Serologia (Krew cz.1)

Podstawowe pojęcia



Ag

(antigen)

- antygen



Ab

(antibody)

- przeciwciało =

immunoglobulina;

wśród nich aglutyniny i

hemolizyny



antygen



gen



Ag

na komórkach

(np. krwinkach)



Ab

w surowicy

Antygen



Wieloskładnikowa substancja
rozpoznawana przez k-ki
immunokompetntne jako obca



efektem jest uruchomienie
odpowiedzi immunologicznej



antygen reaguje swoiście z
przeciwciałem lub k-ką uczuloną

Cechy antygenu



IMMUNOGENNOŚĆ

zdolność do wzbudzania
produkcji swoistego
przeciwciała



zależy od wielkości, bud.
chemicznej i konstytucji
genetycznej organizmu, do
którego dostał się antygen



ANTYGENOWOŚĆ

zdolność do swoistego
łączenia się z
wywołanym
przeciwciałem



zależy od

determinant

antygenowych

Antygeny posiadające cechy immunogenności i
antygenowości -

ANTYGENY KOMPLETNE



najczęściej białka o dużym ciężarze cząsteczkowym
(często glikoproteiny np. w ukł. AB0, lub liporoteiny
np. w ukł. Rh)



antygeny układu

AB0

znajdują się w błonie kom.

wszystkich k-ek ustroju

(z wyj. układu nerwowego)



antygeny układu

Rh

znajdują się w błonie kom.

erytrocytów

Antygeny posiadające tylko cechę antygenowości -

ANTYGENY NIEKOMPLETNE (hapteny)



mała cząsteczka (np. lipidy, niektóre leki)



po połączeniu z dużą cząsteczką (np. białkiem) hapten

może stać się antygenem pełnowartościowym



składniki płynów ustrojowych np.

hapteny ukł. AB0

za

wyjątkiem płynu mózgowo-rdzeniowego

(pod warunkiem,

że osobnik jest wydzielaczem)

SeSe wydzielacz

Sese wydzielacz

sese

niewydzielacz

(brak substancji grupowych

w płynach ustrojowych)

Allele Se i se są niezależne (chromosom 19)

od alleli ABO i genu H

Podział antygenów ze względu na
pochodzenie



zewnątrzpochodne



wewnątrzpochodne



autoantygeny

Rodzaje swoistości antygenów



autogeniczna

- charakterystyczna dla danego osobnika



allogeniczna

-

charakterystyczna dla niektórych osobników

w obrębie gatunku

(np. antygeny grupowe krwi)



ksenogeniczna

-

antygeny u różnych gatunków



narządowa

(np. antygeny mózgu królika spotyka się też w mózgu kozy)



funkcjonalna

(np. albuminy i Ig różnych gatunków)



heterofilna

-

pokrewieństwo antygenowe organizmów

odległych w rozwoju filogenetycznym

(

w mononukleozie EBV pojawiają się u ludzi Ab aglutynujące erytrocyty

barana - dodatni odczyn PBD)



ALLOIMMUNIZACJA

- uodpornienie antygenami

tego samego gatunku



HETERO IMMUNIZACJA

- uodpornienie

antygenami obcego gatunku



w wyniku immunizacji powstają (produkowane
przez plazmocyty)

immunolgobuliny

(przeciwciała)

Co to jest immunizacja?

Determinanty
antygenowe

Erytrocyt

Antygen A

Miejsca wiążące

Fab

Region
zmienny

Wiązania

dwusiarczkowe

Łańcuch

lekki

Region
stały

Łańcuch

ciężki

cukier

Część Fc

Przeciwciało anty-A

Kompleks antygen-

przeciwciało

Aglutynacja erytrocytów



Jednostką strukturalną jest

monomer (4 łańcuchy
połączone wiązaniami S-S)



2 łańcuchy tzw. ciężkie -

H

(5 rodzajów:



,



,



,



,



; określają

klasę immunoglobulin

)



2 łańcuchy lekkie -

L

(2 rodzaje



w typie I i



w typie II

immunoglobulin

)

Budowa

przeciwciała

Wiązania

dwusiarczkowe

Determinanty
antygenowe

Erytrocyt

Antygen A

Miejsca wiążące

Fab

Region
zmienny

Wiązania

dwusiarczkowe

Łańcuch

lekki

Region
stały

Łańcuch

ciężki

cukier

Część Fc

Przeciwciało anty-A



Fab

– część N końcowa łańcucha ciężkiego i

łańcuch lekki



tzw.

antydeterminanty antygenowe

(antigen binding fragment)



Fc

-

część stała łańcuchów ciężkich o

powinowactwie do C1q i r-

rów powierzchniowych

komórek

(c - constant)

Budowa

przeciwciała

Wiązania

dwusiarczkowe



PRZECIWCIAŁA KOMPLETNE

(dwuwartościowe) -

obie antydeterminanty są czynnościowo sprawne (np.

naturalne izoaglutyniny ukł. AB0 należące do IgM)



PRZECIWCIAŁA NIEKOMPLETNE

(jednowartościowe) - jedna antydeterminanta

jest czynnościowo sprawna (np. przeciwciała

odpornościowe ukł. Rh należące do IgG)

Rodzaje swoistości przeciwciał



izotypowa

-

różnica budowy

C-

końcowej części łańcucha

ciężkiego; umożliwia różnicowanie

w obrębie jednego gatunku

(obecna u wszystkich osobników
tego samego gatunku)



allotypowa

-

różnicuje osobniki tego samego gatunku

(charakterystyczna dla grup osobników tego samego gatunku)



idiotypowa

-

różnica budowy w obszarach zmiennych H i L; jest

podstawą różnorodności przeciwciał

IgG



9-

14 g/L, najwięcej we krwi



4 podklasy (różnice w Fc)



monomery



przechodzą przez śródbłonek i
łożysko, wydzielane z mlekiem
matki

• IgG

1

, IgG

3

, po związaniu

z np. bakterią wiążą C1

q

i

uruchamiają klasyczną drogę

aktywacji dopełniacza (w

mniejszym stopniu IgG

2

)

opsonizacja

• do IgG należą

odpornościowe

przeciwciała ukł. Rh

IgA

1.

wewnątrzwydzielnicze i

krążące – płyny ustrojowe

2.

w ślinie, łzach, wydzielinie z

nosa, śluzie ukł. oddech., soku

żołądkowym

(„mucosal

immunity”);



mono- di- lub trimer



nie wiążą dopełniacza



brak właściwości

bakteriobójczych

,

blokuje

przyczepianie się bakterii do

błony śluzowej, neutralizuje
wirusy i toksyny



Ok. 2.5 g/L

IgM



Ok. 1.2 g/L; gł. we krwi



pentamer



nie przechodzą przez

śródbłonek



wytwarzane w pierwotnej
odpowiedzi immunologicznej

gł. w odpowiedzi na

zakażenie bakteryjne



wiążą C1

q

dopełniacza



do nich należą

naturalne

przeciwciała układu AB0

IgE

(tzw. reaginy)



Ok. 0.3x10

-3

g/L (1000x więcej u

atopików)



rzadko jako krążące

przeciwciała, częściej na
powierzchni bazofili i k-ek
tucznych tk. łącznej (związane
fragmentem Fc)

• biorą udział w I typie
odpowiedzi im.

(anafilaksja)

• biorą udział w „niszczeniu”

parazytów (+ eozynofile)

• wytwarzane w migdałkach,

ww chł., śluzówce p.pok.

•

monomery

IgD



Ok. 0.3 g/L



obecne

na limfocytach B



rola niejasna; związane z
powstawaniem i

różnicowaniem k-ek
plazmatycznych i k-ek

pamięci z limfocytów B (po
stymulacji antygenowej)



monomery

Charakterystyka biologiczna
przeciwciał



niejednolite czynnościowo



różnią się swoistością immunologiczną



posiadają różną siłę wiązania antygenu



łącząc się z antygenem wchodzą w różne reakcje
charakteryzujące się

swoistością i odwracalnością

(np. precypitacja, aglutynacja, koaglutynacja, liza -

Ab

kompletne może do fragmentu Fc przyłączyć dopełniacz

)

Aglutynacja



dotyczy przeciwciał

kompletnych



Ab łączy się swoimi
antydeterminantami z 2
determinantami Ag

znajdującymi się na dwóch

odrębnych komórkach tworząc

„most”



np. Ag -

zawiesina erytrocytów

+ odpowiednia surowica z

przeciwciałami

Badania immunohematologiczne
erytrocytów

Aglutynacja w 0.9% NaCl:



optimum r-cji +4

°C -

przeciwciała zimne



kompletne IgM

, w skład których wchodzą naturalne

Ab. Jeśli występują u wszystkich ludzi - Ab

naturalne

regularne

(np. anty-A i anty-

B z ukł. AB0)



Ab naturalne występujące tylko u niektórych ludzi -

naturalne nieregularne

(np. anty-M, anty-H, anty-A1)

Koaglutynacja



dotyczy przeciwciał

niekompletnych



w środowisku koloidowym (np.
dekstran)

między

cząsteczkami Ab powstają
mostki z koloidu, co prowadzi
do łączenia się k-ek w
konglutynaty (w 0.9% NaCl
zjawisko nie zachodzi)

Badania immunohematologiczne
erytrocytów - koaglutynacja



optimum r-cji +37

°C -

przeciwciała ciepłe



najczęściej

IgG niekompletne odpornościowe



reakcja zachodzi po wzmocnieniu:

- w roztworach koloidowych
-

poddając krwinki działaniu enzymów

proteolitycznych

(papaina)

- po dodaniu surowicy antyglobulinowej

zawierającej przeciwciała przeciwko ludzkim
immunoglobulinom

(test Coombsa)

BTA

(bezpośredni test antyglobulinowy

Coombsa)



wykrywa przeciwciała
zaadsorbowane in vivo

na krwince



u noworodków z podejrzeniem
konfliktu serologicznego, chorzy

z niedokrwistością

autoimmunologiczną, biorcy
krwi

(badania powikłań

poprzetoczeniowych)

PTA

(pośredni test antyglobulinowy Coombsa)



wykrywa przeciwciała
niekompletne zawarte
w surowicy



np. w surowicy matek
„z konfliktu”, biorcy krwi,
dawcy krwi



służy też do oznaczania
antygenów na krwinkach

Hemoliza



Ab wywołujące hemolizę -
hemolizyny



odpornościowe;

opt. r-cji

+37

°C



liza w obecności

komplementu, jeśli jego

aktywacja jest całkowita



hemolizyny produkowane są

w ukł. AB0, P, Lewis



nie ma ich w ukł. Rh!!!

Charakterystyka przeciwciał

- podsumowanie

Przeciwciała

kompletne

Przeciwciała

niekompletne



naturalne (przeważnie IgM
np. izoaglutyniny ukł. AB0)



dwuwartościowe (lub
wielowartościowe)



aglutynujące (w każdym
środowisku, nawet w NaCl)



optimum aktywności +4°C
(tracą akt w 70°C)



duże cząsteczki



zna

jdują się gł.

wewnątrznaczyniowo



nie przechodzą przez
śródbłonki



odpornościowe (przeważnie
IgG np. z ukł. Rh)



jednowartościowe



czynne w środowisku
koloidowym, w odczynie
Coombsa lub z papainą)



optimum aktywności +37 do
40°C (nie tracą aktywności w
70°C)



ma

łe cząsteczki



równomiernie rozmieszczone
w ustroju



przechodzą przez śródbłonki

Przeciwciała

naturalne

Przeciwciała

odpornościowe



występują stale u wszystkich
ludzi danej grupy (np. anty-A,
anty-B)



u niektórych - nieregularne
(np. anty-M, anty-P, anty-H)



większość to Ab kompletne
IgM, zimne



wytwarzane ok. 6-go m-ca

życia pozapłodowego (szczyt
10 r.ż.)



występują w płynach
ustrojowych (najwięcej w
siarze)



aglutyniny



powstają po immunizacji
(mogą występować obok Ab
naturalnych np. po
immunizacji osoby z gr krwi 0
krwią z gr B)



nieregularne



większość to przeciwciała
niekompletne IgG, IgM, IgA;
ciepłe



hemolizyny i aglutyniny

Układ dopełniacza

funkcja

Układ dopełniacza - funkcja



Inicjacja reakcji zapalnej



Opsonizacja mikroorganizmow



Chemotaksja komórek o właściwościach żernych



Eliminacja zmodyfikowanych bądź też uszkodzonych
komórek gospodarza



Bezpośrednia liza komórek bakteryjnych i wirusów.



Hamowanie precypitacji kompleksów immunologicznych
antygen-

przeciwciało

Dopełniacz odgrywa rolę w mechanizmach
obronnych

Układ dopełniacza

trzy, czy cztery ścieżki aktywacji?

Układ dopełniacza



Droga klasyczna



Droga alternatywna



Droga lektynowa



Trombina i plazmina
mogą stymulować C3

[Clark A i wsp. Evidence for nontraditional

activation of complement factor C3 during
murine liver regeneration. Mol. Immunol.,
2008; 45: 3125

–3132]

Dopełniacz (komplement)

Membrane attacking

complex

drogi alternatywnej

mogą być komorki bakterii Gram-

dodatnich, Gram-ujemnych, komorki grzybow,

niektóre robaki pasożytnicze, komórki nowotworowe, wirusy i

zakażone przez nie komórki, kompleksy immunologiczne

zawierające przeciwciała IgG, IgA i IgE.

drogi klasycznej

są przeciwciała IgM, IgG1, IgG2 lub IgG3

drogi lektynowej

jest białko wiążące mannozę (mannose

binding protein – MBP), zwane rownież lektyną wiążącą

mannozę (mannose binding lectin – MBL), strukturą

przypomina C1q

Aktywatorem…



Przyłączenie się C1q do regionu Fc
związanej z antygenem
immunoglobuliny



W wyniku kaskady reakcji powstaje
połączony z błoną komórkową aktywny

kompleks C4b2a, który jest
konwertazą C3

drogi klasycznej,

konwertaza ta działa proteolitycznie na
białka C3



czynniki: B, D, H, I, P i składnik C3



Inicjującym enzymem tego szlaku jest

konwertaza C3 (C3bBb) drogi
alternatywnej

stabilizowana przez

properdynę



autoagresja hamowana przez czynniki
reg.



Cząsteczki MBL przypominające
C1q aktywują dopełniacz, a dzięki
odpowiednim receptorom dla tego
białka na makrofagach ułatwiają
fagocytozę opłaszczonych przez
opsoniny mikroorganizmow

Aktywacja dopełniacza przez patogen

Bakterie i in. patogeny
aktywują kaskadę
dopełniacza. Kompleks
C3bBb3b ma właściwości
konwertazy C5, która
przekształca czynnik C5
do C5a i C5b.

Układ dopełniacza (komplementu)

1.

Stężenie C5a jest największe w miejscu powstawania. Duże
ilości

C5a

mają

właściwości chemotaktyczne

dla innych komórek

immunokompetentnych (np. makrofagi)

2.

Aktywny składnik dopełniacza

C5a

sprzyja uwalnianiu histaminy

i obkurczaniu mięśni gładkich

Migracja makrofagów, neutrofili, k-ek tucznych do miejsca

uwalniania C5a (chemotaksja)

Po chemotaksji k-

ka żerna (np. makrofag) fagocytuje „obcy” materiał i

podejmuje decyzję: „

zostaję na miejscu i szukam następnych

patogenów

?”, czy „

wycofuję się i zostaję komórką prezentującą

antygen

;

tzw. k-

ką dendrytyczną, która wędruje do węzłów chłonnych?”.

1.

Po aktywacji konwertazy C5, składowa dopełniacza

C5b

jest luźno

związana z błoną komórkową patogenu.

2.

Dodatkowa interakcja C6 i C7 powoduje powstawanie kompleksu, który
może wnikać w błonę komórkową.

3.

Po przyłączeniu C8 kompleks może zainicjować lizę komórki, jednak
składowa C9 jest niezbędna do pełnej lizy patogenu (powstają pory w
błonie komórkowej)

Powstawanie substancji

grupowych ABO

Układ grupowy AB0



Kodowany przez 3 geny (A, B, i
0)

– jeden gen w jednym z pary

chromosomów (9)



gen 0 jest amorficzny

i jest

zdominowany przez geny A1,
A2 i B



gen A1 dominuje nad A2



Gen H i jego allel h

dziedziczą

się niezależnie od genów A, B,
0; chromosom 19

Budowa antygenów ABO



Antygeny układu grupowego ABO są łańcuchami
oligosacharydowymi glikolipidow lub glikoprotein,



Podstawą ich budowy jest łańcuch prekursorowy,
ktory występuje w dwoch typach



antygen H jest strukturą prekursorową dla
antygenow A i B



Rożnica między antygenami A i B polega na
terminalnym cukrze:

-

w antygenie A jest to N-acetylogalaktozamina, a

-

w antygenie B galaktoza

Ścieżki biosyntezy antygenów ABO

Gen Hh (na chromosomie 19) koduje a-1,2-L-

fukozylotransferazę (FUT1), enzym katalizujący

przyłączenie fukozy do galaktozy, w wyniku czego

powstaje antygen H.

Układ grupowy
AB0



Gen H

powoduje powstawanie

transferazy H

, która sprzyja

przyłączeniu fukozy do galaktozy



powstaje cząsteczka

AgH

,

będącego substancją

macierzystą dla pozostałych Ag

ukł. AB0



u homozygot hh nie dochodzi do
syntezy transferazy H i AgH

pomimo obecności genów A i B

(fenotyp Bombay)

-

krwinki nie są

aglutynowane przez żadną z
surowic.



W surowicy: anty-A, anty-B i
anty-H

Układ grupowy AB0 – geny chromosomu 9



Gen 0

, będący allelem genów A1,

A2, B jest genem niemym



osobnik

00

posiada na komórkach

nie zmieniony

AgH

100%

Układ grupowy AB0



Gen A1

powoduje powstawanie

transferazy, która przenosi

N-

acetylo-

galaktozaminę

na prawie

wszystkie determinanty AgH -
powstaje AgA1

(w komórce jest b.

dużo determinant A i mało H)

%A>%H

Układ grupowy AB0



Gen A2

powoduje powstawanie

transferazy, która przenosi

N-

acetylo-

galaktozaminę

na niedużą

ilość determinant AgH



gen A2 u rasy białej występuje 4x
rzadziej niż A1

%H>%A

Układ grupowy AB0



Gen B

powoduje powstawanie

transferazy, która przenosi

D-

galaktozę

na prawie wszystkie

determinanty AgH

%B>%H

SeSe wydzielacz

Sese wydzielacz

sese

niewydzielacz

(brak substancji grupowych

w płynach ustrojowych)

Allele Se i se są niezależne (chromosom 19)

od alleli ABO i genu H

Gen Se



(zwany genem sekrecji, FUT2) koduje enzym
o takiej samej aktywności co gen Hh, różnica
między nimi polega na tym, że enzym ten
katalizuje powstawanie antygenu H

w

tkankach innych niż krew

(głównie w

nabłonkach) ślinie oraz płynach ustrojowych



gen kodujący nieaktywne białko nazywa się
genem se

Antygeny i przeciwciała ukł.

AB0

Układ grupowy AB0



Antygeny A i B

rozwijają się we wczesnym okresie życia

płodowego



niedojrzałość antygenów AB0 (zwł. AgA)



Ag A, B i H -

we wszystkich tkankach organizmu, za

wyjątkiem tk. nerwowej; u ok. 80% populacji także w
płynach ustrojowych (za wyjątkiem płynu m-r), wydzielinach
i wydalinach

Przeciwciała układu AB0

1.

Produkowane w wieku niemowlęcym (między 4-6 m-cem życia)

przeciwciała

naturalne



występują jako stały składnik surowic -

regularne:

przeciwciała

anty-A i anty-B:

- IgM kompletne aglutyniny, zimne



zimne aglutyniny

nieregularne:

- anty-

H (u osób z mocnym Ag - grupa A1 lub A1B)

- anty-

A1 (u osób grupy A2 lub A2B)

2. Odpornościowe

aglutyniny i hemolizyny anty-A i anty-B (IgG i

IgM);

IgG wytwarzane przez osoby z gr krwi 0; osoby z gr A i B

wytwarzają przeważnie IgM

Dlaczego nie ma przeciwciał anty-A2?

W 1901 r

Karol Landsteiner

odkrył układ ABO,
za co otrzymał nagrodę Nobla

1.

W surowicy zawsze występują

przeciwciała dla antygenów
nieobecnych na krwinkach

2.

Surowica nie zawiera

przeciwciał dla własnych
krwinek

Występowanie antygenów i przeciwciał

w danej grupie krwi zostało określone
wg tzw.

reguł Landsteinera:

Grupa

krwi

Antygen w

krwinkach

Izoaglutyniny

regularne

Izoaglutyniny

niregularne

A1

A1

Anty-B

Anty-H

(b. rzadko)

A2

A2

Anty-B

Anty-A1 (2% u

niewydzielaczy)

B

B

Anty-A1

Anty-H

(b. rzadko)

A1B

A1 i B

--------

Anty-H

(b. rzadko)

A2B

A2 i B

--------

Anty-A1

(u 26%)

0

H

Anty-A1 i

anty-B

---------

Antygeny, przeciwciała i reakcje antygen-

przeciwciało w układzie AB0

(anti-H, or anti-A1)

Rodzaje izoaglutynin naturalnych

w ukł. AB0



anty-A1

: aglutynuje krwinki z Ag A1 (w grupie A1 i A1B)



anty-B

: aglutynuje krwinki z Ag B (w grupie B, A1B, A2B)



anty-H

: aglutynuje krwinki z Ag H (w grupie 0)

lub z dużą liczbą

determinant H (grupy A2 i A2B);

występują w surowicy niektórych osób (niewydzielaczy) z „mocnym”
antygenem (A1, A1B, B); nieaktywne w 37

°C; reagują ze wszystkimi

krwinkami zawierającymi substancję H, a nasilenie tej r-cji jest

wprost proporcjonalne do ilości tej substancji 0>A2 >A2B >B >A1
>A1B

Reakcje aglutynacji
w oznaczaniu grup

krwi układu AB0

Wyciągi roślin o swoistych
właściwościach izoaglutynin



Wyciąg z nasion

DOLICHUS BIFLORUS

(tzw.

dolichotest) -

właściwości izoaglutyniny

anty-A1

(aglutynuje krwinki z grupy A1 i A1B)



Wyciąg z nasion

LOTUS TETRAGONOLOBUS

lub

ULEX EUROPEUS

-

właściwości izoaglutyniny

anty-H

(aglutynuje krwinki z grupy 0, A2, A2B)

Powstawanie substancji

grupowych ukł. Rh

Układ grupowy Rh



Antygeny kodowane przez geny na chromosomie 1

(3 pary genów: D, d, C, c, E, e)



w jednym chromosomie są 3 miejsca dla genów tego układu,

zestaw genów jednego chromosomu jest sprzężony tj. dziedziczy

się w całości



gen d jest amorficzny

(np. genotyp cde/CdE



jaki fenotyp?)



antygeny powstają szybko w życiu płodowym (od 2 m-ca życia

płodowego);

znajdują się wyłącznie na

erytrocytach i nie występują

w postaci haptenów

Antygeny i przeciwciała ukł.

Rh

Układ grupowy Rh

Antygen D



u 85% ludzi rasy białej



Ag D

u

o małej mocy;

wykrywany w PTA



NIE MA ANTYGENU d!!!

Antygen E



u 30%



bardzo słaby (rzadko
immunizuje)



odmiany E

u

i E

w



e bardzo słaby

Antygen C



u 70% ludzi rasy białej



słabszy od D



C

u

i C

x

bardzo słabe



C

w

u 5% Polaków; dość

silny



c bardzo słaby, u 30%

Krwinki Rh + i Rh -



Rh dodatni -

krwinki, które zawierają

antygen D lub D

u



Rh ujemny -

krwinki bez w/w antygenów

Krwinki Rh + i Rh -



Obecny AgC lub AgE przy braku AgD

–

osobnik jest Rh dodatni jako dawca i Rh
ujemny jako biorca



Obecne Agc i Age przy braku AgD

– krwinki

są Rh ujemne

Przeciwciała ukł. Rh



Wyłącznie odpornościowe



IgG niekompletne, ciepłe, nie wiążą

dopełniacza



czasem towarzyszą im kompletne Ab - po

długotrwałej stymulacji (przyczyna ciężkiej
ChHN)



wykrywane przy pomocy testu
enzymatycznego (odczynnik LEN)

Występowanie grup układu AB0 i Rh
wśród ludzi rasy białej

Inne układy grupowe

krwinek czerwonych



Kell

-

Ag K duże właściwości

immunogenne (wielokrotni biorcy)



Duffy

(Fy)



Kidd

(Jk) -

wiążą dopełniacz (odczyny poprzetoczeniowe z

hemolizą wewnątrznaczyniową)



Lewis

(Le)



P



MNS

(przydatne do wykluczania/potwierdzania ojcostwa)



Lutheran

(sporadycznie przyczyną ChHN)

Ukł. gr leukocytów:



HLA



nie-HLA



AB0



Kidd, Kell

Ukł. gr płytek:



AB0



HLA



Duzo, Zw, Pl, Ko (tylko

na płytkach)

Ukł grupowe białek

surowicy:



ukł. haptoglobin



ukł. Gc



ukł. transferyn



ukł. Gm



ukł. San Francisco

Przetaczanie krwi

Przetaczanie krwi



W 1667 roku Jean Baptiste
Denis, lekarz Ludwika XIV,

wykonał pierwszą

udokumentowaną i udaną

transfuzję ludzkiej krwi

człowiekowi. Zakazano jednak

tego zabiegu, gdyż pacjent zmarł.



Na początku XX w. Landsteiner

stwierdził, iż na powierzchni

krwinek czerwonych mogą

występować dwa cukry - nazwał

je A i B oraz, że każdy osobnik

ma je w określonej kombinacji lub
nie ma ich wcale.

Przetaczanie krwi



Należy przetaczać krew
zgodną z zakresie
antygenów AB0 i antygenu D
z ukł. Rh



przetaczana krew nie może
zawierać:

-

antygenów reagujących z

przeciwciałami biorcy (lub
antygenu, który w
przeszłości był
odpowiedzialny za
stwierdzoną u niego
alloimmunizację)

-

ani przeciwciał reagujących

z krwinkami biorcy

Przetaczanie krwi

W próbie zgodności bada się:



surowicę biorcy

z

krwinkami

dawcy

(LEN; met. LISS - PTA

zwł. u wielokrotnych biorców)



grupy krwi

biorcy

i

dawcy

(AB0 i

Rh) + badanie na obecność Ab

odpornościowych



pomija się badanie

surowicy

dawcy

z

krwinkami biorcy



osoba posiadająca Ab

odpornościowe nie może być

dawcą



wielokrotni biorcy - najlepiej

przetaczać krwinki płukane

Próba zgodności

BIORCA

DAWCA

surowica

erytrocyty

erytrocyty

erytrocyty

surowica

surowica

+

Kontrola

ABO i Rh

Obecność Ab

odpornościowych

Powikłania poprzetoczeniowe

:

-

65% z powodu niezgodności AB0

-

27% z powodu niezgodności Rh

-

8% z powodu niezgodności innych w układach

Mechanizm:

1. R-cja Ab wiążących dopełniacz (IgG i
IgM) z Ag krwinek - hemoliza
wewnątrznaczyniowa

2. Aktywacja dopełniacza do C3
- fagocytoza i niszczenie krwinek
pozanaczyniowe

3. Krwinki uczulone przeciwciałami nie
wiążącymi dopełniacza - fagocytoza i
niszczenie pozanaczyniowe

Objawy kliniczne

odczyn natychmiastowy (gł.
IgM z AB0) lub opóźniony (gł.
IgG z Rh):



obj. zwiastunowe -

bóle głowy,



temp., dreszcze, bóle

lędźwiowe, hemoglobinuria,



Htk i erytrocytów, żółtaczka



ciężkie - wstrząs, niewydolność
nerek, DIC

Autotransfuzje

1.

Planowa - np. przygotowuj

ący pacjenta do zabiegu (3-

7 dni)

2.

Hemodilucja

śródoperacyjna (zwykle 600 ml krwi)

Konflikt serologiczny

http://www.mediweb.pl/data/print.php?id=648



Konflikt występuje, gdy

w surowicy matki są

odpornościowe przeciwciała

, a

na krwinkach płodu

odpowiedni dla tych przeciwciał

antygen



Ab powstają na skutek uodpornienia poprzednią ciążą lub

wcześniejszym przetoczeniem krwi obcogrupowej (wyjątek

stanowią Ab ukł. AB0)



immunizacja w I ciąży:

-

w II połowie niewielka ilość

krwinek płodu przedostaje się

do krążenia matczynego

-

krwawienie płodowo-matczyne podczas

porodu

-

amniopunkcja, poronienia, ciąża

pozamacziczna

Niezgodność
serologiczna

W I trymestrze ciąży wykonuje

się badania:



oznaczanie grupy AB0, AgD, Ab

odpornościowych (u matki)



przy braku Ab odpornościowych

powtarza się pod koniec ciąży

badania przeglądowe Ab



u kobiet z Ab odpornościowymi -

określić ich swoistość, ustalić, czy

niosą one ryzyko dla płodu
(badanie ojca)

Konflikt w ukł. AB0

Konflikt
w ukł. AB0



Odpornościowe

anty-A lub

anty-B (

IgG

), które często

pojawiają się u matki w
następstwie immunizacji
antygenami obcogatunkowymi



jeśli istnieje konflikt w ukł.
AB0, to ryzyko ChHN wynosi
20-30%



najczęściej zdarza się u dzieci
z gr. A lub B urodzonych
przez

matki z gr. krwi 0

Konflikt w ukł. AB0



Mała częstość występowania ChHN AB0



przy niezgodności grup rodziców nie oznacza się
przeciwciał odpornościowych u matki podczas ciąży



przeciwciała wykrywa się u ciężarnych, których
poprzednie dziecko miało ciężką postać ChHN AB0
(

liczy się



miana)

Konflikt w ukł. Rh



Najwięcej ciężkich przypadków powodują Ab anty-D
(Ag D bardzo immunogenny; 0.1ml)



rzadko w I ciąży (anty-D w I ciąży tylko u 1% kobiet)



rzadziej, gdy istnieje niezgodność również

w ukł. AB0



kontrola miana przeciwciał - raz w miesiącu lub częściej

Matka Rh

-

Płód Rh

+

Macica

Ag D

Łożysko

Przeciwciała
anty-D

Drugi
płód Rh

+

Pierwsza ciąża

Po I ciąży

Druga ciąża

Owodnia

Choroba hemolityczna

noworodka

Choroba hemolityczna

noworodków (ChHN)



Erytrocyty płodu zostają opłaszczone przez alloprzeciwciała
matki skierowane przeciw antygenowi, który płód odziedziczył
po ojcu



W odpowiedzi płód zwiększa tempo erytropoezy, „wysyłając” do
krążenia krwinki niedojrzałe



w przewidywaniu ChHN konieczna jest okresowa kontrola
miana przeciwciał (zwłaszcza, jeśli pojawiły się wcześnie w
ciąży)

Leczenie płodu



<34 t.c.:

a. plazmafereza lecznicza matki
b. transfuzja wewnątrzmaciczna -

podaje się krwinki grupy 0 Rh(-)
Kell(-

), co ok. 2 tyg aż do 35 t.c.



>34 t.c.:

przedwcześnie ukończyć ciążę

(jeśli wywiad mniej obciążony - w
37-38 t.c.)

1. Po porodzie we krwi noworodka z konfliktu
oznacza się:



grupy ukł. AB0 i Rh oraz BTA



fenotyp Rh - tylko gdy inny Ag z

ukł. Rh jest odpowiedzialny za

immunizację matki

2. Rozpoznanie ChHN:



wykrycie antygenu
(odpowiedzialnego za

immunizację matki) u noworodka



dodatni wynik BTA



objawy kliniczne

Objawy ChHN:



niedokrwistość



żółtaczka



obrzęk uogólniony



hepato i splenomegalia



uszkodzenie CUN (kernicterus)

Obrzęk uogólniony – jaka przyczyna?

Ciężka niedokrwistość prowadzi do kwasicy,

niewydolności krążenia lewo- i prawokomorowej.

Wątroba „zajęta” jest erytropoezą.

Toksyczność bilirubiny – energia,
konmunikacja, odżywienie kom.



niekorzystny wpływ na wszystkie komórki



destrukcja tylko

komórek nerwowych



zaburzenia oddychania komórkowego i
zmniejszenie aktywności enzymów komórkowych



hamuje produkcję ATP



uszkadza błony komórkowe



utrudnia wchłanianie glukozy i wymianę elektrolitów

Kernicterus

– żółtaczka jąder podkorowych

(encephalopatia bilirubinowa)



wnikanie bilirubiny do mózgu

(stężenie bilirubiny we krwi

osiąga ok.20-25 mg%)

poprzez

•

uszkodzenie bariery krew

– mózg

•

wzrost stężenia bilirubiny np. leki wypierające bilirubinę z
połączenia z albuminą

•

nieprawidłowy stosunek bilirubiny do albuminy



może pojawiać się już w pierwszych tygodniach życia przy
nasilonej żółtaczce!!!



późniejsze występowanie tego powikłania u dzieci jest bardzo
rzadkie



objawy kliniczne kernicterus:

•

senność

•

brak łaknienia

•

zmniejszone napięcie mięśniowe

•

opisthotonus

•

czasem drgawki

•

hipotermia

•

niewydolność oddechowa

•

w drugim tygodniu wzmożone napięcie mięśniowe

•

po miesiącu ruchy atetotyczne i krzyk mózgowy

ChHN - leczenie



fototerapia światłem o dł.
fal 410- 520 nm



transfuzja wymienna

(przetacza się krew zgodną

w ukł.AB0, a w ukł. Rh nie

zawierającą Ag, dla którego

u matki określono

swoistość przeciwciał)



podaż glukozy

(diglukuronidy bili), albumin
(1g/kg m.c.) czy Luminalu
(



transporterów,



aktywności transferazy
glukuronowej)

Profilaktyka ChHN:



podaje się

IgG anty-D

w 28 t.c. - wszystkim nie

wykazującym immunizacji
kobietom Rh (-

), jeśli ojciec

dziecka jest Rh (+) lub
nieznany



IgG anty-D do 48h po porodzie
(kobietom Rh (-)

, jeśli ojciec

dziecka jest Rh (+) lub
nieznany), oraz
po poronieniu

IgG anty-D w dawce

ok.250-300



g i.m.