Zajęcia nr 7

Pamięć autobiograficzna- pam deklaratywna odnosząca się do własnej przeszłości; to zdolność do rejestrowania
i odtwarzania zdarzeń z osobistej przeszłości oraz proces rejestrowania i odtwarzania tych doświadczeń.

Squire procesy pamięciowe dzieli na:

deklaratywne

niedeklaratywne

epizodyczna semantyczna proceduralna habituacja torowanie warunkowanie

(o zdarzeniach) (dotyczy znaczenia (umiejętności) (przyzwyczajenie)

faktów, zw. między

i sensytyzacja

elementami zw.

autobiograficzna

przycz.- skut.)

Bad.: studium 3- letniego dziecka, który był świadkiem zamordowania swojej siostry. Dziecko w trakcie
wywiadu nie potrafiło odpowiedzieć na żadne pytanie dot. Tego zdarzenia, bo nic nie pamiętał. Jednak
zarejestrowano wówczas znaczny wzrost tętna.→ pam. autobiograficzna nie jest utożsamiana z wszelkim
doświadczeniem życiowym jednostki, gdyż nie obejmuje doświadczeń emocjonalnych, do których nie mamy
świadomego dostępu , ale jest z nimi związana. Pam autobiograficzna jest związana z pam. epizodyczną i
semantyczną. Jst też procesem ogólnie świadomym, jednak nie zawsze.

Cechy, atrybuty pam. autobiograficznej:

–

uporządkowanie sekwencyjne- związek z pam. epizodyczną i semantyczną. Uporządkowanie w czasie
może mieć charakter liniowy, a sekwencje mogą wchodzić w skład hierarchii. Konieczność wykorzystania
pewnych struktur do kodowania. Zdarzenia A, B, C, D, E, F- można ustawić na 720 możliwości.
Wagenaar- bad. Pamietnikowe: po innych wskazówkach wnioskujemy o tym, co było.

–

Zdarzenia są datowane- mają pewną lokalizację czasową.

–

Zdarzenia mają sens dla jednostki.

–

Zdarzenia odnoszą się do Ja.

Metody badania pamięci:

–

m. swobodnych skojarzeń Galtona- badany podaje skojarzenia z danym słowem, ma otwarty , swobodny
charakter

–

m. kierowanych skojarzeń Crowitza i Schiffmana- nacisk na podawanie skojarzeń dotyczących
specyficznych zdarzeń;

–

m. pamiętnikowa- I to „techniki śniadaniowe”- trzeba odtworzyć dokładnie stół ze śniadania; Linton sama
prowadziła pamiętnik, a po pewnym czasie na podstawie wskazówki musiała sobie zapisane info.

•

Organizacja pamięci- Koncepcja skryptów Abelsona:

3 rodzaje schematów:

1) skrypty- reprezentacje często pojawiających się zdarzeń codziennych. Następstwo kolejnych scen nie

może zmieniać się w obrębie skryptu. Schemat ma pewną sztywność (egzamin, mycie zębów).

2) plany- bardziej ogólne, zawierające cel. Sekwencja zdarzeń może się zmieniać, np. realizacja planu typu

wyjście z domu.

3) tematy- dbanie o higienę, coś nadrzędnego. Zawiera cele aktorów w sytuacji społecznej.

•

Conway i Bekerrian- w ramach pam. autobiograficznej wyróżniamy pakiety pamięciowe.

Mają one organizacje hierarchiczną. Zawierają one wiedzę z pewnego okresu życia i należącymi do niej zapisami
zdarzeń ogólnych oraz zawartymi w nich info o zdarzeniach specyficznych. Dzięki temu łatwiej wydobyć nam
potrzebną info. Najłatwiej zapominane są z darzenia specyficzne.

Okres życia (wczesna dorosłość)- 2 tematy: pisanie pracy naukowej i tworzenie rodziny.

Zdarzenia ogólne wywiady, xero książek, itd. kupno mieszkania, mebli

zdarzenia specyficzne

wizyta w sklepie, kłótnia,
ustępstwa, płacenie w kasie

Informacje zapamiętywane są poprzez:

–

zewnętrzną skale czasu- skale rzędu dni, tygodni, miesięcy, konkretnych dat
bad. Stwiskiej: ludzie przy porządkowaniu przeszłych zdarzeń popełniają błąd: pamiętali jaki to był dzień
tygodni (czy pt. czy śr.) a nie pamiętali czy tydzień wcześniejszej czy może 2 tyg później./ pewne skale czasu
są chętniej wykorzystywane niż inne. W krajach zachodnich częściej używa się skali tygodnia.

–

odwołanie się do uporządkowania pam. w pakiety o różnym poziomie ogólności info w nich zawartych.
3 poziomy ogólności:
1) poz. ogólny- okresy życia, odwołanie do zew. skali czasu;
2) poz. pośredni- tu pojawia się hierarchiczna budowa info/ skrypty mają nie tylko charakter sekwencyjny,
ale i są zorganizowane hierarchicznie; określa się kolejność niewielkiej liczby zdarzeń, powiązanych ze sobą,
jak też poprzez porządek czasowy wew. skryptu;
3) poz. konkretny- nietypowe zdarzenia; mogą być lokowane na zew. Skali czas, ale jednocześnie sięgać do
związków przyczynowo- skutkowych.
Bad.: „pamięć działająca na zasadzie lampy błyskowej”: naoczność i konkretność danych pamięciowych nie
muszą być gwarantem ich poprawności.

Efekt odniesienia do Ja- materiał autobiograficzny w pam zapominany jest w trakcie lat, a nie godzin czy dni.
Bad.: były 4 gr badanych i każda dostała po 10 przymiotników. Ich zadaniem było wyszukanie przymiotników ze
wzg na: 1. pewne litery- uruchamiano kodowanie wzrokowe, 2. rymy- kod fonemiczny, 3. takie samo znaczenie-
kod semantyczny, 4. opis ich samych- odniesieni do Ja. Kiedy niespodziewanie kazano im przypomnieć sobie jak
najwięcej z prezentowanych wcześniej przymiotników, to najlepsze wyniki uzyskała ostatnia grupa, nawet, gdy
musieli stwierdzić, ze dany wyraz ich nie opisuje.- Lepiej zapamiętujemy info, które odnoszą się do naszej osoby.
Krzywe zapominania

Na przechowywanie danych pamięciowych wpływa: czas, ich sensowność, odniesienie do Ja., pojemność
schematów pamięciowych (w schematach pojemnych jest dużo info, ale są one ogólne i mają charakter
preskryptywny a nie deskryptywny), wyrazistość danego zdarzenia, znak emocjonalny (sprzeczne teorie, a do tego
znak afektywny może ulec zmianie).

Pod kątem procesualnym wyróżniamy 3 fazy:

1) zapis:

odpowiedni kod, zaangażowane są emocje, może być związek z uwagą.Zapis info następuje przy

użyciu schematów (konc. skryptów Abelsona). Nie musimy czegoś zapisywać, gdy jest inne niż z naszym
skryptem, np. zeznania świadków przy napadzie- opowiadają zgodnie ze schematem, jaki już posiadają
takiego zdarzenia.
„pamięć tunelowa”- pod wpływem emocji osoba koncentruje się na jednym, np.na broni, ale nie pamięta
reszty szczegółów.

2) Przechowanie:

Interferencja- schematy jakie posiadamy wpływają na zapamiętywanie następnych info i odwrotnie.
Nacechowanie afektywne- to, co kiedyś odbieraliśmy za nieprzyjemne, po latach zmienia znak
afektywny, np. pobyt w wojsku.

Efekt względnej świeżości- lepiej pamiętamy zdarzenia z ostatniego roku, co może się wiązać z
koniecznością ich wykorzystywania w procesie adaptacji społecznej.
Amnezja dziecięca- nie pamiętanie zdarzeń z przed 5 r.ż., dziecko nie ma odpowiednich skryptów,
obrazów; info które odbiera nie mają dla niego sensu, nie może ich do niczego odnieść.

Reminiscencja- po przekroczeniu 50 r.ż. Ludzie lepiej pamiętają zdarzenia z lat 10- 30, może wiązać się
z tym, że jest to krytyczny okres dla formownia się struktury Ja.

3) odtwarzanie:

bad.:I- w pytaniach o osobiste zdarzenia konstruujemy wspomnienia, a nie je odtwarzamy.

II- z kolejnymi przywołaniami wspomnień, popełniamy coraz więcej błędów, bo coraz więcej
odpowiadamy schematycznie. Skrypty pomagają w odtwarzaniu.

Bad. Loftus- zaszczepianie wspomnień: badanym pokazano film z wypadkiem i zadano im później

pytania odnośnie faktów. W drugiej grupie zasugerowano nieprawdziwe zdarzenie, mało istotne,że
samochód minął stodołę. Na pytanie czy w filmie była stodoła, więcej za było z gr 2./ Jest tak tylko przy
mało znaczących, peryferycznych zdarzeniach.
Mechanizmy wykorzystywane we wszczepianiu wspomnień:

–

przy kolejnych odtwarzaniach mogą być użyte mechanizmy metapamięci;

–

osoba nie podejrzewa, że ktoś mógł zebrać info od rodziny i nią manipulować;

–

czynnik sugestii;

–

mechanizm społecznego doboru słuszności.

Czy można się uodpornić?- trudno bronić się przed info peryferyczną.

Wywiad poznawczy- 4 zasady postępowania:

1. sytuacja kodowania musi być podobna do sytuacji kodowania
2. podawanie każdego szczegółu jaki się przypomni, nawet wydającego się za nie ważny.
3. Opisywanie sekwencji zdarzeń w różnej kolejności. Zniknie wówczas skrypt.
4. Opisywanie zdarzeń z innego punktu widzenia.

Zajęcia nr 8

pamięć- proces odpowiedzialny za rejestrowanie, przechowywanie i odtwarzanie doświadczenia.

Pamięć jako zdolność

Pamięć jako proces

- To element psychicznego wyposażenia jednostki,
wykazujący duże różnice indywidualne.
- Jest składnikiem inteligencji.
- Składa się z wielu zdolności specyficznych, np. pam.
wzrokowej, słuchowej
- Można ją doskonalić.

- To sposób kodowania doświadczenia, stanowiący
uniwersalną właściwość człowieka.
- Jest fazą przetwarzania info.
- Składa się z wielu faz.

- Można doskonalić niektóre fazy procesu pam., np.
fazę odtwarzania.

Squire wyróżnił pamięć:

1) deklaratywną:

- semantyczna (fakty)
- epizodyczna (zdarzenia)

2) niedeklaratywną- ma charakter utajony, umożliwia wykonie czynności w dokładnie określonym

kontekście sytuacyjnym; składają się na nią:
- zdolności proceduralne (motoryczne, percepcyjne, poznawcze- wiedza, jak...czytać gazetę)
- torowanie- bodźce wcześniejsze ułatwiają rozpoznanie późniejszych.
- warunkowanie
- habituacja (spadek wrażliwości przez długotrwałe i jednostajne bodźce) i sensytyzacja (wzrost
wrażliwości zmysłowej)

Zaburzenia poszczególnych rodzajów pamięci występują po uszkodzeniu różnych okolic mózgu.

Metafory w odniesieniu do pamięci:

1. śladu stopy na piasku- ślad pamięciowy w miarę czasu zaciera się i słabnie, ponowne zetknięcie się z

tym faktem powoduje jego odnowienie i zapamiętanie dłuższy czas.

2. Magnetofonowa- zapamiętywanie to zapis na kasecie, położenie kasety na półce to przechowywanie, a

odsłuchanie jej- odtwarzanie.

3. Komputerowa- człowiek i komputer posługują się pamięcią operacyjną i trwałą, są one zlokalizowane w

różnych miejscach, opierają się na kodzie 0,1, podobny jest dostęp do info zapisanych w pamięci.

•

Koncepcja faz

Tulving wyróżnił 9 faz procesu pamięciowego:

1. spostrzeganie
2. kodowanie- zmian spostrzeżenia w ślad pam.
3. przechowanie śladu kodowanego- w kodzie dyskretnym, a nie obrazowym
4. rekodowanie- wielokrotne modyfikowanie zawartości pam. przez napływające dane. „świeże info „mogą

modyfikować dotychczasową wiedzę osoby w sposób globalny, gdy są zw. z akceptowanym systemem
wartości, lub lokalne, na temat zdarzeń obojętnych.

5. Przechowanie śladu rekodowanego.

6. Wydobywanie- poszukiwanie info w pam., jako efekt interakcji info w śladzie pam. z info w pytaniu

skierowanym ku pam.; to proces wyboru.

7. decyzja- gdy następuje dopasowanie śladu pam. z pyt., to kończy się sukcesem, ajego wynik idzie dalej
8. pamięć świadoma
9. decyzja o zachowaniu- decyzja nie zawsze musi być pozytywna, jeśli jest to osoba wykonuje dany ruch,

odpowiada na pytanie; info z zach. Może znów zapoczątkować cykl pamięciowy

Fazy uporządkowane są zarówno liniowo, jak i cyklicznie:

–

cykl mały- związany jest z wielokrotnym odbiorem info zw. z dotychczasową wiedzą jednostki/ przy
rekodowaniu! Procesy kontroli czy nowa info znajduje się już w pam, czy trzeba szukać dalej. Tylko info
ważne mogą być zarejestrowana kilkakrotnie. Może on zachodzić mimowolnie lub dowolnie.

–

cykl duży- ujawnione zachowanie może znów zapoczątkować cały cykl pamięciowy.
Prawo częstości- im więcej razy dany materiał jest powtarzanym tym lepiej jest zapamiętany.
Prawo Foucault- im materiał zapamiętywany obszerniejszy, tym czas poświęcony do zapamiętania 1
elementu wzrasta szybciej, niż jego objętość: t=kl

2

. Jednak jest wiele innych czynników wpływających na

uczenie, których ono nie uwzględnia, jak np. sensowność.

Pozaosobiste formy odtwarzania info:

–

przypominanie- jednostka wykonuje polecenia skierowane do jej pamięci,, musi samodzielnie wydobyć info
ze śladu pam., a więc wyszukuje taki zbiór info , który łączy dane ze śladu pam. z danymi z pytania.

–

rozpoznawanie- jednostka otrzymuje zbiór możliwych odpowiedzi na pytanie, a jej zadaniem jest wskazanie
odpowiedzi poprawnej, np. test wielokrotnego wyboru.

Zjawiska, w których rozpoznawanie i przypominanie nie są ze sobą związane:

–

Nieświadomy plagiat- to przypominanie; jednostka przypomina sobie coś i wykonuje czynność znaną
skądinąd, uznając za swoją oryginalną.

–

Paramnezja- osoba pamięta, że już się z tym faktem spotkała, ale nic poza tym, np. „mam to na końcu
języka” (TOT)

–

deja vu- rozpoznajemy błędnie sytuację jako znaną nam skądś.

–

Jamais vu- (zjawisko alienacji, wyobcowania) błędnie rozpoznajemy znaną nam sytuację jako coś nowego.

–

Zespół Chapgrasa- może powodować organiczne uszkodzenie mózgu; patrzę na twarz mamy, ale jest ona
obojętna, wydaje się nam, że to nie mama, tylko jej sobowtór.

•

Model magazynowy; Atkinson i Shiffrin- wyróżnili pamięć:

1) ultrakrótkotrwałą (sensoryczna, efekt Sperlinga)
2) krótkotrwałą
3) długotrwałą

właściwości

Rodzaj pamięci

sensoryczna

krótkotrwała

długotrwała

pojemność

18el.,zmienna w zależności od
sposobu badania

7+/- 2 el., 80 bitów

185 mld info, praktycznie
nieograniczona

Czas
przechowania

0,5 s, może nieco dłużej

15-18 s,

Praktycznie
nieograniczony

zapamiętywanie

szybkie

Szybkie nie wymaga wysiłku,
automatyczne

Wolniejsze, wymaga
zaangażowania

Format
zapisywanych
info

Wzrokowy lub
słuchowy;możliwe inne
modalności/ wielkość liter, barwa

Akustyczny, możliwy
semantyczny

Semantyczny, możliwy
słuchowy, wzrokowy

zapominanie

Tak, efekt maskowania

Zanikanie lub interferencja

Mała, zapominanie pozorne

kontrola

brak

powtórki wewnętrzne

Bardzo duża

Model Hebba w odniesieniu do tego.

Pamięć sensoryczna:
Maskowanie wsteczne- to hamowanie wykryte w procedurze Averbacha; bodziec eksponowany później hamuje
odtwarzanie bodźca eksponowanego wcześniej, występuje tylko w pamięci sensorycznej, ikonicznej.
Wykorzystywane było do obliczenia czasu przechowania info w buforze (0,5 s). Kiedy w miejscu litery pojawiło
się czarne kółko badani nie byli w stanie odtworzyć bodźca.

Pamięć krótkotrwała:
analiza informatywności- im większy zbiór, z którego pochodzi zapamiętany element, tym więcej info przenosi
(log

2

x

, np. log

2

2

=1).

Badanie pam. krótkotrwałej:

–

technika Browna- Petersonów- badanym prezentuje się 3 litery do zapamiętania, potem daje zadanie np.
liczenie wstecz po 3, silnie angażujące pam.(20 s) i prosi o powtórzenie liter/ po 18 s badani przypominają
sobie tylko ok. 10 %podanych elementów, info przechowywana jest w pam. tak długo, aż nie będzie
potrzebna.

–

t. uwolnienia spod hamowania proaktywnego- uwolnienie się od zakłócania uczenia się new materiału
przez info opanowane wcześniej;
bad .: najpierw 3 razy powtarza się 3 spółgłoski, potem jest zad. Arytmetyczne, i trzeba zapamiętać następnie
3 cyfry- w próbie trzeciej uzyskano słabe wyniki, dotyczące spółgłosek,a w 4 próbie wyniki były znacznie
lepsze/ hamowanie proaktywne dotyczy materiału jednolitego semantycznie;uwolnieni od h.. p.- badany
musiał przetworzyć wymiar bodźca (tu semantyczny), który uległ zmianie.

Z innego badania- wiadomości podobne do siebie nie pomagają w ich zapamiętaniu, gdy są zróżnicowane
uzyskujemy lepsze wyniki.

Interferencja: proakcja- info wcześniej przyswojone utrudniają zapamiętanie następnych; reaktywna- nowe
info nakładają się na następne. Może ułątwiać lub hamować zapamiętywanie info.
Przetwarzanie presemantyczne- w sumie to semantyczne, ale kategorie są bardziej proste- stwierdzenie: to samo
czy nie to samo.
Bad. Konrada: kodowanie ma charakter akustyczny- analiza pomyłki, literę „p” mylimy raczej z „t” niż „r”.

pamięć długotrwała:
zjawisko reminiscencji- odzyskiwanie info, które zostały zapomniane. Ludzie potrafią po latach rozpoznać
twarze i dopasować nazwiska do nich swoich kolegów z podstawówki, czy przypomnieć sobie słówka z języka,
którego kiedyś się uczyli ale nie używali.
Eksp. Sash: podano badanym fragmenty tekstu i kazano stwierdzać czy 2 zdania są takie same czy różne. Różniły
się one albo gramatycznie, albo semantycznie. Położone były albo obok siebie albo daleko.- przy krótkotrwałym
przechowywaniu badani widzieli obydwie gr różnic, a przy długotrwałym pamiętali tylko znaczenie semantyczne,
a nie formę gramatyczną zdań.
Warunki, jakie powinna spełniać pam. trwała:

1. ekonomiczny sposób zapisu info.
2. Łatwy dostęp do zapisanych info.
3. Materiał ważny powinien być zapisany kilkakrotnie, by zapobiec jego utracie.
4. Materiał szczególny powinien być zawsze pod ręką.

Wymagania te nie mogą być spełnione wszystkie jednocześnie.

Dowody na odrębność pam. krótkotrwałej i trwałej:

1. dane dot. Sposobu kodowania info- pam. krótka używa kodu akustycznego, a długa- semantycznego.
2. Dane neuropsychologiczne- uszkodzenie lewego płata potylicznego- zab. pam. Krótkiej, uszkodzenie

okolic skroniowych- zab. Pam. trwałej dla materiału werbalnego

3. dane z bad. Nad krzywymi pozycyjnymi: badani uczą się listy elementów, której długość wykracza poza

pojemność pamięci krótkotrwałej. Badano łatwość zapamiętywania el. W zależności od pozycji na liście.
Zaobserwowano 2 efekty:
- świeżości- łatwo zapamiętujemy ostatnie el., związek z pam. krótką
- pierwszeństwa- łatwiej zapamiętujemy el. Na początku, zw. z pam. trwałą.

Modyfikacja tej procedury:

–

gdy angażujemy uwagę, zanika efekt świeżości

–

gdy zwiększymy tempo podawania info, zanika efekt pierwszeństwa

–

gdy zapoznamy osoby z długością ciągu, to mogą one zastosować odpowiednie strategie i krzywa zanika

•

Teoria poziomów przetwarzania Craika i Lockharta

W pamięci wyróżniają poziomy przetwarzania info o różnej głębokości: poz. fizyczny, akustyczny, semantyczny.
Im głębszy jest poziom przetwarzania info, tym lepiej są one pamietane i odtwarzane. W proc. pam. dużą rolę
odgrywają powtórki wewnętrzne. Zakładali sekwencyjność poziomów przetwarzania info. Pamięć nie działa
automatycznie, ale w zależności od jednostki. Zwraca uwagę na na stosowanie specyficznych strategii
pamięciowych.
Bad. z barmanami: 2 grupy barmanów: nowicjusze i doświadczeni. W I etapie , gdy barmani mieli robić drinki i
odliczać wstecz, to lepiej wypadali barmani doświadczeni. Zaś gdy dano im naczynia, które niczym się od siebie
nie różniły (ani kształtem, ani barwą), to wyszli lepiej nowicjusze./ kodowanie ma tu charakter semantyczny, ale
opiera się na wskaźnikach zewnętrznych. Ludzie w trakcie wykonywania jednego zadania mogą stosować różne
sposoby przetwarzania zapamiętywanego materiału.
Zarzuty:

–

głębokość przetwarzania definiowana jest w sposób kołowy.

–

Wątpliwe jest założenie o sekwencyjności poziomów przetwarzania.

–

Zbyt dużą rolę zwracano na kodowanie, a nie opisano warunków odtwarzania.

Strategie pamięciowe:

1. grupowanie- grupujemy bezsensowny materiał w słowa lub grupy;
2. akronimy- wymyślamy słowa lub wyrażenia, których pierwsze litery odnoszą się do zapamiętywanego

tekstu, nie muszą być sensowne.

3. Akrostychy- tworzymy zdanie, w który pierwsze litery słów odnoszą się do zapamiętywanych info.
4. Wyobrażenia interakcyjne- za pomocą wyobrażenia sobie jakiegoś obrazu.
5. Metoda „słów- wieszaków”- zastosowanie wyliczanki.
6. Metoda miejsc- kojarzenie info ze znanymi miejscami, które mijamy, np. pokój rzymski.
7. Metoda haków- cyfry zamieniamy na obrazy, zawsze te same.

Pierwsze 3 mnemotechniki są metodami werbalnymi, pozostałe to kody obrazowe- zgodnie z teorią podwójnego
kodowania Paivio przyspiesza uczenie się i dłużej je pamiętamy. Najlepsze są wyobrażenia interakcyjne, potem
metoda miejsc, a potem słowa- wieszaki.