Serologia (Krew cz.1)
Podstawowe pojęcia
Ag
(antigen)
- antygen
Ab
(antibody)
- przeciwciało =
immunoglobulina;
wśród nich aglutyniny i
hemolizyny
antygen
gen
Ag
na komórkach
(np. krwinkach)
Ab
w surowicy
Antygen
Wieloskładnikowa substancja
rozpoznawana przez k-ki
immunokompetntne jako obca
efektem jest uruchomienie
odpowiedzi immunologicznej
antygen reaguje swoiście z
przeciwciałem lub k-ką uczuloną
Cechy antygenu
IMMUNOGENNOŚĆ
zdolność do wzbudzania
produkcji swoistego
przeciwciała
zależy od wielkości, bud.
chemicznej i konstytucji
genetycznej organizmu, do
którego dostał się antygen
ANTYGENOWOŚĆ
zdolność do swoistego
łączenia się z
wywołanym
przeciwciałem
zależy od
determinant
antygenowych
Antygeny posiadające cechy immunogenności i
antygenowości -
ANTYGENY KOMPLETNE
najczęściej białka o dużym ciężarze cząsteczkowym
(często glikoproteiny np. w ukł. AB0, lub liporoteiny
np. w ukł. Rh)
antygeny układu
AB0
znajdują się w błonie kom.
wszystkich k-ek ustroju
(z wyj. układu nerwowego)
antygeny układu
Rh
znajdują się w błonie kom.
erytrocytów
Antygeny posiadające tylko cechę antygenowości -
ANTYGENY NIEKOMPLETNE (hapteny)
mała cząsteczka (np. lipidy, niektóre leki)
po połączeniu z dużą cząsteczką (np. białkiem) hapten
może stać się antygenem pełnowartościowym
składniki płynów ustrojowych np.
hapteny ukł. AB0
za
wyjątkiem płynu mózgowo-rdzeniowego
(pod warunkiem,
że osobnik jest wydzielaczem)
SeSe wydzielacz
Sese wydzielacz
sese
niewydzielacz
(brak substancji grupowych
w płynach ustrojowych)
Allele Se i se są niezależne (chromosom 19)
od alleli ABO i genu H
Podział antygenów ze względu na
pochodzenie
zewnątrzpochodne
wewnątrzpochodne
autoantygeny
Rodzaje swoistości antygenów
autogeniczna
- charakterystyczna dla danego osobnika
allogeniczna
-
charakterystyczna dla niektórych osobników
w obrębie gatunku
(np. antygeny grupowe krwi)
ksenogeniczna
-
antygeny u różnych gatunków
narządowa
(np. antygeny mózgu królika spotyka się też w mózgu kozy)
funkcjonalna
(np. albuminy i Ig różnych gatunków)
heterofilna
-
pokrewieństwo antygenowe organizmów
odległych w rozwoju filogenetycznym
(
w mononukleozie EBV pojawiają się u ludzi Ab aglutynujące erytrocyty
barana - dodatni odczyn PBD)
ALLOIMMUNIZACJA
- uodpornienie antygenami
tego samego gatunku
HETERO IMMUNIZACJA
- uodpornienie
antygenami obcego gatunku
w wyniku immunizacji powstają (produkowane
przez plazmocyty)
immunolgobuliny
(przeciwciała)
Co to jest immunizacja?
Determinanty
antygenowe
Erytrocyt
Antygen A
Miejsca wiążące
Fab
Region
zmienny
Wiązania
dwusiarczkowe
Łańcuch
lekki
Region
stały
Łańcuch
ciężki
cukier
Część Fc
Przeciwciało anty-A
Kompleks antygen-
przeciwciało
Aglutynacja erytrocytów
Jednostką strukturalną jest
monomer (4 łańcuchy
połączone wiązaniami S-S)
2 łańcuchy tzw. ciężkie -
H
(5 rodzajów:
,
,
,
,
; określają
klasę immunoglobulin
)
2 łańcuchy lekkie -
L
(2 rodzaje
w typie I i
w typie II
immunoglobulin
)
Budowa
przeciwciała
Wiązania
dwusiarczkowe
Determinanty
antygenowe
Erytrocyt
Antygen A
Miejsca wiążące
Fab
Region
zmienny
Wiązania
dwusiarczkowe
Łańcuch
lekki
Region
stały
Łańcuch
ciężki
cukier
Część Fc
Przeciwciało anty-A
Fab
– część N końcowa łańcucha ciężkiego i
łańcuch lekki
tzw.
antydeterminanty antygenowe
(antigen binding fragment)
Fc
-
część stała łańcuchów ciężkich o
powinowactwie do C1q i r-
rów powierzchniowych
komórek
(c - constant)
Budowa
przeciwciała
Wiązania
dwusiarczkowe
PRZECIWCIAŁA KOMPLETNE
(dwuwartościowe) -
obie antydeterminanty są czynnościowo sprawne (np.
naturalne izoaglutyniny ukł. AB0 należące do IgM)
PRZECIWCIAŁA NIEKOMPLETNE
(jednowartościowe) - jedna antydeterminanta
jest czynnościowo sprawna (np. przeciwciała
odpornościowe ukł. Rh należące do IgG)
Rodzaje swoistości przeciwciał
izotypowa
-
różnica budowy
C-
końcowej części łańcucha
ciężkiego; umożliwia różnicowanie
w obrębie jednego gatunku
(obecna u wszystkich osobników
tego samego gatunku)
allotypowa
-
różnicuje osobniki tego samego gatunku
(charakterystyczna dla grup osobników tego samego gatunku)
idiotypowa
-
różnica budowy w obszarach zmiennych H i L; jest
podstawą różnorodności przeciwciał
IgG
9-
14 g/L, najwięcej we krwi
4 podklasy (różnice w Fc)
monomery
przechodzą przez śródbłonek i
łożysko, wydzielane z mlekiem
matki
• IgG
1
, IgG
3
, po związaniu
z np. bakterią wiążą C1
q
i
uruchamiają klasyczną drogę
aktywacji dopełniacza (w
mniejszym stopniu IgG
2
)
opsonizacja
• do IgG należą
odpornościowe
przeciwciała ukł. Rh
IgA
1.
wewnątrzwydzielnicze i
krążące – płyny ustrojowe
2.
w ślinie, łzach, wydzielinie z
nosa, śluzie ukł. oddech., soku
żołądkowym
(„mucosal
immunity”);
mono- di- lub trimer
nie wiążą dopełniacza
brak właściwości
bakteriobójczych
,
blokuje
przyczepianie się bakterii do
błony śluzowej, neutralizuje
wirusy i toksyny
Ok. 2.5 g/L
IgM
Ok. 1.2 g/L; gł. we krwi
pentamer
nie przechodzą przez
śródbłonek
wytwarzane w pierwotnej
odpowiedzi immunologicznej
gł. w odpowiedzi na
zakażenie bakteryjne
wiążą C1
q
dopełniacza
do nich należą
naturalne
przeciwciała układu AB0
IgE
(tzw. reaginy)
Ok. 0.3x10
-3
g/L (1000x więcej u
atopików)
rzadko jako krążące
przeciwciała, częściej na
powierzchni bazofili i k-ek
tucznych tk. łącznej (związane
fragmentem Fc)
• biorą udział w I typie
odpowiedzi im.
(anafilaksja)
• biorą udział w „niszczeniu”
parazytów (+ eozynofile)
• wytwarzane w migdałkach,
ww chł., śluzówce p.pok.
•
monomery
IgD
Ok. 0.3 g/L
obecne
na limfocytach B
rola niejasna; związane z
powstawaniem i
różnicowaniem k-ek
plazmatycznych i k-ek
pamięci z limfocytów B (po
stymulacji antygenowej)
monomery
Charakterystyka biologiczna
przeciwciał
niejednolite czynnościowo
różnią się swoistością immunologiczną
posiadają różną siłę wiązania antygenu
łącząc się z antygenem wchodzą w różne reakcje
charakteryzujące się
swoistością i odwracalnością
(np. precypitacja, aglutynacja, koaglutynacja, liza -
Ab
kompletne może do fragmentu Fc przyłączyć dopełniacz
)
Aglutynacja
dotyczy przeciwciał
kompletnych
Ab łączy się swoimi
antydeterminantami z 2
determinantami Ag
znajdującymi się na dwóch
odrębnych komórkach tworząc
„most”
np. Ag -
zawiesina erytrocytów
+ odpowiednia surowica z
przeciwciałami
Badania immunohematologiczne
erytrocytów
Aglutynacja w 0.9% NaCl:
optimum r-cji +4
°C -
przeciwciała zimne
kompletne IgM
, w skład których wchodzą naturalne
Ab. Jeśli występują u wszystkich ludzi - Ab
naturalne
regularne
(np. anty-A i anty-
B z ukł. AB0)
Ab naturalne występujące tylko u niektórych ludzi -
naturalne nieregularne
(np. anty-M, anty-H, anty-A1)
Koaglutynacja
dotyczy przeciwciał
niekompletnych
w środowisku koloidowym (np.
dekstran)
między
cząsteczkami Ab powstają
mostki z koloidu, co prowadzi
do łączenia się k-ek w
konglutynaty (w 0.9% NaCl
zjawisko nie zachodzi)
Badania immunohematologiczne
erytrocytów - koaglutynacja
optimum r-cji +37
°C -
przeciwciała ciepłe
najczęściej
IgG niekompletne odpornościowe
reakcja zachodzi po wzmocnieniu:
- w roztworach koloidowych
-
poddając krwinki działaniu enzymów
proteolitycznych
(papaina)
- po dodaniu surowicy antyglobulinowej
zawierającej przeciwciała przeciwko ludzkim
immunoglobulinom
(test Coombsa)
BTA
(bezpośredni test antyglobulinowy
Coombsa)
wykrywa przeciwciała
zaadsorbowane in vivo
na krwince
u noworodków z podejrzeniem
konfliktu serologicznego, chorzy
z niedokrwistością
autoimmunologiczną, biorcy
krwi
(badania powikłań
poprzetoczeniowych)
PTA
(pośredni test antyglobulinowy Coombsa)
wykrywa przeciwciała
niekompletne zawarte
w surowicy
np. w surowicy matek
„z konfliktu”, biorcy krwi,
dawcy krwi
służy też do oznaczania
antygenów na krwinkach
Hemoliza
Ab wywołujące hemolizę -
hemolizyny
odpornościowe;
opt. r-cji
+37
°C
liza w obecności
komplementu, jeśli jego
aktywacja jest całkowita
hemolizyny produkowane są
w ukł. AB0, P, Lewis
nie ma ich w ukł. Rh!!!
Charakterystyka przeciwciał
- podsumowanie
Przeciwciała
kompletne
Przeciwciała
niekompletne
naturalne (przeważnie IgM
np. izoaglutyniny ukł. AB0)
dwuwartościowe (lub
wielowartościowe)
aglutynujące (w każdym
środowisku, nawet w NaCl)
optimum aktywności +4°C
(tracą akt w 70°C)
duże cząsteczki
zna
jdują się gł.
wewnątrznaczyniowo
nie przechodzą przez
śródbłonki
odpornościowe (przeważnie
IgG np. z ukł. Rh)
jednowartościowe
czynne w środowisku
koloidowym, w odczynie
Coombsa lub z papainą)
optimum aktywności +37 do
40°C (nie tracą aktywności w
70°C)
ma
łe cząsteczki
równomiernie rozmieszczone
w ustroju
przechodzą przez śródbłonki
Przeciwciała
naturalne
Przeciwciała
odpornościowe
występują stale u wszystkich
ludzi danej grupy (np. anty-A,
anty-B)
u niektórych - nieregularne
(np. anty-M, anty-P, anty-H)
większość to Ab kompletne
IgM, zimne
wytwarzane ok. 6-go m-ca
życia pozapłodowego (szczyt
10 r.ż.)
występują w płynach
ustrojowych (najwięcej w
siarze)
aglutyniny
powstają po immunizacji
(mogą występować obok Ab
naturalnych np. po
immunizacji osoby z gr krwi 0
krwią z gr B)
nieregularne
większość to przeciwciała
niekompletne IgG, IgM, IgA;
ciepłe
hemolizyny i aglutyniny
Układ dopełniacza
funkcja
Układ dopełniacza - funkcja
Inicjacja reakcji zapalnej
Opsonizacja mikroorganizmow
Chemotaksja komórek o właściwościach żernych
Eliminacja zmodyfikowanych bądź też uszkodzonych
komórek gospodarza
Bezpośrednia liza komórek bakteryjnych i wirusów.
Hamowanie precypitacji kompleksów immunologicznych
antygen-
przeciwciało
Dopełniacz odgrywa rolę w mechanizmach
obronnych
Układ dopełniacza
trzy, czy cztery ścieżki aktywacji?
Układ dopełniacza
Droga klasyczna
Droga alternatywna
Droga lektynowa
Trombina i plazmina
mogą stymulować C3
[Clark A i wsp. Evidence for nontraditional
activation of complement factor C3 during
murine liver regeneration. Mol. Immunol.,
2008; 45: 3125
–3132]
Dopełniacz (komplement)
Membrane attacking
complex
drogi alternatywnej
mogą być komorki bakterii Gram-
dodatnich, Gram-ujemnych, komorki grzybow,
niektóre robaki pasożytnicze, komórki nowotworowe, wirusy i
zakażone przez nie komórki, kompleksy immunologiczne
zawierające przeciwciała IgG, IgA i IgE.
drogi klasycznej
są przeciwciała IgM, IgG1, IgG2 lub IgG3
drogi lektynowej
jest białko wiążące mannozę (mannose
binding protein – MBP), zwane rownież lektyną wiążącą
mannozę (mannose binding lectin – MBL), strukturą
przypomina C1q
Aktywatorem…
Przyłączenie się C1q do regionu Fc
związanej z antygenem
immunoglobuliny
W wyniku kaskady reakcji powstaje
połączony z błoną komórkową aktywny
kompleks C4b2a, który jest
konwertazą C3
drogi klasycznej,
konwertaza ta działa proteolitycznie na
białka C3
czynniki: B, D, H, I, P i składnik C3
Inicjującym enzymem tego szlaku jest
konwertaza C3 (C3bBb) drogi
alternatywnej
stabilizowana przez
properdynę
autoagresja hamowana przez czynniki
reg.
Cząsteczki MBL przypominające
C1q aktywują dopełniacz, a dzięki
odpowiednim receptorom dla tego
białka na makrofagach ułatwiają
fagocytozę opłaszczonych przez
opsoniny mikroorganizmow
Aktywacja dopełniacza przez patogen
Bakterie i in. patogeny
aktywują kaskadę
dopełniacza. Kompleks
C3bBb3b ma właściwości
konwertazy C5, która
przekształca czynnik C5
do C5a i C5b.
Układ dopełniacza (komplementu)
1.
Stężenie C5a jest największe w miejscu powstawania. Duże
ilości
C5a
mają
właściwości chemotaktyczne
dla innych komórek
immunokompetentnych (np. makrofagi)
2.
Aktywny składnik dopełniacza
C5a
sprzyja uwalnianiu histaminy
i obkurczaniu mięśni gładkich
Migracja makrofagów, neutrofili, k-ek tucznych do miejsca
uwalniania C5a (chemotaksja)
Po chemotaksji k-
ka żerna (np. makrofag) fagocytuje „obcy” materiał i
podejmuje decyzję: „
zostaję na miejscu i szukam następnych
patogenów
?”, czy „
wycofuję się i zostaję komórką prezentującą
antygen
;
tzw. k-
ką dendrytyczną, która wędruje do węzłów chłonnych?”.
1.
Po aktywacji konwertazy C5, składowa dopełniacza
C5b
jest luźno
związana z błoną komórkową patogenu.
2.
Dodatkowa interakcja C6 i C7 powoduje powstawanie kompleksu, który
może wnikać w błonę komórkową.
3.
Po przyłączeniu C8 kompleks może zainicjować lizę komórki, jednak
składowa C9 jest niezbędna do pełnej lizy patogenu (powstają pory w
błonie komórkowej)
Powstawanie substancji
grupowych ABO
Układ grupowy AB0
Kodowany przez 3 geny (A, B, i
0)
– jeden gen w jednym z pary
chromosomów (9)
gen 0 jest amorficzny
i jest
zdominowany przez geny A1,
A2 i B
gen A1 dominuje nad A2
Gen H i jego allel h
dziedziczą
się niezależnie od genów A, B,
0; chromosom 19
Budowa antygenów ABO
Antygeny układu grupowego ABO są łańcuchami
oligosacharydowymi glikolipidow lub glikoprotein,
Podstawą ich budowy jest łańcuch prekursorowy,
ktory występuje w dwoch typach
antygen H jest strukturą prekursorową dla
antygenow A i B
Rożnica między antygenami A i B polega na
terminalnym cukrze:
-
w antygenie A jest to N-acetylogalaktozamina, a
-
w antygenie B galaktoza
Ścieżki biosyntezy antygenów ABO
Gen Hh (na chromosomie 19) koduje a-1,2-L-
fukozylotransferazę (FUT1), enzym katalizujący
przyłączenie fukozy do galaktozy, w wyniku czego
powstaje antygen H.
Układ grupowy
AB0
Gen H
powoduje powstawanie
transferazy H
, która sprzyja
przyłączeniu fukozy do galaktozy
powstaje cząsteczka
AgH
,
będącego substancją
macierzystą dla pozostałych Ag
ukł. AB0
u homozygot hh nie dochodzi do
syntezy transferazy H i AgH
pomimo obecności genów A i B
(fenotyp Bombay)
-
krwinki nie są
aglutynowane przez żadną z
surowic.
W surowicy: anty-A, anty-B i
anty-H
Układ grupowy AB0 – geny chromosomu 9
Gen 0
, będący allelem genów A1,
A2, B jest genem niemym
osobnik
00
posiada na komórkach
nie zmieniony
AgH
100%
Układ grupowy AB0
Gen A1
powoduje powstawanie
transferazy, która przenosi
N-
acetylo-
galaktozaminę
na prawie
wszystkie determinanty AgH -
powstaje AgA1
(w komórce jest b.
dużo determinant A i mało H)
%A>%H
Układ grupowy AB0
Gen A2
powoduje powstawanie
transferazy, która przenosi
N-
acetylo-
galaktozaminę
na niedużą
ilość determinant AgH
gen A2 u rasy białej występuje 4x
rzadziej niż A1
%H>%A
Układ grupowy AB0
Gen B
powoduje powstawanie
transferazy, która przenosi
D-
galaktozę
na prawie wszystkie
determinanty AgH
%B>%H
SeSe wydzielacz
Sese wydzielacz
sese
niewydzielacz
(brak substancji grupowych
w płynach ustrojowych)
Allele Se i se są niezależne (chromosom 19)
od alleli ABO i genu H
Gen Se
(zwany genem sekrecji, FUT2) koduje enzym
o takiej samej aktywności co gen Hh, różnica
między nimi polega na tym, że enzym ten
katalizuje powstawanie antygenu H
w
tkankach innych niż krew
(głównie w
nabłonkach) ślinie oraz płynach ustrojowych
gen kodujący nieaktywne białko nazywa się
genem se
Antygeny i przeciwciała ukł.
AB0
Układ grupowy AB0
Antygeny A i B
rozwijają się we wczesnym okresie życia
płodowego
niedojrzałość antygenów AB0 (zwł. AgA)
Ag A, B i H -
we wszystkich tkankach organizmu, za
wyjątkiem tk. nerwowej; u ok. 80% populacji także w
płynach ustrojowych (za wyjątkiem płynu m-r), wydzielinach
i wydalinach
Przeciwciała układu AB0
1.
Produkowane w wieku niemowlęcym (między 4-6 m-cem życia)
przeciwciała
naturalne
występują jako stały składnik surowic -
regularne:
przeciwciała
anty-A i anty-B:
- IgM kompletne aglutyniny, zimne
zimne aglutyniny
nieregularne:
- anty-
H (u osób z mocnym Ag - grupa A1 lub A1B)
- anty-
A1 (u osób grupy A2 lub A2B)
2. Odpornościowe
aglutyniny i hemolizyny anty-A i anty-B (IgG i
IgM);
IgG wytwarzane przez osoby z gr krwi 0; osoby z gr A i B
wytwarzają przeważnie IgM
Dlaczego nie ma przeciwciał anty-A2?
W 1901 r
Karol Landsteiner
odkrył układ ABO,
za co otrzymał nagrodę Nobla
1.
W surowicy zawsze występują
przeciwciała dla antygenów
nieobecnych na krwinkach
2.
Surowica nie zawiera
przeciwciał dla własnych
krwinek
Występowanie antygenów i przeciwciał
w danej grupie krwi zostało określone
wg tzw.
reguł Landsteinera:
Grupa
krwi
Antygen w
krwinkach
Izoaglutyniny
regularne
Izoaglutyniny
niregularne
A1
A1
Anty-B
Anty-H
(b. rzadko)
A2
A2
Anty-B
Anty-A1 (2% u
niewydzielaczy)
B
B
Anty-A1
Anty-H
(b. rzadko)
A1B
A1 i B
--------
Anty-H
(b. rzadko)
A2B
A2 i B
--------
Anty-A1
(u 26%)
0
H
Anty-A1 i
anty-B
---------
Antygeny, przeciwciała i reakcje antygen-
przeciwciało w układzie AB0
(anti-H, or anti-A1)
Rodzaje izoaglutynin naturalnych
w ukł. AB0
anty-A1
: aglutynuje krwinki z Ag A1 (w grupie A1 i A1B)
anty-B
: aglutynuje krwinki z Ag B (w grupie B, A1B, A2B)
anty-H
: aglutynuje krwinki z Ag H (w grupie 0)
lub z dużą liczbą
determinant H (grupy A2 i A2B);
występują w surowicy niektórych osób (niewydzielaczy) z „mocnym”
antygenem (A1, A1B, B); nieaktywne w 37
°C; reagują ze wszystkimi
krwinkami zawierającymi substancję H, a nasilenie tej r-cji jest
wprost proporcjonalne do ilości tej substancji 0>A2 >A2B >B >A1
>A1B
Reakcje aglutynacji
w oznaczaniu grup
krwi układu AB0
Wyciągi roślin o swoistych
właściwościach izoaglutynin
Wyciąg z nasion
DOLICHUS BIFLORUS
(tzw.
dolichotest) -
właściwości izoaglutyniny
anty-A1
(aglutynuje krwinki z grupy A1 i A1B)
Wyciąg z nasion
LOTUS TETRAGONOLOBUS
lub
ULEX EUROPEUS
-
właściwości izoaglutyniny
anty-H
(aglutynuje krwinki z grupy 0, A2, A2B)
Powstawanie substancji
grupowych ukł. Rh
Układ grupowy Rh
Antygeny kodowane przez geny na chromosomie 1
(3 pary genów: D, d, C, c, E, e)
w jednym chromosomie są 3 miejsca dla genów tego układu,
zestaw genów jednego chromosomu jest sprzężony tj. dziedziczy
się w całości
gen d jest amorficzny
(np. genotyp cde/CdE
jaki fenotyp?)
antygeny powstają szybko w życiu płodowym (od 2 m-ca życia
płodowego);
znajdują się wyłącznie na
erytrocytach i nie występują
w postaci haptenów
Antygeny i przeciwciała ukł.
Rh
Układ grupowy Rh
Antygen D
u 85% ludzi rasy białej
Ag D
u
o małej mocy;
wykrywany w PTA
NIE MA ANTYGENU d!!!
Antygen E
u 30%
bardzo słaby (rzadko
immunizuje)
odmiany E
u
i E
w
e bardzo słaby
Antygen C
u 70% ludzi rasy białej
słabszy od D
C
u
i C
x
bardzo słabe
C
w
u 5% Polaków; dość
silny
c bardzo słaby, u 30%
Krwinki Rh + i Rh -
Rh dodatni -
krwinki, które zawierają
antygen D lub D
u
Rh ujemny -
krwinki bez w/w antygenów
Krwinki Rh + i Rh -
Obecny AgC lub AgE przy braku AgD
–
osobnik jest Rh dodatni jako dawca i Rh
ujemny jako biorca
Obecne Agc i Age przy braku AgD
– krwinki
są Rh ujemne
Przeciwciała ukł. Rh
Wyłącznie odpornościowe
IgG niekompletne, ciepłe, nie wiążą
dopełniacza
czasem towarzyszą im kompletne Ab - po
długotrwałej stymulacji (przyczyna ciężkiej
ChHN)
wykrywane przy pomocy testu
enzymatycznego (odczynnik LEN)
Występowanie grup układu AB0 i Rh
wśród ludzi rasy białej
Inne układy grupowe
krwinek czerwonych
Kell
-
Ag K duże właściwości
immunogenne (wielokrotni biorcy)
Duffy
(Fy)
Kidd
(Jk) -
wiążą dopełniacz (odczyny poprzetoczeniowe z
hemolizą wewnątrznaczyniową)
Lewis
(Le)
P
MNS
(przydatne do wykluczania/potwierdzania ojcostwa)
Lutheran
(sporadycznie przyczyną ChHN)
Ukł. gr leukocytów:
HLA
nie-HLA
AB0
Kidd, Kell
Ukł. gr płytek:
AB0
HLA
Duzo, Zw, Pl, Ko (tylko
na płytkach)
Ukł grupowe białek
surowicy:
ukł. haptoglobin
ukł. Gc
ukł. transferyn
ukł. Gm
ukł. San Francisco
Przetaczanie krwi
Przetaczanie krwi
W 1667 roku Jean Baptiste
Denis, lekarz Ludwika XIV,
wykonał pierwszą
udokumentowaną i udaną
transfuzję ludzkiej krwi
człowiekowi. Zakazano jednak
tego zabiegu, gdyż pacjent zmarł.
Na początku XX w. Landsteiner
stwierdził, iż na powierzchni
krwinek czerwonych mogą
występować dwa cukry - nazwał
je A i B oraz, że każdy osobnik
ma je w określonej kombinacji lub
nie ma ich wcale.
Przetaczanie krwi
Należy przetaczać krew
zgodną z zakresie
antygenów AB0 i antygenu D
z ukł. Rh
przetaczana krew nie może
zawierać:
-
antygenów reagujących z
przeciwciałami biorcy (lub
antygenu, który w
przeszłości był
odpowiedzialny za
stwierdzoną u niego
alloimmunizację)
-
ani przeciwciał reagujących
z krwinkami biorcy
Przetaczanie krwi
W próbie zgodności bada się:
surowicę biorcy
z
krwinkami
dawcy
(LEN; met. LISS - PTA
zwł. u wielokrotnych biorców)
grupy krwi
biorcy
i
dawcy
(AB0 i
Rh) + badanie na obecność Ab
odpornościowych
pomija się badanie
surowicy
dawcy
z
krwinkami biorcy
osoba posiadająca Ab
odpornościowe nie może być
dawcą
wielokrotni biorcy - najlepiej
przetaczać krwinki płukane
Próba zgodności
BIORCA
DAWCA
surowica
erytrocyty
erytrocyty
erytrocyty
surowica
surowica
+
Kontrola
ABO i Rh
Obecność Ab
odpornościowych
Powikłania poprzetoczeniowe
:
-
65% z powodu niezgodności AB0
-
27% z powodu niezgodności Rh
-
8% z powodu niezgodności innych w układach
Mechanizm:
1. R-cja Ab wiążących dopełniacz (IgG i
IgM) z Ag krwinek - hemoliza
wewnątrznaczyniowa
2. Aktywacja dopełniacza do C3
- fagocytoza i niszczenie krwinek
pozanaczyniowe
3. Krwinki uczulone przeciwciałami nie
wiążącymi dopełniacza - fagocytoza i
niszczenie pozanaczyniowe
Objawy kliniczne
odczyn natychmiastowy (gł.
IgM z AB0) lub opóźniony (gł.
IgG z Rh):
obj. zwiastunowe -
bóle głowy,
temp., dreszcze, bóle
lędźwiowe, hemoglobinuria,
Htk i erytrocytów, żółtaczka
ciężkie - wstrząs, niewydolność
nerek, DIC
Autotransfuzje
1.
Planowa - np. przygotowuj
ący pacjenta do zabiegu (3-
7 dni)
2.
Hemodilucja
śródoperacyjna (zwykle 600 ml krwi)
Konflikt serologiczny
http://www.mediweb.pl/data/print.php?id=648
Konflikt występuje, gdy
w surowicy matki są
odpornościowe przeciwciała
, a
na krwinkach płodu
odpowiedni dla tych przeciwciał
antygen
Ab powstają na skutek uodpornienia poprzednią ciążą lub
wcześniejszym przetoczeniem krwi obcogrupowej (wyjątek
stanowią Ab ukł. AB0)
immunizacja w I ciąży:
-
w II połowie niewielka ilość
krwinek płodu przedostaje się
do krążenia matczynego
-
krwawienie płodowo-matczyne podczas
porodu
-
amniopunkcja, poronienia, ciąża
pozamacziczna
Niezgodność
serologiczna
W I trymestrze ciąży wykonuje
się badania:
oznaczanie grupy AB0, AgD, Ab
odpornościowych (u matki)
przy braku Ab odpornościowych
powtarza się pod koniec ciąży
badania przeglądowe Ab
u kobiet z Ab odpornościowymi -
określić ich swoistość, ustalić, czy
niosą one ryzyko dla płodu
(badanie ojca)
Konflikt w ukł. AB0
Konflikt
w ukł. AB0
Odpornościowe
anty-A lub
anty-B (
IgG
), które często
pojawiają się u matki w
następstwie immunizacji
antygenami obcogatunkowymi
jeśli istnieje konflikt w ukł.
AB0, to ryzyko ChHN wynosi
20-30%
najczęściej zdarza się u dzieci
z gr. A lub B urodzonych
przez
matki z gr. krwi 0
Konflikt w ukł. AB0
Mała częstość występowania ChHN AB0
przy niezgodności grup rodziców nie oznacza się
przeciwciał odpornościowych u matki podczas ciąży
przeciwciała wykrywa się u ciężarnych, których
poprzednie dziecko miało ciężką postać ChHN AB0
(
liczy się
miana)
Konflikt w ukł. Rh
Najwięcej ciężkich przypadków powodują Ab anty-D
(Ag D bardzo immunogenny; 0.1ml)
rzadko w I ciąży (anty-D w I ciąży tylko u 1% kobiet)
rzadziej, gdy istnieje niezgodność również
w ukł. AB0
kontrola miana przeciwciał - raz w miesiącu lub częściej
Matka Rh
-
Płód Rh
+
Macica
Ag D
Łożysko
Przeciwciała
anty-D
Drugi
płód Rh
+
Pierwsza ciąża
Po I ciąży
Druga ciąża
Owodnia
Choroba hemolityczna
noworodka
Choroba hemolityczna
noworodków (ChHN)
Erytrocyty płodu zostają opłaszczone przez alloprzeciwciała
matki skierowane przeciw antygenowi, który płód odziedziczył
po ojcu
W odpowiedzi płód zwiększa tempo erytropoezy, „wysyłając” do
krążenia krwinki niedojrzałe
w przewidywaniu ChHN konieczna jest okresowa kontrola
miana przeciwciał (zwłaszcza, jeśli pojawiły się wcześnie w
ciąży)
Leczenie płodu
<34 t.c.:
a. plazmafereza lecznicza matki
b. transfuzja wewnątrzmaciczna -
podaje się krwinki grupy 0 Rh(-)
Kell(-
), co ok. 2 tyg aż do 35 t.c.
>34 t.c.:
przedwcześnie ukończyć ciążę
(jeśli wywiad mniej obciążony - w
37-38 t.c.)
1. Po porodzie we krwi noworodka z konfliktu
oznacza się:
grupy ukł. AB0 i Rh oraz BTA
fenotyp Rh - tylko gdy inny Ag z
ukł. Rh jest odpowiedzialny za
immunizację matki
2. Rozpoznanie ChHN:
wykrycie antygenu
(odpowiedzialnego za
immunizację matki) u noworodka
dodatni wynik BTA
objawy kliniczne
Objawy ChHN:
niedokrwistość
żółtaczka
obrzęk uogólniony
hepato i splenomegalia
uszkodzenie CUN (kernicterus)
Obrzęk uogólniony – jaka przyczyna?
Ciężka niedokrwistość prowadzi do kwasicy,
niewydolności krążenia lewo- i prawokomorowej.
Wątroba „zajęta” jest erytropoezą.
Toksyczność bilirubiny – energia,
konmunikacja, odżywienie kom.
niekorzystny wpływ na wszystkie komórki
destrukcja tylko
komórek nerwowych
zaburzenia oddychania komórkowego i
zmniejszenie aktywności enzymów komórkowych
hamuje produkcję ATP
uszkadza błony komórkowe
utrudnia wchłanianie glukozy i wymianę elektrolitów
Kernicterus
– żółtaczka jąder podkorowych
(encephalopatia bilirubinowa)
wnikanie bilirubiny do mózgu
(stężenie bilirubiny we krwi
osiąga ok.20-25 mg%)
poprzez
•
uszkodzenie bariery krew
– mózg
•
wzrost stężenia bilirubiny np. leki wypierające bilirubinę z
połączenia z albuminą
•
nieprawidłowy stosunek bilirubiny do albuminy
może pojawiać się już w pierwszych tygodniach życia przy
nasilonej żółtaczce!!!
późniejsze występowanie tego powikłania u dzieci jest bardzo
rzadkie
objawy kliniczne kernicterus:
•
senność
•
brak łaknienia
•
zmniejszone napięcie mięśniowe
•
opisthotonus
•
czasem drgawki
•
hipotermia
•
niewydolność oddechowa
•
w drugim tygodniu wzmożone napięcie mięśniowe
•
po miesiącu ruchy atetotyczne i krzyk mózgowy
ChHN - leczenie
fototerapia światłem o dł.
fal 410- 520 nm
transfuzja wymienna
(przetacza się krew zgodną
w ukł.AB0, a w ukł. Rh nie
zawierającą Ag, dla którego
u matki określono
swoistość przeciwciał)
podaż glukozy
(diglukuronidy bili), albumin
(1g/kg m.c.) czy Luminalu
(
transporterów,
aktywności transferazy
glukuronowej)
Profilaktyka ChHN:
podaje się
IgG anty-D
w 28 t.c. - wszystkim nie
wykazującym immunizacji
kobietom Rh (-
), jeśli ojciec
dziecka jest Rh (+) lub
nieznany
IgG anty-D do 48h po porodzie
(kobietom Rh (-)
, jeśli ojciec
dziecka jest Rh (+) lub
nieznany), oraz
po poronieniu
IgG anty-D w dawce
ok.250-300
g i.m.