ajbardziej zalecane, a jed-
noczeÊnie najbardziej
praktyczne metody zbio-
rowej dekontaminacji
stosowane przez pierw-

sze przybywajàce na miejsce jed-
nostki to zdj´cie odzie˝y i sp∏uka-
nie strumieniem wody.

Na samym wst´pie procedury de-

kontaminacji nale˝y przygotowaç
osobiste zestawy dekontaminacyj-
ne dla osób przechodzàcych ten za-
bieg. W takim zestawie powinny si´
znaleêç nast´pujàce przedmioty:

• nieprzezroczysty worek na od-

pady, przeznaczony – po odpowied-
nich modyfikacjach – do okrycia
dekontaminowanej osoby,

• nieprzezroczysty worek na od-

pady na

niedekontaminowane

ubranie,

• plastikowe zasuwane torebki

Êniadaniowe na kosztownoÊci
i rzeczy osobiste,

• taÊma do szczelnego oklejenia

(zamkni´cia) worków,

• no˝yczki do wyci´cia otworów

w worku i rozci´cia ubrania,

• etykietki samoprzylepne

umieszczane na workach z odzie˝à,
kosztownoÊciami i rzeczami osobi-
stymi, na których wypisane zosta-

nie imi´ i nazwisko de-
kontaminowanej osoby,

• flamaster,
• instrukcja dla po-

szkodowanych (patrz
ramka).

Etapy dekontami-

nacji

poszkodowanego

Rozbieranie
Podczas rozbierania

si´ osoby dekontamino-
wanej nale˝y pami´taç
o nast´pujàcych zasa-
dach:

• wyjàç z ubrania

dokumenty osobiste
i kosztownoÊci oraz za-
bezpieczyç je w folio-
wym przezroczystym
woreczku z etykietà,

• rozcinaç ubrania,

które zdejmuje si´ przez
g∏ow´ (np. dziane ko-
szulki lub bluzki),

• zdejmowaç ubranie

od góry cia∏a do do∏u,

• chroniç oczy i usta,
• utrzymywaç wilgoç

– przeciwko kurzowi
i niektórym bakteriom,

• ska˝onà odzie˝

w∏o˝yç do worka na
Êmieci,

• zawiàzaç worek,

do∏àczajàc do niego na-
klejk´ z nazwiskiem
i/lub innymi informa-
cjami niezb´dnymi do
identyfikacji i oddaç go
do przechowalni,

• takie przedmioty, jak buty czy

torebka równie˝ nale˝y umieszczaç
w workach.

Mycie

Podczas samej dekontaminacji

nale˝y pami´taç o nast´pujàcych
zasadach:

• umyç r´ce i dok∏adnie sp∏ukaç

si´ wodà,

• przemyç twarz i oczy,
• sp∏ukaç w∏osy,

• umyç uszy i skór´ pod pacha-

mi,

• dok∏adnie sp∏ukaç przestrze-

nie mi´dzy palcami,

• przemyç miejsca intymne,
• obróciç si´ wokó∏ osi cia∏a

pod strumieniem wody.

KDR powinien w tym przypadku

przyjàç rozwiàzanie polegajàce
na utworzeniu par; dekontamino-
wani b´dà pomagaç sobie nawza-
jem przy kolejnych czynnoÊciach

RATOWNICTWO I OCHRONA LUDNOÂCI

18

8/2008

2

R

YSZARD

G

ROSSET

M

ARCIN

A

NSZCZAK

W lipcowym numerze
„Przeglàdu Po˝arniczego”
przedstawiliÊmy ogólne
zasady dekontaminacji.
Obecnie skupimy si´
na praktycznych
wskazówkach prowadzenia
jej na miejscu zdarzenia.

N

zwiàzanych z dekontaminacjà, np.
w dotarciu do partii cia∏a, które sa-
memu mo˝e byç trudno umyç, jak
plecy, poÊladki, podudzia i miejsca
pod kolanami. Znacznie skróci to
czas dekontaminacji masowej.
Osoby o ograniczonej mo˝liwoÊci
poruszania si´ (dzieci, osoby star-
sze, chore, nieprzytomne itp.) po-
winien wspomagaç ratownik. Mo-
gà byç tu przydatne nosze ratowni-
cze. Zaczepiajàc za nie linki ratow-
nicze, mo˝na przesuwaç osob´ nie-
przytomnà na noszach przez kory-
tarz dekontaminacyjny.

Podczas samej dekontaminacji

nale˝y wyznaczyç jednego ratowni-
ka, który b´dzie nadzorowa∏ ca∏y
proces i obserwowa∏ osoby wcho-
dzàce do korytarzy i ciàgów dekon-
taminacyjnych. Do jego obowiàz-
ków powinno nale˝eç:

• instruowanie i nadzorowanie

poszkodowanych,

• nadzorowanie prawid∏owego

przebiegu procesu dekontaminacji,

• zapobieganie panice i utrzy-

mywanie porzàdku,

• pomoc w rozwiàzywaniu pro-

blemów,

• sprawdzanie, czy nastàpi∏o

dok∏adne sp∏ukanie,

• zwracanie uwagi na sympto-

my kontaminacji,

• prowadzenie ewidencji osób

dekontaminowanych.

Okrywanie

Po zakoƒczeniu dekontaminacji

trzeba dok∏adnie zajàç si´ poszko-
dowanym. Nale˝y koniecznie prze-
kazaç mu, by:

• za∏o˝y∏ wyci´ty worek i uda∏

si´ do punktu oceny stanu zdrowia
poszkodowanych i/lub
miejsca transportu,

• nie zakrywa∏ stóp

(mo˝liwoÊç kontami-
nacji),

• przy braku dole-

gliwoÊci uda∏ si´ do do-
mu i tam przemy∏ oczy
du˝à iloÊcià bie˝àcej
wody, a namydliwszy
si´, dok∏adnie umy∏
w∏osy, uszy i paznok-
cie.

Niezw∏oczna wizyta

w ambulatorium po de-
kontaminacji jest ko-
nieczna, gdy:

• wystàpi pewnoÊç

lub choçby podejrzenie
ska˝enia i potrzeb-

na jest natychmiastowa pomoc me-
dyczna,

• pojawiajà si´ oznaki/sympto-

my u˝ycia niebezpiecznych Êrod-
ków,

• ma si´ pewnoÊç, ˝e uleg∏o si´

ska˝eniu, lecz brak oznak/sympto-
mów i nie ma pilnej potrzeby sko-
rzystania z pomocy lekarza,

• wystàpi podejrzenie ulegni´-

cia ska˝eniu, lecz brak oznak, i˝
u˝yto substancji toksycznych.

Dekontaminacja masowa

znanymi sposobami

Do redukcji ska˝enia lub – je˝eli
jest to mo˝liwe – ca∏kowitego odka-
˝enia osób, wykorzystuje si´ stacje
do dekontaminacji masowej. Dzielà
si´ one na mobilne i stacjonarne.

Stacje stacjonarne to specjalne

instalacje montowane w sta∏ych
obiektach. Jako ich przyk∏ad mo˝-
na

przywo∏aç wieloobiektowe

oÊrodki sportowe powsta∏e w miej-
scach obj´tych nuklearnym planem
awaryjnym oraz niektóre szpitale
w Izraelu i Szwecji. Instalacje te
majà postaç ogromnych komplek-
sów pryszniców.

Na stacje mobilne sk∏adajà si´

przewoêne instalacje, które z ∏a-
twoÊcià mo˝na rozk∏adaç bezpo-
Êrednio przy miejscu wystàpienia
ska˝enia. DowolnoÊç w wyborze
miejsca ustawienia stacji jest bar-
dzo istotna, gdy˝ dekontaminacja
osób, które uleg∏y ska˝eniu, powin-
na odbywaç si´ w pobli˝u strefy
ska˝enia podczas opuszczania jej
przez ludzi.

Do systemów mobilnych mo˝-

na zaliczyç: tunele, kontenery i sa-
mochody dekontaminacyjne.

Tunele dekontaminacyjne
Tunele dekontaminacyjne wykorzy-
stywane sà do dekontaminacji ma-

sowej. System ten mo˝na roz∏o˝yç
w dowolnym miejscu, o ka˝dej po-
rze dnia i nocy. Tunele sk∏adajà si´
z namiotów pneumatycznych lub
sztywnych. W ciàgu namiotów
znajdujà si´ dwa, trzy lub cztery
ciàgi pryszniców (oddzielnie dla
kobiet, m´˝czyzn i osób o ograni-
czonych mo˝liwoÊciach rucho-
wych). Je˝eli wewnàtrz tunelu sà
cztery ciàgi pryszniców, do potrzeb
ci´˝ko rannych nale˝y przystoso-
waç dwa centralne ciàgi.

Wzd∏u˝ osi ciàgu rozk∏adany

jest tor z rolkami albo z szynami,
umo˝liwiajàcy przesuwanie spe-
cjalnie przystosowanych do tego
noszy. Obs∏uga kabiny dekontami-
nuje osoby na noszach za pomocà
dwóch pryszniców pistoletowych.

Kabiny s∏u˝àce do dekontamina-

cji zbudowane sà jako samodzielne
instalacje. Majà one stalowy stela˝
albo przymocowane sà do noÊnej
konstrukcji namiotów. System
wodny oparty jest na stalowych
bramkach, mo˝e byç równie˝ przy-
twierdzony do konstrukcji namio-
tu. W tunelu na stela˝u ze stali za-
instalowany jest brodzik do wody
brudnej. Ska˝ona woda wypompo-
wywana jest za pomocà pomp elek-
trycznych. Âcianki kabiny sà wyko-
nane z lekkiej syntetycznej tkaniny,
obustronnie powleczonej PCV. Ma-

RATOWNICTWO I OCHRONA LUDNOÂCI

19

8/2008

fot. archiwum autorów

Instrukcja post´powania dla

osób dekontaminowanych

1. Wyjmij dokumenty osobiste
i kosztownoÊci oraz zabezpiecz je
w foliowym przezroczystym worecz-
ku.
2. Naklej na woreczek etykiet´ i fla-
mastrem podpisz jà imieniem i na-
zwiskiem.
3. Rozetnij ubranie, które zdejmuje
si´ przez g∏ow´.
4. Zdejmuj ubranie od góry cia∏a
do do∏u.
5. Rozbierz si´ do bielizny.
6. Ska˝onà odzie˝ w∏ó˝ do nieprze-
zroczystego worka foliowego.
7. Sp∏ucz si´ strumieniem wody:
– umyj r´ce i dok∏adnie sp∏ucz je
wodà,
– dok∏adnie przemyj twarz, oczy,
uszy, nos, pachy, miejsca intymne,
przestrzenie mi´dzy palcami u nóg
i ràk,
– sp∏ucz w∏osy,
– obróç si´ pod strumieniem wody.
8. Rozetnij no˝yczkami w nieprze-
zroczystym worku foliowym otwory
na r´ce i g∏ow´.
9. Na∏ó˝ na siebie przygotowany
foliowy worek z otworami.
10. Przejdê do miejsca wskazanego
przez ratownika.
11. Poddaj si´ badaniom medycz-
nym.
12. Udaj si´ do miejsca wskazane-
go przez lekarza lub koordynatora
dzia∏aƒ ratowniczych.

˜

teria∏ ten odporny jest na oddzia∏y-
wanie czynników chemicznych
i biologicznych. Do zestawu do∏à-
czone sà nagrzewnice do wody, na-
grzewnice powietrza, pompy
do usuwania wody ska˝onej
i zbiorniki na nià.

Kontenery dekontaminacyjne

Jest to system mobilny, zbudo-

wany na bazie standardowego kon-
tenera wykorzystywanego w stra˝y
po˝arnej. Sk∏ada si´ dwóch ciàgów
z prysznicami s∏u˝àcymi do dekon-
taminacji. Istnieje tak˝e mo˝li-
woÊç przystosowania ich do dekon-
taminacji osób niemogàcych si´ po-
ruszaç samodzielnie, le˝àcych
na noszach. Aby przystosowaç tor

do dekontaminacji poziomej, roz-
k∏ada si´ tor z rolkami lub szyna-
mi, po których z ∏atwoÊcià przesu-
wajà si´ nosze z kó∏kami.

Zadaniem obs∏ugi jest:
• rozstawienie dwóch namiotów

pe∏niàcych funkcj´ rozbieralni oraz
strefy osuszania i ubierania si´ po-
szkodowanych po dekontaminacji,

• uruchomienie i obs∏uga urzà-

dzeƒ, które sà na sta∏e zabudowa-
ne w kontenerze,

• rozstawienie zbiorników

na Êcieki podekontaminacyjne.

Rozstawienie kontenera razem

z pod∏àczeniem do zasilania w wo-

d´ zajmowaç mo˝e maksymalnie
oko∏o 8 minut.

Samochody dekontaminacyjne

Pojazdy te, wyposa˝one w sta-

cjonarne kontenery dekontamina-
cyjne, majà trzy ciàgi komunika-
cyjne, przebieralni´ oraz ubieral-
ni´. Jest to chyba najwygodniejsze
spoÊród profesjonalnych rozwià-
zaƒ s∏u˝àcych do dekontaminacji
masowej. Jedynym minusem jest
fakt, i˝ samochód dekontaminacyj-
ny nie dojedzie wsz´dzie. We wrze-
Êniu 2002 r. w∏oska terenowa jed-
nostka dekontaminacyjna wraz
z grupà skandynawskà przepro-
wadzi∏y wspólne çwiczenia dekon-
taminacji masowej. Manewry do-

wiod∏y, ˝e w ten sposób w ciàgu
mniej ni˝ godziny mo˝na poddaç
dekontaminacji i badaniom lekar-
skim 75 osób.

Rozwiàzania alternatywne

Przedstawionymi powy˝ej rozwià-
zaniami dysponujà g∏ównie specja-
listyczne grupy ratownictwa che-
miczno-ekologicznego. W Polsce sà
one zlokalizowane w du˝ych mia-
stach wojewódzkich. Nale˝y jed-
nak pami´taç, ˝e dotarcie takiej
grupy do zdarzenia np. w centrum
miasta zajmuje co najmniej kilka
minut. A co b´dzie, gdy tego typu

RATOWNICTWO I OCHRONA LUDNOÂCI

20

8/2008

˜

zagro˝enie wystàpi kilkadziesiàt
kilometrów od stacjonowania plu-
tonu chemicznego? Dojazd zajmie
prawie godzin´, a przecie˝ dekon-
taminacj´ masowà nale˝y rozpo-
czàç najszybciej, jak to mo˝liwe.
Ka˝da JRG w Polsce czy OSP dys-
ponuje samochodami ratowniczo-
-gaÊniczymi, które majà pewien za-
pas wody. Dlatego te˝ zaprezentu-
jemy alternatywne rozwiàzania
w dekontaminacji masowej, które
mogà przydaç si´ na miejscu akcji

bez udzia∏u specjalistycznych grup
ratownictwa chemicznego. Umie-
j´tne wykorzystanie w∏asnych za-
sobów sprz´towych pozwala w tym
przypadku na rozpocz´cie zabie-
gów dekontaminacyjnych praktycz-
nie natychmiast. Poni˝ej kilka pro-
stych, lecz jak˝e skutecznych roz-
wiàzaƒ.

Do przemyÊlenia pozostajà dwie

kwestie: temperatura wody i usu-
ni´cie aktywnych biologicznie
czynników w wodzie podekontami-

nacyjnej. Problemy te mo˝na rów-
nie˝ próbowaç rozwiàzaç za pomo-
cà metod zast´pczych.

Temperatur´ wody mo˝emy pod-

nieÊç o kilka stopni poprzez jej re-
cyrkulacj´ przez autopomp´ samo-
chodu po˝arniczego, tworzàc p´tl´
mi´dzy zaworem ssawnym i t∏ocz-
nym i wypuszczajàc do dekontami-
nacji jedynie cz´Êç krà˝àcej w obie-
gu wody. Nie nale˝y si´ tu spodzie-
waç szczególnych rewelacji, ale
podniesienie temperatury o kilka
stopni jest w pe∏ni realne.

W trakcie dzia∏aƒ nale˝y zadbaç

o zabezpieczenie strefy rozlewu
roztworu dekontaminacyjnego, po-
niewa˝ ska˝ony roztwór mo˝e byç
êród∏em rozprzestrzenienia zagro-
˝enia. Do tego celu mo˝na u˝yç wy-
pe∏nionych wodà w´˝y gaÊniczych,
u∏o˝onych w taki sposób, aby w ob-
r´bie zabezpieczonego obszaru
znalaz∏a si´ studzienka Êciekowa.

Studzienk´ nale˝y przykryç pó∏-

przepuszczalnym materia∏em na-
sàczonym np. podchlorynem sodu,
chloraminà lub st´˝onym roztwo-

rem kwasu lub ∏ugu. Znalezienie
takiego roztworu w warunkach ak-
cji ratowniczej mo˝e nastr´czaç
trudnoÊci, jednak jako st´˝ony roz-
twór kwasu mo˝e pos∏u˝yç kwas
akumulatorowy wylewany z aku-
mulatorów pojazdów stojàcych
opodal miejsca zdarzenia.

Sà jeszcze inne rozwiàzania za-

st´pcze, lecz ju˝ bez udzia∏u sprz´-
tu po˝arniczego. Nale˝à do nich
np.: sieç tryskaczowa w budyn-
kach, fontanny, myjnie samochodo-
we, centra sportowe z basenami,
hydranty.

Miejmy nadzieje, ˝e takie dzia∏a-

nia nie b´dà nigdy potrzebne, ale
musimy byç na nie ciàgle przygoto-
wani. A jedynym sposobem na roz-
wiàzanie problemu dekontaminacji
masowej jest opracowanie odpo-
wiednich procedur i… nieustajàce
çwiczenia.

4

Literatura
1. http://www.gis.gov.pl/
2. http://www.ae.wroc.pl/uczelnia/451/
obronnosc_i_bezpieczenstwo.html

RATOWNICTWO I OCHRONA LUDNOÂCI

21

8/2008

REKLAMA