36

Zdrowie najm³odszych

Nawadnianie organizmu

najm³odszych

Odwodnienie jest najgroźniejszym po-

wikłaniem ostrej biegunki. Ostra biegun-

ka jest to zespół chorobowy charaktery-

zujący się oddawaniem przez dziecko

wolnych (wodnistych) stolców, częściej

niż trzy razy na dobę lub oddaniem

przynajmniej jednego stolca z domiesz-

ką krwi, ropy lub śluzu. Definicja ta nie

odnosi się do niemowląt karmionych

wyłącznie piersią – one bowiem mo-

gą oddawać kilka, a nawet kilkanaście

stolców na dobę. U tych dzieci bie-

gunkę rozpoznajemy dopiero wtedy,

gdy zwiększa się częstość oddawania

stolców lub wyraźnie zmienia się ich

charakter.

Przyczyną ostrej biegunki są zakażenia

wirusowe i bakteryjne. Współczesne le-

czenie w ostrych biegunkach składa się

z uzupełnienia zaistniałych niedoborów

wody i elektrolitów oraz z odpowied-

niego postępowania dietetycznego,

dla zapewnienia prawidłowej poda-

ży energii, co jest szczególnie ważne

u niemowląt. Równie ważne w biegunce

jest stosowanie sprawdzonych probioty-

ków, np. Lactobacillus rhamnosus GG,

które przywracają naturalną mikroflorę

przewodu pokarmowego oraz chronią

przed groźnymi następstwami takimi

jak np. wtórne zakażenie przewodu

pokarmowego, grzybica czy wtórna

alergizacja.

Do odwodnienia może również dojść

u zdrowych niemowląt latem, kiedy

podnosi się temperatura powietrza. Ma-

luchy intensywniej się pocą i tracą wię-

cej płynów, a pocenie się jest jednym

z mechanizmów termoregulacji, mającej

utrzymać stałą temperaturę ciała i zapo-

biegać przegrzaniu.

W przypadku dzieci, które jeszcze nie

mówią, że chce im się pić, rodzice lub

Całkowita woda ustrojowa stanowi 80% masy ciała nowo-
rodka. Im mniejsze dziecko, tym większe ryzyko odwod-
nienia i poważniejsze jego konsekwencje kliniczne.

opiekunowie muszą sami obserwować

zachowanie pociech i dopilnować, aby

wypijały więcej płynów w ciągu upal-

nego dnia. W przypadku najmłodszych

stan gospodarki wodnej można ocenić

również na podstawie ilości oddawane-

go moczu w pieluszkę lub do pampersa.

Ilość moczu zmniejsza się, gdy dziecko

jest niedostatecznie pojone.

Starsze dzieci często w ferworze za-

bawy zapominają o piciu. Dlatego po-

dawajmy dzieciom latem jak najwięcej

wody, najlepiej niegazowanej. Dla nie-

mowląt najlepsza jest nisko zmineralizo-

wana z atestem IMiD, Centrum Zdrowia

Dziecka lub PZH. Młodszym dzieciom

można również podawać ziołowe her-

batki, najlepiej te bez cukru.

W stanach wymagających zdecydo-

wanego nawadniania, jak na przykład

biegunka, konieczne jest podawanie

dzieciom specjalnych preparatów na-

wadniających dostępnych w aptekach.

W warunkach domowych można sto-

sować dostępne płyny, np. wodę, her-

batę, jogurty, mus i kompot jabłkowy,

marchwiankę, zupy – najlepiej lekko po-

solone. Należy je podawać od chwili

wystąpienia biegunki, aby nie dopuścić

do stanu odwodnienia. Nie należy na-

tomiast stosować komercyjnych soków

owocowych (np. soku jabłkowego),

gdyż mogą one stać się dodatkową

przyczyną biegunki, ze względu na wy-

soką zawartość cukru (sacharozy).

Fazy odwodnienia

Pierwsza faza odwodnienia zwykle

przebiega niezauważalnie dla rodzi-

ców. W drugiej fazie odwodnienia dzie-

cko staje się niespokojne, pobudzone,

gałki oczne ma zapadnięte, następuje

brak łez, język i skóra są suche, fałd

skóry rozprostowuje się powoli i dzie-

cko ma ogromne pragnienie. W trzeciej

fazie odwodnienia dziecko jest podsy-

piające, wiotkie, gałki oczne są bardzo

zapadnięte, brak jest łez, jama ustna

jest bardzo sucha, dziecko nie chce już

pić lub nie jest w stanie, fałd skóry roz-

prostowuje się bardzo powoli. W tym

przypadku konieczna jest hospitalizacja

i podłączenie kroplówki w celu jak naj-

szybszego nawodnienia maluszka.

Nawadnianie składa się z dwóch

etapów:

•

uzupełnienia niedoborów,

•

uzupełniania dokonujących się na-

dal strat.

Rynek farmaceutyczny oferuje kilka pre-

paratów nawadniających – jedne z nich

można stosować w pierwszym etapie

nawadniania, inne zarówno do uzupeł-

nienia istniejących niedoborów, jak też

w profilaktyce stanów odwodnienia

i uzupełniania dokonujących się strat.

Zapotrzebowanie podstawowe

na płyny

Dla dzieci o masie ciała powyżej 10 kg

zapotrzebowanie podstawowe wynosi

1500 ml/m

2

powierzchni ciała/dobę.

Zapotrzebowanie w odniesieniu do ma-

sy ciała (m.c.) wynosi:

•

do l0 kg masy ciała: 100 ml/kg,

•

10-20 kg masy ciała: 1000 ml + 50

ml na każdy kg m.c. powyżej 10 kg

m.c.

•

> 20 kg masy ciała: 1500 ml + 20

ml na każdy kg m.c. powyżej 20 kg

m.c.

Podstawowe zapotrzebowanie na

elektrolity wynosi:

•

Na

+

: 3 mmol/100 Kcal energii me-

tabolizowanej,

•

K

+

: 2.5 mmol/100 Kcal energii me-

tabolizowanej.

Ze względu na wyższy spoczynko-

wy wydatek energetyczny u małych

dzieci, zapotrzebowanie na elektroli-

ty jest u nich wyższe. Ogólne zasady

dawkowania Doustnych Preparatów

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

Floridral_Wakacyjna_210x148_5mm.pdf 2008-06-12 08:54:34

Nawadniających (DPN)u dzieci jest

następujące:

•

nie ma cech odwodnienia:

- 10 ml/kg m.c./stolec

•

odwodnienie niewielkie (do 5%):

- 50 ml/kg m.c. = korekta odwod-

nienia

- 10 ml/kg m.c./stolec = uzupełnia-

nie strat

•

odwodnienie umiarkowane (do 9%):

- 100 ml/kg m.c. = korekta odwod-

nienia (przez 4 - 6 godzin) = uzupeł-

nianie strat

Nawadnianie dożylne zostało w znacz-

nej mierze zastąpione przez DPN, na-

dal jednak mogą zdarzyć się sytuacje,

że w pierwszych godzinach leczenia

dożylna droga nawadniania jest ko-

nieczna. Ograniczenia metody nawad-

niania doustnego są następujące:

1. Ciężki stan ogólny

Wstrząs lub zaburzenia świadomości

wymagają rozpoczęcia nawadniania

dożylnego z wdrożeniem nawadnia-

nia doustnego po uzyskaniu poprawy

stanu ogólnego.

2. Uporczywe wymioty

Nawadnianie doustne podaje się czę-

sto, w małych porcjach (spragnione

dziecko może domagać się dużych

objętości, co może nasilić wymioty).

3. Zaburzenia wchłaniania

węglowodanów

W składzie wszystkich preparatów

nawadniających znajduje się glukoza.

W razie zaobserwowania znacznego

zwiększenia objętości stolców, w któ-

rych zawarta jest glukoza lub substancje

redukujące można przypuszczać, że na-

silenie biegunki po wprowadzeniu DPN

wynika z zaburzeń wchłaniania węglo-

wodanów. W takiej sytuacji należy roz-

ważyć nawadnianie dożylne.

Nie podawaj dzieciom !!!

•

napojów gazowanych o owo-

cowym smaku – zawierają dużo

chemicznych środków konserwu-

jących i sztucznych barwników,

•

napojów typu „cola” – zawiera-

ją kofeinę,

•

czarnej herbaty – zawiera teinę,

zmniejsza przyswajanie białka

i żelaza, osłabia wchłanianie

witaminy C,

•

napojów typu tonik – zawierają chi-

ninę, mogą zaburzać pracę jelit.

dr med. Sylwia Krzemińska

Piśmiennictwo u autora