1

4. Planowanie i realizacja zaopatrzenia materiałowego

Zaopatrzenie materiałowe ma na celu ustalenie

ilościowego, jakościowego i wartościowego

zapotrzebowania przedsiębiorstwa na materiały oraz

jego realizację w sposób efektywny ekonomicznie.

Z = P-N

z

+ Z

k

- Z

p

lu b Z = (p-N

z

+Z

k

- Z

p

)*c

Gdzie:

Z - zapotrzebowanie na materiały (zaopatrzenie materiałowe)

P - wielkość produkcji w jednostkach naturalnych

N

z

-jednostkowa norma zużycia materiałów

Z

k

- planowany zapas końcowy

Z

p

- zapas materiału na początek okresu

c - cena materiału za jednostkę

4. Planowanie i realizacja zaopatrzenia materiałowego

W sposobie podejmowania decyzji zakupu przez

nabywców na rynku środków produkcji można wyróżnić

osiem następujących etapów:

a. uświadomienie problemu

b. określenie potrzeby

c. specyfikacja produktu

d. poszukiwanie dostawcy

e. zbieranie ofert

f.

wybór dostawcy

g. specyfikacja zamówienia

h. ocena wykonania

PDF created with pdfFactory trial version

www.pdffactory.com

2

4. Planowanie i realizacja zaopatrzenia materiałowego

Przykład

Zakład odzieżowy produkuje koszule męskie. Plan produkcji

zakłada wyprodukowanie 5000 szt. koszul w roku planowym.

Na jedną koszulę zużywa się teoretycznie 2 m materiału. Przy

jego rozkroju powstają straty w wysokości 0,5 m na l O

koszul. Zapas materiału na początek roku wynosi 1000 m, zaś

przewidywany zapas końcowy 500 m. Ustalić wielkość

zapotrzebowania zakładu na materiał w ujęciu ilościowym i

wartościowym, wiedząc, że cena l m materiału wynosi 12 zł.

4. Planowanie i realizacja zaopatrzenia materiałowego

Rozwiązanie

Aby obliczyć planowane zużycie produkcyjne materiału, należy obliczyć

normę zużycia:

N

z

= 2 m + 0,5 m/10 szt. = 2,05 m/szt.

Wtedy zużycie materiału wyniesie:

Z

u

= 5000 szt. • 2,05 m/szt. = 10 250 m

Rzeczywiste potrzeby zakupu materiału zależą jeszcze od stanu zapasu

początkowego i końcowego.

W ujęciu ilościowym wynoszą one:

Z = l0 250 +500 - 1000 = 9750 m

Wartościowo plan zaopatrzenia materiałowego wynosi:

Z = 9750 m * 12 zł =117 000 zł

PDF created with pdfFactory trial version

www.pdffactory.com

3

5. Metody kształtowania zapasów

Czynniki kształtujące wielkość zapasów:

a.zewnętrzne

-

warunki dostaw wynikające ze sposobów dystrybucji

dostawców i stosowanych przez nich środków transportu

- sezonowość produkcji i dostaw

- źródła zaopatrzenia oraz wielkości minimalnej dostawy i

minimalne partie transportowe

- zewnętrzne czynniki ekonomiczne

5. Metody kształtowania zapasów

Czynniki kształtujące wielkość zapasów c.d.:

b. wewnętrzne

- warunki magazynowania

- sposoby i procedury przygotowania materiałów do produkcji

- charakter produkcyjnego zużycia materiałów

- właściwości materiałów, procesu technologicznego i

wyrobów

PDF created with pdfFactory trial version

www.pdffactory.com

4

5. Metody kształtowania zapasów

Stosuje się głównie w odniesieniu do asortymentów

materiałów o najwyższym udziale w wartości zapasów

lub najwyższym zużyciu ogółem różne metody

sterowania zapasami:

a. metody statystyczne

b. optymalizacyjne

c. dynamiczne

5. Metody kształtowania zapasów - statystyczne

W metodach statystycznych normy zapasów ustala

się na podstawie historycznych danych z ubiegłych

okresów z uwzględnieniem niezbędnych korekt w

stosunku do planowanej wielkości produkcji i zmian

warunków zaopatrzenia.

PDF created with pdfFactory trial version

www.pdffactory.com

5

5. Metody kształtowania zapasów - optymalizacyjne

W metodach optymalizacyjnych dąży się natomiast

do minimalizacji całkowitego kosztu zapasów, na

który składają się:

- koszty tworzenia zapasu, w tym: koszty transportu i

ubezpieczenia konkretnej dostawy (koszty bezpośrednie) oraz

pośredni i odniesiony do dostawy koszt funkcjonowania

służby zaopatrzenia (często pomijany w analizie);

-

koszty

utrzymania

zapasu, głównie są to

koszty

magazynowania, koszty finansowe i koszty fizycznego oraz

ekonomicznego starzenia się zapasów

5. Metody kształtowania zapasów - optymalizacyjne

- koszty wyczerpania zapasów, o charakterze kosztów

alternatywnych, powstają w sytuacji niemożności

zrealizowania zamówienia z powodu braku materiałów i

równe są utraconej z tego powodu wartości sprzedaży (ten

element bywa pomijany w analizach)

PDF created with pdfFactory trial version

www.pdffactory.com

6

5. Metody kształtowania zapasów - optymalizacyjne

Koszt tworzenia dostawy

Wielkość partii dostawy

K

Koszty utrzymania zapasów

Sumaryczna funkcja kosztu

jednostkowego

D

opt

Optymalna wielkość dostawy

5. Metody kształtowania zapasów - optymalizacyjne

D

opt

=

2*K

z

* Z

u

k

m

Wzór na obliczenie optymalnej z punktu widzenia

kosztów dostawy ma postać:

gdzie:

D

opt

- optymalna wielkość dostawy wyrażona w jednostkach

naturalnych,

K

z

- koszty zakupu,

Z

u

- wielkość planowanego zużycia materiału w danym okresie,

k

m

- koszt utrzymania jednostki materiału w magazynie w danym okresie

(„koszt magazynowania").

PDF created with pdfFactory trial version

www.pdffactory.com

7

5. Metody kształtowania zapasów - optymalizacyjne

Znając optymalną wielkość, dostawy łatwo obliczyć

optymalny cykl dostaw oraz optymalną liczbę dostaw

w danym okresie czasu:

c

opt

=

D

opt

* T

Z

u

x

opt

=

Z

u

D

opt

=

T

c

opt

gdzie:

c

opt

- optymalny cykl dostaw w dniach,

x

opt

- optymalna liczba dostaw w danym okresie,

T- liczba dni w danym okresie,

D

opt

- optymalna wielkość dostawy naturalnych,

Z

u

- wielkość planowanego zużycia materiału w danym okresie.

5. Metody kształtowania zapasów - optymalizacyjne

Przykład

Planowana wielkość produkcji podzespołu A, wynikająca z

umowy kooperacyjnej, wynosi 5000 szt. Jednostkowa norma

zużycia podstawowego materiału wynosi natomiast 3,2 kg.

Koszt zakupu partii tego materiału to 400 zł, a roczny koszt

utrzymania l kg zapasu w magazynie - 20 zł. Obliczyć

optymalną wielkość dostawy, optymalny cykl i optymalną

liczbę dostaw.

PDF created with pdfFactory trial version

www.pdffactory.com

8

5. Metody kształtowania zapasów - optymalizacyjne

Z kolei optymalny cykl i liczbę dostaw ustala się na poziomie:

D

opt

=

2*K

z

* Z

u

k

m

=

2*400

* (5000 * 3,2)

20

= 640 000 = 800 kg

Rozwiązanie

Optymalna z punktu widzenia kosztów wielkość dostawy to:

c

opt

=

D

opt

* T

Z

u

=

800 * 360

5000 * 3,2

= 18 dni

x

opt

=

T

c

opt

=

360

18

= 20 dostaw

5. Metody kształtowania zapasów - optymalizacyjne

Rozwiązanie c.d.

W podanych warunkach koszty zapasów są minimalizowane,

jeśli podstawowy materiał będzie dostarczany w partiach po

800 kg, co 18 dni (w 20 dostawach w ciągu roku).

PDF created with pdfFactory trial version

www.pdffactory.com

9

5. Metody kształtowania zapasów - dynamiczna

Wśród metod sterowania dynamicznego

podstawowe są natomiast dwa modele:

--

model

poziomu

zapasu

wyznaczającego

moment

zamawiania

-- model stałego cyklu zamawiania (zmienia się wtedy
wielkość zamawianej partii w oparciu o wielkość bieżącego
zużycia).

5. System just in time

W systemie „just in time” dzia

łania są tak

zaplanowane i zorganizowane,

żeby następowały

dok

ładnie w momencie, kiedy są potrzebne:

w szczególno

ści nie kupuje się materiałów wcześniej i

nie sk

ładuje w magazynie, ale dostarcza się je dokładnie

w momencie powstania potrzeby ich zu

życia, co

w

łaściwie prowadzi do wyeliminowania zapasów

materia

łowych i zmniejszenia zamrożenia środków

obrotowych

PDF created with pdfFactory trial version

www.pdffactory.com

10

5. System just in time

Czas

Z

ap

asy

Dostawy

materiałów

Popyt

Wysoki poziom zapasów pokrywający rozbieżności

pomiędzy popytem a podażą

Poziom zapasów przy użyciu różnych metod planowania

a. system konwencjonalny

5. System just in time

Poziom zapasów przy użyciu różnych metod planowania

b. system MRP (system planowania zasobów materialnych w oparciu o

plan produkcji)

Czas

Z

ap

asy

Dostawy

materiałów

Popyt

Niski poziom zapasów przy niższych rozbieżnościach

PDF created with pdfFactory trial version

www.pdffactory.com

11

5. System just in time

Poziom zapasów przy użyciu różnych metod planowania

c. system „just in time”

Dostawy

materiałów

Popyt

Nie ma zapasów, ponieważ dostawy dokładnie

odpowiadają popytowi

PDF created with pdfFactory trial version

www.pdffactory.com