„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Małgorzata Piechota

Wykonywanie ręczne dzianin 743[04].Z2.02

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr inż. Maria Michalak
mgr inż. Ewelina Śmiszkiewicz



Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Halina Włodarczyk



Konsultacja:
mgr Małgorzata Sienna

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 743[04].Z2.02
„Wykonywanie ręczne dzianin”, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu
rękodzielnik wyrobów włókienniczych.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1.

Wprowadzenie

3

2.

Wymagania wstępne

4

3.

Cele kształcenia

5

4.

Materiał nauczania

6

4.1.

Pojęcia podstawowe

6

4.1.1.

Materiał nauczania

6

4.1.2.

Pytania sprawdzające

12

4.1.3.

Ć

wiczenia

12

4.1.4.

Sprawdzian postępów

14

4.2.

Wykonywanie fragmentów dzianin sposobem ręcznym

15

4.2.1.

Materiał nauczania

15

4.2.2.

Pytania sprawdzające

21

4.2.3.

Ć

wiczenia

21

4.2.4.

Sprawdzian postępów

24

5.

Sprawdzian osiągnięć

25

6.

Literatura

30

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy i kształtowaniu umiejętności

ręcznego wytwarzania dzianin.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

−

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia założonych celów
kształcenia i opanowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej,

−

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,

−

ć

wiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

−

sprawdzian postępów,

−

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań, zaliczenie testu potwierdzi opanowanie
materiału całej jednostki modułowej,

−

literaturę uzupełniającą.

Jeżeli udzielenie odpowiedzi na niektóre pytania lub wykonanie niektórych ćwiczeń

sprawi Ci trudności zawsze możesz zwrócić się o pomoc do nauczyciela.

Schemat układu jednostek modułowych

743[04].Z2

Wyroby dziane

743[04].Z2.01

Wykonywanie podstawowych form konstrukcyjnych dziewiarskich wyrobów odzieżowych

743[04].Z2.02

Wykonywanie ręczne dzianin

743[04].Z2.03

Wykonywanie dzianin na maszynach dziewiarskich ręcznie sterowanych

743[04].Z2.04

Wykonywanie dziewiarskich wyrobów odzieżowych

743[04].Z2.05

Naprawa, renowacja i konserwacja dzianin i dziewiarskich wyrobów odzieżowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

posługiwać się przyborami kreślarskimi,

−

klasyfikować i rozróżniać surowce włókiennicze,

−

organizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii,

−

stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej
i ochrony środowiska,

−

rozróżniać rodzaje nitek stosowanych w rękodzielnictwie włókienniczym,

−

rozróżniać sposoby przygotowania surowców włókienniczych do ich przetwarzania
w gotowy płaski wyrób włókienniczy,

−

wykonywać nawoje do rękodzielniczego wytwarzania dziewiarskich płaskich wyrobów
włókienniczych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

rozróżnić rodzaje dzianych wyrobów włókienniczych,

–

określić cechy technologiczne i właściwości użytkowe dzianin,

–

scharakteryzować rodzaje splotów,

–

określić zasady wykonania rysunków zasadniczych oraz ważniejszych pochodnych
splotów dziewiarskich,

–

rozróżnić ściegi ręczne dzianin,

–

scharakteryzować metody wytwarzania dzianin,

–

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii,

–

dobrać techniki, surowce i przybory do wykonania dzianiny,

–

wykonać ręcznie dzianiny o różnych splotach,

–

skontrolować przebieg wykonywania dzianin,

–

określić rodzaje i przyczyny powstawania błędów w trakcie dziania wyrobów,

–

usunąć wady powstałe podczas wykonywania wyrobów dzianych,

–

połączyć elementy wyrobów dzianych ściegami ręcznymi,

–

dobrać metody wykończania i zdobienia wyrobów dzianych,

–

wykonać czynności związane z konserwacją wyrobów gotowych,

–

sporządzić kalkulację kosztów wykonywanych wyrobów dzianych,

–

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Pojęcia podstawowe

4.1.1. Materiał nauczania

Dzianina – jest produktem procesu przetwarzania przędzy przez jej przeplatanie,

dzierganie. Ze względu na sposób wytwarzania, dzianiny dzieli się na dwie zasadnicze grupy:
wytwarzane ręcznie i wytwarzane maszynowo.

Oczko – podstawowy element dzianiny. Jest to uformowana z przędzy pętla połączona

pętlami oczek sąsiednich w rządku i kolumience lub tylko w kolumience. Kształty i wielkości
oczek mogą być różne.

Oczko rządkowe – charakterystyczne dla dzianin rządkowych przedstawia rys. 1.

Rys. 1. Oczko rządkowe

[2]

Łuk 3.4. – łuk wierzchołkowy.
Łuki 1.2. i 5.6. – łuk podstawy oczka.

Odcinki 2.3. i 4.5. – łączą podstawę z wierzchołkiem (ramiona).
A

o

– szerokość oczka.

B

o

– wysokość oczka.

B

R

– wysokość rządka.

A

K

– szerokość kolumienki.

Oczko kolumienkowe – charakterystyczne dla dzianin kolumienkowych przedstawia

rys. 2. W obu typach oczek wyróżnia się wierzchołek i podstawę oczka oraz dwa odcinki
łączące wierzchołek z podstawą.

Rys. 2. Oczko kolumienkowe [2]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

Łuk 2.3. – łuk wierzchołkowy.
Odcinki 1.2. i 3.4. – odcinki łączące (ramiona).
Łuk 4.5. – łącznik.
A

o

– szerokość oczka.

B

o

– wysokość oczka.

B

R

– wysokość rządka.

A

K

– szerokość kolumienki.

Oczko może być zamknięte lub otwarte. W oczku zamkniętym odcinki tworzące

podstawę oczka krzyżują się, zamykając go od dołu a w oczku otwartym podstawa jest
rozwarta rys. 3.

Rys. 3. Oczko otwarte i zamknięte

[5]

Rządek – zbiór oczek uszeregowanych jedno obok drugiego.
Kolumienka – zbiór oczek uszeregowanych jedno nad drugim.
Dzianina rządkowa – to dzianina, w której oczka są formowane z jednej lub wielu nitek,

kolejno wzdłuż rządków. Charakteryzują się tym, że rozciągają się w obu kierunkach i dają
się łatwo spruć.

Dzianina kolumienkowa – to dzianina, w której kolejne oczka są formowane wzdłuż

kolumienek z jednego lub kilku układów nitek ułożonych równolegle obok siebie. Taki układ
nitek nazywa się osnową, stąd druga nazwa tych dzianin – osnowowe. Dzianiny osnowowe
rozciągają się bardziej wzdłuż kolumienek i nie można ich spruć.

Splot dziewiarski – połączenie oczek o takim samym lub różnym kształcie w określonym

porządku. Splot dziewiarski jest charakteryzowany raportem. Wszystkie sploty dziewiarskie
dzieli się na sploty zasadnicze, sploty pochodne i sploty wzorzyste.

Raport splotu – jest to najmniejsza liczba oczek, która powtarza się w ściśle ustalonym

porządku na powierzchni dzianiny.

Wszystkie oczka w dzianinie mają stronę prawą i lewą. Na prawej stronie dzianiny

widoczne są ramiona oczka a na lewej – łączniki i łuki (rys. 4.).

Rys. 4. Prawa i lewa strona dzianiny

[7]

Ś

cisłość dzianin – liczba oczek na ustalonej jednostce długości lub szerokości dzianiny.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

Rodzaje splotów dziewiarskich:

Sploty podstawowe rządkowe:

−

splot lewoprawy (Lp) – przedstawia rys. 5 – na prawej stronie dzianiny widoczne są
odcinki proste, a na lewej – łuki wierzchołkowe i łączniki oczek.

a)

b)

Rys. 5. Splot lewoprawy

a) strona prawa, b) strona lewa [7]

−

splot dwuprawy (Dp) – przedstawia rys. 6 – zbudowany z kolumienek oczek prawych
i kolumienek oczek lewych, w stanie nierozciągniętym po obu stronach widoczne są
oczka prawe.

Rys. 6. Splot dwuprawy [7]

−

splot dwulewy (Dl) – przedstawia rys. 7 – jest zbudowany na przemian z rządka oczek
lewych i rządka oczek prawych; w stanie swobodnym (nierozciągniętym) po obu stronach
splotu widać tylko łuki oczek lewych.

Rys. 7. Splot dwulewy [7]

Sploty podstawowe kolumienkowe:

−

łańcuszek – przedstawia rys. 8 – nitka osnowy tworzy oczka w jednej kolumience.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Rys. 8. Splot łańcuszka [7]

−

trykot – przedstawia rys. 9 – łącznik biegnie od oczka znajdującego się w następnym
rządku w sąsiedniej kolumience.

Rys. 9. Splot trykotu [3]

−

aksamit – łącznik biegnie od oczka znajdującego się w następnym rządku w czwartej
kolumience – rys. 10.

Rys. 10. Splot aksamitu [3]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

−

atłas – zbudowany z oczek trykotu, sukna lub aksamitu – rys. 11.

Rys. 11. Splot atłasu [3]

Sploty pochodne od podstawowych rządkowych i kolumienkowych – powstają przez:

−

połączenie splotów podstawowych; przykładem jest splot dwuprawy podwójny, tzw.
interlok (rys. 12), tworzony w wyniku połączenia dwóch splotów dwuprawych 1x1,
w którym prawe kolumienki jednego splotu pokrywają lewe drugiego splotu
dwuprawego, przesuniętego pionowo o pól wysokości rządka (po obu stronach dzianiny,
nawet w stanie rozciągniętym, widoczne są tylko oczka prawe).

Rys. 12. Splot interlok [3]

−

wprowadzenie dodatkowej nitki do splotu podstawowego (np. platerowanie).

Sploty wzorzyste rządkowe i kolumienkowe – powstają w wyniku:

−

nabierania dodatkowych oczek,

−

przekładania oczek,

−

przesunięcia oczek względem siebie,

−

dowolnego rozmieszczenia na powierzchni dzianiny oczek strony lewej i prawej,

−

zastosowanie przędzy o różnych barwach i użycia specjalnych urządzeń wzorujących; są
to przede wszystkim wzory żakardowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

Sploty wykonywane na szydełku

Podstawowe sploty wykonane na szydełku przedstawiają rysunki 13, 14, 15 i 16.

Rys. 13. Łańcuszek [materiały własne]

Rys. 14. Ścieg ścisły wykonany na szydełku [materiały własne]

Rys. 15. Półsłupek [materiały własne]

Rys. 16. Słupek [materiały własne]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

O przydatności dzianiny decydują takie właściwości jak:

−

elastyczność i sprężystość – określają zdolność powrotu rozciąganej dzianiny do
pierwotnego kształtu i wymiarów po ustaniu sił rozciągających,

−

rozciągliwość – jest to zdolność do wydłużania się dzianiny w wyniku jej rozciągania,

−

skłonność do spruwania i zwijania się,

−

wytrzymałość na rozciąganie i tarcie – decyduje o trwałości użytkowej wyrobu,

−

kurczliwość – jest to zmiana wymiarów pod wpływem pary lub wody,

−

higroskopijność – określa zdolność wchłaniania wilgoci z powietrza,

−

przewiewność – jest to zdolność przepuszczania powietrza,

−

pilling – oznacza tworzenie się na powierzchni dzianiny pęczków powstających przez
splątanie ze sobą włókien.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Co jest podstawowym elementem budowy dzianin?

2.

Jaka jest różnica między rządkami a kolumienkami?

3.

Co to jest raport splotu?

4.

Jakie znasz sploty rządkowe?

5.

Jakie są właściwości dzianiny?

6.

Jak wygląda splot łańcuszka?

7.

Jak wygląda oczko prawe?

8.

Jak wygląda oczko lewe?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie otrzymanej próbki dzianiny, wykonanej sposobem ręcznym splotem

lewoprawym, określ prawą i lewą stronę dzianiny i wykonaj rysunek prawej strony splotu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

odszukać informacje w materiale nauczania dotyczącą splotów dzianin,

2)

porównać próbkę dzianiny z rysunkami splotów,

3)

zaznaczyć prawą stronę próbki,

4)

narysować splot lewoprawy,

5)

zaprezentować swoja pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

próbki dzianiny o splocie lewoprawym,

−

materiały dla ucznia,

−

przybory rysunkowe,

−

kartka papieru.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

Ćwiczenie 2

Na podstawie otrzymanej próbki dzianiny, wykonanej sposobem ręcznym splotem

dwuprawym, określ prawą i lewą stronę dzianiny i wykonaj rysunek prawej strony splotu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

odszukać informacje w materiale nauczania dotyczącą splotów dzianin,

2)

porównać próbkę dzianiny z rysunkami splotów,

3)

zaznaczyć prawą stronę próbki,

4)

narysować splot dwuprawy,

5)

zaprezentować swoja pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

próbki dzianiny o splocie dwuprawym,

−

materiały dla ucznia,

−

przybory rysunkowe,

−

kartka papieru.

Ćwiczenie 3

Na podstawie otrzymanej próbki dzianiny wykonanej sposobem ręcznym splotem

dwulewym określ prawą i lewą stronę dzianiny i wykonaj rysunek prawej strony splotu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

odszukać informacje w materiale nauczania dotyczącą splotów dzianin,

2)

porównać próbkę dzianiny z rysunkami splotów,

3)

zaznaczyć prawą stronę próbki,

4)

narysować splot dwulewy,

5)

zaprezentować swoja pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

próbki dzianiny o splocie dwulewym,

−

materiały dla ucznia,

−

przybory rysunkowe,

−

kartka papieru.

Ćwiczenie 4

Na podstawie otrzymanej próbki dzianiny wykonanej sposobem ręcznym na szydełku

określ zastosowane w niej sploty.

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

odszukać informację w materiale nauczania dotyczącą splotów dzianin,

2)

porównać próbkę dzianiny z rysunkami splotów,

3)

zapisać nazwę splotu,

4)

zaprezentować swoja pracę.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

próbki dzianiny szydełkowej,

−

materiały dla ucznia,

−

katalogi splotów,

−

kartka papieru.

Ćwiczenie 5

Pogrupuj otrzymane próbki dzianin na: dzianiny wykonane na drutach i na dzianiny

wykonane szydełkiem. Następnie ustal sploty jakimi zostały one wykonane.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

odszukać informację w materiale nauczania dotyczącą splotów dzianin wykonanych przy
pomocy drutów i szydełka,

2)

porównać próbki dzianin z rysunkami splotów,

3)

posegregować dzianiny na wykonane na drutach i na szydełkowe,

4)

określić sploty, jakimi zostały wykonane próbki dzianin,

5)

zapisać nazwy splotów,

6)

zaprezentować swoja pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

próbki dzianiny wykonane sposobem ręcznym przy pomocy drutów i szydełka,

−

materiały dla ucznia,

−

kartka papieru.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

zdefiniować pojęcie dzianiny?

2)

podać różnicę między dzianiną rządkową a kolumienkową?

3)

określić właściwości dzianin?

4)

rozróżnić sploty dziewiarskie wykonane na drutach?

5)

rozróżnić sploty dziewiarskie wykonane na szydełku?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

4.2.

Wykonywanie fragmentów dzianin sposobem ręcznym

4.2.1.

Materiał nauczania

Techniki wytwarzania dzianin sposobem ręcznym

Ręczny sposób formowania oczka iglicami (drutami) przedstawia rys. 17 a ręczny sposób

formowania oczek szydełkiem – rys. 18. Dzianiny wykonywane ręcznie charakteryzują się
bogatym wzornictwem. Dzięki ręcznemu przeplataniu oczek istnieje możliwość wykonania
bardzo różnorodnych splotów, wynikających z połączenia oczek lewych i prawych, bądź ich
wzajemnego przeplatania. Dzianiny ręczne są wykonywane w postaci już ukształtowanych
części, które po zszyciu stanowią całość projektowanego wyrobu. Dzianiny wytwarzane
ręcznie nie znajdują zastosowania w produkcji masowej.

Rys. 17. Ręczny sposób formowania oczka drutami

[5]

Rys. 18. Ręczny sposób formowania oczka szydełkiem

Ręczne wykonywanie fragmentów dzianin przy pomocy drutów.

Kolejność czynności:

1.

Ustalenie splotu, według którego ma być wykonany fragment dzianiny.

2.

Dobranie grubości drutów – grubość drutów dobierana jest w zależności od grubości
surowca, z którego wykonywany będzie fragment dzianiny.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

3.

Nabieranie oczek na dwa druty równocześnie. Sposób nabierania oczek na dwa druty
przedstawia rys. 19.

Rys. 19. Sposób nabierania oczek na druty [materiały własne]

4.

Rozliczenie ilości oczek potrzebnych do wykonania określonego fragmentu dzianiny –
należy wykonać próbkę z 15 oczek (nie wliczając w to oczek brzegowych), przerobić 10
rzędów, zakończyć, uprasować i zmierzyć taśmą centymetrową. Na podstawie wymiaru
próbki obliczyć liczbę oczek potrzebną dla uzyskania odpowiedniej szerokości i długości
dzianiny (rys. 20.)

Rys. 20. Rozliczenie ilości oczek potrzebnych do wykonania określonego fragmentu dzianiny [materiały własne]

5.

Przerabianie kolejnych rządków według ustalonego wzoru. Sposób trzymania drutów
przedstawia rys. 21.

Rys. 21. Sposób trzymania drutów [materiały własne]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

6.

Zakończenie – spuszczenie oczek przy pomocy szydełka lub drutów – rys. 22, 23.

Rys. 22. Spuszczenie oczek szydełkiem [materiały własne]

Rys. 23. Spuszczenie oczek na drutach [materiały własne]

Druty do robótek

Najpopularniejsze są tradycyjne druty lub druty ze zwężonym trzonkiem. Mogą to być

druty aluminiowe z końcówką, z tworzywa sztucznego z końcówką lub z tworzywa
sztucznego pokrytego warstwą złota. Druty produkowane są w różnych długościach
i rozmiarach (2–5,5 mm, 10 mm oraz 20–40 mm).

Druty do szybkiego dziergania mają trzonki zwężające się ku końcowi, oczka leżą na nich

luźno i łatwiej zsuwają się z drutu co umożliwia szybszą pracę. Cieńszy trzonek umożliwia
ponadto umieszczenie na drucie większej liczby oczek.

Druty tradycyjne mają taką samą grubość na całej długości, Dzięki czemu wszystkie oczka

mają równą wielkość.

Druty elastyczne mają trzonki zakończone żyłką, której koniec zabezpieczony jest

końcówką, uniemożliwiającą zsunięcie się oczek z drutu.

Druty okrągłe są najbardziej uniwersalnym rodzajem drutów. Na drutach tych

oferowanych od długości 30 cm i grubości 2 mm do długości 250 cm i grubości 2,5 mm
można wykonać wszystkie robótki.

Druty pończosznicze (krótkie) to druty, których komplet składa się z 5 sztuk. Oczka

robótki rozmieszczone są na czterech drutach, piąty służy do przerabiania oczek.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

Sposób wykonania oczek przy pomocy drutów

Oczka prawe – trzy sposoby wykonywania oczek prawych przedstawiają rys. 24, 25 i 26.

Rys. 24. Sposób wykonania oczek prawych [materiały własne]

Rys. 25. Sposób wykonania oczek prawych [materiały własne]

Rys. 26. Sposób wykonania oczek prawych [materiały własne]

Oczka lewe – trzy sposoby wykonania oczek lewych przedstawiają rys. 27, 28 i 29.

Rys. 27. Sposób wykonania oczek lewych [materiały własne]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

Rys. 28. Sposób wykonania oczek lewych [materiały własne]

Rys. 29 Sposób wykonania oczek lewych [materiały własne]

Sposób wykonania niektórych splotów.

Splot francuski – w rzędach nieparzystych i parzystych należy przerabiać tylko oczka

prawe.

Pojedynczy ścieg perłowy – przerabiać na przemian 1 oczko prawe i 1 oczko lewe, po

czym w każdym kolejnym rzędzie zamienić oczka, to znaczy nad oczkiem prawym przerabiać
oczka lewe, a nad oczkiem lewym oczko prawe.

Sposób wykonania oczek przy pomocy szydełka

Kolejność czynności przy wykonywaniu fragmentów dzianin przy pomocy szydełka jest

analogiczna jak przy pomocy drutów. Sposób wykonania przedstawiają rysunki 30,
31 i 32.

Rys. 30. Wiązanie pierwszego oczka [materiały własne]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

Rys. 31. Układ rąk, rozpoczęcie pracy [materiały własne]

Rys. 32. Zakończenie oczka [materiały własne]

Określenie zużycia surowca na wykonanie dzianiny sposobem ręcznym

Dokonuje się tego poprzez sprucie określonej liczby oczek i zmierzenie długości

wyprutego odcinka przędzy. Metoda ta wymaga zniszczenia próbki lub wyrobu i może być
stosowana tylko do dzianin łatwospruwalnych, a więc przede wszystkim do dzianin
rządkowych.

Błędy dziania ręcznego:

−

zły dobór grubości narzędzi do grubości surowca,

−

nierównomierna grubość przędzy,

−

nierównomierne wybarwienie surowca,

−

nierównomierna wielkość oczek,

−

przypadkowe gubienie oczek w trakcie wytwarzania – sposób podnoszenia szydełkiem
zgubionego oczka przedstawia rysunek 33.

Rys. 33. Podnoszenie szydełkiem zgubionego oczka [materiały własne]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Ile drutów jest potrzebnych do wykonania płaskiej próbki dzianiny?

2.

Jaka jest zasada dobierania grubości drutów i szydełka do grubości przędzy?

3.

W jaki sposób ustala się liczba oczek potrzebnych do wykonania dzianiny o określonych
wymiarach?

4.

Jakie znasz rodzaje drutów?

5.

Jaka jest kolejność czynności przy wykonaniu dzianiny sposobem ręcznym różnymi
technikami?

6.

Jakie mogą wystąpić błędy podczas dziania ręcznego?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj przy użyciu drutów próbkę dzianiny o określonych wymiarach splotem

lewoprawym ze wskazanej przez nauczyciela przędzy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii i przepisami bhp i ppoż,

2)

dobrać grubość drutów do grubości przędzy,

3)

ustalić z nauczycielem wymiary dzianiny, którą powinieneś wykonać,

4)

rozliczyć liczbę oczek potrzebną do wykonania dzianiny splotem lewoprawym – wykonać
próbkę,

5)

wykonać dzianinę o zadanych wymiarach,

6)

skontrolować przebieg dziania, usuwając ewentualne błędy,

7)

uporządkować stanowisko po zakończeniu pracy,

8)

zaprezentować własną pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przędza,

−

przybory do dziania ręcznego,

−

miara krawiecka,

−

wzorniki splotów dziewiarskich.

Ćwiczenie 2

Wykonaj przy użyciu drutów próbkę dzianiny o określonych wymiarach splotem

dwuprawym ze wskazanej przez nauczyciela przędzy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii i przepisami bhp i ppoż,

2)

dobrać grubość drutów do grubości przędzy,

3)

ustalić z nauczycielem wymiary dzianiny, którą masz wykonać,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

4)

rozliczyć liczbę oczek potrzebną do wykonania dzianiny splotem dwuprawym – wykonać
próbkę,

5)

wykonać dzianinę o zadanych wymiarach,

6)

skontrolować przebieg dziania, usuwając ewentualne błędy,

7)

uporządkować stanowisko po zakończeniu pracy,

8)

zaprezentować własną pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przędza,

−

przybory do dziania ręcznego,

−

miara krawiecka,

−

wzorniki splotów dziewiarskich.

Ćwiczenie 3

Wykonaj przy użyciu drutów próbkę dzianiny o określonych wymiarach splotem

dwulewym ze wskazanej przez nauczyciela przędzy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii i przepisami bhp i ppoż,

2)

dobrać grubość drutów do grubości przędzy,

3)

ustalić z nauczycielem wymiary dzianiny, którą powinieneś wykonać,

4)

rozliczyć liczbę oczek potrzebną do wykonania dzianiny splotem dwulewym – wykonać
próbkę,

5)

wykonać dzianinę o zadanych wymiarach,

6)

skontrolować przebieg dziania, usuwając ewentualne błędy,

7)

uporządkować stanowisko po zakończeniu pracy,

8)

zaprezentować własną pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przędza,

−

przybory do dziania ręcznego,

−

miara krawiecka,

−

wzorniki splotów dziewiarskich.

Ćwiczenie 4

Wykonaj przy użyciu szydełka próbkę dzianiny o określonych wymiarach

półsłupkami ze wskazanej przez nauczyciela przędzy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii i przepisami bhp i ppoż,

2)

dobrać grubość szydełka do grubości przędzy,

3)

ustalić z nauczycielem wymiary dzianiny, którą masz wykonać,

4)

rozliczyć liczbę oczek potrzebną do wykonania dzianiny półsłupkami – wykonać próbkę,

5)

wykonać dzianinę o zadanych wymiarach,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

6)

skontrolować przebieg dziania, usuwając ewentualne błędy,

7)

uporządkować stanowisko po zakończeniu pracy,

8)

zaprezentować własną pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przędza,

−

przybory do dziania ręcznego,

−

miara krawiecka,

−

wzorniki szydełkowych splotów dziewiarskich.

Ćwiczenie 5

Wykonaj przy użyciu szydełka próbkę dzianiny o określonych wymiarach

półsłupkami ze wskazanej przez nauczyciela przędzy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii i przepisami bhp i ppoż,

2)

dobrać grubość szydełka do grubości przędzy,

3)

ustalić z nauczycielem wymiary dzianiny, którą powinieneś wykonać,

4)

rozliczyć liczbę oczek potrzebną do wykonania dzianiny słupkami – wykonać próbkę,

5)

wykonać dzianinę o zadanych wymiarach,

6)

skontrolować przebieg dziania usuwając ewentualne błędy,

7)

uporządkować stanowisko po zakończeniu pracy,

8)

zaprezentować własną pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przędza,

−

przybory do dziania ręcznego,

−

miara krawiecka,

−

wzorniki szydełkowych splotów dziewiarskich.

Ćwiczenie 6

Na podstawie otrzymanego wzornika dzianiny wykonaj próbkę dzianiny o określonych

przez nauczyciela wymiarach.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami ergonomii, przepisami bhp i ppoż,

2)

ustalić narzędzie, jakim wykonany jest wzornik dzianiny,

3)

dobrać przędzę do wykonania dzianiny zgodnie ze wzorem,

4)

dobrać grubość narzędzia do grubości przędzy,

5)

ustalić sploty występujące w próbce dzianiny,

6)

omówić sposób wykonania dzianiny z nauczycielem,

7)

rozliczyć liczbę oczek potrzebną do wykonania dzianiny – wykonać próbkę,

8)

wykonać dzianinę o zadanych wymiarach,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

9)

skontrolować przebieg dziania, usuwając ewentualne błędy,

10)

uporządkować stanowisko po zakończeniu pracy,

11)

zaprezentować własną pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

wzornik dzianiny,

−

przędza,

−

przybory do dziania ręcznego,

−

miara krawiecka,

−

wzorniki splotów dziewiarskich.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

rozróżnić sploty wykonane na drutach i na szydełku?

2)

wykonać dzianinę na drutach różnymi splotami?

3)

wykonać dzianinę na szydełku różnymi splotami?

4)

dobrać grubość narzędzi do ręcznego wytwarzania dzianin do
grubości surowca?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

5.

SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawdziwa.

5.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

7.

Jeżeli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8.

Na rozwiązanie testu masz 60 min.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

–

instrukcja,

–

zestaw zadań testowych,

–

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Podstawowym elementem dzianiny jest

a)

rządek.

b)

kolumienka.

c)

oczko.

d)

łańcuszek.

2. Rządek oczek stanowią oczka

a) położone jedne nad drugimi.

b) położone jedne obok drugich.

c) położone naprzeciw siebie.

d) krzyżujące się ze sobą.

3. Raport splotu jest to

a) najmniejsza liczba oczek w rządku lub kolumience, po której powtarza się porządek

łączenia oczek.

b) największa liczba oczek w rządku lub kolumience, po której powtarza się porządek

łączenia oczek.

c) jednakowa liczba oczek w rządku lub kolumience, po której powtarza się porządek

łączenia oczek.

d) najmniejsza liczba oczek w rządku i największa liczba oczek w kolumience, po

której powtarza się porządek łączenia oczek.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

4. Przy użyciu drutów wykonać można splot

a) dwuprawy.

b) półsłupek.

c) słupek.

d) interlok.

5. Rozciągliwość dzianiny jest to

a) pozostawanie w stanie rozciągniętym po ustaniu sił rozciągających.

b) zdolność do wydłużania się dzianiny pod wpływem wilgoci.
c) zdolność powrotu rozciąganej dzianiny do pierwotnego kształtu i wymiarów po

ustaniu sił rozciągających.

d) zdolność do wydłużania się dzianiny w wyniku jej rozciągania.

6. Wykonując dzianinę sposobem ręcznym przy użyciu szydełka wykonasz między innymi

splot

a) prawolewy.

b) słupek.

c) lewoprawy.

d) dwuprawy.

7. Zjawisko tworzenia się na powierzchni dzianiny pęczków powstających przez splątanie

ze sobą włókien nazywamy

a) kurczliwością.

b) pillingiem.

c) higroskopijnością.

d) elastycznością.

8. Dzianina kolumienkowa jest to dzianina:

a) w której kolejne oczka są formowane wzdłuż kolumienek z jednego lub kilku

układów nitek ułożonych równolegle obok siebie.

b) wykonana splotem lewoprawym.

c) w której kolejne oczka są formowane z jednej lub wielu nitek wzdłuż rządków.

d) wykonana splotem dwulewym.

9. Rysunek przedstawia splot

a) dwulewy.

b) dwuprawy.

c) lewoprawy.

d) łańcuszek.

10. Dzianina pokazana na rysunku jest wykonana splotem

a) słupkami.

b) dwuprawym.

c) półsłupkami.

d) lewoprawym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

11. Lecenie oczek w dzianinie rządkowej występuje

a) wzdłuż rządków.

b) wzdłuż kolumienek.

c) wzdłuż rządków i kolumienek.

d) bardzo rzadko.

12. Higroskopijność dzianiny jest to

a) zdolność pochłaniania przez dzianinę określonej ilości wody.

b) odporność na wilgoć.

c) zdolność oddawania pochłoniętej ilości wody.

d) zdolność odprowadzania potu ze skóry użytkownika.

13. Wyrób włókienniczy wytworzony splotem dwulewym to

a)

dzianina kolumienkowa.

b)

tkanina pojedyncza.

c)

dzianina rządkowa.

d)

tkanina podwójna.

14. Oznaczenie literowe Dp określa splot dziewiarski

a)

dżersejowy.

b)

interlokowy.

c)

dwuprawy.

d)

dobierany.

15. Prawa i lewa strona różni się w dzianinie wykonanej splotem

a) lewoprawym.

b) dwulewym.

c) dwuprawym.

d) interlokowym.

16. Dzianiny ściągaczowe to dzianiny wykonane splotem

a) interlokowym.

b) dwulewym.

c) dwuprawym.

d) lewoprawym.

17. Przedstawiona próbka wykonana jest splotem

a) słupek.

b) łańcuszek.

c) półsłupek.

d) słupek ścisły.

18. Rysunek przedstawia splot

a) lewoprawy.

b) dwuprawy.

c) dwulewy.

d) interlokowy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

19. Dzianina, w której w stanie nierozciągniętym, po obu stronach widoczne są tylko oczka

prawe wykonana jest splotem
a) dwuprawym.

b) dwulewym.

c) trykot.

d) lewoprawym.

20. Sploty wielobarwne powstają między innymi w wyniku

a) nabierania dodatkowych oczek.

b) przekładania oczek.

c) przesunięcia oczek względem siebie.

d) wprowadzenia dodatkowej nitki do splotu podstawowego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Wykonywanie ręczne dzianin

Zakreśl poprawną odpowiedź

.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

7. LITERATURA

1.

Dziamara H.: Dziewiarstwo maszynowo-ręczne. Technologia dla ZSZ, WSiP, Warszawa
1987

2.

Korliński W.: Podstawy dziewiarstwa. WNT, Warszawa

3.

Kornobis E. (red.): Laboratorium podstaw dziewiarstwa. Politechnika Łódzka, Łódź 1997

4.

Kowalczyk K.: Konfekcjonowanie dzianin. Część 2. WSiP

5.

Stajniak K.: Technologia dziewiarstwa – maszyny szydełkujące, Wrocławska Drukarnia
Dziełowa

6.

Turek K.: Pracownia materiałoznawstwa odzieżowego, WSiP 1999

7.

Turnau I.: Historia dziewiarstwa europejskiego do początku XIX wieku. Zakład
Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław [etc]

Czasopisma specjalistyczne:

−

Anna,

−

Igłą i nitką.