Whitehead Kosmologia Wszechświat jako proces
W. dał XX wiekowi system filozoficzny w stylu wielkich metafizyków starożytności i
średniowiecza, ale tym razem centrum systemu nie była ani ontologia, ani teoria poznania, ani też
antropologia filozoficzna – lecz właśnie filozofia przyrody lub kosmologia. Na całej perspektywie
widzenia świata W. silnie zaciążały jego prace z dziedziny podstaw matematyki.
Racjonalność struktur, ich konstrukcja za pomocą związków funkcyjnych oraz szacunek dla
rezultatów myślowych syntez to elementy przenikające całe dzieło W.
Swoja wiedzę metafizyczną i swój sposób myślenia Whitehead przeniósł na swoja teorię
względności, którą próbował zinterpretować w równorzędny oryginalny sposób, jako skutek tych
prób powstała jego metafizyka przyrody. Duże wrażenie i namysł wywarł na Whiteheadzie
pomysł czasoprzestrzeni (nowa jakość, coś swoistego, w którym wywarł równorzędny wkład na
przestrzeń i czas)rozumianej jako zbiór zdarzeń podlegających prawie geometrii. Ciała są
zespołami zdarzeń. Ruchy są krzywymi w czasoprzestrzeni. Wzajemna zależność zdarzeń ( to czy
zderzenia mogą czy tez nie mogą wchodzić we wzajemne związki przyczynowe)daje się łatwo
analizować przy pomocy stosunkowo prostych narzędzi geometrycznych. Idea pola
usankcjonowano w fizyce przez teorie elektrodynamiki Maxwella, powiązana z ideą
czasoprzestrzeni doprowadziła Einsteina do ujęcia pola grawitacyjnego jako geometrycznego
odkształcenia czasoprzestrzeni(OTW).Obraz ten trzeba uzupełnić danymi pochodzącymi od
mechaniki kwantowej , drugiej wielkiej teorii fizyki, która w pierwszych dziesiątkach lat 20
wieku,drastycznie zmieniła naukowa wizję świata. Z wyobrażeń nazywanych przez mechanikę
kwantowa znika myśl o „kawałkach materii” jako budulcu świata. Materia przestaje być „prosto
umiejscowiona” w czasie i przestrzeni. Materia staje się polem rozmytym po całej
czasoprzestrzeni. Wszystko to bardzo silnie działa na W. Teraz należało tylko przetworzyć ???
dane???nauki na metafizyczna strukturę.)Wyłania się wtedy z tego kategoria całości, utkana ( o
strukturze) z wzajemnych notacji pomiędzy częściami, których jedyna rzeczywistością jest to ze
,SA terminami relacji. Ale dochodzi do tego jeszcze jedna wielka idea. Tym razem zaczerpnięta z
biologii ,idea stawania się. Dzięki stawaniu się całościowa struktura rzeczywistości jest procesem ,
natomiast historyczność to ( zmienność w czasie, dziejowość,mimo,ze staje się staje ,to ciągle
istnieje).Jej element konstytutywny*podstawowy,) W . nazwał swój system filozofia procesu lubi
filozofia organizmu. Punktem wyjścia w/g niego jest nasze doświadczenie, obejmuje ono wszelkie
przejawy świadomości: spostrzeżenia, chcenia, nastroje, myśli itp. To wszystko trzeba poddać
interpretacji, sprowadzić do roli szczególnych przypadków ogólnego systemu
Ważne jest to, że do ogólnego schematu nie dochodzimy droga analizy,;naszych
doświadczeń;.,lecz w pewnym sensie przeciwnie : dane doświadczenia się czytelne,zrozumiale
dopiero z chwila, gdy znajda swoje miejsce w ogólnym schemacie.
W niejednokrotnie powołuje się na Platona, w którego systemie poznanie odbywa się „w kierunku
zstępującym” od ogółu do szczegółu.
Ogólny system ma służyć do interpretacji wszystkich elementów naszego doświadczenia, to znaczy
powinien być adekwatny.
W. podkreśla, że metafizyka ma warstwy – racjonalną i empiryczną. Pierwsza stanowi ogólny
system, druga zespół doświadczeń, które podlegają interpretacji w kontekście ogólnego systemu.
Przeplatanie się ich jest cechą ludzkiego poznania. Jaki jest stosunek W. do nauk empirycznych?
Filozofia spekulatywna jest systemem ogólnym ale schodzi do konkretu, który oddaje interpretację.
Interpretacja ta musi zdać sprawę z najdrobniejszej odcieni konkretów w całym jego dynamicznym
bogactwie bez uproszczeń i stylizacji.
Popper Otwarty Wszechświat
Myśl P. jest synoptycznym zjawiskiem dla Xxw., wyrosła ona niemal całkowicie z atmosfery, jaka
otaczała nauki empiryczne. O ile W. czerpał inspirację z nauk przyrodniczych i dążył do stworzenia
systemu zgodnego z wynikami tych nauk, o tyle zamiarem P nie było tworzenie systemów, a w
szczególności filozofii przyrody. (P. od początku interesowała nauka, jej metody i założenia)
Traktował na serio opis świata dawany przez naukową teorię i nie sądził, by jakakolwiek filozofia
niezależna od nauk empirycznych mogła dodać cokolwiek wartościowego do naszego rozumowania

świata. Pełniejsze rozumowanie myśli P. wymaga uświadomienia se faktu że myśl ta kształtowała
się w atmosferze neopozytywizmu.. P. od początku był przeciwny neopozytywistycznej ideologii,
ograniczającej „pole racjonalności” wyłącznie do obszaru empirycznego.
Zdaniem P. metoda empiryczna jest najbardziej skutecznym zastosowaniem racjonalności ale nie
jedynym. Co więcej, racjonalność spoza obszaru empirycznego jest koniecznym warunkiem tego,
by metoda empiryczna mogła w ogóle być racjonalna.
Cała myśl P. i styl jego argumentacji są wytłumaczone wątkami empirycznymi.
P. filozofia przyrody nie ogranicza się do jego teorii otwartego wszechświata.
U podstaw krytycznego myślenia P. leży sformułowana zasada falsyfikacjonizmu. ?