dr Stanisław Umiński
Ośrodek Badań Integracji Europejskiej, Uniwersytet Gdańsk

Wykład przygotowany w ramach grantu Komisji Europejskiej:
Jean Monnet „The European Economic Integration – Electronic Platform”

Wybrane aspekty

integracji monetarnej

2

ZMIANY KURSU

WALUTOWEGO.

ZNACZENIE DLA

KONKURENCYJNOŚCI

Przy kursie 1USD = 3,5 PLN
jacht kosztuje 350.000 PLN =
100.000 USD

Przy zmianie kursu 1USD = 5 PLN jacht
kosztuje 350.000PLN = 70.000 USD

3

• Ekonomiczny

• Monetarny

• Zasadniczy cel UGW → ułatwienie inwestycji i

handlu

• UGW jako próba stabilizacji

• Integracja jako uzależnienie od partnerów

gospodarczych (uboczne efekty zjawisk krajowych
dla partnerów)

• Integracja jako ograniczenie możliwości:

– efektywnego kontrolowania narzędzi polityki

gospodarczej

– wpływania na realne wielkości gospodarcze

• Sposób na utratę autonomii → koordynacja

ASPEKTY UNII GOSP. I WALUTOWEJ

4

• UGW a suwerenność narodowa

• UGW w świetle teorii gier

- gry kooperatywne ↔ gry niekooperatywne

• Przyczyny ograniczonej koordynacji

- niepewne relacje między celami a polityką
- brak mechanizmu kompensowania kosztów
- reakcja szarych ludzi
- wysokie koszty koordynacji
- wysoki stopień skomplikowania i duża

liczba graczy

ASPEKTY UNII GOSP. I WALUTOWEJ

5

TRADYCYJNA TEORIA OBSZARÓW

WALUTOWYCH

1. Teoria Roberta Mundella
• doskonała wewnętrzna mobilność czynników

produkcji

• podobieństwo struktur produkcji - symetryczne

szoki gospodarcze

• wola polityczna

• niezbędne właściwe określenie obszaru

walutowego

6

SZOK NIESYMETRYCZNY

Obszar A

Obszar B

P

Q

Q

AD

AS

AS

AD

AD’

AD’

7

SZOK SYMETRYCZNY

Obszar A

Obszar B

Q

AD

AS

AD’

Q

AD

AS

AD’

Wniosek:
- w warunkach szoków symetrycznych → duża atrakcyjność
unii walutowej
- w warunkach szoków asymetrycznych → mniejsza
atrakcyjność unii walutowej

8

2. Ronald I. McKinnon
• stopień otwartości gospodarki
• dobra wymienne a dobra niewymienne

3. Kennen
• zdywersyfikowane struktury produkcji
• stabilność bilansu płatniczego
• problem gospodarek zbyt wyspecjalizowanych

TRADYCYJNA TEORIA OBSZARÓW

WALUTOWYCH

9

Krytyka teorii optymalnych obszarów walutowych (1)

Czy różnice między krajami są istotną przeszkodą dla

OCA?

– stanowisko Komisji Europejskiej („One market, one

money”): w UE mniejsze jest prawdopodobieństwo szoków
popytowych (intra industry trade), szoki asymetryczne stają
się symetryczne

– stanowisko Krugmana, integracja handlowa prowadzi do

koncentracji działalności gospodarczej → szoki popytowe są
bardziej asymetryczne

Stopień integracji ekonomicznej

S

topi

e

ń

z

ró

ż

ni

cow

ani

a

pr

odukc

ji

i

z

at

rudni

eni

a

Zdaniem Komisji

Europejskiej

Stopień integracji ekonomicznej

Zdaniem Krugmana

S

topi

e

ń

z

ró

ż

ni

cow

ani

a

pr

odukc

ji

i

z

at

rudni

eni

a

10

• Jaka jest efektywność kursów walutowych w

korygowaniu różnic między krajami

– dewaluacja tylko na krótko poprawia

konkurencyjność

– w dłuższych okresach czasowych polityki

dewaluacji oraz redukcji wydatków (absorpcji)
prowadzą do tego samego skutku

• Zalety/wady oddziaływania na gospodarkę

poprzez zmiany kursów walutowych

– czy zmiany kursów są stabilizatorem, czy

destabilizatorem gospodarki?

Krytyka teorii optymalnych obszarów walutowych (2)

11

„NOWE” TEORIE OPTYMALNYCH

OBSZARÓW WALUTOWYCH

Teorie lat 70-tych
• Problem inflacji - różnice stóp inflacji jako skutek

różnic rozwoju strukturalnego

• Problem zmienności realnego kursu walutowego

Nowe teorie
• Problem asymetryczności szoków gospodarczych

• Problem kosztów i korzyści włączenia do unii

walutowej

12

• Inflacja - porównywalne stopy inflacji, zbliżona podaż

pieniądza zmniejsza ryzyko wystąpienia ataków
spekulacyjnych na słabsze waluty

• Polityka fiskalna – zbliżone systemy fiskalne
• Ceny i płace – muszą być elastyczne, aby pozwolić

równoważyć skutki wzrostu inflacji w jednym kraju i
bezrobocia w drugim kraju bez potrzeby modyfikacji
kursu waluty

• Czynniki produkcji – podatne na zmiany w procesach

dostosowawczych

• Typ gospodarki – otwarta, zdywersyfikowana, małego

kraju

• Typ rynku – podobny, co eliminuje szoki asymetryczne

OPTYMALNY OBSZAR WALUTOWY

- PODSUMOWANIE

Ź

ródło: Strefa Euro – wyzwanie dla Polski, A. Z. Nowak, A. Stępniak, red., WWZ, Warszawa 2003

13

KOSZTY INTEGRACJI MONETARNEJ

• Utrata kursu walutowego jako narzędzia kształtowania

równowagi gospodarczej (zewnętrznej i wewnętrznej)

• W przypadku wystąpienia szoku ekonomicznego

niemożność przeciwdziałania przez zmiany nominalne
kursu waluty

• Konieczne zmiany realne w gospodarce

• Znaczenie integracji monetarnej dla regionów

• Krzywa Phillipsa (wzrost bezrobocia)

• Utrata senioratu (zyski z emisji pieniądza do

finansowania deficytu budżetowego)

• Problem wzrostu gospodarczego (kraj z wysoką

dynamiką PKB „cierpi” na rosnący deficyt handlowy,
potrzebowałby więc dewaluacji)

14

Krzywa Phillipsa

Inflacja

Bezrobocie

Kraj A

Kraj B

UGW

15

Inflacja

Bezrobocie

Krzywa Phillipsa w długim okresie

16

Różnice w funkcjonowaniu rynków pracy

• stopień scentralizowania rynków pracy (UK, Niemcy) →

różna reakcja na szok podażowy

• problem z dostosowaniem płac do szoków podażowych w

krajach z scentralizowanym systemem płac

• kraje z bardziej zdecentralizowanym systemem płac są

lepiej przygotowane na szok podażowy (relacja między
inflacją a bezrobociem)

• przy różnicach w funkcjonowaniu rynku pracy, nawet przy

jednakowym (symetrycznym) szoku płace i ceny mogą
rosnąć w różnym tempie w różnych krajach

• w przypadku braku dostosowań przez kursy walutowe,

skorygowanie efektów szoku może być kosztowne

Źródło: De Grauwe P., „Unia Walutowa”, PWE, Warszawa 2003

17

KORZYŚCI Z INTEGRACJI MONETARNEJ

• Ograniczenie ryzyka zmian kursu walutowego → prowadzi do

jednorazowego spadku stóp %

• Spadek ryzyka działalności gospodarczej → wzrost inwestycji
• Eliminacja kosztów konwersji walut (około 0,5% PKB), ale

strata dla banków (przynajmniej w krótkim okresie)

• Obniżenie poziomu rezerw dewizowych
• Efekt psychologiczny – dla obywateli
• „Teoretyczne” wyrównanie poziomu cen
• Wzrost przejrzystości cen
• Większy obszar walutowy – trudniejsza spekulacja
• Możliwość stworzenia bardziej konkurencyjnego rynku

finansowego

• Wzrost konkurencyjności UE

18

UGW WEDŁUG „MONETARYSTÓW”

I „EKONOMISTÓW”

Opcja

Sekwencja wydarzeń

Korzyści

Zagrożenia

M

on

eta

ry

ści

1. Stałe kursy walutowe

gwarantujące w krajach
zagrożonych wyższą
inflacją stabilizację cen

2. Ujednolicenie polityk

gospodarczych

Wpływ relatywnie
taniego importu na
stabilizację cen
krajowych

Spadek eksportu

Wzrost importu

Wzrost
bezrobocia

E

ko

no

m

i

ści

(k

ey

ne

si

ści)

1.Unia gospodarcza i

płynne kursy walutowe

2.Stałe kursy walutowe

Możliwość
dostosowań przy
pomocy płynnych
kursów walutowych

Utrzymanie
poziomu
zatrudnienia

Brak
mechanizmu
stabilizującego
ceny

Brak motywacji
dla stabilizacji
cen

19

Korzyści i koszty, prosty model

Stopień integracji gospodarczej
z obszarem walutowym

Korzyści z przystąpienia
do obszaru walutowego

Utrata równowagi gospodarczej kraju
przystępującego

Stopień integracji gospodarczej
z obszarem walutowym

Ź

ródło: Strefa Euro – wyzwanie dla Polski, A. Z. Nowak, A. Stępniak, red., WWZ, Warszawa 2003

20

Korzyści i koszty, prosty model

Handel jako % PKB

Korzyści, koszty
Pogląd monetarystów

Handel jako % PKB

Korzyści, koszty
Pogląd keynesistów

T

T

Ź

ródło: Strefa Euro – wyzwanie dla Polski, A. Z. Nowak, A. Stępniak, red., WWZ, Warszawa 2003