Spis treci
Wstp
9
Cz I. Obligacje
11
Rozdzia 1. Co to jest obligacja?
13
Definicja obligacji
13
Pojcia zwizane z obligacjami
14
Obligacje detaliczne i hurtowe
15
Dystrybucja obligacji
17
Kalendarz emisyjny
17
Prospekt informacyjny
18
List emisyjny
19
Rolowanie obligacji
20
Podatek od zysków kapitaowych
20
Rozdzia 2. Rodzaje obligacji
23
Podzia pod wzgldem emitenta
23
Obligacje skarbowe
23
Obligacje komunalne
24
Obligacje korporacyjne
25
Podzia pod wzgldem oprocentowania
26
O staym oprocentowaniu
26
O zmiennym oprocentowaniu
27
Indeksowane
28
Zerokuponowe
29
Inaczej naliczane oprocentowanie
30
CATALYST. ODKRYJ RYNEK OBLIGACJI
6
Obligacje zabezpieczone i niezabezpieczone
32
Obligacje zamienne na akcje
34
Wypata odsetek
35
Rozdzia 3. Cechy inwestycji w obligacje
39
Wielko inwestowanego kapitau
39
Czas trwania inwestycji
39
Osigane stopy zwrotu
40
Ryzyko inwestycyjne
40
Wpyw inflacji
42
Wpyw wysokoci stóp procentowych
43
Pynno inwestycji
43
Koszty obsugi inwestycji
44
Niezbdna wiedza i dowiadczenie
44
Wkad pracy i czasu
45
Rozdzia 4. Wady i zalety obligacji
47
Porównanie obligacji i akcji
47
Porównanie obligacji i lokaty bankowej
48
Bezsporne zalety
49
Oczywiste wady
50
Cz II. Rynek Catalyst
51
Rozdzia 5. Charakterystyka rynku Catalyst
53
Trzy lata istnienia rynku
53
Harmonogram sesji
54
Standard obligacji
57
Rodzaje zlece
58
Zasady obrotu
61
Rozdzia 6. Notowane walory
63
Obligacje Skarbu Pastwa
63
Obligacje komunalne
64
Obligacje spódzielcze
65
Obligacje korporacyjne
67
Listy zastawne
68
Spis treści
7
Rozdzia 7. Kupno i sprzeda obligacji
71
Arkusz zlece
71
Kurs obligacji a cena, jak pacimy
73
Tabele odsetkowe
74
Strategie inwestycyjne
75
Rozdzia 8. Autoryzacja obligacji
77
Autoryzacja przez Catalyst
77
Ratingi emitentów
78
Ratingi serii obligacji
80
Rozdzia 9. Obligacje spóek publicznych i niepublicznych
81
Obligacje spóek notowanych na rynku regulowanym
81
Obligacje spóek notowanych na New Connect
82
Obligacje niepubliczne
83
Rozdzia 10. Ryzyko inwestycji w obligacje korporacyjne
85
Ryzyko kredytowe
85
Ryzyko pynnoci
87
Rozdzia 11. Obowizki informacyjne emitentów
89
Obowizki informacyjne spóek publicznych
89
Obowizki informacyjne emitentów obligacji
91
Rozdzia 12. Podstawowe informacje dla emitentów
95
Metody emisji obligacji
95
Oferta publiczna lub prywatna
97
Zabezpieczenie obligatariuszy
97
Koszty emisji obligacji
98
Rozdzia 13. Catalyst Bond Congress
101
Cz III. Inne moliwoci obligacji
103
Rozdzia 14. Obligacje denominowane w walutach obcych
105
Euroobligacje
105
Ryzyko kursowe
106
Ratingi
107
Oszczdnoci podatkowe
107
CATALYST. ODKRYJ RYNEK OBLIGACJI
8
Rozdzia 15. Fundusze obligacji
109
Oferta Towarzystw Funduszy Inwestycyjnych
109
Rozdzia 16. Inwestycje emerytalne
113
Konto IKE-obligacje
113
Konto IKZE-obligacje
115
Samodzielne inwestycje emerytalne
117
Zakoczenie
121
Wykaz stron WWW powiconych obligacjom
123
Rozdzia 3.
Cechy inwestycji
w obligacje
Wielko inwestowanego kapitau
W przypadku obligacji nie ma praktycznie ogranicze, jeli chodzi
o maksymaln kwot inwestycji. Emisje obligacji skarbowych s tak
due, e kady inwestor otrzyma tyle obligacji, ile potrzebuje. Nato-
miast jest ograniczenie, jeli chodzi o minimaln inwestowan kwot.
Jest ni cena emisyjna jednej obligacji, przewanie równa cenie no-
minalnej o wartoci 100 z. Nie stosuje si w praktyce niszych cen
nominalnych, natomiast mona spotka wysze.
Czas trwania inwestycji
Obligacje traktowane s przez emitentów jako wieloletni instrument
finansowy. W praktyce nie stosuje si obligacji o krótszym terminie
zapadalnoci ni jeden rok. Dla krótszych okresów Skarb Pastwa
przewidzia bony skarbowe. Jednak, jak ju wiemy, nie musimy
trzyma obligacji do dnia wykupu. Obligacje oszczdnociowe zawsze
moemy przedoy do wczeniejszego wykupu. Równie obligacje
rynkowe mona sprzeda kadego dnia na giedzie. Naley tylko
pamita, e wczeniejsza sprzeda obligacji moe wiza si z cz-
ciow utrat ju osignitego zysku.
CATALYST. ODKRYJ RYNEK OBLIGACJI
40
Dobrze jest, gdy termin wykupu obligacji dopasujemy do naszych
planów yciowych. Osoba gromadzca kapita na kupno mieszkania
czy te samochodu moe kupi obligacje o odpowiednio dugim ter-
minie oraz z kapitalizacj odsetek, co dodatkowo powikszy jej zysk.
Osigane stopy zwrotu
Obligacje s traktowane jako bezpieczne instrumenty finansowe
i z tego powodu osigane stopy zwrotu nie s zbyt due. Najmniejsze
stopy zwrotu otrzymamy w przypadku obligacji skarbowych, szcze-
gólnie oszczdnociowych staoprocentowych. Bez uwzgldnienia
inflacji obligacje skarbowe mog da od 4% do 6% zysku rocznie.
Uwzgldniajc inflacj na poziomie 3%, otrzymamy roczny zysk z ta-
kich obligacji równy od 1% do 3%. W praktyce jest to wic czsto tylko
przechowanie gotówki, a nie zarabianie.
Lepsze efekty osigniemy, decydujc si na obligacje komunalne.
Moemy tu liczy na oprocentowanie od 5% do 8%. Jest to troch
lepszy wynik ni przy obligacjach skarbowych przy praktycznie takim
samym ryzyku. Pewnym utrudnieniem moe by jednak dotarcie
do emitenta obligacji.
Najwysze oprocentowanie oferuj emitenci korporacyjni. Jednak
s to obligacje najwyszego ryzyka. W ich przypadku sprawdza si za-
sada, e tam, gdzie jest ono najwiksze, emitenci oferuj najwysze
odsetki, aby zachci inwestorów do kupna. Na obligacjach korpora-
cyjnych mona osign od 8% do 14% zysku rocznie. Zdarzay si
przypadki obligacji oprocentowanych nawet na 17%. W tym przy-
padku waniejsza jest jednak zdolno emitenta do wypaty odsetek
i wykupu obligacji ni sama wysoko oprocentowania.
Ryzyko inwestycyjne
Obligacje s uznawane za bezpieczne instrumenty finansowe. Jed-
nak ta opinia nie zawsze jest prawdziwa. Wszystko zaley od tego,
w jakie obligacje inwestujemy. Poniewa obligacje to zaciganie dugu
Cechy inwestycji w obligacje
41
przez emitenta, który trzeba pó niej wykupi, podstawowe ryzyko
— zwane ryzykiem kredytowym — wie si z niedotrzymaniem
warunków.
Ryzyko kredytowe w zasadzie nie dotyczy obligacji skarbowych
i komunalnych, poniewa ich wypacalno, czyli zdolno do wy-
kupu obligacji, jest gwarantowana przez pastwo. Natomiast jest
gównym i realnym ryzykiem w przypadku obligacji korporacyjnych.
Z tego powodu nie powinnimy bra pod uwag tylko oferowanego
oprocentowania, ale przede wszystkim kondycj fundamentaln spó-
ki oferujcej obligacje. Lepiej, jeli emitentem obligacji jest spóka
giedowa, poniewa jako spóka publiczna musi ona podawa do pu-
blicznej wiadomoci informacje o wszelkich wanych wydarzeniach,
a take wyniki kwartalne, póroczne i roczne w postaci raportów
okresowych. Mamy wtedy bezporedni dostp do wyników spóki
i moemy samodzielnie oceni, czy bdzie ona w stanie wykupi obli-
gacje, gdy nadejdzie termin wykupu. Lepiej te, gdy obligacje s
notowane na rynku wtórnym, na przykad Catalyst, poniewa jeli
wystpi zagroenie wykupu, moemy je atwo sprzeda i wyj przed-
wczenie z inwestycji z mniejszym zyskiem.
W przypadku obligacji o staym oprocentowaniu i zerokuponowych
pojawia si ryzyko stopy procentowej. Dotyczy to obligacji w obrocie
na rynku wtórnym, gdy jej waciciel chce j sprzeda przed ter-
minem wykupu, natomiast obligacja ma ju ustalone oprocentowa-
nie. Wzrost stopy procentowej oznacza spadek ceny obligacji, nato-
miast spadek stopy wzrost jej ceny. Dlaczego tak si dzieje? Otó
wysza stopa procentowa oznacza oczekiwanie wyszego zysku z obli-
gacji. Aby osign ten wyszy zysk przy niezmienionym oprocen-
towaniu, obligacje musz by kupione taniej, czyli ich cena spada.
Z kolei obnika stopy procentowej prowadzi do oczekiwania mniej-
szego zysku z obligacji, czyli wzrostu jej ceny. Zjawisko to nie doty-
czy obligacji o zmiennym oprocentowaniu i indeksowanych, po-
niewa ich oprocentowanie uwzgldnia zmiany stóp procentowych
i inflacji.
CATALYST. ODKRYJ RYNEK OBLIGACJI
42
Zaleno ceny obligacji od stopy procentowej nie jest liniowa.
Przy niszych stopach cena zmienia si bardziej ni przy wyszych.
Obligacje o duszym terminie wykupu s bardziej naraone na
zmiany stóp procentowych. Obydwa te czynniki wpywaj na bie-
cy kurs obligacji na rynku.
Wpyw inflacji
Wysoko stóp procentowych jest dostosowywana przez Rad Polity-
ki Pieninej (RPP) do biecej i przewidywanej w przyszoci infla-
cji. Wysza inflacja oznacza wic wysze stopy procentowe i ocze-
kiwanie wikszego zysku z obligacji, aby zrekompensowa wpyw
inflacji. W ten sposób powstaje zaleno midzy inflacj a cenami
obligacji na rynku wtórnym. Wzrost inflacji oznacza spadek cen
obligacji notowanych na rynku wtórnym i odwrotnie — spadek infla-
cji to wzrost cen obligacji. Na rynku pierwotnym nowe serie obli-
gacji maj oprocentowanie dostosowywane do prognozowanej przy-
szej inflacji.
Aby zminimalizowa wpyw inflacji na zyski, wprowadzono ob-
ligacje o zmiennym oprocentowaniu i obligacje indeksowane. Obli-
gacje o staym oprocentowaniu i zerokuponowe takiej ochrony nie
maj. Wydawaoby si wic, e kupno obligacji odpornych na zmia-
ny inflacji jest dobrym rozwizaniem. Jest tak, ale tylko wtedy,
gdy bieca inflacja jest niska i spodziewamy si jej wzrostu. Na-
tomiast gdy bieca inflacja jest wysoka i spodziewamy si jej spadku,
lepsze s obligacje o staym oprocentowaniu. Spadek inflacji bdzie
powodowa systematyczny wzrost rentownoci takiej inwestycji,
poniewa faktyczny zysk obligatariusza to rónica midzy otrzy-
manymi odsetkami i spadkiem wartoci caego kapitau na skutek
inflacji.
Cechy inwestycji w obligacje
43
Wpyw wysokoci stóp procentowych
Poniewa stopy procentowe zmieniaj si podobnie jak inflacja,
mona przyj, e ich wpyw jest analogiczny jak wpyw inflacji.
Jednak zmiany stóp procentowych nie pokrywaj si dokadnie ze
zmianami inflacji. Stopy procentowe s przewanie wiksze ni in-
flacja. Dzieje si tak, poniewa banki yj z inflacji i zaley im, aby
bya ona jak najwiksza. Z kolei RPP dziaa na korzy banków cho-
ciaby z tego powodu, e jej przewodniczcym jest prezes Narodo-
wego Banku Polskiego (NBP). Moe to stwierdzenie oburzy nie-
których czytelników, jednak jeli uwanie przeledzimy prognozy
NBP odnonie do inflacji, to okae si, e s one przewanie zawy-
one. Wiemy te, e kada podwyka stóp jest szybko wprowadzana
jako podwyka oprocentowania kredytów, natomiast bardzo powoli
jako podwyka oprocentowania depozytów. Przy wyszych stopach
procentowych banki po prostu zarabiaj wicej.
Pynno inwestycji
Inwestycje w obligacje s z natury inwestycjami o niskiej pynnoci.
Wikszo kupujcych ma zamiar trzyma obligacje a do terminu
wykupu. Oznacza to, e zarówno poda, jak i popyt na rynku wtór-
nym s niewielkie. Powoduje to spor rónic midzy cenami kupna
i cenami sprzeday, co dodatkowo utrudnia zawieranie transakcji.
Z tego powodu naley bra pod uwag fakt, e szybkie wyjcie z inwe-
stycji w obligacje moe wiza si z czciow utrat zysku.
Obligacje oszczdnociowe, które nie s notowane na rynku
wtórnym, mona przedoy do wczeniejszego wykupu. Nie traci si
wtedy na ju uzyskanych odsetkach, jednak same formalnoci mog
potrwa kilka dni.
CATALYST. ODKRYJ RYNEK OBLIGACJI
44
Koszty obsugi inwestycji
Inwestycja w obligacje na rynku pierwotnym nie wie si z adnymi
kosztami. Obligacje kupuje si po cenie emisyjnej równej cenie
nominalnej (z wyjtkiem obligacji zerokuponowych) i nie wi si
z tym adne dodatkowe koszty.
Pewne koszty pojawiaj si przy obrocie obligacjami na rynku
wtórnym. Zaoenie rachunku w biurze maklerskim przewanie jest
bezpatne, ale jego prowadzenie ju nie. W zalenoci od biura ma-
klerskiego jest to koszt od 30 z do 50 z rocznie. Nastpny koszt to
prowizja od zawartej transakcji. Prowizja od kupna czy te sprzeday
obligacji jest nisza ni w przypadku akcji i wynosi przewanie 0,19%
wartoci transakcji. Liczona jest od kadej transakcji, czyli zarówno
przy kupnie, jak i przy sprzeday.
Jako dodatkowy koszt moemy te uwzgldni skutki maej
pynnoci na rynku wtórnym, co oznacza wysz cen kupna i nisz
sprzeday obligacji od jej rzeczywistej biecej wartoci.
Niezbdna wiedza i dowiadczenie
Inwestowanie w obligacje skarbowe czy te komunalne nie jest trud-
ne. Kupno obligacji na rynku pierwotnym nie wymaga praktycznie
adnego dowiadczenia. Wystarczy zapozna si z listem emisyjnym,
aby zorientowa si w wysokoci i sposobie naliczania oraz wypaty
odsetek.
Schody zaczynaj si dopiero przy kupnie obligacji korporacyj-
nych, zwaszcza na rynku wtórnym. Wynika to z wikszego ryzyka
inwestycyjnego. Aby móc je oceni, trzeba umie analizowa wyniki
okresowe spóek oraz biece informacje. Dodatkowo wskazana jest
analiza branowa i makroekonomiczna, aby oceni, czy emitent
bdzie mia w przyszoci rodki na wykup obligacji i zapat odse-
tek. Do tego potrzebna jest jeszcze chocia podstawowa znajomo
rynku giedowego, aby wiedzie, jak skada si zlecenia i zawiera
transakcje.
Cechy inwestycji w obligacje
45
Jednak wiedza ta si opaca. Posiadajc j, moemy inwestowa
w obligacje bardziej ryzykowne, ale za to wyej oprocentowane. Mo-
emy te budowa zdywersyfikowane portfele obligacji o rónym stop-
niu ryzyka. Poza tym wiedza ta pozwala nam ledzi kondycj spóek
i w por sprzeda obligacje tych, których kondycja si pogarsza.
Wkad pracy i czasu
Wkad pracy i czasu moemy traktowa jako pewien koszt naszej
inwestycji. W przypadku obligacji oszczdnociowych koszt ten jest
znikomy. Po dokonaniu kupna obligacji przypomnimy sobie o nich
tylko w terminach wypaty odsetek.
Inaczej wyglda sprawa w przypadku obligacji rynkowych, szcze-
gólnie korporacyjnych. Wymagany jest tu pewien poziom wiedzy
i dowiadczenia. A osignicie go wie si z powiceniem na to
czasu i poniesieniem pewnych wydatków. Nie kady potrafi anali-
zowa wyniki spóek. Samo patrzenie na wynik netto osignity
w danym okresie nie przedstawia penego obrazu spóki. Wane
jest na przykad due krótkoterminowe zaduenie spóki wynike
z nadmiernych inwestycji. Niejedna ju spóka zbankrutowaa na
skutek przeinwestowania i utraty pynnoci finansowej.
Z kolei ledzenie rynku, aby wybra najodpowiedniejszy mo-
ment kupna oraz sprzeday, pochania duo czasu. Na przykad na
rynku wtórnym obligacje notowane s bez uwzgldnienia narosych
biecych odsetek. Kady inwestor musi umie policzy biece
odsetki i uwzgldni je w swoich transakcjach. Do tego dochodz
jeszcze podatki od wypaconych odsetek. Jeli obligacje kupimy zaraz
po terminie prawa do odsetek i sprzedamy przed kolejnym terminem
prawa do odsetek, to podatek rozliczamy w rozliczeniu rocznym. Jeli
trzymamy je duej, to potrci nam go biuro maklerskie przy naj-
bliszej wypacie odsetek. Podatek potrcany jest zawsze od caego
kuponu od osób, które miay obligacje w ustalonym terminie prawa do
odsetek. Wszystkie te obliczenia wymagaj czasu i odpowiedniej wiedzy.