OTOCZENIE ORGANIZACJI
Wg M. Bielskiego
KULTUROWE
TECHNICZNE I
TECHNOLOGICZNE
EDUKACYJNE
PRAWNE
EKONOMICZNE
DEMOGRA-
FICZNE
NATURALNE
SOCJOLOGICZNE
POLITYCZNE
ODBIORCY
DOSTAWCY
KONKURENCI
INSTYTUCJE
PAŃSTWOWE
bezpośrednio wpływające
na organizację
CZYNNIKI
SPOŁECZNE
CZYNNIKI
TECHNICZNE
bezpośrednio oddziałujące
na organizację
ORGANIZACJA:
- ZARZĄD
- PRACOWNICY
- KULTURA
Otoczenie – wszystkie elementy znajdujące się poza organizacją, mające związek z jej
funkcjonowaniem, w tym elementy o bezpośrednim i pośrednim oddziaływaniu.
Otoczenie – zbiór elementów nie wchodzących skład organizacji, a równocześnie
pozostających w jakichś relacjach w stosunku do niej.
Otoczenie organizacji to to co znajduje się na zewnątrz niej, poza jej granicami i
oddziałuje na nią.
Otoczenie zewnętrzne
otoczenie
ogólne
otoczenie
zadaniowe
Otoczenie zadaniowe są to organizacje i ludzie, którzy wchodzą w bezpośrednie interakcje z
organizacją. Oprócz ludzi i instytucji można tu jeszcze zaliczyć niektóre zewnętrzne warunki
funkcjonowania organizacji np. lokalny rynek pracy czy postęp techniczny w danej dziedzinie
działalności.
Otoczenie ogólne (dalsze) ma mniej zinstytucjonalizowany charakter. Obejmuje ono raczej
wynikające z cech nadsystemu społecznego warunki, w których organizacjom przychodzi
działać, aniżeli konkretne instytucje czy tym bardziej jednostki ludzkie. Oczywiście
działalność ludzi i instytucji nie wchodzących w skład otoczenia bezpośredniego organizacji
ma także wpływ na kształtowanie się tych warunków.
Granice między otoczeniem zadaniowym a ogólnym nie zawsze rysuję się ostro. Można się
posłużyć wtedy następującym kryterium: otoczenie zadaniowe jest różne dla różnych
organizacji natomiast otoczenie dalsze jest wspólne dla wszystkich organizacji
działających w danym społeczeństwie.
Wg M. Bielski: „Organizacje; istota struktury procesy”, Wyd. UŁ, Łódź 1997.
Elementy otoczenia zadaniowego:
- odbiorcy (wyrobów lub usług)
- dostawcy (materiałów i surowców, wyposażenia technicznego, siły roboczej – rynek
pracy, kredytów - banki)
- konkurenci (inne organizacje zaspokajające podobne potrzeby społeczne i/lub mające
podobne zapotrzebowanie na świadczenia ze strony otoczenia)
- instytucje państwowe bezpośrednio wpływające na organizację (np. urzędy skarbowe,
lokalna władza administracyjna i samorządowa) oraz wyznaczane przez nie ograniczenia,
normy, warunki
- czynniki społeczne (partie polityczne, związki zawodowe, a także postawy społeczeństwa
i jego oczekiwania w stosunku do organizacji)
- czynniki techniczne bezpośrednio oddziałujące na organizację (postęp techniczny w danej
dziedzinie działalności, presja na unowocześnienie wyrobów lub usług itp.).
Elementy otoczenia ogólnego:
- otoczenie kulturowe – obejmuje tradycję kulturową i historyczną danego społeczeństwa,
dominujący w nim system wartości, normy etyczne i obyczaje, wzorce postępowania,
poglądy dotyczące stosunków między ludźmi i stosunków władzy
- otoczenie techniczne i technologiczne – fizyczne wytwory technik (np. maszyny,
urządzenia, infrastruktura – drogi, telefony itp.) jak i zasób wiedzy technicznej oraz
technologicznej, z którego organizacja może korzystać. Chodzi przy tym nie tylko o
osiągnięty poziom techniki i wiedzy technicznej, lecz także o tempo rozwoju
technicznego
- otoczenie edukacyjne – do którego należą takie czynniki, jak ogólny poziom oświaty w
danym społeczeństwie, stopień rozwoju i specjalizacji systemu kształcenia i
dokształcania, udział ludzi z wyższym i średnim wykształceniem w całej populacji itp.
- otoczenie polityczne – obejmujące panujący system polityczny, sposób sprawowania
władzy, stopień ingerencji czynników politycznych w inne dziedziny życia społecznego
(kulturę, gospodarkę)
- otoczenie prawne – zawierające panujący porządek prawny, stopień szczegółowości
norm prawnych, zwłaszcza dotyczących powstawania i funkcjonowania organizacji,
system rozstrzygania sporów na drodze prawnej
- otoczenie ekonomiczne – na które składają się: model gospodarki (rynkowa, planowa,
mieszana), majątek narodowy, tempo wzrostu gospodarczego
- otoczenie socjologiczne – obejmujące warstwową i klasową strukturę społeczeństwa,
ruchliwość społeczną, przedsiębiorczość, pojmowanie ról społecznych, poziom
zabezpieczenia społecznego
- otoczenie demograficzne – obejmujące strukturę społeczeństwa wg płci, wieku, zasoby
siły roboczej, jej mobilność, rozmieszczenie ludności w miastach oraz na wsi itp.
- otoczenie naturalne – do którego zalicza się zasoby naturalne, jakość gleby, system
hydrologiczny, klimat, a także jego skażenia i zniszczenia środowiska naturalnego w
wyniku działalności człowieka.
Elementy otoczenia org. inny podział wg R. W. Griffina
Elementy otoczenia ogólnego organizacji- wymiary:
Techniczny
Ekonomiczny
Społeczno-kulturowy
Polityczno-prawny
Międzynarodowy
Elementy otoczenia zadaniowego organizacji
Klienci
Konkurenci
Dostawcy
Regulatory
Strategiczni sojusznicy
Środowisko wewnętrzne: np. właściciele, pracownicy, kultura.
Środowisko wewnętrzne – warunki panujące i siły działające wewnątrz organizacji.
Otoczenie zewnętrzne – otoczenie zadaniowe i ogólne.
Nie wszystkie elementy otoczenia mają jednakowy wpływ na funkcjonowanie
organizacji, a stopień tego wpływu może być zmienny w czasie.
KAŻDA ORGANIZACJA DAŻY DO MINIMALIZACJI SWEJ ZALEŻNOŚCI OD
OTOCZENIA I MAKSYMALIZACJI SWYCH WPŁYWÓW.
Ocena otoczenia organizacyjnego
1. Niepewność
NISKA
NISKA
NIEPEWNOŚĆ
UMIARKOWANA
NIEPEWNOŚĆ
UMIARKOWANA
NIEPEWNOŚĆ
WYSOKA
NIEPEWNOŚĆ
SZYBKOŚĆ ZMIAN
Z
Ł
O
Ż
ONO
ŚĆ
OTOCZENIA
NISKA
WYSOKA
WYSOKA
NISKA
2. Pięć sił konkurencji Portera
PIĘĆ
SIŁ
KONKURENCJI
zagrożenie ze strony
nowych
przedsiębiorstw
wchodzących na
rywalizacja ze
strony
konkurentów
zagrożenie
substytutami
siła
dostawców
siła
nabywców
3. Zakłócenia w otoczeniu – kryzysy