ZABURZENIA FUNKCJI UKA
ADU POKARMOWEGO I W
TROBY  I częśd
CHOROBY CZYNNOÅšCIOWE PRZEWODU POKARMOWEGO
- FUNCTIONAL GASTROINTESTINAL DISORDERS, FGDS
" zespoły objawów wynikających ze zmienionej funkcji (motorycznej, wydzielniczej, czucia
trzewnego) poszczególnych odcinków przewodu pokarmowego przy braku zmian
morfologicznych
" coraz powszechniejsze występowanie w krajach rozwiniętych
Najważniejsze FGDs
" Dyspepsja czynnoÅ›ciowa (Functional Dyspepsia, FD) ®ð górny odcinek przewodu
pokarmowego
- Zespół dyskomfortu poposiłkowego (Postprandial Distress Syndrome, PDS)
- Zespół bólowy nadbrzusza (Epigastric Pain Syndrome, EPS)
" Zespół jelita nadwrażliwego (Irritable Bowel Syndrome, IBS) ®ð dolny odcinek przewodu
pokarmowego
Dyspepsja (łac. dyspepsia, gr. dys = zły, peptein = trawienie)
Epidemiologia
Najczęściej występujące:
" Objawy dyspeptyczne występujące przewlekle lub nawrotowo
obserwuje się u 20-30% populacji  ok. 50% ludzi z dolegliwościami trafia do lekarza
" IBS  drugi po przeziębieniach powód absencji w pracy oraz przyczyna co drugiej konsultacji
gastrologicznej; występuje u 15  20 % populacji, częściej u kobiet, często współistnieje
z innymi zaburzeniami
PATOMECHANIZMY BIOR
CE UDZIAA
W ROZWOJU CHORÓB CZYNNOŚCIOWYCH PRZEWODU
POKARMOWEGO
1. Zaburzenie motoryki przewodu pokarmowego
" Zmniejszenie poposiłkowej motoryki jamy (antrum) żołądka
" Zmniejszenie relaksacji dna żołądka
" Zaburzenie szybkości opróżniania żołądkowego
" Zaburzenie czynności mioelektrycznej przewodu pokarmowego
2. Nadwrażliwośd trzewna
" Zwiększona percepcja na rozciąganie mechaniczne ściany przewodu pokarmowego
" Zwiększona wrażliwośd na stymulację chemiczną
" Rozwój przewlekłego odczynu zapalnego nasilającego nadwrażliwośd trzewną
" Zaburzenia impulsacji czuciowej w enterycznym systemie nerwowym
3. Zmiany w sekrecji kwasu solnego
" Hypersekrecja
4. Infekcja Helicobacter pylori
" Zaburzenia sekrecji żołądkowej
" Zaburzenia gęstości kom. neuroendokrynnych
" Zaburzenia motoryki
5. Stres = czynnik zmieniający czynności motoryczne i sekrecyjne przewodu pokarmowego
poprzez mechanizmy neuroendokrynne
1
6. Zaburzenia psychiczne
" Stany lękowe
" Stany depresyjne
" Stany neurotyczne
7. Predyspozycje genetyczne
" rodzinne występowanie schorzeo czynnościowych
CHOROBY PRZEA
YKU
OBJAWY
1. DYSFAGIA = zaburzenie połykania
Dysfagia ustno-gardłowa  zaburzenie przechodzenia treści z gardła do przełyku
" objawy: krztuszenie siÄ™, kaszel, zwracanie pokarmu przez nos, Å‚zawienie, odruchy wymiotne
" przyczyny: choroby gardła środkowego (guz, ropieo), zaburzenia ośrodkowej nerwowej
kontroli połykania, choroby mięśni poprzecznie prążkowanych
Dysfagia przełykowa
" objawy: uczucie  zatrzymania pokarmu z rozpieraniem i gnieceniem w okolicy zamostkowej
lub poniżej
" przyczyny: zmiany anatomiczne (guzy przełyku lub w sąsiedztwie, zwężenia, uchyłki),
zaburzenia motoryki przełyku (np. achalazja, twardzina)
Rak przełyku  najczęstsza przyczyna dysfagii po 45. roku życia (w ok. 40%)
Dysfagia okresowa, przemijajÄ…ca ®ð zmiany czynnoÅ›ciowe
Dysfagia progresywna: 1°ð - trudnoÅ›ci w poÅ‚ykaniu pokarmów staÅ‚ych, 2°ð - trudnoÅ›ci w poÅ‚ykaniu
pokarmów pÅ‚ynnych ®ð zmiany struktury (zwężenie przeÅ‚yku)
2. ODYNOFAGIA = bolesne połykanie
" Zmiany zapalne lub nowotworowe
" Zaburzenia motoryki
3. ZGAGA (Pyrosis)
" Okresowo  u 1/3 populacji
" Uczucie pieczenia lub piekący ból za mostkiem
" Przy zarzucaniu kwaśnego pokarmu do gardła (choroba refluksowa)
" Może mied charakter zaburzenia czynnościowego
4. ÅšLINOTOK
" Objaw aktywacji odruchów przełykowo-śliniankowych przez pobudzenie receptorów
śluzówki przełyku kwaśną treścią żołądkową
" Wydzielanie śliny pod wpływem pobudzenia cholinergicznego
" Może byd objawem rozpoczynającej się choroby refluksowej lub zmian zapalnych jamy ustnej
PATOFIZJOLOGIA CHORÓB PRZEA
YKU
" Zaburzenia motoryki przełyku (pierwotne i wtórne)
" Choroba refluksowa przełyku (GERD = GastroEsophageal Reflux Disorder)
" Uchyłki przełyku
" Przepukliny
2
PIERWOTNE ZABURZENIA MOTORYKI PRZEA
YKU
" PrzeÅ‚yk korkociÄ…gowaty (miażdżący) ®ð bóle zamostkowe, gÅ‚. podczas poÅ‚ykania; nieznana
etiologia
" Rozlany kurcz przeÅ‚yku = rozlany spazm przeÅ‚ykowy ®ð dysfagia, bóle w klatce piersiowej;
nieznana etiologia
" Achalazja = kurcz wpustu
- pierwotna  idiopatyczna, wtórna  uszkodzenie unerwienia autonomicznego wpustu przez
np. nowotwory
- objawy: dysfagia (głównie), bóle w klatce piersiowej, zgaga ( Źð kwas mlekowy powstajÄ…cy
wskutek fermentacji zalegającej treści pokarmowej), zwracanie treści pokarmowej
- powikłania: zapalenie błony śluzowej przełyku, zachłystowe zapalenie płuc, ropieo płuc,
uchyłek dalszej części przełyku, utrata masy ciała, wyniszczenie, rak płaskonabłonkowy
WTÓRNE ZABURZENIA MOTORYKI PRZEA
YKU
" Zaburzenia motoryki = objaw chorób systemowych
1. Tkanki Å‚Ä…cznej
2. Chorób endokrynnych
3. Chorób nowotworowych
4. Chorób zakaz
nych
5. Chorób zapalnych
Choroby upośledzające perystaltykę przełykową:
" sklerodermia (twardzina  nadmierne gromadzenie kolagenu)
" cukrzyca
" choroba refluksowa
CHOROBA REFLUKSOWA PRZEA
YKU (GERD = GastroEsophageal Reflux Disorder)
" Zespół objawów i/lub uszkodzenie śluzówki wynikające z patologicznego zarzucania treści
żołądkowej do przełyku
" Rezultat przełamania bariery antyrefluksowej i zaburzeo klirensu przełykowego
" Dotyczy 5-10% osób w krajach wysoko rozwiniętych
Refluks fizjologiczny = epizody kwaśnego zarzucania u osób zdrowych po posiłku oraz nocą w pozycji
leżącej
Bariera antyrefluksowa  zespół mechanizmów anatomicznych i fizjologicznych, przeciwdziałających
zarzucaniu żołądkowo-przełykowym
Klirens przełykowy - zespół mechanizmów fizjologicznych warunkujących oczyszczanie śluzówki
przełyku z zarzuconej treści żołądkowej
- perystaltyka pierwotna i wtórna przełyku
- wydzielanie śliny
- bariera śluzówkowa
Refluksat (skład zarzucanej treści)
- Kwas solny & pepsyna (pH w dystalnym odcinku przełyku <4; refluks kwaśny)
- Żółd, kwasy żołciowe (pH śródprzełykowe >8, żółciowe zarzucanie dwunastniczo-żołądkowo-
przełykowe; refluks alkaliczny )
- Zwolnienie opróżniania żołądka
3
Choroba refluksowa przełyku, GERD - 2 postaci kliniczne
" NERD (Non Erosive Reflux Disorder) = nieerozyjna choroba refluksowa przełyku:
patologiczny refluks żołądkowo-przełykowy będący przyczyną typowych lub atypowych
objawów przy braku morfologicznych cech uszkodzenia śluzówki przełyku (brak zapalenia)
" ERD (Erosive Reflux Disorder) = erozyjna choroba refluksowa przeÅ‚yku ®ð refluksowe
zapalenie przełyku
ETIOLOGIA GERD  WIELOCZYNNIKOWA ®ð PRZEA
AMANIE BARIERY ANTYREFLUKSOWEJ
" Zaburzenie czynności motorycznej dolnego zwieracza przełyku  szkodliwy wpływ
zarzucanej treści
- Kwas solny & pepsyna (zawartośd żołądka)
- Sole żółciowe & enzymy trzustkowe (zawartoÅ›d dwunastnicy) ®ð wiÄ™ksze uszkodzenie
śluzówki przełyku
" Zaburzenie opróżniania żołądka (zaleganie)
" Zmniejszony klirens przełykowy  zaburzenie perystaltyki, przedłużony kontakt zarzuconej
treści z błoną śluzową przełyku nie posiadającą mechanizmów obronnych, jak w żołądku
" Otyłośd
" Ciąża
" Leki obniżające ciśnienie dolnego zwieracza przełyku (np. doustne środki antykoncepcyjne,
antycholinergiki, bð2-mimetyki)
" Przepuklina wślizgowa
OBJAWY KLINICZNE GERD
1. TYPOWE = przełykowe
" Zgaga i piekące bóle za mostkiem (75% pacjentów)
" Puste odbijania
" Cofanie się kwaśnej treści żołądkowej (nasilenie: pozycja leżąca, stan parcia, po posiłkach 
zwłaszcza obfitych i tłustych)
" Trudności w połykaniu
" Åšlinotok
" Posmak soli, mydła lub goryczy w ustach
2. ATYPOWE = pozaprzełykowe
" Bóle w klatce piersiowej
" Objawy ze strony układu oddechowego (kaszel, zapalenie oskrzeli, nasilenie astmy)
" Objawy laryngologiczne (chrypka, dysfonia, zapalenie strun głosowych)
" Objawy stomatologiczne (paradontoza, klinowe ubytki szkliwa)
3. Przebieg bezobjawowy
POWIKA
ANIA GERD
" Zwężenie trawienne - skutek przewlekłego zapalenia z następowym gojeniem przez
włóknienie i wtórne bliznowacenie
" Przełyk Baretta - zmiana nabłonka przełyku: metaplazja (przetwarzanie) nabłonka płaskiego
wielowarstwowego w dolnej części przełyku i zastąpienie go walcowatym nabłonkiem
jednowarstwowym (metaplazja jelitowa), bardziej opornym na trawiące działanie soku
żołądkowego
- nabÅ‚onek walcowaty ®ð zmniejszona wrażliwoÅ›d na ból
- 30-40-krotnie większe ryzyko rozwoju raka
4
- rozpoznanie endoskopowe
UCHYA
KI PRZEA
YKU
" Uwypuklenie ściany przełyku poza światło - możliwe w każdej części przełyku, np. uchyłek
gardłowo-przełykowy (Zankera)
" RZEKOME = uwypuklenie błony śluzowej przez błonę mięśniową
" PRAWDZIWE = uwypuklenie całej ściany przełyku
" Rozpoznanie: rtg z kontrastem
" Małe  brak objawów
" Większe  zaburzenia połykania, cofanie się treści pokarmowej, nieprzyjemny zapach z ust
(Źð fermentacja zalegajÄ…cej w uchyÅ‚ku treÅ›ci)
" Powikłania: aspiracja treści zalegającej w uchyłku z następowym zachłystowym zapaleniem
pÅ‚uc, perforacja ®ð zapalenie Å›ródpiersia
PRZEPUKLINY PRZEA
YKU
" Większośd  zmiany nabyte powstające w miejscu przejścia przełyku przez przeponę do jamy
brzusznej
" Przyczyny: wzrost ciśnienia śródbrzusznego, osłabienie mięśniówki w okolicy wpustu
" Częstsze u kobiet (50% populacji w wieku podeszłym)
" Przepuklina wślizgowa  wpust z częścią proksymalną żołądka przemieszcza się do klatki
piersiowej (starszy wiek; w 90% - przebieg bezobjawowy, w 10% - choroba refluksowa)
" Przepuklina okołoprzełykowa  przesunięcie dna żołądka do klatki piersiowej bez zmiany
położenia wpustu (rzadsze występowanie, poważniejsze skutki)
CHOROBY ŻOA

DKA I DWUNASTNICY
" główne objawy: nudności, wymioty, bóle brzucha
NUDNOŚCI  subiektywne odczucie nadchodzących wymiotów
- Obniżona aktywnośd motoryczna żołądka
- Skurcze antyperystaltyczne jelit
- Bladośd
- Obfite poty
- Åšlinotok
- Hipotonia z bradykardią (pobudzenie autonomicznego układu nerwowego)
WYMIOTY  rezultat złożonych motorycznych odruchów trzewnych i somatycznych
Skurcz mięśni przepony i Å›ciany brzucha ®ð wzrost ciÅ›nienia wewnÄ…trzbrzusznego z biernym
uniesieniem dna żołądka, zamknięciem odz
wiernika i rozkurczem wpustu ®ð zmiana ciÅ›nienia w
klatce piersiowej z ujemnego na dodatnie ®ð ruch przepony ku górze ®ð przedostanie siÄ™ treÅ›ci
pokarmowej do poszerzonego odruchowo przełyku i wydostanie się przez usta
Nadrzędny ośrodek wymiotny: grzbietowa częśd tworu siatkowatego
" pobudzany przez układ autonomiczny, impulsy z gardła, naczyo wieocowych, pnia mózgu,
ośrodków korowych, błędnika i ośrodków chemowrażliwych
" Indywidualny próg pobudliwości
Główny ośrodek chemowrażliwy: w dnie komory IV mózgu
" Aktywowany przez leki (morfina, opiaty, naparstnica), toksyny bakteryjne, zaburzenia
metaboliczne
5