanych
oddziaływaniu.
43
Analiza wymagań Najlepszej Dostępnej
Techniki
Określenie, jakie rozwiązania techniczne i organizacyjne
odpowiadają
–
w
odniesieniu
do
poszczególnych
przypadków
–
warunkom
BAT
wymagać
będzie
racjonalnego zbilansowania środków jakie trzeba będzie
zastosować dla uzyskania wymaganego poziomu ochrony
środowiska, wskazania jakie realne i mierzalne korzyści dla
środowiska uzyska się poprzez zastosowanie tych środków,
a także zapewnienia, że nie spowodują one przekroczenia
optymalnego
obciążenia
produkcji
kosztami
działań
ochronnych. Nie bez znaczenia będą również rodzaje
wykorzystywanych surowców, czy wymagania jakościowe
produktu końcowego.
44
Kontakt, informacje
• Adres internetowy Biura IPPC w Sewilli
www. eippcb.jrc.es