1

Dyplomacja gospodarcza w Polsce w świetle

doświadczeń krajów Unii Europejskiej

I.

Dyplomacja – pojęcie i główne elementy

II.

Gospodarcze podłoże nowoczesnej dyplomacji

III. Nowe podmioty nowoczesnej dyplomacji

IV. Dyplomacja gospodarcza – istota, narzędzia i formy

V.

Organizacja dyplomacji gospodarczej

VI. Polski model dyplomacji gospodarczej

VII. Modele dyplomacji gospodarczej w wybranych

krajach UE

VIII.Podsumowanie i wnioski

Prof. UEK E. Molendowski

Prof. UEK E. Molendowski

2

I. Dyplomacja – pojęcie

i główne elementy

1. Pojęcie dyplomacji



Dyplomacja definiowana jest jako instrument polityki prowadzonej przez

państwo służący rozwiązywaniu problemów pojawiających się w stosunkach z

innymi państwami. (B. Grzeloński, Dyplomacja Polska w XX wieku, SGH

Warszawa 2007).



Działalność państwa dotycząca jego oficjalnych stosunków z innymi

państwami, a zmierza do realizacji celów, jakie stawiają sobie kierownicze

organy władzy państwowej, a za jej pośrednictwem - klasy i grupy społeczne,
których interesy i poglądy są dla tych organów miarodajne. (S.E. Nahlik,
Narodziny nowożytnej dyplomacji, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków

1971).

Cele te odzwierciedlają się w zagranicznej polityce państwa, a dyplomacja

jest orężem tej polityki. Postępująca demokratyzacja stosunków

międzynarodowych doprowadziła jednak do sytuacji, w której dyplomacja

dotyczy zarządzania relacjami między państwami, a także między państwami i

innymi aktorami. (R.P. Barston, Modern Diplomacy, Longmans, London 2006).

Prof. UEK E. Molendowski

3

I. Dyplomacja – pojęcie

i główne elementy

2. Elementy dyplomacji:



Uznawany międzynarodowo system zasad (Konwencja Wiedeńska z 1961

r.), definiujący, kto jest legalnym uczestnikiem, jakie są prawa i obowiązki

uczestników;


Międzynarodowo podzielane wartości i tożsamość uwieczniona przez

podobne metody rekrutacji i procedury socjalizacyjne w ministerstwach spraw

zagranicznych;


Wspólny profesjonalny język;



Ogólnie podzielane normy i zasady (wzajemne uznawanie agentów

dyplomatycznych, immunitet);


Międzynarodowo uznawane metody pracy i standardowe procedury

operacyjne.

Prof. UEK E. Molendowski

4

II. Gospodarcze podłoże

nowoczesnej dyplomacji

1. Gruntowne zmiany, jakie zaszły w ostatnich

dziesięcioleciach, przetworzyły cały zakres problemów, z jakimi

dyplomacja do niedawna miała do czynienia. Podłożem

dyplomacji stała się gospodarka światowa, a postępowanie w

stosunkach międzynarodowych zawisło od interesów

gospodarczych.

2. Za moment, w którym sprawy gospodarcze stały się

przedmiotem zabiegów dyplomatycznych uważany jest

rok 1453. Centrum rozwoju dyplomacji przeniosło się wówczas

do Wenecji, Florencji, Mediolanu, a pierwszoplanowym celem

działania dyplomatów było zawieranie umów gospodarczych.

Prof. UEK E. Molendowski

5

II. Gospodarcze podłoże

nowoczesnej dyplomacji

3. Punktem przełomowym był okres 1890-1900: USA

pierwszy raz angażują się w sprawy poza kontynentem

(dostęp handlowy do rynku chińskiego). Od tej pory

większość konfliktów i traktatów miała podłoże gospodarcze

(konflikt marokański 1904-1905, wojna rosyjsko-japońska

1904-1905).

4. Druga połowa XX wieku: to rozwój globalnych

związków gospodarczo-politycznych (likwidacja systemu

kolonialnego, powstanie nowych suwerennych państw).

Prof. UEK E. Molendowski

6

II. Gospodarcze podłoże

nowoczesnej dyplomacji

5. Proces ekonomizacji polityki zagranicznej

i dyplomacji:
•

Ogromna większość spraw, którymi zajmuje się

obecnie dyplomacja światowa dotyczy stosunków i

interesów gospodarczych
•

Decyzje o nawiązaniu stosunków gospodarczych z

zagranicą w większym stopniu zależą od przedsiębiorstw,

korporacji, organizacji (nie od organów władzy).
•

Rola państwa nie słabnie, ale ulega

przewartościowaniu.

Prof. UEK E. Molendowski

7

III. Nowe podmioty nowoczesnej

dyplomacji

1.Państwowość w dobie globalizacji:

• Umniejszenie roli państwa w tworzeniu dobrobytu - posiadanie
terytorium przestało być podstawą dobrobytu
• Globalizacja i rozwój ponadnarodowych procesów
gospodarczych
• Apaństwowość rynku finansowego
• Rozwój technologii informacyjnej (informacja niematerialnym
źródłem bogactwa)
• Ewolucja państwa: od modelu opiekuńczego do modelu
konkurencyjnego
• Państwo nie jest już absolutnym źródłem władzy.

Prof. UEK E. Molendowski

8

III. Nowe podmioty nowoczesnej

dyplomacji

2. Podmioty regionalne

•

Wzrost znaczenia i autonomii władz regionalnych

•

Organizowanie się regionów w grupy wpływu ponad granicami
państw, by stać się nowymi uczestnikami gry dyplomatycznej

•

Otwarcie własnych ministerstw spraw zagranicznych przez
niektóre amerykańskie stany, które mogą utrzymywać kontakty z
innymi krajami, często z pominięciem Waszyngtonu.

Prof. UEK E. Molendowski

9

III. Nowe podmioty nowoczesnej

dyplomacji

3.

Gracze ponadnarodowi nowymi uczestnikami
dyplomacji:

•

Wśród nich największą rolę odgrywa UE jako autonomiczny
podmiot globalnej dyplomacji w ramach I filaru (polityka
handlowa, makroekonomiczna, ochrona środowiska)

•

Dysponując korpusem dyplomatycznym, UE uzyskała odrębny
międzynarodowy status prawny

Prof. UEK E. Molendowski

10

III. Nowe podmioty nowoczesnej

dyplomacji

4. Aktorzy ponadpaństwowi :

•

Firmy i organizacje pozarządowe

•

Dyplomacja na styku państwo-firma

•

Dyplomacja między przedsiębiorstwami

•

Uczestnictwo organizacji pozarządowych w dyplomacji nie jest
równomierne

•

Duża rola NGO w sprawach dot. ochrony środowiska i pokoju
(tam gdzie państwa chcą uniknąć oficjalnej interwencji).

Prof. UEK E. Molendowski

11

III. Nowe podmioty nowoczesnej

dyplomacji

5. Zwiększona autonomia organizacji

międzynarodowych:

•

Dążenie ONZ do osiągnięcia autonomii dyplomatycznej
(Boutros Ghali, Kofi Annan)

•

Bliska współpraca ONZ z organizacjami międzynarodowymi i
prywatnymi przedsiębiorstwami

•

Tworzenie związków partnerskich w obszarach, z których
wycofało się państwo.

Prof. UEK E. Molendowski

12

III. Nowe podmioty nowoczesnej

dyplomacji

6. Dyplomacja międzynarodowych organizacji

pozarządowych i transnarodowych korporacji:

•

Międzynarodowe organizacje pozarządowe i transnarodowe
korporacje występujące współcześnie obok państw w roli
równorzędnych aktorów międzynarodowej sceny gospodarczej
reprezentują odmienne, często rozbieżne interesy

•

Wykształciły one różne środki i narzędzia dyplomatyczne do
osiągnięcia założonych przez siebie celów gospodarczych.

Prof. UEK E. Molendowski

2009

13

IV. Dyplomacja gospodarcza

– istota, narzędzia i formy

1. Definicja dyplomacji gospodarczej

Dyplomację gospodarczą należy definiować, jako realizację przez

przedstawicieli państwa - profesjonalnych dyplomatów

gospodarczych - działań zmierzających do podniesienia pozycji

międzynarodowej państwa poprzez szeroko rozumianą promocję:

•

interesów gospodarczych kraju jako całości oraz

•

partykularnych interesów poszczególnych jego podmiotów

(E. Molendowski, W. Polan).

Prof. UEK E. Molendowski

14

IV. Dyplomacja gospodarcza

– istota, narzędzia i formy

Dyplomacja gospodarcza



Korzysta z nieformalnych negocjacji i kooperacji, tzw. miękki

typ regulacji (np. kodeksy dobrych praktyk) oraz z kreowania i

wdrażania obligatoryjnych reguł i reżimów prawnych.



D.G. to aktywny składnik zintegrowanej działalności

dyplomatycznej, w której zacierają się linie podziału między

sferami funkcjonalnymi (np. sferą konsularną, kultury i handlu)



Dyplomata gospodarczy musi być

po trosze ekonomistą, handlowcem,

prawnikiem, analitykiem, negocjatorem

oraz politykiem.

1. Definicja dyplomacji gospodarczej (c.d.)

Prof. UEK E. Molendowski

15

2. Dyplomacja gospodarcza i interes narodowy



Bezpieczeństwo i dobrobyt to dwa podstawowe cele

polityki zagranicznej większości państw



Szczególne miejsce zajmują w dyplomacji Stanów

Zjednoczonych



Stosunki polityczne wykazują tendencję

do błyskawicznych zwrotów, relacje

biznesowe wydają się stabilniejsze



„Kiedy dobra i usługi przekraczają granice,

nie czynią tego armie”.

IV. Dyplomacja gospodarcza

– istota, narzędzia i formy

Prof. UEK E. Molendowski

16

IV. Dyplomacja gospodarcza

– istota, narzędzia i formy

2. Dyplomacja gospodarcza i interes narodowy

Dyplomacja gospodarcza jest jednym z podstawowych narzędzi,

pozwalających na budowanie silnej pozycji państwa w świecie, gdyż

angażuje we wspólne działania służby zagraniczne administracji

państwowej oraz środowisko biznesu.

Przykład USA:

• Od ponad 50 lat, niezależnie od politycznych i gospodarczych cykli,

amerykańska polityka i dyplomacja dążą do intensyfikacji

międzynarodowego handlu i wzrostu poziomu inwestycji.
• Globalny rozwój gospodarczy zależy od sukcesu działań

podejmowanych w tym zakresie.
• Motorem napędowym wzrostu jest handel.

Prof. UEK E. Molendowski

2009

17

IV. Dyplomacja gospodarcza

– istota, narzędzia i formy

3. Główne narzędzia dyplomacji gospodarczej



aktywność w międzynarodowych i regionalnych organizacjach

gospodarczych,



negocjacje i podpisywanie porozumień i umów handlowych, itp.



poszukiwanie partnerów zagranicznych dla firm krajowych,



promocja narodowych eksporterów



przyciąganie zagranicznych inwestycji

Prof. UEK E. Molendowski

2009

18

IV. Dyplomacja gospodarcza

– istota, narzędzia i formy

4. Formy dyplomacji gospodarczej



dyplomacja

ekonomiczna

(economic

diplomacy)



dyplomacja

handlowa

(commercial

diplomacy)

Prof. UEK E. Molendowski

2009

19

IV. Dyplomacja gospodarcza

– istota, narzędzia i formy

5. Dyplomacja ekonomiczna

Dyplomacja prowadzona przez MSZ i inne resorty odpowiedzialne za

międzynarodową politykę ekonomiczną.

Związana z realizacją takich założeń polityki ekonomicznej, jak np.

działalność przedstawicielstw i delegacji państwowych przy

międzynarodowych organizacjach, np. WTO, OECD, UE.

Dyplomaci ekonomiczni:

•

monitorują politykę ekonomiczną w innych krajach

•

składają raporty na temat polityki ekonomicznej krajów urzędowania

•

doradzają w zakresie kształtowania polityki gospodarczej swojego

rządu.

Prof. UEK E. Molendowski

20

IV. Dyplomacja gospodarcza

– istota, narzędzia i formy

6. Dyplomacja handlowa

Działalność misji dyplomatycznych i innych wyspecjalizowanych

agend rządowych, wspierająca krajowy sektor biznesu i finansów w ich
dążeniu do sukcesu rynkowego oraz wzrostu krajowego dochodu
narodowego i lepszej pozycji konkurencyjnej kraju

(G. R. Berridge, A. James,

A Dictionary of Diplomacy, Palgrave Publ., Hampshire, UK, 2001).

Dyplomacja handlowa to także:

•

promocja handlu

•

wspieranie napływu BIZ

•

informowanie o możliwościach eksportowych i inwestycjach za

granicą

•

organizowanie misji handlowych oraz imprez targowo-

wystawienniczych.

Prof. UEK E. Molendowski

21

IV. Dyplomacja gospodarcza

– istota, narzędzia i formy

Główne cele dyplomatów ekonomicznych:



wywieranie wpływu na międzynarodową politykę ekonomiczną

poprzez koordynację działalności ministerstw,



kształtowanie negocjacji,



manipulowanie współudziałem pozapaństwowych podmiotów

sceny międzynarodowej w realizacji obranej przez siebie
strategii.

7. Dyplomacja ekonomiczna a handlowa

Prof. UEK E. Molendowski

22

IV. Dyplomacja gospodarcza

– istota, narzędzia i formy

Główne zadania dyplomatów handlowych:



„otwieranie” zagranicznych rynków dla krajowych przedsiębiorstw



współudział w realizacji rządowych programów rozwoju
gospodarczego



promocja i informowanie o możliwościach rozwoju współpracy
gospodarczego



wspieranie napływu BIZ



interwencje na szczeblu administracji rządowej w interesie
krajowych firm i instytucji

7. Dyplomacja ekonomiczna a handlowa

Prof. UEK E. Molendowski

23

V. Organizacja dyplomacji

gospodarczej

1. Czynniki determinujące organizację dyplomacji

gospodarczej

Współcześnie każde państwo opracowuje własny system

organizacji dyplomacji gospodarczej, w tym zakres kompetencji

poszczególnych instytucji.



Kształt tego systemu zależy przede wszystkim od:

•

ustroju politycznego,

•

ogólnych założeń polityki zagranicznej,

•

poziomu rozwoju gospodarczego.



Instytucje uczestniczące w dyplomacji gospodarczej:

•

władze i urzędy państwowe;

•

służby zagraniczne (pion dyplomatyczno – polityczny, pion

ekonomiczno – handlowy, pion konsularny);

•

organizacje samorządu gospodarczego.

Prof. UEK E. Molendowski

24

V. Organizacja dyplomacji

gospodarczej

1. Czynniki determinujące organizację dyplomacji

gospodarczej (c.d.)

Struktury organizacyjne służby dyplomatyczno - konsularnej i

gospodarczej są zróżnicowane w poszczególnych krajach.

Obecnie w służbie zagranicznej państw występują:



odrębne placówki dyplomatyczno – konsularne i odrębne

placówki handlowe (np. Wielkiej Brytanii),



placówki, w których występują dwa piony: dyplomatyczno

– konsularny i ekonomiczno – handlowy (np. w Japonii).

Wybór formy organizacyjnej zależy od charakteru i stopnia

rozwoju stosunków, danego kraju z państwem

przyjmującym.

Prof. UEK E. Molendowski

25

V. Organizacja dyplomacji

gospodarczej

2. Malejąca rola MSZ jako głównego kanału kontaktów z innymi

państwami

Globalizacja wywiera silny wpływ na organizacyjny

i koncepcyjny model urzędu ds. zagranicznych:



Szczególnie widoczne w krajach Unii Europejskiej.



Podejmowanie decyzji w Europie ma duże

następstwa wewnętrzne



Wzrost roli głów państwa na scenie

dyplomatycznej



Premierzy obejmują rolę koordynatorów

decyzji podejmowanych przez międzynarodowe gremia



W UE maleje rola Rady ds. Ogólnych, złożonej z szefów MSZ a

rośnie znaczenie Rady Europejskiej (głowy państw i szefowie rządów).

Prof. UEK E. Molendowski

26

V. Organizacja dyplomacji

gospodarczej

2. Malejąca rola MSZ jako głównego kanału kontaktów z innymi

państwami



Pozostałe ministerstwa rozwijają własne oficjalne kontakty

międzynarodowe



Wpływ MSZ maleje o tyle o ile wzrasta autonomia innych

ministerstw branżowych



Restrykcje budżetowe i cięcia kadrowe w MSZ



Zarzuty braku efektywności MSZ i ograniczeń

wynikających z instytucjonalnej organizacji działań



Szersze wykorzystanie personelu lokalnego (np. do

prowadzenia spraw administracyjnych)

Prof. UEK E. Molendowski

27

V. Organizacja dyplomacji

gospodarczej

2. Malejąca rola MSZ jako głównego kanału kontaktów z innymi

państwami

W odpowiedzi na utratę wpływów MSZ:



poprawiają koordynację, aby nie oddawać międzynarodowych

dossier innym ministerstwom.



pragną utrzymać funkcję koordynatora w sprawach europejskich



kładą nacisk na sprawność zarządzania



deklarują przykładanie dużej uwagi do funkcji konsularnej.
Możliwość reorganizacji MSZ w przyszłości (zastąpienie MSZ

mniejszym, koordynacyjnym biurem spraw zagranicznych, pozwalając
na rozwój fachowych kompetencji w ramach ministerstw sektorowych,
o działalności nieograniczonej przez sformalizowane procedury).

Prof. UEK E. Molendowski

28

V. Organizacja dyplomacji

gospodarczej

3. Podstawowe funkcje pionów ekonomiczno –

handlowych ambasad



reprezentowanie interesów państwa wysyłającego w kraju

urzędowania w zakresie współpracy gospodarczej i wymiany
handlowej,



badanie sytuacji ekonomicznej kraju pobytu i składanie

sprawozdań z tego zakresu kompetentnym organom swojego kraju,



współdziałanie w przygotowaniu umów i porozumień o

współpracy gospodarczej i naukowo – technicznej,



propagowanie interesów gospodarczych własnego kraju,



wystawianie i wizowanie dokumentów,



opiniowanie transakcji handlowych.

Prof. UEK E. Molendowski

29

VI. Polski model dyplomacji

gospodarczej

1. Dyplomacja gospodarcza przed 1990 r

.

•

Zmiany w modelu gospodarczym po wojnie dotyczyły

wykształcenia się specyficznych organów i instytucji powołanych do

obsługi handlu zagranicznego

•

Nowy organ – biura radcy handlowego

•

Byli to najbliżsi współpracownicy ambasadorów i posłów, którzy

przygotowywali warunki ramowe dla powiązań traktatowych i

politycznych oraz organizowali rynki zbytu dla wytworów rodzimych

producentów

•

Przejęły zadania związane z obrotem gospodarczym wykonywany

dawniej przez urząd konsularny.

Prof. UEK E. Molendowski

30

VI. Polski model dyplomacji

gospodarczej

2. Reforma Biur Radców handlowych w 1999 r.



zmiana zasad i organizacji placówek ekonomiczno-handlowych za

granicą



przekształcenie biur radców handlowych w wydziały

ekonomiczno - handlowe działające w ramach przedstawicielstw

dyplomatycznych i urzędów konsularnych



Pod nadzorem Ministra Gospodarki działało 81 wydziałów

ekonomiczno-handlowych



MSZ podlegało 14 wydziałów (Bogota, Caracas, Panama, Lima,

Santiago, Hawana, Montevideo, Meksyk, Ułan-Bator, Phenian,

Wellington, Islamabad, Karaczi i Ho Chi Minh).

Prof. UEK E. Molendowski

31

VI. Polski model dyplomacji

gospodarczej

3. Zadania Wydziałów Ekonomiczno-Handlowych*



ochrona interesów gospodarczych RP za granicą



programowanie współpracy gospodarczej z państwem

przyjmującym



inicjowanie i udział w negocjowaniu umów i porozumień

gospodarczych



monitorowanie stanu realizacji przez państwo przyjmujące

zobowiązań wynikających z umów dwustronnych i wielostronnych oraz

jego współpracy z regionalnymi ugrupowaniami gospodarczymi



analizowanie polityki gospodarczej państwa przyjmującego, stanu i

perspektyw jego gospodarki oraz zmiana koniunktury gospodarczej,

głównie pod względem ich wpływu na współpracę gospodarczą z

Polską

*

Zarządzenie nr 1 Ministra Spraw Zagranicznych i Ministra Gospodarki z dnia

3 sierpnia 1999 r

.

Prof. UEK E. Molendowski

32

VI. Polski model dyplomacji

gospodarczej

3. Zadania Wydziałów Ekonomiczno-Handlowych (c.d.)



działanie na rzecz zapewnienia dostępu polskich towarów, usług i

kapitału do rynku państwa przyjmującego



analizowanie regulacji prawnych państwa przyjmującego

dotyczących problematyki gospodarczej, handlowej i finansowej, w

tym prawa celnego, dewizowego, podatkowego, inwestycji

zagranicznych, udzielania przedsiębiorcom pomocy publicznej oraz

informacji z zakresu ingerencji państwa w poszczególne sektory

gospodarki



promocja polskiej gospodarki, polskich towarów i firm



pomoc i wspieranie polskich eksporterów w państwie

przyjmującym , w tym zapewnienie informacji rynkowej i handlowej



pozyskiwanie inwestycji zagranicznych.

Prof. UEK E. Molendowski

33

VI. Polski model dyplomacji

gospodarczej

3. Zadania Wydziałów Ekonomiczno-Handlowych (c.d.)

Działania merytoryczne WEH ująć można w 4 bloki:



działalność promocyjna



obsługa merytoryczno-organizacyjna kontaktów i wizyt



działalność traktatowa



praca analityczno-informacyjna.

Prof. UEK E. Molendowski

VI. Polski model dyplomacji

gospodarczej

34

Podział Wydziału Ekonomiczno-

Handlowego

(1.05.2006 r.)

Wydział Ekonomiczny

Polityka gospodarcza

Kontakty międzyrządowe

Wydział Promocji

Handlu i Inwestycji

Wspieranie eksporterów i inwestycji

Współpraca z firmami

4. Nowy model dyplomacji gospodarczej (od 2006 r. )

Prof. UEK E. Molendowski

35

VI. Polski model dyplomacji

gospodarczej

4. Zadania dyplomacji ekonomicznej (w około 90

krajach)



identyfikacja, analiza i czasami współkształtowanie

zagranicznych czynników wpływających na podstawowe

interesy ekonomiczne kraju



bezpieczeństwo energetyczne kraju



kształtowanie licznych polityk unijnych (od polityki

handlowej, kwestie podatkowe, rolnictwo, ochrona środowiska

edukacja)



podpatrywanie za granicą rozwiązań systemowych



Misją dyplomacji ekonomicznej ma być dbanie o interes

narodowy i potrzeby Polski, a partnerami mają być instytucje

państwowe innych krajów

Prof. UEK E. Molendowski

36

VI. Polski model dyplomacji

gospodarczej

5. Zadania WPHiI (w około 40 krajach)



bezpośrednia obsługa firm polskich i zagranicznych

(obejmuje udzielanie informacji, doradztwo i pośrednictwo w

kontaktach)



organizacja i współudział w seminariach i targach



usuwanie barier i ułatwianie polskim towarom dostępu do

rynków zagranicznych



podejmowanie interwencji na rzecz polskich eksporterów

na szczeblu lokalnym, w urzędach celnych itp.



sygnalizowanie zagrożeń wynikających z nieuczciwej

konkurencji na rynku i w eksporcie do Polski i

przeciwdziałanie im

Prof. UEK E. Molendowski

37

VI. Polski model dyplomacji

gospodarczej

5. Zadania WPHiI (w około 40 krajach)



udzielanie polskim eksporterom specjalistycznych

informacji na temat warunków handlu w kraju urzędowania,

informacji celnej



tworzenie i udostępnianie polskim eksporterom baz danych

na temat potencjalnych partnerów handlowych



analiza możliwości lokowania towarów w wybranych

sektorach



upowszechnianie ofert firm polskich i kojarzenie podmiotów

gospodarczych



organizacja giełd kooperacyjnych dla polskich i

zagranicznych przedsiębiorstw.

Prof. UEK E. Molendowski

38

VI. Polski model dyplomacji

gospodarczej

5. Powołanie Polskiej Agencji Informacji i Inwestycji

Zagranicznych – jej główne zadania:



promocja polskiej gospodarki za granicą



rozwój sprzedaży na jednolitym roku europejskim i eksportu



wspieranie inwestycji zagranicznych w Polsce i polskich inwestycji za

granicą



udzielanie pomocy publicznej przedsiębiorcom ze środków krajowych oraz

funduszy UE na projekty zwiększające międzynarodową konkurencyjność
przedsiębiorstw, na inwestycje innowacyjne i tworzenie nowych miejsc pracy

Projekt utworzenia Agencji Promocji Polskiej Gospodarki
Instytucja ta miała podlegać merytorycznie Ministrowi

Gospodarki i zyskać prawo do tworzenia oddziałów/placówek

za granicą. Ma zająć miejsce PAIiIZ, lecz do tej pory nie

została utworzona.

Prof. UEK E. Molendowski

39

VI. Polski model dyplomacji

gospodarczej

6. Projekt utworzenia Agencji Promocji Polskiej

Gospodarki:



Instytucja ta miała podlegać merytorycznie Ministrowi

Gospodarki i zyskać prawo do tworzenia oddziałów/placówek za

granicą



Ma zająć miejsce PAIiIZ (do tej pory nie została utworzona)



Do głównych zadań placówek tej agencji będzie należało m. in.:

•

przekazywanie informacji o sposobach, możliwościach i barierach w prowadzeniu

działalności gospodarczej na rynku kraju urzędowania

•

ocena sytuacji gospodarczej pod względem możliwości zwiększania obecności

polskich przedsiębiorstw na danym rynku

•

analizowanie konkurencyjności polskich towarów i usług oraz opinii miejscowych

odbiorców i konsumentów o polskich towarach

•

umożliwianie kontaktów między partnerami handlowymi

•

informowanie o możliwościach udzielenia wsparcia finansowego na realizację

przedsięwzięć promocyjnych na rynku danego kraju.

Prof. UEK E. Molendowski

40

VII. Modele dyplomacji gospodarczej

w wybranych krajach UE

1. Austria

Biuro Radcy Handlowego Ambasady Austrii

-

Koordynacja merytoryczna, finansowa i kadrowa –

Austriacka Federalna Izba Gospodarcza

-

Pracownicy posiadają status dyplomatyczny

Prof. UEK E. Molendowski

41

VII. Modele dyplomacji gospodarczej

w wybranych krajach UE

2. Belgia

•

Zagraniczna polityka ekonomiczna należy do kompetencji

organizacji regionalnych: Export Vlaanderen we Flandrii,

Awex w Walonii i Departamentu Handlu Zagranicznego

Regionu Brukseli

•

Placówki te wybierają i wysyłają przedstawicieli

handlowych na stanowiska attaché handlowych w belgijskich

ambasadach

•

W Warszawie istnieją 3 belgijskie placówki, są to: Biuro

Ekonomiczne, Handlowe i Inwestora Zagranicznego Regionu

Brukseli-Stolicy przy Ambasadzie Królestwa Belgii w

Warszawie, Przedstawicielstwo Ekonomiczne i Handlowe

Regionu Walonii (Awex) oraz Biuro Poznańskie: Export

Vlaanderen.

Prof. UEK E. Molendowski

42

VII. Modele dyplomacji gospodarczej

w wybranych krajach UE

3. Dania

•

Do końca 1999 roku w ambasadach funkcjonowały

wydziały ekonomiczno-handlowe i biura handlowe

•

W grudnia 1999 roku utworzono Radę ds. Eksportu,

podległą bezpośrednio podsekretarzowi stanu w MSZ. Rada

ma swój wydzielony budżet oraz 400 przyznanych etatów

(100 w kraju i 300 za granicą)

•

Decyzje o obsadzie kadrowej placówek ekonomiczno-

handlowych podejmuje w całości MSZ, a na stanowiska

radców handlowych powoływani są zawodowi dyplomaci.

Prof. UEK E. Molendowski

43

VII. Modele dyplomacji gospodarczej

w wybranych krajach UE

4. Francja

•

Placówki ekonomiczne podlegają Dyrekcji Stosunków

Ekonomicznych z Zagranicą w Ministerstwie Gospodarki,

Finansów i Przemysłu

•

W przypadku krajów ważnych dla interesów gospodarczych

Francji, placówką kieruje minister-radca ds. ekonomicznych i

handlowych

•

Wydziały funkcjonują w strukturze ambasad, pracownicy

mają status dyplomatyczny i formalnie podlegają tylko

ambasadorom.

•

Główne zadania placówek to: dyplomacja gospodarcza,

promocja eksportu i inwestycji oraz analityka ekonomiczna

Prof. UEK E. Molendowski

44

VII. Modele dyplomacji gospodarczej

w wybranych krajach UE

5. Holandia



Zasady współpracy między Ministerstwami: Spraw

Zagranicznych oraz Gospodarki w zakresie zagranicznej

polityki gospodarczej i promocji gospodarczej reguluje

porozumienie z 2002 roku



Pracownicy służby cywilnej MG i MSZ zatrudniani są

wymiennie w obu ministerstwach i na placówkach



Pracownicy departamentów ekonomicznych ambasad mają

statut dyplomatyczny, kadrowo i finansowo podlegają MSZ, a

merytorycznie - MG i jego wyspecjalizowanym agencjom:

- EVD (Agencja Informacyjna Handlu Zagranicznego)

- CBIN (Agencja Inwestycji zagranicznych)

Prof. UEK E. Molendowski

45

VII. Modele dyplomacji gospodarczej

w wybranych krajach UE

6. Irlandia

•

Cele i zadania zagranicznych służb ekonomicznych tego kraju skupiają się

na dynamizacji eksportu. Cechują się wysokim stopniem współdziałania i

wymiany informacji między poszczególnymi instytucjami

•

Ambasady: pełnią funkcję wspierającą, działania o charakterze public

relations, prezentacje związane z gospodarką Irlandii, udzielanie odpowiedzi

na zapytania firm irlandzkich dotyczące możliwości eksportu na dany rynek

•

MSZ: działalność agencji BERD (Departament ds. Bilateralnych Stosunków

Gospodarczych)

•

Ministerstwa Przedsiębiorczości, Handlu i Rozwoju: działalność agencji

FORFAS, która jest organem doradczym ds. polityki handlowej, nauki,

technologii i innowacji, działalność agencji IDA (Agencja Rozwoju

Przemysłowego) odpowiedzialnej za ściąganie nowych inwestorów

zagranicznych, działalność EI (Enterprise Ireland – Irlandzka Rada Handlu i

Technologii) pomagającej firmom irlandzkim w zakresie rozwoju i zwiększania

eksportu.

Prof. UEK E. Molendowski

46

VII. Modele dyplomacji gospodarczej

w wybranych krajach UE

7. Niemcy

•

Niemieckie biura handlowe funkcjonują w strukturze ambasad,

podlegają MSZ, ale promocją eksportu zajmują się izby handlowe

•

W Polsce niemiecki system wspierania stosunków gospodarczych

opiera się na 3 filarach:



Niemiecka Agencja Handlu Zagranicznego



Polsko-Niemiecka Izba Przemysłowo-Handlowa (DPIHK)



Przedstawicielstwa dyplomatyczne (czyli ambasada oraz

konsulaty generalne Niemiec we Wrocławiu, Gdańsku i Krakowie)

Prof. UEK E. Molendowski

47

VII. Modele dyplomacji gospodarczej

w wybranych krajach UE

7. Portugalia

•

Zadania służb ekonomiczno-handlowych realizowane są przez

ICEP- Agencję Rządową ds. Inwestycji, Handlu i Turystyki

•

ICEP jest autonomiczny administracyjnie i finansowo, dysponuje

własnym majątkiem, działa pod nadzorem ministra gospodarki, który

mianuje kierowników na wniosek zarządu ICEP

•

Radcy i attaché są akredytowani przy portugalskich misjach

dyplomatycznych lub konsularnych wspólnym zarządzeniem szefów

resortów gospodarki i spraw zagranicznych

•

W praktyce przedstawicielstwa ICEP działają niezależnie i tylko

formalnie podlegają MSZ

Prof. UEK E. Molendowski

48

VII. Modele dyplomacji gospodarczej

w wybranych krajach UE

8. Wielka Brytania

•

Za promocję i wspieranie brytyjskiego eksportu odpowiedzialne

są: Ministerstwo Handlu i Przemysłu (DTI) oraz Ministerstwo Spraw

Zagranicznych (FCO), które w 1999 roku powołały wspólną

organizację British Trade International (BTI)

•

Obecnie funkcje BTI realizuje UK Trade Investments (UKTI),

która odpowiada nie tylko za promocję, ale też za to, aby

zagraniczne środowisko biznesu lokowało inwestycje w Wielkiej

Brytanii

•

UKTI działa poprzez sieć 2300 pracowników i doradców

zatrudnionych także w brytyjskich placówkach dyplomatycznych za

granicą.

Prof. UEK E. Molendowski

49

VII. Modele dyplomacji gospodarczej

w wybranych krajach UE

9. Węgry

•

W 1997 roku zintegrowano biura radców handlowych z systemem

placówek dyplomatyczno-konsularnych. Oznaczało to, że nadzór nad

nimi sprawowało MSZ. Powstało też 48 biur handlowych

odpowiedzialnych za promocję i obsługę przedsiębiorstw. Biura te

zostały włączone do Węgierskiej Agencji Rozwoju Inwestycji

i Handlu (ITDH), podlegającej Ministerstwu Gospodarki.

•

Powodowało to brak koordynacji działań w obu sferach stosunków

gospodarczych z zagranicą i dlatego w 2004 roku powrócono do

starego modelu sprzed 1997 roku, przez co dyplomacja gospodarcza

znalazła się ponownie w wyłącznej kompetencji Ministerstwa

Gospodarki.

Prof. UEK E. Molendowski

50

VII. Modele dyplomacji gospodarczej

w wybranych krajach UE

10. Czechy



W 1998 roku MSZ oraz Ministerstwo Przemysłu i Handlu zawarły

porozumienie w sprawie zabezpieczenia zagranicznej polityki

handlowej, handlu zagranicznego i wspierania eksportu.



Od tamtej pory zadania te pełnią wydziały ekonomiczno-

handlowe ambasad, jednak nadzór nad ich pracownikami pełni tylko

Ministerstwo Przemysłu i Handlu.

Prof. UEK E. Molendowski

VII. Modele dyplomacji gospodarczej

w wybranych krajach UE

KRAJ

MG

MSZ

Agencje

wyspecjalizowane

Czechy, Francja,

Hiszpania

+

-

-

Dania, Niemcy

-

+

-

Austria, Belgia,

Wielka Brytania,

Włochy

-

-

+

Finlandia, Irlandia,

Portugalia, Węgry

+

-

+

Szwecja

-

+

+

Holandia

+

+

+

11.Podporządkowanie placówek ekonomicznych

Prof. UEK E. Molendowski

52

VII. Modele dyplomacji gospodarczej

w wybranych krajach UE

11. Modele instytucjonalnej organizacji placówek

ekonomiczno-handlowych w krajach UE



Model, w którym wydziały ekonomiczno-handlowe podlegają

ministrowi gospodarki. Znajdują się w strukturze ambasad, a ich

pracownicy mają status dyplomatyczny. Głównym zadaniem jest

promocja eksportu i inwestycji (np.: Francja, Hiszpania, Holandia,

Węgry)



Model, który wyodrębnia wydziały handlowe zajmujące się

promocją eksportu i będące pod nadzorem resortów gospodarczych

(np.: Finlandia, Portugalia, Irlandia, Wielka Brytania)

Prof. UEK E. Molendowski

53

VII. Modele dyplomacji gospodarczej

w wybranych krajach UE

11. Modele instytucjonalnej organizacji placówek

ekonomiczno-handlowych w krajach UE



Model, w którym biura handlowe znajdują się w strukturze

ambasad i mają statut dyplomatyczny, ale są podporządkowane

innym organizacjom (np. w Austrii – koordynuje je Austriacka Izba

Gospodarcza, a w Belgii – organizacje regionalne)



Model, gdzie promocja eksportu odbywa się poza strukturami

ambasad (np. Włochy – za pośrednictwem Krajowego Instytutu

Handlu Zagranicznego)



Model, w którym wydziały ekonomiczne znajdują się w strukturze

ambasad i podlegają MSZ pod względem merytorycznym, kadrowym

i budżetowym (np. Niemcy, Dania, Szwecja)

Prof. UEK E. Molendowski

54

VII. Modele dyplomacji gospodarczej

w wybranych krajach UE

12. Podsumowanie i wnioski

•

Nie istnieją jednolite rozwiązania, a przyjęte modele uwzględniają

zarówno całkowite podporządkowanie MSZ, jak i resortom ds.

gospodarczych

•

Jedynie w 2 spośród wyżej wymienianych krajów (Dania, Niemcy)

dyplomacja gospodarcza opiera się na modelu instytucjonalnego

podporządkowania resortowi spraw zagranicznych

•

Najczęściej powtarzającym się schematem jest model mieszany

•

W ok. 80% przypadków promocję eksportu i inwestycji

za granicą nadzorują resorty gospodarcze, a prowadzą ją placówki

podporządkowane tym resortom i znajdujące się w strukturze

ambasad.

Prof. UEK E. Molendowski

55

VIII. Podsumowanie i wnioski

1.

Pojęcia „dyplomacja gospodarcza” i „ekonomizacja polityki zagranicznej”

pojawiły się w Polsce niedawno. Jak pokazuje powyższa analiza, wiążą się one
nierozerwalnie z faktem ewolucji, nie tylko znaczenia ale również praktyki, form
i

narzędzi dyplomacji i polityki zagranicznej;

2.

Tradycyjne, klasyczne podejście do dyplomacji, stawiające jej dziedzinę jako

wyłączną domenę MSZ wydaje się być już nieaktualne. W procesie globalizacji i
demokratyzacji współczesnych stosunków międzynarodowych wyłonili się
alternatywni aktorzy działalności dyplomatycznej, tak wewnątrz jak i w zewnętrznym
otoczeniu państwa, którzy działają zwykle niezależnie od zakresu kompetencyjnego
MSZ;

3.

Jak pokazuje praktyka, dyplomaci -

członkowie służby zagranicznej MSZ, to już

nie jedyni aktorzy nowoczesnej dyplomacji. Oprócz pracowników innych instytucji
i

działów administracji rządowej oraz organizacji samorządu gospodarczego, coraz

większą rolę na arenie działalności nowoczesnej dyplomacji gospodarczej odgrywają
także profesjonalni negocjatorzy i menedżerowie transnarodowych korporacji
i

międzynarodowych organizacji pozarządowych;

Prof. UEK E. Molendowski

56

VIII. Podsumowanie i wnioski

4. Wyodrębnienie się dyplomacji gospodarczej stanowi rezultat

postępującej ewolucji hierarchii celów polityki zagranicznej nowoczesnych

państw, z czysto politycznych (jak maksymalizacja siły, potęgi czy

obszaru wpływu) do celów promocji kulturalnej, turystycznej i, co

najbardziej widoczne w ostatnich latach, promocji gospodarczej. Coraz

więcej państw, postrzega własną potęgę w kategoriach ekonomicznych:

dochodu narodowego, wolumenu wymiany handlowej, czy bilansu

płatniczego;
5. Praktyka Amerykanów, Niemców, Francuzów i innych potwierdza, że

rola klasycznej dyplomacji w obecnych realiach maleje, staje się w dużej

mierze nawet anachronizmem. Rośnie zaś rola problematyki gospodarczej

w wizytach, rozmowach, kontaktach na różnych, w tym na najwyższych,

szczeblach. Sprawy stosunków gospodarczych, handlu i współpracy

inwestycyjnej, polityki finansowo-bankowej, polityki wielkich firm,

koncernów międzynarodowych organizacji i ugrupowań gospodarczych -

to już stały element rozmów i dyskusji dyplomatów i polityków.

Prof. UEK E. Molendowski

VIII. Podsumowanie i wnioski

5. Ewolucja modelu polskiej dyplomacji gospodarczej pozwala zauważyć,

że nikt w Polsce nie podważa potrzeby, a nawet konieczności

ekonomizacji służb dyplomatycznych. Wręcz przeciwnie, reformy

przeprowadzone na przełomie XX i XXI wieku, m.in. utworzenie

wydziałów ekonomiczno – handlowych oraz konstruktywna debata na

temat nowego modelu dyplomacji gospodarczej pozwalają sądzić, iż

Polska nie pozostaje wobec tego problemu bierna;
6. Zmiany wprowadzone w 2006 r. w Polsce, potwierdzają jednak

obawy, iż nie skorzystano tu z doświadczeń innych krajów, wyciągając

odpowiednie wnioski przy budowie własnej, instytucjonalno–prawnej bazy

dyplomacji gospodarczej.

57