1. Prawo prywatne a prawo publiczne

− cechy prawa prywatnego:

o

autonomia podmiotów (brak kompetencji do władczego kształtowania sytuacji
prawnej drugiej strony);

o

równorzędność (w znaczeniu formalnym – nie musi to odzwierciedlać
faktycznych relacji podmiotów);

o

brak przymusu bezpośredniego

− cechy prawa publicznego:

o

występowanie organu państwa

o

stosunek nadrzędności

o

środki bezpośredniego przymusu

2. Przedmiot regulacji w prawie cywilnym

− prawa o charakterze majątkowym (własność, dziedziczenie, zobowiązania)

− jak i niemajątkowym (dobra osobiste – art. 23 kc zdrowie, wolność, cześć, swoboda

sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji,
nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i
racjonalizatorska; prawa autorskie

− sytuacje mieszane – prawa niemajątkowe są często powiązane z elementami

majątkowymi np. autorstwo utworu oraz wynagrodzenie za korzystanie z utworu

3. Zakres prawa cywilnego:

− Obok prawa cywilnego mogą pojawić się inne gałęzie grupujące normy

prywatnoprawne – różnią się one zakresem stosowania, swoistymi zasadami i
własnymi instytucjami ogólnymi;

− Prawo pracy – rozbieżności w doktrynie, ale raczej przyjmuje się, iż jest to odrębna

gałąź prawa prywatnego; kodeks pracy z 1974 r., art. 300 kp – odpowiednie
stosowanie przepisów kc jeśli nie są one sprzeczne z zasadami prawa pracy;

− Prawo rodzinne – dominujący pogląd, iż stanowi integralną część prawa cywilnego;

kro z 1964 r., brak jakiejkolwiek części ogólnej w kro

− Prawo handlowe – nie stanowi odrębnej gałęzi prawa, a jedynie odrębną dyscyplinę

naukową

4. Systematyka prawa cywilnego – działy:

− Część ogólna – instytucje i zasady wspólne dla całego prawa cywilnego;

− Prawo rzeczowe – obejmuje normy wyznaczające bezwzględne prawa podmiotowe

odnoszące się do rzeczy - wszystkie pozostałe podmioty mają obowiązek
nieingerowania w sferę prawa podmiotowego zarówno poprzez czynności prawne,
jak i faktyczne;

− Prawo zobowiązań – normy regulujące prawa majątkowe o charakterze

względnym;

− Prawo spadkowe – reguluje przejście majątku osoby zmarłej na inne podmioty;

− Prawo rodzinne – reguluje stosunki prawne między małżonkami, rodzicami i

dziećmi oraz innymi krewnymi i powinowatymi, a także instytucje opieki i kurateli;

− Prawo na dobrach niematerialnych – (prawo własności intelektualnej) tutaj

rozbieżności czy nie ująć w systematyce z prawem rzeczowym, jednakże przeważa
pogląd o wyodrębnieniu z uwagi na występowanie praw niemajątkowych oraz
objęcie prawem rzeczowym wyłącznie rzeczy materialnych

5. Źródła prawa cywilnego:

− Zródłami prawa są fakty uznawane w danym systemie prawnym za fakty

prawotwórcze, a ich wytworem są generalne i abstrakcyjne normy prawne;

− O tym jakie fakty społeczne uznawane są za fakty prawotwórcze decyduje

Konstytucja i uzupełniająca ją doktryna prawnicza;

− Prawo stanowione;

6. Prawo stanowione:

− Konstytucja - jest najważniejszym prawem Rzeczypospolitej Polskiej, normy w

niej ujęte znajdują bezpośrednie zastosowanie (art. 8) nie jest więc konieczne, aby
jej postanowienia były transponowane do zwykłych ustaw, jej przepisy mogą
stanowić wyłączną podstawę do zrekonstruowania normy prawnej tylko wtedy, gdy
w wystarczającej mierze wskazują kto, w jakich okolicznościach, jak ma postąpić,
walor powszechnie obowiązującego prawa mają również orzeczenia Trybunału
Konstytucyjnego wskazujące na wyeliminowanie z systemu prawnego określonego
przepisu lub przepisów (art. 190 Konstytucji);

− Ustawy - uchwala je parlament w sposób ściśle określony w Konstytucji, a podpisuje

i zarządza ich ogłoszenie w Dzienniku Ustaw RP - Prezydent Rzeczypospolitej (art.
122 Konstytucji), do orzekania o zgodności ustaw z Konstytucją powołany jest
wyłącznie Trybunał Konstytucyjny (art. 188 pkt l Konstytucji), sądy mogą
przedstawiać TK pytanie prawne co do zgodności ustawy z Konstytucją, jeżeli od
odpowiedzi na to pytanie zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem
(art. 193 Konstytucji);

− Ratyfikowane umowy międzynarodowe - po ich ogłoszeniu w Dz. U. stanowią

część polskiego systemu prawnego i są bezpośrednio stosowane przez sądy, chyba
że ich stosowanie zależy od wcześniejszego wydania ustawy; jednakże jeżeli
ratyfikacja umowy międzynarodowej wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w
postaci ustawy, to walor takiej umowy jest wyższy od zwykłej ustawy (art. 91 ust. 2
Konstytucji), wskutek czego TK jest kompetentny także do orzekania o zgodności
ustawy zwykłej ze wspomnianą umową międzynarodową (art. 188 pkt 2 Konstytucji);

− Rozporządzenia - akty powszechnie obowiązujące, w hierarchii źródeł prawa stoją

poniżej ustaw, pełniąc wobec nich funkcję wykonawczą, mogą być wydawane przez
określone w Konstytucji organy władzy publicznej (Prezydent RP, Rada Ministrów,
Prezes RM, ministrowie, przewodniczący komitetów określonych w ustawach,
Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji) tylko na podstawie szczegółowego
upoważnienia zawartego w ustawie (art. 92 ust. l Konstytucji), o zgodności
rozporządzenia z Konstytucją lub z ustawą orzeka TK m.in. w odpowiedzi na pytanie
prawne sądu, jednakże sądy podlegają tylko Konstytucji i ustawom, a więc sąd może
sam uznać, że rozporządzenie nie jest zgodne z ustawą lub Konstytucją, i nie
zastosować jego przepisów do rozpatrywanej przez siebie sprawy - ocena taka nie
będzie jednak miała charakteru powszechnie wiążącego (inne organy lub w innych
sprawach);

− Akty prawa miejscowego - mają walor źródła prawa powszechnie obowiązującego

tylko na obszarze działania organów, które je ustanowiły (art. 87 ust. 2
Konstytucji), i tylko w granicach przysługujących wspomnianym organom
kompetencji wskazanych właściwymi ustawami;

− Prawo UE - podstawowymi aktami stanowionymi przez UE w zakresie stosunków

cywilnoprawnych są rozporządzenia, które są bezpośrednio stosowane oraz
dyrektywy, które wymagają wdrożenia (implementacji) przez właściwe organy
państwa do polskiego porządku prawnego, mogą wystąpić sytuacje, gdy drogą
wykładni nie będzie można uchylić sprzeczności między prawem unijnym a prawem

krajowym – wtedy pierwszeństwo zastosowania ma prawo unijne, norma krajowa nie
traci jednak ważności z mocy prawa, natomiast państwo powinno doprowadzić do
usunięcia z polskiego porządku prawnego normy niezgodnej z prawem unijnym.

7. Zwyczaje i prawo zwyczajowe.
− Zwyczaje – powszechnie stosowana w danym okresie, w danym środowisku i w

danych stosunkach społecznych praktyka określonego postępowania, nie mają
doniosłości normatywnej, nie są więc faktami prawotwórczymi w zakresie prawa
cywilnego, w wielu przypadkach przepisy prawne odsyłają do nich, wskazując w ten
sposób sądowi bardziej szczegółowe - od wyznaczonych w ogólnych normach
prawnych - podstawy do orzekania w sprawach cywilnych, dzięki czemu system
prawa cywilnego staje się bardziej elastyczny i podatny na dokonujące się zmiany w
praktyce społecznej, przesłanką konieczną stosowania przez sąd zwyczajów nie
jest ich znajomość przez osoby, których sprawę sąd rozstrzyga, wystarczy, że osoby
te należą do grupy społecznej (zawodowej, regionalnej), w której określony
zwyczaj jest upowszechniony, powinno się je zawsze rozpatrywać łącznie z
zasadami współżycia społecznego, które właśnie wskazują moralne kryteria
ocenne, postulat zachowania spójności systemu prawnego wymaga, aby organ
orzekający w żadnym razie nie kierował się ustalonymi zwyczajami niezgodnymi z
bezwzględnie wiążącymi normami prawnymi;

− Prawo zwyczajowe - przez prawo zwyczajowe rozumie się normę prawną, faktem

prawotwórczym jest w takim przypadku praktyka stałego stosowania przez organy
państwowe określonej reguły postępowania; żadne przepisy prawa stanowionego
nie regulują kwestii dopuszczalności prawa zwyczajowego w polskim systemie
prawnym, jednak doktryna trafnie przyjmuje, że dla uznania prawa zwyczajowego
przepisy takie nie są konieczne; Konstytucja RP w rozdziale o źródłach prawa
wymienia tylko prawo stanowione, nie odnosi się więc do norm prawa
niestanowionego, jakim jest prawo zwyczajowe, dopuszczalne jest więc jego
kształtowanie się, jednak powstaje ono obok a nie przeciwko prawu stanowionemu;

8. Zasady współżycia społecznego.
− zgodnie z zasadami demokratycznego państwa prawnego i respektowanymi przez

nie wolnościami człowieka, klauzula ta odwołuje się do powszechnie uznanych w kul-
turze naszego społeczeństwa wartości, które są zarazem dziedzictwem i skład-
nikiem kultury europejskiej;

− Funkcja klauzul ustawowych odsyłających do zasad współżycia społeczne go polega

na nadaniu prawu większej elastyczności, z jednej strony uwzględniającej
zmieniający się układ stosunków społecznych, a z drugiej strony szczególne cechy
stanu faktycznego, do którego należy zastosować abstrakcyjną normę prawną;
zasady współżycia społecznego muszą pozostać pojęciem nieostrym, natomiast
przede wszystkim judykatura powinna zmierzać do pewnej konkretyzacji tego pojęcia
- sąd powołując się na zasady współżycia społecznego winien jasno formułować
normę moralną, jaką miał na względzie;

− nie obowiązują samoistnie na podobieństwo wysłowionych w ustawach norm

prawnych, tylko wpływają na ocenę stanu faktycznego dokonywaną w toku
stosowania prawa;

− Zakres zastosowania - jako element służący do elastycznego doprecyzowania

treści poszczególnych instytucji prawa cywilnego z prawem własności na czele, przy
kwalifikowaniu pewnych zdarzeń kreujących stosunki cywilnoprawne, przy
wykładni oświadczeń woli, jako instrument zapobiegający powstawaniu

konsekwencji prawnych, które ze względu na szczególny kontekst sytuacyjny
budziłyby powszechną dezaprobatę moralną i tym samym prowadziłyby do
naruszenia spójności aksjologicznej porządku prawnego. Tę rolę spełnia w
szczególności art. 5 KC odnoszący się do nadużycia prawa podmiotowego i art. 58 §
2 KC, dotyczący nieważności czynności prawnych;

− zasady współżycia społecznego odnoszą się nie tylko do osób fizycznych, ale i do

osób prawnych.

9. Orzecznictwo.
− koncepcja trójpodziału władz nie pozwala na przejmowanie przez sądy roli

prawotwórczej;

− nie będąc samodzielnym źródłem prawa, orzecznictwo przez swą działalność

interpretacyjną oraz przez uznawanie zwyczajów może wpływać na ustalanie i kon-
kretyzację treści norm prawnych;

− działalność sądów jest immanentnie wpleciona w odróżnianą w naszym systemie

prawnym procedurę stosowania prawa

10. Doktryna.
− Poglądy uczonych nie stanowią źródła prawa cywilnego w polskim systemie

prawnym;

− często inspirują one działalność legislacyjną w szczególności przez formułowane w

pracach naukowych postulaty de lege ferenda (dla ustawodawcy)

− wpływają na stanowienie prawa przez swój osobisty udział w przygotowywaniu

aktów normatywnych

11. Początek obowiązywania

− ogólna zasada - stanowione normy prawa cywilnego zaczynają obowiązywać

(wchodzą w życie) po upływie czternastu dni od dnia ich ogłoszenia, jeżeli same nie
stanowią inaczej;

− vacatio legis - okres między datą publikacji aktu a początkowym terminem jego

obowiązywania,

− okres ten ustawodawca może wydłużyć lub skrócić, a nawet całkowicie uchylić

stanowiąc, że akt normatywny wchodzi w życie w dniu publikacji;

12. Koniec obowiązywania wskutek:
− wyraźnych klauzul derogacyjnych, zawartych przeważnie w przepisach

wprowadzających nowe akty prawne,

− upływu czasu, który z góry został oznaczony w akcie ustanawiającym normy,

− wejścia w życie później ustanowionych norm, które regulują takie same sytuacje;

znajduje tu więc zastosowanie reguła systemowa: lex posterior derogat legi anteriori,
która jednak nie dotyczy przypadków, gdy norma wcześniejsza ma charakter
szczególny wobec normy późniejszej,

− wskutek orzeczenia TK następuje utrata mocy obow aktu normatyw,

− należałoby ponadto przyjąć, że norma przestaje obowiązywać, gdy staje się na

skutek zmiany systemu prawnego lub stosunków faktycznych trwale niestosowalna

13. Prawo intertemporalne (międzyczasowe)

− prawo intertemporalne zawiera reguły, które wskazują, jakim modyfikacjom ulega

zakres obowiązywania, i tym samym stosowania dawnych norm prawnych ze
względu na ustanowienie nowych norm prawnych;

− Podstawę do ich ustalenia stanowią ogólny przepis art. 3 KC oraz zespoły przepisów

przechodnich wydawanych do konkretnych aktów prawnych o podstawowym
znaczeniu dla prawa cywilnego - zwłaszcza więc do Kodeksu cywilnego;

− Zasada nieretroakcji – art. 3 KC opiera się ona na założeniu, że prawo w zasadzie

powinno wpływać na zachowanie ludzi w przyszłości, i że nie należy zmieniać
sytuacji prawnej podmiotu ustalonej pod rządem dawnej ustawy, skutki zdarzeń
prawnych, jakie miały miejsce pod rządem dawnej ustawy, określa się wedle dawnej
ustawy, ale tylko do czasu wejścia w życie nowej ustawy (stosunki prawne
zakończone lub trwające);

− Kolizje norm nieobjętych zasadą nieretroakcji – jak określić treść stosunku

prawnego powstałego pod rządem dawnego prawa oraz konsekwencje prawne
związanych z tym stosunkiem zdarzeń prawnych, które miały miejsce pod rządem
nowego prawa - postulat ochrony praw nabytych każe przyjąć, że sam fakt
uchylenia normy, która wyznaczała określony typ stosunku prawnego, nie
powoduje zgaśnięcia konkretnych stosunków prawnych i nie ogranicza
zastosowania do nich normy dotychczasowej, wyróżnienie trwałych stosunków
prawnych, co do których należałoby preferować bezpośrednie stosowanie nowych
norm prawnych, do skutków prawnych zdarzeń, które miały miejsce pod rządem
nowej normy, to mimo iż wywierają one wpływ na istnienie i treść stosunku
prawnego powstałego pod rządem dawnej normy prawnej, reguła ogólna każe
stosować normę nową.

14. Obwiązywanie w zasięgu przestrzennym.
− normy prawa cywilnego obowiązują na całym terytorium RP, jeżeli co innego nie

wynika z treści odpowiednich przepisów prawnych lub kompetencji organu
stanowiącego (por. prawo miejscowe);

− normy polskiego prawa cywilnego odnoszą się do stosunków cywilnoprawnych

łączących obywateli polskich lub polskie osoby prawne w sytuacjach, gdy zdarzenie
prawne lub jego skutki nie sięgają poza terytorium RP

15. Prawo prywatne międzynarodowe

− kwestie, jakie prawo należy stosować do stosunków prawnych, zawierających jakiś

element obcy, a więc powiązany z obywatelstwem lub terytorium innego państwa (np.
miejsce zamieszkania lub siedziba podmiotów, miejsce spełnienia świadczenia lub
zajścia zdarzenia prawnego itp.), rozstrzygają reguły kolizyjne prawa prywatnego
międzynarodowego, nie wskazują one bezpośrednio, kto i w jakich okolicznościach jak
ma się zachować, a jedynie określają właściwe dla rozstrzygnięcia tych spraw systemy
prawne

16. Zasady prawa cywilnego – kategoria norm prawnych o szczególnej roli i

doniosłości:

− wskazują wartości jakie normy prawa cywilnego powinny przede wszystkim

realizować;

− wyznaczają kierunek działań prawodawczych;

− sposób stosowania prawa, w tym szczególnie interpretacji przepisów;

− wskazują preferencje w razie kolizji norm prawnych;

− określają granice czynienia użytku z praw podmiotowych

17. Uznanie i ochrona osobowości każdego człowieka w równej mierze:
− zdolność prawna przysługująca każdemu człowiekowi w takim samym zakresie;

− zdolność do czynności prawnych ograniczana tylko z przyczyn naturalnych (wiek,

upośledzenie psychiczne) w tej samej mierze odnoszących się do wszystkich ludzi;

− ochrona wartości niemajątkowych realizowana przez instytucję ochrony dóbr

osobistych;

− zasada ta opiera się przede wszystkim na konstytucyjnych gwarancjach praw i

wolności obywateli oraz konwencjach międzynarodowych – zwłaszcza na Paktach
Praw Człowieka;

18. Pełna i równa ochrona mienia podmiotów prawa cywilnego:

− znajduje wyraz w jednolitym ukształtowaniu podstawowej w tym względzie instytucji

prawa cywilnego, jaką jest prawo własności;

− także dziedziczenie majątku po osobie zmarłej;

− gwarantuje, że w razie wywłaszczenia uprawniony otrzyma słuszne odszkodowanie;

− znajduje oparcie zwłaszcza w art. 64 Konstytucji RP.

19. Zakaz nadużywania praw podmiotowych:

− ma zapobiegać wykonywaniu ich niezgodnie z akceptowanymi powszechnie

regułami moralnymi - klauzula generalna zasad współżycia społecznego (art. 5 KC);

− zasada ta opiera się na ogólnym - coraz silniej eksponowanym - założeniu całego

systemu prawnego Rzeczypospolitej Polskiej, które wymaga dla norm prawnych nie
tylko legitymacji formalnej, ale i aksjologicznej, a w konsekwencji dostosowania
realizowanych stosunków cywilnoprawnych do zasad moralnych

20. Autonomia woli:

− kompetencja podmiotów prawa cywilnego do swobodnego kształtowania stosunków

cywilnoprawnych przez czynności prawne - w szczególności przez umowy (tzw.
swoboda umów);

− stanowi ona immanentny element każdego systemu prawa cywilnego, ale nigdy i

nigdzie nie występuje w nieograniczonym zakresie;

− w ustrojach demokratycznych o gospodarce rynkowej pole swobody decyzyjnej

podmiotów pozostaje rzeczywiście ograniczone tylko ogólnymi przesłankami
podyktowanymi interesem publicznym i względami moralnymi (por. art. 58 i 353' KC);

− opiera się na etosie wolnego człowieka, który swoimi decyzjami władny jest

kształtować swoją sytuację prawną;

− odpowiada ona ogólnemu założeniu systemu prawnego, od którego wymaga się,

aby organizował stosunki społeczne w sposób racjonalny;

− Zasada ta znajduje także nadrzędne uzasadnienie normatywne w konstytucyjnych

przepisach o wolności gospodarczej oraz w postanowieniach wiążących Polskę
umów międzynarodowych.

21. Ochrona zaufania podmiotu do składanych mu oświadczeń:

− doktryna rekonstruuje tę zasadę na podstawie klauzul generalnych, znajdując tam

dla niej uzasadnienie etyczne i funkcjonalne;

− opiera się na nakazie moralnym dotrzymania danego słowa oraz ponoszenia

odpowiedzialności za błędny przekaz informacji;

− ma na względzie pewność obrotu prawnego;

− Stanowi ona rdzeń całego szeregu norm składających się na tzw. ochronę dobrej

wiary.

Kazus
Stan faktyczny:
X i Y, będący przedsiębiorcami, zawarli umowę sprzedaży komputerów. X miał zapłacić
Y cenę 10.3.2005 r. Kiedy w styczniu 2007 r. Y zażądał od niego pieniędzy, X zwodził
go, twierdząc, że zapłaci na koniec miesiąca, a potem trzykrotnie w ostatniej chwili
przekładał termin przelewu pieniędzy, tłumacząc się problemami z kontem bankowym.
20.3.2007 r. Y wystąpił na drogę sądową w celu odzyskania wierzytelności. X podniósł
zarzut przedawnienia roszczenia (por. art. 554 KC). Y twierdzi, że mimo iż upłynął
termin przedawnienia, to ze względu na wcześniejsze zachowanie X podniesienie przez
niego zarzutu przedawnienia powinno być uznane za sprzeczne z zasadami współżycia
społecznego. Czy ma rację?
Rozwiązanie:
Podniesienie zarzutu przedawnienia może być w okolicznościach danej sprawy uznane
za nadużycie prawa z powodu jego sprzeczności z zasadami współżycia społecznego
(art. 5 KC). Może to nastąpić wówczas, gdy osoba, przeciw której roszczenie służy
rozmyślnie – celem stworzenia sobie możliwości powołania się na przedawnienie –
odwiodła uprawnionego od terminowego wytoczenia powództwa, skutkiem czego
roszczenie to się przedawniło. Nieuwzględnienie zarzutu przedawnienia na podstawie
art. 5 KC może nastąpić także w stosunkach pomiędzy profesjonalistami

1

. Takim

przypadkiem nadużycia prawa przy podniesieniu zarzutu przedawnienia jest sytuacja
występująca w niniejszym stanie faktycznym, gdyż X, działając podstępnie zwodził Y,
prowadząc z nim pertraktacje ugodowe i doprowadzając do przedawnienia roszczenia.
Sąd nie uwzględni więc zarzutu przedawnienia podniesionego przez X i będzie on
musiał zapłacić ustaloną w umowie cenę.



1. Stosowanie prawa – model normatywny tj. jak sąd powinien stosować prawo; Nie

jest on jednoznacznie wyrażony w przepisach prawnych, ale można wskazać pewne
cechy charakterystyczne w oparciu o zasady ustroju RP oraz doktrynę:

− Z zasady państwa prawnego wynika, że model ten powinien zawierać nakaz

przestrzegania obowiązującego prawa, respektując rozdział funkcji sądowniczej od
prawodawczej - wprawdzie sądy mogą krytycznie oceniać obowiązujące prawo, ale
na tej podstawie nie wolno im odmówić jego stosowania;

− jednocześnie model ten nie wyznacza sędziemu roli jedynie „ust ustawy"; Sędzia

także powinien kierować się wartościami leżącymi u podstaw systemu prawnego,
zmierzając do ich realizacji w sposób racjonalny, to znaczy na podstawie dobrej
znajomości rzeczywistości i dróg prowadzących do osiągnięcia pożądanych celów

2. Trójczłonowy model stosowania prawa

− ustalenie stanu faktycznego sprawy,

− ustalenie, jaka norma lub jakie normy są właściwe dla rozważanego stanu

faktycznego,

− określenie w końcowej decyzji sędziego konsekwencji prawnych stanu

faktycznego na podstawie zastosowanej normy lub norm prawnych.

3. Ustalenie stanu faktycznego sprawy - ustalić jakiś fakt, to znaczy uznać za

prawdziwe zdanie, które głosi, że tak a tak było lub jest obecnie. Już przy
podejmowaniu czynności zmierzających do ustalenia faktów sprawy przejawia się
ich związek z drugim elementem modelu stosowania prawa, tj. ustaleniem właściwej
normy. Sąd (określenie to odnosi się zawsze i do innych organów stosujących prawo
cywilne) musi bowiem prowadzić postępowanie w celu ustalenia faktów mających
dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (por. art. 227 KPC).

− sąd nie może poprzestać na stwierdzeniu, że brakuje podstaw do stanowczego

ustalenia stanu faktycznego i dokonać ustaleń hipotetycznych lub alternatywnych.
Jest on obowiązany rozstrzygnąć każdą sprawę w sposób definitywny na
podstawie stanowczego ustalenia stanu faktycznego.

4. Reguły dowodowe – dowody

− Dla ustalenia faktów sprawy sąd zbiera o nich informacje. Przepisy KPC określają

bliżej źródła tych informacji, jak również sposób i dopuszczalny zakres ich
uzyskiwania (art. 227 i n. KPC). Z różnych bowiem powodów sąd w pewnych
przypadkach nie może korzystać z wszystkich źródeł informacji. Ograniczenia w tym
względzie przewiduje m.in. KPC, regulując formę pisemną czynności prawnej (art.
246 KPC w zw. z art. 73 i n. KC).

− Prawne reguły dowodowe przewidują pewne ułatwienia w ustalaniu faktów sprawy

przez sądy. Postanowienia tego typu zawierają, np. przepisy wskazujące, że „nie
wymagają dowodu" fakty powszechnie znane oraz znane sądowi urzędowo (art. 228
KPC), jak również fakty przyznane w toku postępowania przez stronę przeciwną,
jeżeli przyznanie nie budzi wątpliwości co do zgodności z rzeczywistym stanem
rzeczy (art. 229 KPC).

− w postępowaniu zmierzającym do ustalenia faktów sprawy uwzględnić należy

rozkład ciężaru dowodu. Zwrot ten używany jest w dwóch podstawowych
znaczeniach: formalnym (procesowym) i materialnoprawnym:

− w znaczeniu formalnym (procesowym) wskazuje on podmioty, które powinny

przejawiać inicjatywę w zbieraniu dowodów i wykazywaniu twierdzeń. W zasadzie
inicjatywę taką powinny przejawiać strony, jednakże również sąd może dopuścić
dowód niewskazany przez strony (art. 232 KPC);

− Natomiast w znaczeniu materialnoprawnym określa on, kto ponosi ujemne

konsekwencje tego, że istnienie doniosłego dla rozstrzygnięcia sprawy faktu nie
zostało w toku postępowania sądowego udowodnione - bez względu na to, z czyjej
inicjatywy dowód mógł być lub był prowadzony - Kwestię tę rozstrzyga art. 6 KC
stanowiąc, że ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z tego faktu
wywodzi skutki prawne. Jeżeli więc ktoś powołuje się przed sądem na pewien fakt,
z którym prawo wiąże jakieś korzystne dla niego konsekwencje prawne, a fakt ten
nie zostanie udowodniony, wówczas przegra sprawę, czyli jego roszczenie nie
zostanie przez sąd uwzględnione.

5. Reguły dowodowe – domniemania - Ułatwieniu prowadzenia dowodów służą

domniemania przez to, że pozwalają na pośrednie ich ustalanie (tzw. dowody
pośrednie)

− Domniemania faktyczne – (art. 231 KPC) sędzia może uznać za ustalony istotny

dla sprawy fakt na podstawie wniosku wyprowadzonego z innych faktów,
ustalonych według zwykłych reguł dowodowych. Wnioskowanie to opiera sąd na

swej wiedzy, a w szczególności na doświadczeniu społecznym pozwalającym do-
strzec pewne typowe związki między określonymi rodzajami zdarzeń.

− Domniemania prawne - wyznaczone jest normą prawną, która każe powiązać ze

sobą podstawę domniemania z wnioskiem domniemania (faktem domniemywanym).
Powiązanie to polega na tym, że jeżeli sąd ustali zgodnie z ogólnymi regułami
dowodowymi (a więc również i na zasadzie domniemania faktycznego) fakt
stanowiący podstawę domniemania, to obowiązany jest przyjąć bez dowodu
istnienie faktu wskazanego we wniosku domniemania (por. art. 234 KPC) – przykład
art. 85 par. 1 KRO;

− dopuszczalność przeciwdowodu, to znaczy wykazania faktów przeciwnych do

faktów domniemywanych. W myśl art. 234 KPC, domniemania ustanowione przez
prawo mogą być obalone „ilekroć ustawa tego nie wyłącza". Z braku więc
zastrzeżenia ustawowego wniosek domniemania może być obalony przez ustalenie -
w sposób określony ogólnymi regułami dowodowymi - że rzeczywistość jest inna niż
orzeka o niej wniosek domniemania. Kto jednak kwestionuje nie wniosek, lecz
przesłankę domniemania, nie obala domniemania. Przesłankę domniemania można
więc zawsze kwestionować, ponieważ ewentualny zakaz prowadzenia
przeciwdowodu jej nie dotyczy;

− Podobną funkcję, ułatwiającą dowód istotnego dla rozstrzygnięcia sprawy faktu,

pełnią zwroty ustawowe zawierające zastrzeżenie „chyba że" – traktuje się je
również jako domniemania prawne (np. art. 431 par. 1 KC);

− domniemanie dobrej wiary ustanowione w art. 7 KC - we wszystkich przypadkach, w

których przepisy prawne wiążą jakieś skutki prawne z dobrą albo ze złą wiarą osoby
art. 7 KC każe domniemywać istnienie dobrej wiary.

6. Ustalenie właściwej normy dla rozstrzygnięcia sprawy

7. Wykładnia prawa - proces myślowy polegający na ustalaniu właściwego

znaczenia tekstów prawnych, model wykładni obejmuje następujące dyrektywy:

− Dyrektywy językowe;

− Dyrektywy systemowe;

− Dyrektywy funkcjonalne

− Wyniki wykładni - analiza tekstu prawnego może doprowadzić sędziego do

następujących wniosków interpretacyjnych:

− 1) wykładni stwierdzającej, polegającej na ustaleniu, że wykładnia językowa

pozwala jednoznacznie określić treść lub moc normy, i że nie ma podstaw do
zakwestionowania tak ustalonego jej sensu;

− 2) wykładni rozszerzającej, polegającej na ustaleniu, że ze względu na dyrektywy

wykładni systemowej lub funkcjonalnej należy przyjąć szerszy zakres normowania
lub zastosowania normy niż wynikałoby to z rezultatów osiągniętych na podstawie
reguł wykładni językowej;

− 3) wykładni zwężającej, polegającej na ustaleniu, że ze względu na dyrektywy

wykładni systemowej lub funkcjonalnej należy przyjąć węższy zakres normowania
lub zastosowania normy, niż wynikałoby to z rezultatów osiągniętych na podstawie
reguł wykładni językowej;

− 4) wykładni derogującej, polegającej na ustaleniu, że ze względu na poza-językowe

dyrektywy wykładni przepis nie ma doniosłości normatywnej, mimo że w świetle
wykładni językowej należałoby mu znaczenie takie przypisać. W kwestii tej doktryna
prawnicza nie zajmuje jednak jednoznacznego stanowiska

8. Wnioskowanie z norm o normach – (tzw. reguły inferencyjne) niewyróżniane w

klasycznej doktrynie prawa cywilnego; Nie zostały wyznaczone żadnymi przepisami
prawnymi, sformułowała je doktryna prawnicza wychodząc z idealizującego
założenia „racjonalnego prawodawcy", któremu przypisuje się oddzielny system
oceny i wiedzy, pozwalający rozsądnie sterować postępowaniem ludzi, polegają na
wnioskowaniu (inferowaniu) z normy o obowiązywaniu innej normy

− Reguły instrumentalnego nakazu i zakazu – (z celu na środki) na ich podstawie

należy przyjąć, że jeżeli jakaś norma nakazuje adresatowi zrealizować określony
stan rzeczy, to wynika z tej normy:
1) nakaz czynienia wszystkiego, co w świetle aktualnej wiedzy o związkach
przyczynowych jest warunkiem koniecznym zrealizowania tego stanu rzeczy;
2) zakaz czynienia czegokolwiek, co w świetle wiedzy aktualnej jest warunkiem
wystarczającym niezrealizowania tego stanu rzeczy;

− Reguły afortiori – (tym bardziej)

1) argumentum a maiori ad minus („z większego na mniejsze") - komu nakazane
(dozwolone) jest czynić więcej, temu nakazane (dozwolone) jest także czynić mniej
2) argumentum a minori ad maius („z mniejszego na większe") - zakaz określonego
zachowania, na którym opiera się wniosek, że tym bardziej zakazane jest czynić
„coś więcej";

− Analogia z ustawy - dopuszcza się analogię z ustawy (analogia legis), można ją

stosować wtedy, gdy dyrektywy językowe i systemowe jednoznacznie nie wskazują
na to, iż określony przepis dotyczy wyłącznie stanu faktycznego w nim wyzna-
czonego (arg. a contrario), a równocześnie silna argumentacja funkcjonalna pozwala
przyjąć, że ustanowiona w przepisie prawnym regulacja odnosi się także do
okoliczności w istotny sposób podobnych do tej, jaka została w nim opisana;

− Analogia prawa - wnioski o obowiązywaniu norm nieustanowionych w przepisach

prawnych wyprowadza się tu z wielu rozstrzygnięć dotyczących innych, od rozwa-
żanej kwestii, stanów faktycznych, które jednak wskazują na określony system
preferencji wartości, jakimi kieruje się w swych ocenach prawodawca

9. Związanie sądu w działaniach interpretacyjnych i inferencyjnych - z

konstytucyjnej zasady niezawisłości sądów wynika, że nie są one instytucjonalnie
skrępowane w interpretacji przepisów prawnych; jednakże na mocy szczególnej
normy kompetencyjnej sąd orzekający może być prawnie obowiązany do stosowania
normy prawnej w znaczeniu ustalonym przez organ wskazany normą
kompetencyjną, chociażby był przekonany, że wynik wykładni powinien być inny;

− w toku nadzoru judykacyjnego (sąd niższej instancji związany jest stanowiskiem

sądu II instancji, sądy polskie związane są wykładnią prawa wspólnotowego
dokonaną przez ETS lub SPI);

− zasady prawne uchwala SN w składach powiększonych, wiążą tylko składy

orzekające SN, a więc wywierają jedynie skutek prawny wewnątrz SN;

− Sąd Najwyższy uchwala zasady prawne w celu:

1) wyjaśnienia przepisów prawnych budzących wątpliwości w praktyce lub których
stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie na wniosek Pierwszego Prezesa
SN, Prokuratora Generalnego, Rzecznika Praw Obywatelskich oraz Rzecznika
Ubezpieczonych
2) rozstrzygnięcia zagadnień prawnych budzących poważne wątpliwości w kon-
kretnej sprawie na wniosek orzekających składów SN

10. Wiążące ustalenie konsekwencji prawnych stanu faktycznego - w końcowym

orzeczeniu sąd ustala stosunek prawny lub nakazuje adresatowi zachować się w
określony sposób. Trafnie ujmuje się tę działalność jako ustanowienie normy
indywidualnej; sąd dokonuje subsumpcji ustalonego stanu faktycznego pod
właściwą normę prawną; stwierdza więc, że rozpatrywany stan faktyczny stanowi
szczególny przypadek należący do zakresu zastosowania tej normy. Dyspozycja
zastosowanej normy wskazuje natomiast jej prawne konsekwencje; w tym procesie
sędzia lub inny organ nie dokonuje wyłącznie operacji logicznych i niejako
„mechanicznie" określa konsekwencje prawne stwierdzonego stanu faktycznego.
Także i w tym stadium stosowania prawa doniosłą rolę odgrywa znajomość
stosunków społecznych oraz założeń aksjologicznych systemu prawnego, którymi
przede wszystkim powinien kierować się sędzia, gdy norma prawna nie wyznacza
konsekwencji prawnych faktu w sposób jednoznaczny

Prawo rzeczowe

1. Nabycie nieruchomości – art. 155 KC przeniesienie własności nieruchomości

następuje zasadniczo na skutek zawarcia umowy o podwójnym skutku
zobowiązująco-rozporządzającym (ponieważ nieruchomości są rzeczami
oznaczonymi co do tożsamości); z uwagi na szczególne społeczno-gospodarcze
znaczenie nieruchomości ustawodawca wprowadza pewne odrębne wymagania
dotyczące obrotu nieruchomościami;

2. zakaz zastrzegania warunku lub terminu – wyrażony art. 157 par. 1 KC;
− nieważna będzie umowa stron, których intencją jest definitywne przeniesienie

własności, jeżeli zastrzeżono warunek lub termin (np. nieważna będzie umowa
sprzedaży nieruchomości, w której strony postanowiły, że przeniesienie własności
„następuje” pod warunkiem uzyskania kredytu przez kupującego);

− jednakże jeśli warunek lub termin zostanie zastrzeżony w umowie zobowiązującej do

przeniesienia własności to uznaje się, iż umowa taka ma jedynie skutek obligacyjny,
a do przeniesienia własności nieruchomości niezbędne będzie zawarcie umowy
obejmującej bezwarunkową zgodę na przeniesie własności (w takiej umowie strony
powinny wskazać, że w wykonaniu zawartej uprzednio obligacyjnej umowy
sprzedaży bezwarunkowo i niezwłocznie przenoszą własność sprzedawanej
nieruchomości);

− jeżeli zawarcie umowy przenoszącej własność następuje w wyniku wykonania

wcześniejszego zobowiązania, to ważność umowy przenoszącej własność zależy od
istnienia tego zobowiązania;

− zakaz ten został sformułowany gdyż ustawodawca uznał za szkodliwy stan

zawieszenia i niepewności co do prawa własności nieruchomości

3. wymóg formy aktu notarialnego – art. 158 KC zastrzeżenie tej formy szczególnej

następuje pod rygorem nieważności (wymagania formalne aktu notarialnego określa
ustawa Prawo o notariacie)

− zastrzeżenie tej formy z uwagi na zapewnienie państwowej kontroli obrotu

nieruchomościami oraz zabezpieczenie interesów fiskalnych państwa; jednocześnie
uregulowanie takie służy interesom stron – ich wola powinna być wyrażona w
sposób precyzyjny, nadto forma aktu notarialnego umożliwia stwierdzenie na

podstawie wiarygodnego dokumentu urzędowego, kto jest właścicielem
nieruchomości;

− art. 390 KC – skutki uchylania się strony od zawarcia umowy przyrzeczonej w

zależności od formy umowy przedwstępnej (na mocy art. 64 KC orzeczenie sądu
zastępuje oświadczenie woli stron) istotne jest tutaj, że w pewnych okolicznościach
strony nie zadowala możliwość uzyskania odszkodowania, a zależy jej jedynie na
własności nieruchomości (np. w postępowaniu upadłościowym dewelopera lub w
przypadku zbycia wcześniej posiadanej nieruchomości i braku innego lokum do
zamieszkania)

− kazus: Stan faktyczny: X zawarł z bankiem umowę przenoszącą na niego własność

nieruchomości w celu zabezpieczenia uzyskanego kredytu. Strony umówiły się, że
po spłacie kredytu bank zobowiązany będzie zwrotnie przenieść na X własność
nieruchomości. X nie spłacił kredytu, żąda jednak od banku zwrotu nieruchomości,
twierdząc, że zawarta umowa jest nieważna, gdyż jest umową o przeniesienie
własności nieruchomości zawartą pod warunkiem (art. 157 § 1 KC). Czy sąd przyzna
mu rację?
Rozwiązanie:
Przewłaszczenie na zabezpieczenie jest jednym ze sposobów zabezpieczenia
wierzytelności, polegającym na tym, że jedna osoba przewłaszcza na drugą
pewien przedmiot jako zabezpieczenie wierzytelności i z obowiązkiem
zwrotnego przeniesienia własności po spłacie długu. Umowa przeniesienia
własności nieruchomości na zabezpieczenie spłaty kredytu, w której kredytodawca
zobowiązał się do przeniesienia z powrotem na kredytobiorcę własności tej
nieruchomości niezwłocznie po spłacie kredytu, nie jest umową o przeniesienie
własności nieruchomości zawartą pod warunkiem (art. 157 § 1 KC)

2

.

Nie jest bowiem warunkiem w rozumieniu art. 89 KC zdarzenie polegające na
wykonaniu przez dłużnika zobowiązania, ponieważ jest ono całkowicie zależne od
jego woli i okoliczności od niego uzależnionych. Nie jest to również termin w
rozumieniu art. 110 i n. kc.
Dlatego też umowę taką należy uznać za ważnie zawartą. Nieruchomość pozostanie
więc własnością banku do chwili zawarcia umowy o powrotne przeniesienie
własności między bankiem a X, co powinno nastąpić po spłacie przez tego
ostatniego kredytu.

4. znaczenie wpisu do KW – w celu ustalenia stanu prawnego nieruchomości

prowadzi się księgi wieczyste, w KW ujawnia się przede wszystkim prawo własności
oraz prawa związane z nieruchomości i obciążające prawo własności;

− wpis prawa własności do KW jest obowiązkowy na podstawie przepisów ustawy

o księgach wieczystych i hipotece; jeżeli osoba trzecia doznała szkody na skutek
nieujawnieni prawa w KW, właściciel ponosi odpowiedzialność za taką szkodę na
skutek niewykonania lub opieszałości w wykonaniu ciążącego na nim zobowiązania;

− jeżeli akt notarialny obejmuje czynność prawną przenoszącą własność

nieruchomości, notariusz sporządzający akt notarialny jest obowiązany zamieścić w
nim wniosek o dokonanie wpisu w KW, jest również obowiązany przesłać sądowi z
urzędu w ciągu trzech dni wypis aktu notarialnego;

− wpis prawa własności do KW ma charakter deklaratoryjny - przeniesienie

własności następuje z mocy samej czynności prawnej, wpis taki ujawnia tylko skutki
dokonanej czynności prawnej

− wyjątkowo wpis prawa własności do KW może mieć charakter konstytutywny –

tj. wpis tworzący prawo, przykładem może być przeniesienie własności budynków

przysługujących wieczystemu użytkownikowi ponieważ odrębna własność budynków
jest związana z prawem użytkowania wieczystego gruntu, zaś przeniesienie tego
prawa wymaga wpisu do KW; drugim przykładem może być ustanowienie odrębnej
własności lokalu (na podst. Art. 7 ust. 2 Ustawy o własności lokali), jednakże tutaj
chodzi o pierwotne ukształtowanie przedmiotu prawa własności, a nie o jego
przeniesienie

5. rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych – w razie niezgodności między

stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym
stanem prawnym treść księgi rozstrzyga na korzyść tego, kto przez czynność
prawną z osobą uprawnioną według treści księgi nabył własność lub inne prawo
rzeczowe (art. 5 KWU); ustawodawca sankcjonuje bezwzględną przewagę treści KW
nad rzeczywistym stanem prawnym mając na względzie bezpieczeństwo obrotu
prawnego;

− niezgodność może polegać na braku wpisu nabytego prawa, braku wykreślenia

prawa wygasłego lub błędnym wpisie prawa

− czynność prawna dokonana z osobą uprawnioną według treści KW powoduje

skuteczne nabycie prawa wpisanego, wskutek takiego rozporządzenia wygasa
cudze prawo rzeczowe lub zostaje ograniczone w takim zakresie, zakresie jakim
koliduje z prawem nabytym według stanu prawnego ujawnionego w KW;

− rękojmia chroni jedynie nabycie prawa w drodze czynności prawnej i to czynności

odpłatnej dokonanej przez nabywcę w dobrej wierze (art. 6 ust. 1 KWU), w ustawie
znajduje się definicja złej wiary: w złej wierze jest ten, kto wie, że treść KW jest
niezgodna z rzeczywistym stanem prawnym albo ten, kto z łatwości mógł się o tym
dowiedzieć; zatem również brak należytej staranności wyklucza dobrą wiarę

− działanie rękojmi eliminują wpisane wzmianki

− kazus – kilkukrotna sprzedaż jednej nieruchomości


1. Użytkowanie wieczyste - Instytucja ta powstała z potrzeb urbanizacyjnych;

wykształciła się w toku ewolucji ustawodawstwa z różnych wcześniejszych form
prawnych korzystania z cudzych gruntów w celach inwestycyjnych, głównie
budownictwa mieszkaniowego;

− początkowo użytkowanie wieczyste miało stanowić zastępczą formę długotrwałego

korzystania z gruntów państwowych w celach inwestycyjnych tj. zastępowało
niedopuszczalną z początku (do 1990 r.) formę trwałego rozporządzenia w postaci
przeniesienia własności (sprzedaży) gruntów państwowych;

− przemiany stosunków własnościowych w Polsce po 1990 r. wpłynęły także na

użytkowanie wieczyste; dokonana w związku z powołaniem samorządu gminnego
komunalizacja mienia państwowego spowodowała rozszerzenie zastosowania
instytucji użytkowania wieczystego; obecnie przedmiot użytkowania wieczystego
stanowią grunty stanowiące własność zarówno Skarbu Państwa, jak i jednostek
samorządu terytorialnego; ustawodawca nie ogranicza też zastosowania instytucji
użytkowania wieczystego do potrzeb budownictwa;

− współcześnie problematykę użytkowania wieczystego regulują równolegle,

komplementarnie, przepisy kc oraz ustawy z 21.8.1997 r. o gospodarce
nieruchomościami.

2. Przedmiot użytkowania wieczystego - przedmiotem użytkowania wieczystego mogą

być grunty stanowiące własność Skarbu Państwa położone w granicach

administracyjnych miast oraz poza tymi granicami, lecz włączone do planu
zagospodarowania przestrzennego miasta i przekazane do realizacji zadań jego
gospodarki, a także grunty stanowiące własność jednostek samorządu
terytorialnego lub ich związków (art. 232 § 1 kc); wobec postanowień ustawy o
gospodarce nieruchomościami (art. 10 i art. 13 ugn) przedmiotem użytkowania
wieczystego mogą być wszelkie nieruchomości bez względu na geograficzne
położenie gruntu, zarówno grunty miejskie, jak też położone na wsi; nie ma też
rozstrzygającego znaczenia przeznaczenie gruntu, ustawodawca nie ogranicza się już
bowiem do nieruchomości zabudowanych i przeznaczonych pod zabudowę;
konkludując – przedmiotem użytkowania wieczystego mogą być grunty Skarbu
Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego bez względu na przeznaczenie i
miejsce położenia.

3. Ustanowienie użytkowania wieczystego – trójstopniowa procedura:
− Wybór kontrahenta – zasadniczo według wymagań ustawy o gospodarce

nieruchomościami ustanowienie użytkowania wieczystego następuje w drodze
przetargu (zob. art. 37 ust. 1 ugn, podobnie sprzedaż), przetarg jako sprawiedliwa
forma wyłonienia użytkownika z uwagi na monopolistyczną pozycję właściciela
nieruchomości, tryb postępowania przetargowego reguluje w zasadniczej części ugn
(w art. 38-41), a w dalszych szczegółach rozporządzenie Rady Ministrów z 13.1.1998
r.; poprzednio decyzja administracyjna (do 05.12.1990 r.), a obecnie protokół z
przeprowadzonego przetargu stanowi podstawę do zawarcia umowy; SN postawił
tezę, że „ustalonemu w protokole z przetargu (...) nabywcy przysługuje roszczenie o
zobowiązanie właściciela nieruchomości do jej oddania w użytkowanie wieczyste"
(zob. uchw. SN z 2.8.1994 r., III CZP 96/94, OSN Nr 1/1995, poz. 11);

− Zawarcie umowy - oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste wymaga zawarcia

umowy (art. 27 ust. 1 ugn), przy czym stosuje się odpowiednio przepisy o
przeniesieniu własności (art. 234 kc; także art. 27 ust. 1 ugn), zatem zawarcie umowy
wymaga zachowania, pod rygorem nieważności, formy aktu notarialnego (art. 158 w
zw. z art. 234 kc); do istotnych postanowień umowy należy oznaczenie
nieruchomości (dane o jej położeniu, sposobie korzystania i powierzchni), podstawą
oznaczenia jest wyrys z mapy ewidencyjnej i wypis z rejestru gruntu; istotnym
postanowieniem umowy jest także określenie sposobu korzystania z nieruchomości
(art. 239 § 1 kc), w przypadku gruntu przeznaczonego pod zabudowę, stosujemy art.
239 § 2 kc); istotnym postanowieniem umowy jest również określenie terminu
użytkowania wieczystego (art. 236 kc) oraz ustalenie opłat (art. 238 kc, art. 71 ust. 1
ugn)

− Wpis do KW – według art. 27 ugn „oddanie nieruchomości gruntowej w użytkowanie

wieczyste i przeniesienie tego prawa w drodze umowy wymaga wpisu do księgi
wieczystej", jest to wpis konstytutywny, zatem dopiero czynność wpisu do księgi
wieczystej definitywnie dopełnia zamierzonych skutków umowy.

4. Charakter i treść prawa – użytkowanie wieczyste jest prawem rzeczowym

pośrednim pomiędzy prawem własności a ograniczonymi prawami rzeczowymi,
świadczy o tym systematyka przepisów księgi II kc, jest więc prawem na rzeczy
cudzej, tak jak ograniczone prawa rzeczowe, zawiera jednak wiele walorów
zbliżających je do prawa własności; treść UW – art. 233 kc tj. korzystanie i
rozporządzanie – właśnie te uprawnienia, przy długim terminie użytkowania, zbliżają
użytkowanie wieczyste do prawa własności; rozporządzenie może przybrać postać
przeniesienia prawa użytkowania wieczystego (tu stosuje się odpowiednio przepisy o

przeniesieniu własności nieruchomości - art. 237 kc, wymagany również jest
konstytutywny wpis do KW) lub też ustanowienia ograniczonych praw rzeczowych;
hipoteki, użytkowania prawa, służebności; UW jest też prawem dziedzicznym.

5. Odrębna własność budynków – art. 235 kc grunt oddany w użytkowanie wieczyste

stanowi nadal przedmiot własności państwowej lub samorządowej, natomiast
użytkownikowi wieczystemu przysługuje odrębna własność budynku; własność ta jest
prawem związanym z użytkowaniem wieczystym, tak więc odrębna własność budynku
(urządzeń) gaśnie wraz z wygaśnięciem UW; odrębna własność budynków nie może
być też samoistnym przedmiotem rozporządzeń; jednocześnie rozporządzenie
prawem użytkowania wieczystego obejmuje z mocy prawa znajdujące się na
użytkowanym gruncie budynki stanowiące własność użytkownika wieczystego.

6. Wygaśnięcie prawa – zasadniczo UW wygasa z upływem zastrzeżonego terminu

końcowego (art. 33 ust. 1 ugn), wyjątkowo umowa może ulec rozwiązaniu przed
upływem określonego w niej terminu, jeżeli wieczysty użytkownik korzysta z gruntu w
sposób oczywiście sprzeczny z jego przeznaczeniem określonym w umowie, w
szczególności jeżeli wbrew umowie użytkownik nie wzniósł określonych w niej
budynków lub urządzeń (art. 240 kc, także art. 33 ust. 3 ugn); właścicielowi
przysługuje wtedy roszczenie o rozwiązanie umowy w trybie oświadczenia woli
użytkownika wieczystego, a w razie jego odmowy - w trybie orzeczenia sądowego;
nadto UW może wygasnąć w razie umownego rozwiązania przez strony umowy, w ra-
zie zrzeczenia się prawa użytkowania, w razie konfuzji (zlania się w jednej osobie
prawa użytkowania wieczystego i prawa własności), a także w razie wywłaszczenia; w
razie wygaśnięcia UW na skutek upływu okresu ustalonego w umowie albo
rozwiązania umowy przed upływem tego okresu użytkownikowi przysługuje
wynagrodzenie za wniesione przez niego lub nabyte na własność budynki i inne
urządzenia (jednakże nie te wzniesione wbrew postanowieniom umowy).

7. Nabycie prawa własności przez użytkownika – ustawa z 4.9.1997 r. o

przekształceniu prawa użytkowania wieczystego przysługującego osobom fizycznym
w prawo własności, przyznano w niej of, które nabyły użytkowanie wieczyste przed
31.10.1998 r., roszczenie o przekształcenie użytkowania wieczystego w prawo
własności, jednak warunkiem było zgłoszenie żądania do właściwego organu w
terminie do 31.12.2002 r., zasadniczo odpłatnie, w trybie konstytutywnej decyzji
administracyjnej odpowiedniego organu; także ustawa z 26.7.2001 r. o nabywaniu
przez użytkowników wieczystych prawa własności nieruchomości, tutaj nieodpłatne
uwłaszczenie of, którym w dniu 26.5.1990 r. i w dniu wejścia ustawy w życie
(23.10.2001 r.) przysługiwało użytkowanie wieczyste nieruchomości zabudowanych
na cele mieszkaniowe oraz użytkowanie wieczyste nieruchomości rolnych, również w
trybie decyzji amin.; możliwe również zawarcie umowy sprzedaży gruntu w ramach
zwykłej swobody umów, jednakże nieruchomość gruntowa oddana w użytkowanie
wieczyste może być sprzedana wyłącznie użytkownikowi wieczystemu (art. 32 ust. 1
ugn), nie przeprowadza się więc przetargu; podobnie w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r.
(Dz.U. Nr 175, poz. 1459 z późn. zm.)

Prawo zobowiązań

1. Umowa sprzedaży:

− do sprzedaży stosujemy przepisy kc;

− do sprzedaży konsumenckiej przepisy ustawy z 27 lipca 2002 r. o szczególnych

warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz w zakresie nieuregulowanym przepisy kc,
całkowicie wyłączone zostało stosowanie do sprzedaży konsumenckiej przepisów
działu II i III (art. 556-581 kc), dot. rękojmi za wady i gwarancji jakości; sprzedaż
konsumencka - sprzedaż rzeczy ruchomych dokonywana w zakresie działalności
przedsiębiorstwa, gdy kupującym jest osoba fizyczna, która nabywa rzecz w celu
niezwiązanym z działalnością zawodową lub gospodarczą, z zakresu przedmiotowego
ustawy wyłączona została sprzedaż energii elektrycznej, gazu i wody;

− w obrocie międzynarodowym szczególna rola przypada Konwencji Narodów

Zjednoczonych o umowach międzynarodowej sprzedaży towarów, sporządzonej
w Wiedniu 11.4.1980 r. Rzeczpospolita Polska ratyfikowała Konwencję wiedeńską
13.3.1995 r. (Dz.U. z 1997 r. Nr 45, póz. 286), konwencja dot. sprzedaży w
profesjonalnym obrocie gospodarczym;

− art. 535 kc – przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na

kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz
odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę;

− Art. 555 kc – przepisy o sprzedaży rzeczy stosuje się odpowiednio do sprzedaży

energii i praw;

− Przedmiotem sprzedaży mogą być także rzeczy lub prawa nieistniejące w chwili

zawarcia umowy, wtedy jest to umowa pod warunkiem;

− umowa sprzedaży ma charakter konsensualnej czynności prawnej – wydanie rzeczy

nie jest konieczną przesłanką jej zawarcia, lecz elementem wykonania zawartej
umowy;

− jednocześnie sprzedaż jest umową zobowiązującą tj. konieczne jest dokonanie

czynności rozporządzającej, przenoszącej dane prawo na kupującego; jeżeli jednak
spełnione są określone przesłanki (art. 155, 510, 1052 kc), sprzedaż może zarazem
wywołać bezpośrednio skutki rozporządzające;

2. Zawarcie umowy

− Forma - przepisy kc o umowie sprzedaży nie zastrzegają dla niej żadnej formy

szczególnej, w obrocie detalicznym będzie to najczęściej forma ustna; na mocy
innych przepisów wymagana jest forma aktu notarialnego dla sprzedaży
nieruchomości (art. 158 kc), użytkowania wieczystego (art. 237 kc) oraz spadku (art.
1052 kc), zbycie przedsiębiorstwa powinno być dokonane w formie pisemnej z
podpisami notarialnie poświadczonymi, z zachowaniem jednak formy aktu
notarialnego, gdy w skład przedsiębiorstwa wchodzi nieruchomość (art. 75' kc);
przekraczająca dwa tysiące zł cena towaru konsumpcyjnego (w rozumieniu usk),
decyduje natomiast o obowiązku sprzedawcy potwierdzenia na piśmie wszystkich
istotnych postanowień umowy (art. 2 usk), pisemnego potwierdzenia o takiej treści usk
wymaga także przy sprzedaży na raty, na przedpłaty, na zamówienie, według wzoru
lub na próbę, w pozostałych przypadkach sprzedaży konsumenckiej pisemne
potwierdzenie zawarcia umowy sprzedawca wydaje na żądanie kupującego

− Tryb - do zawarcia umowy sprzedaży może dojść w wyniku zastosowania różnych

trybów; najczęściej zawiera się ją w sposób określony ogólnymi przepisami prawa
cywilnego - przez przyjęcie oferty, w drodze negocjacji, aukcji lub przetargu (art.
66 i n. kc); szczególne znaczenie w obrocie ma przepis art. 543 kc, w myśl którego

wystawienie rzeczy w miejscu sprzedaży na widok publiczny z oznaczeniem ceny
uważa się za ofertę sprzedaży, jednocześnie istnieje obowiązek uwidocznienia cen
towarów przeznaczonych do sprzedaży detalicznej w miejscu ekspozycji i w miejscu
sprzedaży, w zasadzie na towarze, a jeśli w sklepie samoobsługowym towar
opatrzony jest kodem kreskowym, na odpowiedniej wywieszce; w połączeniu z regułą
art. 543 kc upraszcza to zawieranie umów, gdyż oświadczenie woli kupującego o
przyjęciu oferty, złożone w dowolnej postaci, decyduje już o zawarciu umowy

− elementy konieczne (art. 535 kc): określenie przedmiotu sprzedaży oraz ceny;

przedmiot świadczenia sprzedawcy musi być ustalony w takim zakresie, w jakim jest
to potrzebne do jego indywidualizacji i to dopiero w chwili wykonania umowy,
sprzedawane rzeczy mogą być oznaczone co do tożsamości albo tylko gatunkowo,
sprzedaż może też dotyczyć rzeczy lub praw przyszłych; określenie ceny nie wiąże się
z koniecznością wskazania w umowie oznaczonej liczbowo konkretnej kwoty
pieniężnej, wystarczy, jeśli strony wskażą tylko podstawy do ustalenia ceny (art. 536
§ 1 kc), można też odwołać się do ceny płaconej przez określoną instytucję, do opinii
biegłego lub innej osoby trzeciej; wystarczy, aby z okoliczności wynikało, że strony
miały na względzie cenę przyjętą w stosunkach danego rodzaju, należy wówczas w
razie wątpliwości uznać, że chodziło o cenę w miejscu i czasie, w którym rzecz ma
być kupującemu wydana (art. 536 § 2 kc)

3. Obowiązki sprzedającego

− przeniesienie własności - jeżeli sama umowa sprzedaży nie wywiera skutku

rozporządzającego, sprzedawca obowiązany jest do dokonania dalszych czynności
niezbędnych do wywołania tego skutku

− wydanie rzeczy - rzecz musi być oznaczona w umowie sprzedaży, a sprzedawca

powinien wydać rzecz zgodnie z treścią umowy; termin i miejsce wydania rzeczy z
reguły określa umowa stron, jeżeli jednak czas i miejsce wydania rzeczy nie zostały
przez strony oznaczone, stosuje się ogólne przepisy kc o wykonaniu zobowiązań tj.
art. 455 KC co do terminu i art. 454 KC co do miejsca spełnienia świadczenia; w razie
przesłania rzeczy za pośrednictwem przewoźnika poczytuje się w razie wątpliwości,
że wydanie nastąpiło z chwilą powierzenia rzeczy sprzedanej przewoźnikowi
trudniącemu się przewozem rzeczy danego rodzaju (art. 544, 545 § 2 kc); wydanie
rzeczy powinno nastąpić wraz z odpowiednimi dokumentami związanymi z rzeczą
(art. 546 § 1 kc), a także z potrzebną do prawidłowego korzystania z rzeczy
instrukcją (art. 546 § 2 kc), jak i z wszelkimi innymi niezbędnymi informacjami,
konieczne jest także udzielenie kupującemu potrzebnych wyjaśnień o stosunkach
prawnych i faktycznych dotyczących rzeczy sprzedanej; także obowiązek sprzedawcy
należytego opakowania i zabezpieczenia rzeczy oraz zapewnienie odpowiedniego
przewozu, stosownie do właściwości rzeczy (art. 545 § 1 kc); koszty wydania rzeczy
(do których w szczególności należą koszty zmierzenia, zważenia, opakowania,
ubezpieczenia na czas przewozu, koszty przesłania) obciążają sprzedawcę (art. 547
kc), chyba że co innego wynika z umowy albo z odrębnych przepisów; z momentem
wydania rzeczy wiąże na kupującego przechodzą korzyści i ciężary związane z
rzeczą, a także niebezpieczeństwo przypadkowej utraty lub uszkodzenia rzeczy
(art. 548 kc).

4. Obowiązki kupującego

− odebranie rzeczy - niezbędny do wydania jest współudział kupującego, który

powinien rzecz odebrać (art. 535 kc), naruszenie tego obowiązku powoduje skutki
związane ze zwłoką wierzyciela (art. 486 § 1 kc), sprzedawca jest upoważniony

także do oddania rzeczy na przechowanie na koszt i niebezpieczeństwo kupującego
(art. 551 § 1 kc), a nawet do sprzedaży rzeczy na jego rachunek (bliżej w art. 551 § 2
kc)

− zapłata ceny – cena jest oznaczoną sumą pieniężną, stosownie do art. 358 kc cena,

jako zobowiązanie pieniężne, może być na obszarze RP wyrażona tylko w pieniądzu
polskim, poza wyjątkami przewidzianymi w przepisach ustawowych

5. Rękojmia – odpowiedzialność sprzedawcy względem kupującego za wady rzeczy

sprzedanej

− wada fizyczna (art. 556 § 1 kc) – a) rzecz ma cechy zmniejszające jej wartość lub

użyteczność ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności
lub z przeznaczenia rzeczy; b) rzecz nie ma właściwości, o których istnieniu
sprzedawca zapewnił kupującego; c) rzecz została kupującemu wydana w stanie
niezupełnym, w tym także bez niezbędnej instrukcji obsługi lub innej informacji
potrzebnej do prawidłowego korzystania z rzeczy; kodeksowe określenie wad
fizycznych rzeczy sprzedanej dotyczy zarówno rzeczy fabrycznie nowych, jak i
używanych, jednak co do tych ostatnich należy zastrzec, że nie stanowi wady
fizycznej takie zmniejszenie ich wartości lub użyteczności, które jest następstwem
zwykłej, dotychczasowej eksploatacji rzeczy; za wadę fizyczną w rozumieniu art. 556
§ 1 kc uznaje się wcześniejszą datę produkcji pojazdu, niż data wymieniona w
dowodzie rejestracyjnym albo w umowie sprzedaży, bowiem samochód, w
rzeczywistości starszy, nie ma właściwości, o której sprzedawca zapewnił kupującego,
o istotnym znaczeniu dla jego rynkowej wartości.

− wada prawna (art. 556 § 2 kc) – a) stanowi własność osoby trzeciej; b) jest obciążona

prawem osoby trzeciej; wada prawna występuje także gdy sprzedawca jest
współwłaścicielem; przez „obciążenie" należy rozumieć nie tylko ograniczone prawa
rzeczowe (np. zastaw, służebność), ale i prawa obligacyjne, jeżeli są skuteczne
względem nabywcy (np. najem - art. 678 kc, dzierżawa - art. 694 kc), za obciążenie
uważa się też zajęcie rzeczy w postępowaniu egzekucyjnym; w odniesieniu do
sprzedaży praw pojęcie wady prawnej zostało rozszerzone przez uwzględnienie
sytuacji, gdy sprzedane prawo nie istnieje (art. 556 § 2 kc);

− odpowiedzialność – na zasadzie ryzyka, niezależna od winy sprzedawcy, odpowiada

on więc nawet wtedy, gdy o wadzie nie mógł wiedzieć; rękojmią objęte są wady
fizyczne, które powstały przed przejściem na kupującego niebezpieczeństwa utraty
lub uszkodzenia rzeczy, a więc z reguły decydujące znacznie ma chwila wydania
rzeczy, za wady powstałe później sprzedawca odpowiada wówczas, gdy wynikły one
z przyczyny tkwiącej już poprzednio w rzeczy sprzedanej (art. 559 kc), są to zwykle
wady ujawniające się w związku z używaniem rzeczy; sprzedawca nie odpowiada za
wady, o których kupujący wiedział w chwili zawarcia umowy (art. 557 § 1 kc), a w
przypadku rzeczy oznaczonych co do gatunku lub rzeczy przyszłych – w chwili
wydania rzeczy;

− zawiadomienie sprzedawcy o wadzie – w odniesieniu do wady fizycznej rzeczy jest

to przesłanka bezwzględna dochodzenia uprawnień z tytułu rękojmi, kupujący traci te
uprawnienia, jeżeli nie zawiadomi sprzedawcy o wadzie w ciągu miesiąca od jej
wykrycia, a gdy zbadanie rzeczy jest w danych stosunkach przyjęte - w ciągu
miesiąca po upływie czasu, w którym przy zachowaniu należytej staranności mógł ją
wykryć, terminy te, zwane terminami reklamacyjnymi, mogą być krótsze w odniesieniu
do artykułów żywnościowych; jeżeli jednak sprzedawca wadę podstępnie zataił lub
zapewnił kupującego, że jej nie ma, kupujący nie traci uprawnień z tytułu rękojmi,
choćby nie zbadał rzeczy i nie zawiadomił sprzedawcy w terminach wyżej wskazanych

(art. 564 kc); do zachowania terminów zawiadomień wystarczy wysłanie przed upły-
wem terminu listu poleconego (art. 563 § 3 kc); do dochodzenia uprawnień z tytułu
wad prawnych nie jest konieczny akt staranności w postaci zawiadomienia o nich
sprzedawcy;

− uprawnienia kupującego – wzajemnie wykluczające się; a) odstąpienie od umowy,

chyba że sprzedawca niezwłocznie wymieni rzecz wadliwą na rzecz wolną od wad
albo niezwłocznie wady usunie (art. 560 § 1 i 2 kc); b) żądanie obniżenia ceny (art.
560 § 1 i 3 kc); c) żądanie dostarczenia rzeczy wolnych od wad oraz naprawienia
szkody wynikłej z opóźnienia (art. 561 § 1 kc), dot. wyłącznie sprzedaży rzeczy
oznaczonych tylko co do gatunku; d) żądanie usunięcia wady rzeczy (art. 561 § 2
kc), jeżeli przedmiotem sprzedaży jest rzecz określona co do tożsamości, a
sprzedawca jest jej wytwórcą

− odpowiedzialność odszkodowawcza – a) niezależnie od uprawnień

przysługujących kupującemu z tytułu rękojmi, może on żądać odszkodowania za
szkodę spowodowaną wadami rzeczy (fizycznymi lub prawnymi), na zasadach
ogólnych; b) z odpowiedzialnością w ramach rękojmi związane jest o wyrównanie
szkody w granicach tzw. negatywnego interesu umownego (art. 566 § 1 kc)
Przysługuje ono wówczas, gdy szkoda jest następstwem okoliczności, za które
sprzedawca nie ponosi odpowiedzialności, a obejmuje naprawienie szkody
poniesionej przez to, że kupujący zawarł umowę nie wiedząc o istnieniu wady,
dochodzenie tego roszczenia uzależnione jest od wykonania uprawnień
przewidzianych w art. 560, 561 kc i podlega reżimowi rękojmi;

− terminy – a) uprawnienia kupującego z tytułu wad fizycznych wygasają z upływem

rocznego terminu, a przy wadach budynku po trzech latach; bieg tych terminów
rozpoczyna się od dnia wydania rzeczy (art. 568 § 1 kc), może się więc zdarzyć, że
kupujący utraci uprawnienie, zanim dowie się o wadzie; b) przy wadach prawnych
przewidziany jest termin roczny, którego bieg liczy się od dowiedzenia się o wadzie
(art. 576 kc), jeżeli jednak wiadomość o istnieniu wady kupujący powziął na skutek
powództwa osoby trzeciej, termin ten biegnie od daty uprawomocnienia się orzeczenia
wydanego w sprawie

6. Gwarancja jakości – udzielona kupującemu gwarancja co do jakości rzeczy

sprzedanej polega na zobowiązaniu się gwaranta (sprzedawcy albo wytwórcy
rzeczy) do spełnienia odpowiednich świadczeń na wypadek, gdyby w oznaczonym
terminie (okres gwarancyjny) ujawniły się wady fizyczne rzeczy sprzedanej (art. 577
kc); gwarancja jakości ma względem sprzedaży charakter akcesoryjny tj. uzależniona
jest od istnienia ważnej umowy sprzedaży; gwarancja powstaje na podstawie czyn-
ności prawnej, udzielenie gwarancji jest dobrowolne; do zawarcia umowy
gwarancyjnej potrzebne jest wręczenie kupującemu dokumentu gwarancyjnego
określającego treść gwarancji

− gwarancja a rękojmia – nabywca wadliwej rzeczy może zadecydować, czy realizuje

uprawnienia, jakie daje mu rękojmia, czy uprawnienia przysługujące z gwarancji;
możliwość ta istnieje co do poszczególnych wad fizycznych rzeczy sprzedanej, które
ujawniają się w czasie, gdy obowiązuje rękojmia i gwarancja

− odpowiedzialność – gwarancja odnosi się tylko do wad fizycznych, jeżeli w umowie

gwarancyjnej nie zastrzeżono inaczej, gwarant odpowiada tylko wtedy, gdy wada
powstała z przyczyny tkwiącej w rzeczy sprzedanej (art. 578 kc), możliwe jest
rozszerzenie zakresu gwarancji; udowodnienie wady obciąża kupującego, gwarant nie
będzie ponosił odpowiedzialności, gdy wykaże, że wada powstała z innych przyczyn;
odpowiedzialność ta oparta jest na zasadzie ryzyka; przesłankę odpowiedzialności

gwarancyjnej stanowi ujawnienie się wady w ciągu terminu określonego w
gwarancji (art. 577 § 1 kc), a jeżeli innego terminu nie zastrzeżono, w czasie jednego
roku od wydania rzeczy kupującemu (art. 577 § 2 kc), tak więc realizacji swych
uprawnień kupujący może domagać się także po upływie terminu gwarancji, byleby
udowodnił, że w okresie gwarancji wada się ujawniła; uprawnienia wynikające z
gwarancji podlegają ogólnym terminom przedawnienia;

− uprawnienia – zakres mniejszy niż przy rękojmi, nie ma możliwości odstąpienia od

umowy, ani obniżenia ceny; według art. 577 § 1 kc w razie wątpliwości poczytuje się,
że gwarant jest obowiązany a) do usunięcia wad fizycznych albo b) do dostarczenia
rzeczy wolnej od wad; o wyborze świadczeń z tytułu gwarancji nie decyduje kupu-
jący, lecz gwarant, w orzecznictwie przyjęto, że w razie długotrwałych bądź
kilkakrotnych napraw, które praktycznie pozbawiają nabywcę korzystania z rzeczy i
świadczą o wadzie nieusuwalnej, uprawnionemu z gwarancji służy roszczenie o
wymianę rzeczy na wolną od wad, poza tym niektóre umowy gwarancyjne precyzują,
w jakich przypadkach, bądź po ilu naprawach gwarant obowiązany jest wymienić
rzecz wadliwą;

− w wypadku dostarczenia kupującemu rzeczy wolnej od wad zamiast wadliwej,

wymiany części rzeczy albo dokonania istotnych napraw rzeczy, termin gwarancji
biegnie na nowo od chwili dostarczenia rzeczy (jej części) wolnej od wad albo od
chwili zwrócenia rzeczy naprawionej, przy drobniejszych naprawach termin gwarancji
ulega przedłużeniu o okres, w ciągu którego kupujący nie mógł z rzeczy korzystać
(art. 581 kc);

− rzecz powinna być gwarantowi dostarczona - ale na jego koszt - do miejsca

wskazanego w gwarancji (np. do zakładu świadczącego usługi gwarancyjne) lub
miejsca wydania rzeczy przy udzieleniu gwarancji (do sklepu); zasady tej nie stosuje
się, gdy z okoliczności wynika, że usunięcie wady powinno nastąpić w miejscu, w
którym znajdowała się rzecz w chwili ujawnienia wady (art. 580 kc);

− gwarancja, podobnie jak i rękojmia, nie ogranicza ogólnych uprawnień kupującego z

tytułu nienależytego wykonania zobowiązania (art. 471 i n. kc) oraz dochodzenia
odszkodowania na zasadach ogólnych

7. Szczególne rodzaje sprzedaży:

− na raty – zawiera ją prowadzący przedsiębiorstwo (sprzedawca) i osoba fizyczna

(kupujący), a przedmiot umowy stanowi rzecz ruchoma, nabyta na własne potrzeby
kupującego, cena płatna jest w ratach (występuje więc element „kredytowania"), przy
czym rzecz sprzedana ma być wydana kupującemu przed całkowitym zapłaceniem
ceny; dopuszczalne jest zastrzeżenie natychmiastowej wymagalności całej ceny
na wypadek uchybienia terminom płatności rat, ale jego skuteczność zależy od
zachowania formy pisemnej, a ponadto kupujący musi być w zwłoce z zapłatą co
najmniej dwóch rat na łączną sumę przewyższającą 1/5 część ceny; termin płatności
rat jest zastrzeżony na korzyść dłużnika tj. kupujący może dokonać zapłaty rat jeszcze
niewymagalnych;

− oprócz sprzedaży na raty o opisanych cechach zawierane są umowy sprzedaży, przy

których kredytowanie kupującego odbywa się na innych zasadach; kredytu na
zakupy ratalne udziela bank na podstawie umowy kredytu, a kupujący zawiera ze
sprzedawcą „zwykłą" umowę sprzedaży, płacąc oddanymi mu do dyspozycji środkami
pieniężnymi, zazwyczaj w formie bezgotówkowej, natomiast w ratach spłaca bankowi
uzyskany od niego kredyt; w takim wypadku należy stosować odpowiednio przepisy o
sprzedaży na raty (art. 588 § 1 kc), co dotyczy stosunku między bankiem a

kredytobiorcą, postanowienia umów kredytu podlegają więc ocenie co do ich
zgodności z art. 586 kc;

− z zastrzeżeniem prawa własności – sprzedaży rzeczy ruchomej, gdy zapłata ceny

ma nastąpić w przyszłości, a sprzedawca zastrzega sobie własność rzeczy aż do
uiszczenia ceny (art. 589 kc); forma sprzedaży często łączona ze sprzedażą ratalną;

− na próbę – jest umowa warunkową, w razie wątpliwości poczytuje się ją za zawartą

pod warunkiem zawieszającym, że kupujący uzna przedmiot sprzedaży za dobry
(art. 592 kc); jeżeli strony nie oznaczyły terminu próby lub zbadania rzeczy,
odpowiedni termin może wyznaczyć sprzedawca (art. 592 § 1 kc); po odebraniu
rzeczy przez kupującego i braku jego oświadczenia we właściwym terminie
(oznaczonym umownie lub przez sprzedawcę), uważa się, że uznał on przedmiot
sprzedaży za dobry (art. 592 § 2 kc);

− z zastrzeżeniem prawa odkupu – prawo odkupu umożliwia ponowne nabycie w

ciągu zastrzeżonego terminu rzeczy sprzedanej; wykonanie prawa odkupu polega na
złożeniu przez sprzedawcę odpowiedniego oświadczenia woli osobie, która od niego
rzecz uprzednio kupiła; jeżeli zachowanie określonej formy było wymagane do
zawarcia umowy sprzedaży, powinno być ono złożone w tej samej formie; prawo
odkupu może być wykonane w oznaczonym terminie, który określa umowa, ustawa
zastrzega jednak, że prawo to nie może być ustanowione na okres dłuższy niż pięć
lat (art. 593 § 1 kc); po stronie kupującego powstaje obowiązek przeniesienia
własności rzeczy z powrotem na sprzedawcę, który obowiązany jest do zwrotu ceny i
kosztów sprzedaży oraz poczynionych przez kupującego nakładów (art. 594 kc);
prawo odkupu jest skuteczne w zasadzie tylko względem kupującego, więc w
wypadku zbycia rzeczy albo jej obciążenia, kupujący ponosi wobec uprawnionego z
tytułu odkupu jedynie odpowiedzialność odszkodowawczą z powodu niewykonania
zobowiązania; prawo odkupu jest niezbywalne, ale dziedziczne;

− prawo pierwokupu – prawo pierwokupu (art. 596 i n. kc) polega na tym, że

określonemu podmiotowi przysługuje pierwszeństwo kupna oznaczonej rzeczy, w
razie gdyby jej właściciel zawarł umowę sprzedaży z innym podmiotem; źródłem
prawa pierwokupu może być czynność prawna, w szczególności umowa lub przepis
ustawy; uprawniony może skorzystać z prawa pierwokupu tylko wtedy, gdy zobo-
wiązany sprzedaje rzecz innej osobie, w związku z tym właściciel rzeczy obowiązany
jest zawrzeć umowę sprzedaży z osobą trzecią pod warunkiem, że uprawniony nie
skorzysta z prawa pierwokupu oraz niezwłocznie zawiadomić uprawnionego o treści
warunkowej umowy sprzedaży; jeżeli nie zastrzeżono innego terminu, uprawniony
może skorzystać z prawa pierwokupu w ciągu jednego miesiąca - w razie sprzedaży
nieruchomości, a jednego tygodnia - w razie sprzedaży rzeczy ruchomych, od
zawiadomienia o sprzedaży; uprawniony wykonuje prawo pierwokupu składając
właścicielowi rzeczy oświadczenie woli, powinno ono być złożone w takiej formie, jaka
jest przewidziana dla sprzedaży danej rzeczy; w wyniku złożenia takiego
oświadczenia woli dochodzi do skutku umowa sprzedaży wiążąca właściciela rzeczy
z uprawnionym z tytułu pierwokupu, ma ona z reguły tę samą treść, jak
niezrealizowana umowa warunkowa zawarta między właścicielem rzeczy a osobą
trzecią; niedopełnienie obowiązku zawarcia z osobą trzecią umowy warunkowej oraz
powiadomienia o niej uprawnionego z tytułu pierwokupu, a także poinformowanie o
istotnych postanowieniach umowy niezgodnie z rzeczywistością z reguły naraża
właściciela rzeczy tylko na odpowiedzialność odszkodowawczą, jeżeli jednak
prawo pierwokupu przysługuje z mocy ustawy Skarbowi Państwa, jednostce
samorządu terytorialnego, współwłaścicielowi albo dzierżawcy to bezwarunkowa

umowa sprzedaży zawarta przez właściciela rzeczy z osobą trzecią jest nieważna;
prawo pierwokupu jest niezbywalne, ale dziedziczne;

8. Odpowiedzialność za niezgodność towaru z umową przy sprzedaży

konsumenckiej – przepisy usk stosuje się nie tylko do umowy sprzedaży, ale także
do umów dostawy i sprzedaży komisowej, o elementach podmiotowych i
przedmiotowych takich jak sprzedaż konsumencka, a także odpowiednio do umowy o
dzieło; obowiązuje bezwzględny zakaz umownego wyłączenia albo ograniczenia
uprawnień kupującego unormowanych w usk;

− niezgodność towaru z umową – odpowiedzialność sprzedawcy wobec kupującego

powstaje wówczas, gdy towar konsumpcyjny w chwili jego wydania jest niezgodny z
umową, okoliczności te powinien udowodnić kupujący, co dotyczy w pełni niezgodno-
ści towaru z umową, wykazanie, że niezgodność występowała we wspomnianej chwili,
zostało w sposób znaczący ułatwione, przepis art. 4 usk ustanowił bowiem
domniemanie, że w przypadku stwierdzenia niezgodności towaru z umową przed
upływem sześciu miesięcy od jego wydania, niezgodność istniała w chwili wydania
towaru; szereg domniemań dot. zgodności z umową;

− odpowiedzialność sprzedawcy za niezgodność towaru konsumpcyjnego z umową

opiera się na zasadzie ryzyka; wiedza kupującego o niezgodności towaru z umową
wyłącza odpowiedzialność sprzedawcy, także wówczas, gdy kupujący - oceniając
rozsądnie - o niezgodności towaru z umową powinien był wiedzieć;

− uprawnienia – a) żądania naprawy albo wymiany towaru na nowy b) żądaniu

obniżenia ceny albo odstąpieniu od umowy; przy czym realizacja uprawnień
wymienionych w pkt b jest dopuszczalna, jeżeli: z przyczyn określonych w ustawie
kupujący nie może żądać naprawy ani wymiany, sprzedawca w odpowiednim
czasie nie wywiązał się z obowiązku naprawy albo wymiany, naprawa albo wymiana
naraziłaby kupującego na znaczne niedogodności; odstąpienie od umowy nie jest
możliwe jeżeli niezgodność jest nieistotna;

− terminy – termin do stwierdzenia niezgodności wynosi dwa lata; zawiadomienie

sprzedawcy o niezgodności przed upływem dwu miesięcy od jej stwierdzenia; dla
dochodzenia roszczeń z tytułu niezgodności przewiduje się roczny termin
przedawnienia biegnący od stwierdzenia niezgodności

9. Gwarancja przy sprzedaży konsumenckiej – zobowiązanie się gwaranta, że w

przypadku gdy właściwość (cecha) sprzedanego towaru konsumpcyjnego nie
odpowiada właściwości wskazanej w jego oświadczeniu, spełni on świadczenia w
tym oświadczeniu wymienione; gwarantem może być sprzedawca, ale także
producent;

− udzielenie gwarancji następuje przez oświadczenie gwaranta zamieszczone w

dokumencie gwarancyjnym lub reklamie – jednakże posługujący się reklamą musi
określić w niej swoje obowiązki na wypadek braku właściwości objętych
wspomnianym zapewnieniem aby uznać, że doszło do udzielenia gwarancji;

− oświadczenie gwarancyjne ma być wyrażone w języku polskim, w sposób jasny,

zrozumiały, niewprowadzający w błąd, wystarczający do prawidłowego i pełnego
korzystania z gwarancji; uchybienie tym wymaganiom nie ma jednak wpływu na
ważność gwarancji i nie pozbawia kupującego wynikających z niej uprawnień;
dokument gwarancyjny powinien zawierać podstawowe informacje potrzebne do
dochodzenia uprawnień z gwarancji, takie jak: nazwa i adres gwaranta lub jego
przedstawiciela w RP, czas trwania ochrony gwarancyjnej, jej zasięg terytorialny;

− sprzedawca udzielający gwarancji ma obowiązek wydania kupującemu dokumentu

gwarancyjnego wraz z towarem

1. Umowa pożyczki – dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność

biorącego pożyczkę określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do
gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą
ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości (art. 720 kc);

− w wyniku spełnienia świadczenia przez dającego pożyczkę określone przedmioty

majątkowe stają się własnością biorącego pożyczkę, który jest jednak zobowiązany
w odpowiednim terminie do przeniesienia na drugą stronę własności tej samej ilości
pieniędzy albo rzeczy tego samego rodzaju;

− jest to umowa konsensualna, a nie realna – wydanie rzeczy nie jest konieczną

przesłanką jej zawarcia, lecz elementem wykonania zawartej umowy;

− pożyczka może być udzielona nieodpłatnie lub też odpłatnie, wtedy świadczenie

biorącego pożyczkę polega zwykle na zapłacie odsetek;

− umowy podobne – użyczenie lub najem.

2. Zawarcie umowy – dowolna forma do 500 zł, powyżej 500 zł wymagana forma

pisemna dla celów dowodowych; niedochowanie tego wymogu skutkuje
ograniczeniem możliwości prowadzenia w ewentualnym sporze sądowym między
stronami takiej czynności dowodu ze świadków i z przesłuchania stron na okoliczność
dokonania czynności (art. 74 kc);

3. Prawa i obowiązki dającego pożyczkę:

− zobowiązany jest do dokonania wszelkich czynności niezbędnych do przeniesienia na

własność biorącego przedmiotu pożyczki, w szczególności do wydania znaków
pieniężnych (gotówka lub bezgotówkowo) lub rzeczy ruchomych;

− jeśli termin wydania przedmiotu pożyczki nie został inaczej określony (w

szczególności w umowie), to stosujemy art. 455 kc tj. spełnienie świadczenia
niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania;

− obowiązek wydania ustaje w dwóch sytuacjach: a) kiedy dający pożyczkę odstępuje

od umowy (na podst. art. 721 kc); b) kiedy roszczenie biorącego pożyczkę o wydanie
przedmiotu pożyczki przedawniło się, co następuje z upływem sześciu miesięcy od
chwili, kiedy przedmiot pożyczki miał być wydany (art. 722 kc);

− ponosi odpowiedzialność za wady fizyczne i prawne wydanej rzeczy, ale tylko za

szkodę, którą wyrządził biorącemu przez to, że wiedząc o wadach nie zawiadomił go o
nich, jednakże zwolniony jest i z tej odpowiedzialności, gdy biorący pożyczkę mógł z
łatwością wadę zauważyć (art. 724 kc);

4. Prawa i obowiązki biorącego pożyczkę:

− nie jest zobowiązany do odebrania przedmiotu pożyczki, ale przysługuje mu

roszczenie o jego wydanie (art. 722 kc);

− jeśli przedmiot pożyczki został odebrany, powinien go zwrócić w terminie

umówionym; w braku wskazania terminu zwrotu, znajduje zastosowanie art. 723 kc,
który przewiduje zwrot w ciągu sześciu tygodni po wypowiedzeniu przez dającego
pożyczkę; nie stosuje się art. 455 kc; zastosowanie znajduje jednak art. 457 kc tj.
możliwy jest zwrot pożyczki przed upływem terminu;

− obowiązek wcześniejszego zwrotu przedmiotu pożyczki powstać może na podst. art.

458 kc (jest to związane z niewypłacalnością biorącego pożyczkę oraz znacznym

zmniejszeniem zabezpieczenia wierzytelności wskutek okoliczności, za które ponosi
on odpowiedzialność);

− obowiązek zapłaty odsetek powstaje tylko wtedy, gdy zostało to określone w umowie

lub przepisach pozakodeksowych

5. Pożyczka bankowa – na podstawie przepisów kc oraz ustawy Prawo bankowe; tylko

pożyczki pieniężne i odpłatne (odsetki)

6. Kredyt konsumencki – pożyczka uregulowana przepisami o kredycie konsumenckim;

− zasadniczo powinna być zawarta na piśmie; przepisy ustawy określają jakie dane

powinny być w niej zawarte, w tym w szczególności statuuje obowiązek podania
informacji o całkowitym koszcie kredytu (w tym odsetki, inne opłaty, prowizje) i
rzeczywistej rocznej stopie oprocentowania; naruszenie postanowień dot. treści
umowy oznacza jej zmianę z mocy prawa w ten sposób, że zwrot kredytu następuje
bez oprocentowania i innych kosztów (art. 15), skutek ten nastąpi po złożeniu przez
konsumenta pisemnego oświadczenia;

− prawo odstąpienia od umowy w terminie 10 dni od zawarcia umowy, informacja o tym

prawie powinna znajdować się w umowie; odstąpienie od umowy, na podstawie której
korzystając z kredytu konsument nabył rzecz lub usługę, z powodu niewykonania lub
nienależytego wykonania zobowiązania, jest skuteczne także wobec umowy o kredyt
konsumencki (art. 13);

− spłata może nastąpić przed terminem określonym w umowie (art. 8 ust. 1; termin

zastrzeżony na korzyść dłużnika), jednocześnie konsument nie jest zobowiązany - gdy
kredyt był oprocentowany - do zapłacenia oprocentowania za okres po spłacie;
niedopuszczalne jest zastrzeżenie prowizji za wcześniejszą spłatę kredytu.

1. Umowa o dzieło – tzw. umowa rezultatu, w odróżnieniu od umowy zlecenia i umowy

o pracę wykonanie dzieła polega nie na samym tylko prowadzeniu działalności, ale i
na doprowadzeniu do oznaczonego rezultatu, który powinien być w umowie
dokładnie i według obiektywnie sprawdzalnych cech określony, a jego osiągnięcie
musi być przez strony uważane za pewne, nie jedynie prawdopodobne; dzieło musi
być utrwalone w przedmiocie materialnym, jednak mogą być uznane za dzieło
rezultaty intelektualne utrwalone w postaci planu, modelu czy obliczenia

2. Zawarcie umowy – brak szczególnych wymagań co do formy umowy; nie jest

konieczne określenie wysokości należnego wynagrodzenia, w braku takich
postanowień przyjmuje się, że strony miały na myśli zwykłe wynagrodzenie za dzieło
tego rodzaju (art. 628 § 1 kc);

− w przypadku zastosowania wzorca umowy zastosowanie znajdą przepisy dot.

wzorców umów, a także niedozwolonych postanowień umownych (art. 384

1

-385

4

kc);

− zastosowanie mogą znaleźć również przepisy o ochronie praw konsumentów;

− do umowy o dzieło, którą zawarł przyjmujący zamówienie w zakresie działalności

swego przedsiębiorstwa z osobą fizyczną, zamawiającą dzieło w postaci rzeczy
ruchomej, dla celów niezwiązanych z jej działalnością gospodarczą ani zawodową,
mają odpowiednie zastosowanie przepisy o sprzedaży konsumenckiej

3. Obowiązki stron:

− przyjmujący zamówienie zobowiązany jest wykonać dzieło w sposób

prawidłowy i w oznaczonym terminie; jeżeli termin nie został wskazany w

umowie ani nie wynika z właściwości dzieła, stosujemy zasadę ogólną art. 455 kc;
przepisy kc nie przewidują obowiązku osobistego wykonania dzieła przez
przyjmującego zamówienie, obowiązek taki może wynikać z umowy, a w
szczególnych sytuacjach z okoliczności; sposób wykonania dzieła określa umowa;
gotowe dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązany jest wydać;

− zamawiający obowiązany jest do zapłaty wynagrodzenia; zamawiający ma

uprawnienie do kontrolowania wykonania dzieła, co do terminowości
prowadzonych prac oraz prawidłowości wykonawstwa (art. 635 i 636 kc);
stwierdziwszy takie opóźnienie z rozpoczęciem lub wykończeniem dzieła, że nie
jest prawdopodobne ukończenie dzieła w czasie umówionym, może on od umowy
natychmiast odstąpić, wadliwe albo sprzeczne z umową wykonywanie dzieła
upoważnia zamawiającego do odstąpienia od umowy albo do powierzenia
dalszych prac innej osobie na koszt i niebezpieczeństwo przyjmującego
zamówienie, ale dopiero po jego wezwaniu do zmiany sposobu wykonywania dzieła
we wskazanym odpowiednim terminie, a uprawnienia te nie są uzależnione od winy
kontrahenta; ukończone dzieło zamawiający obowiązany jest odebrać, ale ale tylko
wtedy, gdy przyjmujący zamówienie wydaje je zgodnie ze swoim zobowiązaniem
(art. 643 kc).

4. Materiały – z reguły przyjmujący zamówienie obowiązany jest dostarczyć odpowie-

dnie materiały potrzebne do wykonania dzieła, jeśli materiały dostarcza zamawiający,
to przyjmujący zamówienie powinien zbadać przydatność dostarczonego materiału i
niezwłocznie zawiadomić zamawiającego, jeżeli materiał jest nieodpowiedni (art. 634
kc); niebezpieczeństwo przypadkowej utraty lub uszkodzenia materiału obciąża
tego, kto materiał dostarczył (art. 641 § 1 kc), przyjmujący zamówienie ma jednak
obowiązek pieczy nad powierzonymi mu materiałami – odpowiedzialność powstanie
więc dopiero wtedy, gdy mimo należytego wypełniania obowiązku pieczy materiał
uległ uszkodzeniu lub utracie

5. Współdziałanie – jeśli do wykonania dzieła konieczne jest współdziałanie, a

zamawiający mimo wezwania go i wyznaczenia terminu odmawia takiego
współdziałania, przyjmujący zamówienie może od umowy odstąpić (art. 640 kc),
zachowując uprawnienie do odszkodowania na zasadach ogólnych (art. 471 kc)

6. Rękojmia za wady dzieła – według zasad określonych w przepisach o rękojmi przy

sprzedaży, z zastrzeżeniem regulacji szczególnej (art. 638 kc); w odróżnieniu od
umowy sprzedaży istotne jest czy wady dadzą się usunąć – jeśli tak to a)
zamawiający może żądać dokonania naprawy w wyznaczonym terminie i zagrozić
przyjmującemu zamówienie, że po bezskutecznym upływie tego terminu nie przyjmie
naprawy, jeśli nie dadzą się szusnąć, a także wtedy, gdy zamawiający w
wyznaczonym terminie dzieła nie poprawi to b) zamawiający może od umowy odstąpić,
jeżeli wady są istotne, a jeżeli są nieistotne, może domagać się tylko obniżenia wyna-
grodzenia w odpowiednim stosunku

7. Wynagrodzenie – zamawiający obowiązany jest uiścić wynagrodzenie w chwili od-

dania dzieła, jeżeli w umowie nie zastrzeżono innego terminu (art. 642 kc);
stosowane są dwa sposoby ustalania wynagrodzenia: ryczałtowe i kosztorysowe.

1. Umowa zlecenia – treść umowy stanowi zobowiązanie przyjmującego zlecenie do

dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie (art. 734 § l kc);
zlecenie nie obejmuje umów, w których przedmiotem świadczenia jest spełnienie
usługi polegającej na czynności faktycznej (np. umowy o leczenie, pielęgnowanie, o
wychowywanie, o naukę – korepetycje, nauka języków obcych, o prowadzenie
wycieczek turystycznych, pośrednictwo przy sprzedaży itp.), jednak do takich umów
na mocy art. 750 kc stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu, gdy nie podlegają
one przepisom innej umowy nazwanej;

− zobowiązanie biorącego zlecenie polega na świadczeniu określonych czynności

prawnych, i to w sposób pozwalający mu na samodzielne organizowanie
odpowiednich działań, co odróżnia ten typ stosunku prawnego od stosunku pracy;

− jest to umowa należytej staranności (w odróżnieniu od umowy o dzieło będącej

umową rezultatu) tj. przyjmujący zlecenie zobowiązuje się jedynie do dokonania
umówionych czynności, nie odpowiada natomiast za to, że pożądany przez dającego
zlecenie rezultat zostanie osiągnięty;

− działanie przyjmującego zlecenie może polegać na dokonaniu czynności w imieniu

dającego zlecenie, a więc z tym skutkiem, że odpowiednie prawa lub obowiązki
nabywa bezpośrednio dający zlecenie – wtedy dokonujący czynności działa jako
pełnomocnik dającego zlecenie przy czym nie jest konieczne udzielenie odrębnego
od umowy zlecenia pełnomocnictwa (art. 734 § 2 kc); uchyla domniemanie
pełnomocnictwa dopiero innego rodzaju postanowienie zawarte w umowie;

− działanie dla dającego zlecenie może również polegać na dokonaniu przez

przyjmującego zlecenie czynności prawnej w imieniu własnym, lecz na rachunek
dającego zlecenie. Nabywa on wtedy określone prawo na swoje nazwisko, z tym że
ma obowiązek przenieść to prawo na dającego zlecenie;

− umowa zlecenia może być czynnością odpłatną lub też nieodpłatną, jednakże w braku

postanowień w tym zakresie w umowie przyjmuje się, iż należy się wynagrodzenie
(art. 735 kc), w takiej sytuacji wysokość wynagrodzenia ustala się w oparciu o
obowiązujące taryfy lub też na podstawie wykonanej pracy

2. Zawarcie umowy – umowa zlecenia zawierana jest na zasadach ogólnych z

zastrzeżeniem, iż na zawodowo trudniących się załatwianiem spraw dla innych
nałożony został obowiązek niezwłocznego zawiadomienia dającego zlecenie
oferenta o nieprzyjęci zlecenia;

− forma umowy zlecenia może być dowolna, chyba że zlecenie łączy się z

pełnomocnictwem, dla którego wymagana jest forma szczególna; jeżeli przyjmujący
zlecenie ma działać jako zastępca pośredni, umowa zlecenia nie wymaga nigdy formy
szczególnej;

3. Prawa i obowiązki stron:

− podstawowym obowiązkiem przyjmującego zlecenie jest dokonanie przewidzianej w

umowie czynności, przy czym winien działać z należytą starannością; w razie
niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przyjmujący zlecenie
odpowiada za szkodę wynikłą nawet z winy nieumyślnej; sposób wykonania zleconej
czynności z reguły pozostawiony jest przyjmującemu zlecenie, jednak dający zlecenie
może udzielić mu wiążących wskazówek, do których przyjmujący zlecenie będzie
musiał się stosować (art. 737 kc); powinien wykonywać zleconą mu czynność w
zasadzie osobiście, może powierzyć wykonanie zlecenia osobie trzeciej tylko wtedy,
gdy wynika to z umowy lub ze zwyczaju, albo gdy jest do tego zmuszony
szczególnymi okolicznościami, zawiadamiając o tym dającego zlecenie; przyjmujący

zlecenie obowiązany jest bieżąco informować dającego zlecenie o przebiegu sprawy
i złożyć mu sprawozdanie z wykonania zlecenia, a także powinien wydać mu
wszystko, co przy wykonywaniu zlecenia dla niego uzyskał, chociażby w imieniu
własnym (art. 740 kc);

− dający zlecenie ma obowiązek pokrycia wydatków przyjmującego zlecenie

związanych z należytym wykonaniem zlecenia oraz zwolnienia go z zaciągniętych w
tym celu zobowiązań, np. przez zapłatę, przejęcie długu (art. 742, 743 kc); jeżeli
zlecenie jest odpłatne, najważniejszym obowiązkiem dającego zlecenie jest zapłata
wynagrodzenia, które zasadniczo należy się przyjmującemu zlecenie dopiero po jego
wykonaniu (art. 744 kc), ale terminy zapłaty mogą być ustalone w umowie inaczej

4. Ustanie zlecenia – zasadniczo stosunek zlecenia ustaje przez jego wykonanie; poza

tym każda ze stron może stosunek ten w dowolnym czasie wypowiedzieć ze
skutkiem natychmiastowym (art. 746 kc), a uprawnienie to można w umowie tylko
ograniczyć, a nie wyłączyć (każda ze stron może wypowiedzieć zlecenie, gdy zajdą po
temu ważne powody); śmierć albo utrata zdolności do czynności prawnych
również powodują wygaśnięcie zlecenia (chyba, że w umowie inaczej ustalono),
jednak te same okoliczności po stronie dającego zlecenie spowodują jedynie
wstąpienie w jego miejsce spadkobierców, którzy mogą dokonać wypowiedzenia, a w
sytuacji drugiej zlecenie może wypowiedzieć przedstawiciel ustawowy zleceniodawcy;

− w razie wypowiedzenia przez dającego zlecenie jest on obowiązany do zwrotu

wydatków, a jeżeli zlecenie miało charakter odpłatny - do zapłaty części
wynagrodzenia;