1

2

Technika na 

jesienne dni

J

 

Zgnieć kartkę papieru 

kserograficznego 

i mocno ją ściśnij.

J

 

Przygotuj 

pojemniczek z wodą 

i barwnik do ciast - 

umieść kulkę i powoli 

otwieraj oraz rozciągaj 
kartkę w wodzie.

J

 

Przytnij kartki, aby 

powstały karteczki, 
ruchome figurki 

i wszystko to, co dyktuje 

Ci wyobraźnia.

J

 

Aby osiągnąć różne 

odcienie, rozrzuć kilka 

kropli barwników 
o innych tonach 
barwnych.

Trójwymiarowe 

figurki 

Wykonane z rurek 

i pudełek z grubego, 
przezroczystego 
plastiku, służące 

do przechowywania 
i eksponowania liści, 

którymi obdarowuje 

nas jesień.

Zasłona

3

Zwykła, ale ogromna plansza, oznaczona na podłodze za 

pomocą kolorowej taśmy samoklejącej, będzie przestrzenią 

motywującą dzieci do poznawania i sprawdzania 
w praktyce - poprzez zabawę - 

podstawowych pojęć odnoszących 

się do przestrzeni. A pionki? 

Będą nimi same dzieci, którym na 

podkoszulkach odciśniesz głowy 
kotów i myszy. Powinny się 
przemieszczać precyzyjnymi 

ruchami - w rzędzie, w kolumnie 

i po przekątnej. W tej „żywej”, 

zbiorowej rozgrywce wystąpią 
dwie drużyny, każda składająca 
się z trzech graczy, którzy muszą 
powiedzieć, czy chcą być kotami, czy 

myszami. Każda drużyna, stosownie 

do swojej tury, umieści swoich graczy 

w polach. I oczywiście wygrywają ci, 

którzy utworzą ciągłą linię 

poziomą, pionową lub przekątną, 
trzymając się za biodra. Taka pozycja 

pozwoli im ocenić własne posunięcia 

pod względem poprawności oraz 

poddać je pod dyskusję jako sytuacje 

problematyczne, wspólnie szukając 

rozwiązania, wysuwając hipotezy, 

głośno omawiając plusy 

i minusy każdego ewentualnego 
posunięcia oraz planując strategie, 
dzięki którym utworzą linię ciągłą, a więc wygrają grę. 

Zabawa ta pozwala na jednoczesne łączenie tego, co 

przyjemne, z pożytecznym.

Gra w 

”

Kółko i krzyżyk”

na dużej przestrzeni

Kółko 

i krzyżyk 

z planszą

Plansza 

wykonana 

jest z tkaniny, 

a wewnątrz 

niej znajdują 

się pola 

wykonane 

z gumowej 

pianki. 

Pionki 

zaprojektuj 

według 

własnego 

uznania.

4

Kogo brakuje?

Poznanie kolegów i koleżanek, aby poczuć się częścią 

grupy, jest jednym z celów procesu adaptacyjnego. 

Wykorzystanie obrusa zaprezentowanego 

w poprzednim ćwiczeniu. 

1)

 Ustaw dzieci w kole, poproś, żeby zamknęły 

oczy, a sama zakryj jedno dziecko obrusem 

(prześcieradłem). Pozostałe muszą zgadnąć, 

o kogo chodzi: zgadywanki dotykowe lub na 

słuch (rozpoznawanie głosu po jego barwie).

2) „Złapany”:

 dysponowanie dużą 

przestrzenią. Nauczycielka, siedząc 

w kucki, przykrywa się obrusem, 

podczas gdy dzieci bawią się. 

Na hasło: „raz i dwa, teraz łapać 

będę ja” dzieci biegną, starając 
się jej umknąć. Nauczycielka łapie 
jedno dziecko, zawijając je obrusem. 

Zmieniaj osobę „łapiącego”.

Ocena

J

 

Początkowej sytuacji (diagnostyka grupowa 

i indywidualna) i postępów.

J

 

Konstrukcji, którą udało się zainstalować w sali, 

bazując na propozycji pedagogicznej i interwencji 
nauczycielskiej.

Kto szybciej maluje?

Materiały:

 pomalowane duże butle po wodzie mineralnej. 

Przytnij paski z pianki polietylenowej. Przyklej jeden kraniec do 

przykrywki butli, zaś drugi do wewnętrznej części. Gra się parami. 

Jeden z uczestników podtrzymuje butlę, a drugi odkręca przykrywkę 

i przemieszcza się do tyłu, usuwając pasek znajdujący się w środku.

5

Wprowadzenie

Opowiadanie legendy o Romulusie 

i Remusie - braciach bliźniakach, 

którym przypisuje się założenie 

Wiecznego Miasta.

Cele

J

 

Poznanie poszczególnych 

aspektów życia w Rzymie: rodzina, 

domus (dom), villa (wypoczynkowy 

dom na wsi).

J

 

Wzbudzanie 

zainteresowania 

rzymskim 
dziedzictwem 

zabytkowym: 

teatr, 

amfiteatr, cyrk, 
most, akwedukt, 

drogi i trakty 

rzymskie…

J

 

Poznanie kultury rzymskiej i życia 

w Rzymie: odzież (tunika i toga), 
język (łacina), monety (z miedzi 
i cyny), ustawodawstwo (prawo 
rzymskie), wojsko rzymskie (legiony 
i oddziały pomocnicze)…

J

 

Oglądanie fragmentów filmów 

o Rzymie, czytanie opowiadań, 
komiksów…

J

 

Obserwacja mapy Imperium 

Rzymskiego i jego zasięgu.

J

 

Poznanie głównych bóstw 

rzymskich.

J

 

Poznanie głównych cesarzy 

rzymskich: Juliusz Cezar, August, 
Neron, Trajan, Hadrian, Konstanty…

Punkt wyjścia

Dekorowanie sali lub przestrzeni, 
na których będziesz przedstawiać 

temat: akwedukt z Segowii, teatr 

romański Merida, drogi rzymskie…

Warsztat 1

Aby zacząć jednostkę 

dydaktyczną, możesz wykonać 

trakt rzymski (jako wstępne 

nadawanie klimatu). 

W ten sposób dzieci będą 

odkrywać rozległą sieć 
dróg, jaką stworzyli 

Rzymianie. Przy okazji 

możesz wspomnieć 

o przydatności dróg, o osobach 

i towarach, które nimi krążyły 

etc. Jeśli dysponujesz 

wystarczającą przestrzenią w sali, 

to zbudujcie tę drogę w sali; 

w przeciwnym razie skorzystaj 

ze wspólnych przestrzeni lub 

korytarza. Potrzebne Ci będą 

jedynie farby i papier mache 

do wykonania kamieni.

Warsztat 2

Przykład przebrania: tuniki 

i togi możesz zrobić ze skrawków 

tanich materiałów (peleryny 

z licznymi fałdami i dużym 

rozszerzeniem); 

następnie wykonaj 

mundury straży 
pretoriańskiej… 

Pomysł: z zielonej, cienkiej tekturki 
wytnij prostokąty. Jeden z boków 
będzie miał formę trójkąta; 
w przeciwnym boku zrób zgięcie 
i zszyj je do paska w rozmiarze 
dziecka. Wykonaj tyle prostokątów, 
żeby zapełnić nimi cały pas. 
Dzięki siatce umieszczonej poniżej 
i długiej koszulce uzyskasz strój 
autentycznych Rzymian. 
Tarczę można zrobić z brązowej, 
cienkiej tekturki, dodając części ze 
złotej lub srebrnej, cienkiej tekturki.

Warsztat 3

Wykonanie planu rzymskiego 
domu i jego pomieszczeń.

Warsztat 4

Na podstawie wiersza pt. 
„Klucze do Rzymu”:

To jest klucz do Rzymu, trzymaj.
W Rzymie jest pewna ulica.
Na tej ulicy jest pewien dom.
W domu jest dziedziniec.
Na dziedzińcu jest sala.
W sali jest sypialnia.
W sypialni jest pewna dama.
Obok damy jest stół.
Na stole stoi klatka.
W klatce znajduje się papuga.
Wyskoczyła papuga.
Wyskoczyła klatka.
Wyskoczyła dama.
Wyskoczyło łóżko.
Wyskoczyła sypialnia.
Wyskoczyła sala.
Wyskoczył dziedziniec.
Wyskoczył dom.
Wyskoczyła ulica.

I tutaj masz Rzym
z wszystkimi siedmioma kluczami.

Możemy wykorzystać wiersz do 
zabawy w kole. Po zapamiętaniu 
go dzieci utworzą koło i będą 
sobie podawać klucz - jedno 
drugiemu. Każdy maluch mówi 
jeden wers więcej. Kto się pomyli, 
opuszcza koło.

6

Warsztat 5

Badanie i odkrywanie ciekawostek 

i anegdot, które mogłyby wzbudzić 

zainteresowanie grupy.

J

 

Czy wiesz, że rzymskie posągi, 

które tu widzisz, były pomalowane 
na kolorowo?

J

 

Czy wiesz, że August bał się spać 

sam?

J

 

Czy wiesz, że Rzymianki w trosce 

o swoją skórę spały z maseczką na 

twarzy wykonaną z papki i oślego 
mleka?

J

 

Czy wiesz, że Rzymianie zatykali 

pojemniczki korkami?

J

 

Czy wiesz, że Kaligula mianował 

konsulem swojego konia?

J

 

Czy wiesz, że jednym z ulubionych 

zwierząt Cezara była żyrafa?

J

 

Czy wiesz, że dla Rzymian jemioła 

była symbolem pokoju?

J

 

Czy wiesz, że Rzymianie używali 

sztucznych zębów z kości 

słoniowej i wielu z nich 

pieczołowicie dbało o swoje zęby?

J

 

Czy wiesz, że Rzymianie bardzo 

dbali o czystość i higienę osobistą 

i mieli w zwyczaju kąpać się 

i perfumować prawie tak jak my?  

Warsztat 6

J

 

Rozpoznawanie i nauka 

niektórych rzymskich liczb.

Projekt pracy

1) Propozycja edukacyjna

Pytania, od których możemy wyjść, 
aby sprawdzić wcześniej zdobytą 
przez dzieci wiedzę i zorientować się, 
czego jeszcze i w jaki sposób 
chciałyby dowiedzieć się o Rzymie 

i jego mieszkańcach:

J

 

Jak wyglądało ognisko domowe 

rzymskich obywateli? Czy 

domus

 

był taki sam jak nasze domy?

J

 

Jak wyglądały wyścigi konne, 

które urządzali Rzymianie? 

Czy wiecie, kto to jest woźnica 

(auriga)? Myślicie, że Rzymianie 

używali sideł podobnych do 

naszych?

J

 

Czy wiecie, że współcześnie 

Cyceronem nazywamy osobę, 
która bardzo ładnie mówi?

J

 

Kto to byli gladiatorzy?

J

 

Jakie stroje nosili Rzymianie?

J

 

Dlaczego Rzym był tak potężny? 

J

 

Czy wiecie, że Rzym 

uważany był za „stolicę świata”?

2) Ćwiczenia do przeprowadzenia

 

propozycji edukacyjnej

J

 

Poznanie najbardziej 

charakterystycznego słownictwa 
odnoszącego się do cywilizacji 
rzymskiej.

J

 

Rysowanie różnego rodzaju 

zabytków i budowli rzymskich oraz 
wyjaśnienie ich roli.

J

 

Stworzenie garderoby, jakiej 

używali Rzymianie.

J

 

Dokonanie klasyfikacji sprzętów 

i elementów, w które wyposażony 
był 

domus

, po zapoznaniu się z jego 

pomieszczeniami.

J

 

Poznanie znaczenia łaciny jako 

języka komunikacji i pierwowzoru 
języków: hiszpańskiego, 
galicyjskiego, katalońskiego...

J

 

Zabawa: jesteśmy gladiatorami. 

3) Zamknięcie propozycji 
edukacyjnej

J

 

Zebranie wszystkich informacji 

i materiałów, w tym prac dzieci 
z grupy i wkładu rodzin, 
w segregatorze zatytułowanym 
„Rzym - miasto siedmiu wzgórz”.

J

 

Zamieniamy się w Rzymian. 

Każde dziecko zadecyduje, czy 
chce być częścią wojska rzymskiego, 
pozostać w 

domusie

, być 

gladiatorem, woźnicą (auriga), 
senatorem, Cyceronem…

7

8

Krok po kroku

1)

 Wytnij paski 

o szerokości 2 cm 

i o dowolnej 

długości, a następnie 

przygotuj kłębek. 

Jeśli przytniesz paski 

tak, jak to widać na 

zdjęciu, uzyskasz 

większą długość 

bez konieczności 
dodawania zbyt 

dużej ich ilości.

2)

 Na stole umieść 

trzy przylegające 

krzesła, odwrócone 

do góry nogami, 
i wykorzystaj tylko 

przednie nogi. 

Zacznij wiązać, na 

każdej nodze robiąc 
odwrócone „e”.

3)

 Ponownie 

przejdź do paska, 
przesuwając go 

z przodu, aż do 

początkowego krańca.  

4)

 Zacznij od 

ostatniego, wyciągając 

do tyłu powyżej 

kokardki oczko 

po oczku.

Powtórz od jednego 

krańca do drugiego. 
Tkanie będzie 

postępować 

z tyłu krzeseł.

Po uzyskaniu 

zaplanowanej 

wielkości 
zamknij trykoty, 
przekładając 

pasek tkaniny 
i nawlekając 
każde oczko, a tym 
samym usuwając ją 

z każdej nogi.

9

10

Oce

na d

iagn

ost

yczn

a s

pr

awn

ośc

i fi

zycznej - poz

iom początko

wy

Treśc

i d

o wy

pr

aco

wa

ni

a i poz

iomy ich wyko

na

ni

a

Skok

i

 

(W

aria

nty z obydwoma noga

m

i, z bardziej wprawioną nogą, z m

niej wprawioną nogą.)

J

 Skoki z wysokości

- Z trzech złożonych materacy

.

- Ze stepera. - Z krzesełka lub stepera z dwoma podstawa

m

i.

J

 Skoki w g

órę

- Lina na wysokości podłogi

.

- Lina na wysokości 10 cm od podłogi

.

- Lina na wysokości 20 cm od podłogi

.

J

 Skoki w da

l

- Z jednej lin

ii do drugiej w odległości 10 cm

.

- Tak sa

mo w odległości 20 cm

.

- Tak sa

mo w odległości 30 cm

.

Ćwicze

ni

a równ

ow

ażne

J

 

Po

m

ię

dz

y 

dw

om

a 

la

sk

am

i u

m

ie

sz

cz

on

ym

i w

 n

ie

w

ie

lk

ie

j o

dl

eg

ło

śc

i o

d 

siebie (podłużn

ie)

.

J

 

Podłużn

ie na steperze

.

J

 

Na ławce gim

nastycznej

, steperze z dwoma podstawa

m

i lub podobn

ie

.

Ćwicze

ni

a n

a czwo

raka

ch

 

(przem

ieszcza

jac się i bez przem

ieszcza

nia

).

J

 

Pieski idą na spacerek - n

isko na czworakach

.

J

 

Koci grzbiet - wysoko na czworakach

.

J

 

Kra

by - tułów odwrócony do góry

.

J

 

Kot ze zła

ma

ną nogą (jedna noga un

iesiona do góry)

.

J

 

Taczka - stopy oparte o krzesełko lub ścia

nę.

Prze

mi

eszcza

ni

e s

ię

J

 

Do przodu.

J

 

Do tyłu.

J

 

Bokiem

.

J

 

Małe skoki

, ga

lop

.

Pełza

ni

e

J

 

Pon

iżej dużego krzesła.

J

 

Pon

iżej liny ustawionej na wysokości 20 cm od podłogi

.

J

 

Pon

iżej krzesełka.

 

Ws

pin

ani

e s

ię

J

 

Odwrócen

i pleca

m

i.

J

 

Przytwierdzona lina.

J

 

Ruchoma lina.

Rzu

ty

J

 

W stronę ścia

ny z różnych odległości

.

J

 

Do wiaderka z różnych odległości

.

J

 

Do góry

.

J

 

Obydwiema ręka

m

i, sprawn

iejszą ręką, m

niej sprawną ręką.

J

 

Odbija

jąc, tocząc lub rzuca

jąc w powietrze

.

Odb

ie

ra

ni

e

J

 

Piłki

, która się odbiła.

J

 

Piłki

, która się toczy

.

J

 

Piłki

, która leci z góry

.

J

 

O

by

dw

ie

m

a 

rę

ko

m

a,

 s

pr

aw

ni

ej

sz

ą 

rę

ką

, 

m

niej sprawną ręką.