Śląski Uniwersytet Medyczny

HORMONY PRZYSADKI

SOMATOMAMMOTROPINY - nie tropowe > wprost na

tkanki obwodowe

• hormon wzrostu - GH

• prolaktyna - PRL

GLIKOPROTEINY

• tyreotropina - TSH

• folikulotropina - FSH

• hormon luteinizujący - LH

POCHODNE PROOPIOMELANOKORTYNY - POMC

• adrenokortykotropina - ACTG

• beta-endorfina - pochodna peptydów opioidowych

Hormon wzrostu - GH

Gen

- 17 chromosom - Gen SPH-1 - koduje izohormon B

(właściwy)

Izohormon B

- 22 kDa; 191 am

Izohormon A

- 20 kDa - wywiera takie same efekty

wzrostowe jak B ale pozbawiony działania
metabolicznego

Konglomeraty

izohormonU B > bigGH > big-big - Gh (5

lub więcej) - funkcja rezerwuaru Gh w krążeniu

DZIAŁANIE

bezpośrednie

wzrostowe

pośrednie

proliferacyjne

metaboliczne

HORMONY PRZYSADKI

Hormon wzrostu - GH

regulacja wydzielania

HORMONY PRZYSADKI

Wydzielany pulsacyjnie;
rytm dobowy; szczyt

pierwsze dwie godziny

snu

faza SEM

Stymulacja zewnętrzna

wysiłek fizyczny, stres
emocjonalny i bólowy,
przedłużone głodzenie,
posiłki bogatobiałkowe
(arginina)

• Hipoglikemia

SS - somatostatyna
IGH-1 - somatomedyna C

DZIAŁANIE METABOLICZNE

Gospodarka białkowa

• wzrost transportu aminokwasów
• wzrost syntezy białka
• dodatni bilans azotowy

Gospodarka węglowodanowa

• działanie hiperglikemizujące

• zmniejszone zużycie glukozy
• wzrost glukoneogenezy

Gospodarka lipidowa -

lipolitycznie

• wzrost uwalniania FFA z tkanki tłuszczowej
• wzrost utleniania FFA w wątrobie

Gospodarka elektrolitowa

• dodatni bilans wapniowy, magnezowy, fosforanowy
• retencja sodu, potasu,chlorków

HORMONY PRZYSADKI

Hormon wzrostu - GH

HORMONY PRZYSADKI

Hormon wzrostu - GH

PATOLOGIA

Niedobór

• karłowatość przysadkowa - zaburzone wydzielanie

GH; defekt receptorów, powstawanie konglomeratów

Nadmiar

• gigantyzm

• akromegalia - najczęstszą przyczyną guz przysadki; rosną

tkanki miękkie

HORMONY PRZYSADKI

Hormon wzrostu - GH

TERAPIA

1985 rok - uzyskiwany inżynierią genetyczną

• karłowatość przysadkowa

• zespół Turnera (45XO)

• andropauza

Prolaktyna - PRL

BUDOWA -

polipeptyd

POBUDZANIE WYDZIELANIA:

TRH, drażnienie

brodawki sutkowej, ciąża, zmęczenie, sen, stres, leki
(działania uboczne)

DZIAŁANIE

• mammotropowe
• laktogenne (w okresie ciąży)
• modulacja czynności gonad

antyestrogenowe
antyandrogenowe

HORMONY PRZYSADKI

Synteza

płat przedni przysadki
płat środkowy przysadki

podwzgórze
płuca
przewód pokarmowy
łożysko

Proopiomelanokortyna - POMC

HORMONY PRZYSADKI

289 am

Proopiomelanokortyna - POMC

ACTH (h. Adrenokortykotropowy)

wzrastanie nadnerczy i wydzielanie steroidów

MSH (h.melanotropowy)

rozpraszanie melaniny, uczenie się, wzrost komórek
Sertoliego



-LPH (h.lipotropowy)

lipoliza, mobilizacja kwasów tłuszczowych



-endorfina

analgezja, zachowanie, emocje, żywienie, uczenie się,
regulacja temperatury i RR,

Fragment N-końcowy

nasila działanie ACTH w zakresie steroidogenezy

HORMONY PRZYSADKI

Tyreotropina - TSH

BUDOWA

•glikoproteina: podjednostki



i



•kilka wiązań dwusiarczkowych, glikozamina i
galaktozoamina

Regulacja wydzielania TSH

TRH
hormony tarczycy

HORMONY PRZYSADKI

DZIAŁANIE

 Powiększenie tarczycy
 Wzrost unaczynienia tarczycy
 Wzrost wychwytu jodu
 Pobudza syntezę i uwalnianie hormonów tarczycy

HORMONY PRZYSADKI

Tyreotropina - TSH

GONADOTROPINY

HCG (hCG)

Gonadotropina kosmówkowa

FSH

(folikulostymulina) i

LH

(hormon luteinizujący

)

BUDOWA

Glikoproteiny

Dimery

Podjednostka



:

LH, FSH, TSH, HCG

Podjednostka



:

swoistość biologiczna

HORMONY PRZYSADKI

GONADOTROPINY

WYDZIELANIE

– pulsacyjne, odpowiadające

wydzielaniu GnRH



FSH ma krótszy okres półtrwania i jest mniej wrażliwa na

działanie GnRH; uwalnianie FSH także pod wpływem
innych hormonów np. inhibina



MECHANIZM DZIAŁANIA

– cyklaza adenylowa; każdy z

hormonów ma swoje specyficzne receptory w
komórkach docelowych i jajniku

HORMONY PRZYSADKI

GONADOTROPINY

HORMONY PRZYSADKI

KONTROLA PRODUKCJI I WYDZIELANIA

GONADOTROPIN



GnRH

– odpowiedzialny za syntezę i wydzielanie



Estrogeny

– niskie stężenia – ujemne; wysokie dodatnie – dla

GnRH



Progesteron

– hamuje wydzielanie FSH i LH na poziomie

przysadki



Inhibina

– ujemnie dla FSH

Działanie FSH

Jajnik:



Stymuluje wzrost i różnicowanie pęcherzyków Graffa



Stymuluje produkcję estrogenów przez komórki ziarniste co

nasila działanie FSH na komórki ziarniste



Zwiększa liczbę receptorów LH

Jądro:



pobudza spermatogenezę



wzrost syntezy ABP w kom. Sertoliego



pobudza rozrost gonady

HORMONY PRZYSADKI

Działanie LH

Jajnik:
 Pobudza komórki tekalne jajnika do produkcji

androgenów, które są wykorzystywane do produkcji
estrogenów przez komórki ziarniste

 Odpowiedzialna jest za końcową dojrzałość pęcherzyka

dominującego, jajeczkowanie i rozwój ciałka żółtego

 Utrzymuje ciałko żółte po owulacji i stymuluje produkcję

progesteronu

Jądro:


wzrost syntezy testosteronu w kom. Leydiga

HORMONY PRZYSADKI

HORMONY TARCZYCY

HORMONY TARCZYCY

Działanie pluripotencjalne

 Przepuszczalność błon mitochondrialnych
 Transport przez błony
 ATP-azę Na

+

/K

+

 Wzrost zużycia tlenu
 Fosforylację oksydacyjną
 Syntezę białek
 Katabolizm białek (przy nadmiarze hormonów)
 Metabolizm węglowodanów
 Metabolizm cholesterolu
 Wzrost i rozwój
 Gęstość receptorów adrenergicznych
 Stymulację OUN (życie płodowe)

HORMONY TARCZYCY

Transport w osoczu:

T4

TBG – 60% TBPA – 30%
albuminy – 10%

fT4 (postać wolna)

– 0,03%

T3

TBG>TBA>>TBPA (7-10%)

fT3 (postać wolna)

– 0,15 – 0,3%

HORMONY TARCZYCY

Metabolizm obwodowy

 Dezaminacja oksydacyjna
 Sprzęganie z glukuronianiem i siarczanami
 Rozbicie wiązania eterowego
 Dejodynacja

HORMONY TARCZYCY

HORMONY TARCZYCY

PATOLOGIA

NADMIAR

• objawy nadczynności

NIEDOBÓR

• kretynizm tarczowy - wrodzony

• niedoczynność tarczycy - nabyta

SUBSTANCJE HAMUJĄCE SYNTEZĘ, UWALNIANIE I

DZIAŁANIE

Tyreostatyki (propylo

tiouracyl

, metylotiouracyl)

Hamują syntezę hormonów
Leki stosowane w nadczynności

Jodek potasu, płyn Lugola

Hamują uwalnianie hormonów z tarczycy - utlenianie jodu i
jego wbudowywanie oraz hamują proteolizę tyreoglobuliny

Nadchloran potasu

Hamuje wychwyt jodu przez tarczycę

HORMONY TARCZYCY

SUBSTANCJE HAMUJĄCE SYNTEZĘ, UWALNIANIE I

DZIAŁANIE

Węglan litu

Hamuje syntezę i uwalnianie T

3

i T

4

Glikokortykosterydy

Blokują tkankowe efekty T

3

i T

4

Antagoniści receptorów



-adrenergicznych

Blokują tkankowe efekty T

3

i T

4

Blokują konwersję T

4

do T

3

(propranolol)

HORMONY TARCZYCY

HORMONY

TARCZYCY

Hormony regulujące gospodarkę Ca-P

Parathormon

Kalcytonina

1,25-di-OH-D3



kalcemia

 

parathormon



kalcemia



kalcytonina

BUDOWA:

polipeptyd

SYNTEZA: komórki C rozsianego układu wewnątrz-

wydzielniczego:

komórki C tarczycy, przytarczyce, grasica,

OUN, płuca, wątroba

GEN wspólny dla prokalcytoniny i peptydu CGRP

• peptyd prekursowy - kalcytonina - katakalcyna (nasila
działanie kalcytoniny)

Kalcytonina

Kalcytonina

DZIAŁANIE

Kości

Hamowanie osteolizy osteokblastycznej
Pobudzanie osteogenezy
Pobudza syntezę macierzy kostnej

Nerki

Zmniejszenie kalcemii i fosfatemii
wzrost wydalania Ca i P
Wzrost kalciurii, fosfaturii, magnezurii

Przewód pokarmowy

hamuje wydzielanie gastryny, soku żołądkowego i
trzustkowego
hamuje wydzielanie glukagonu

OUN

Zmniejszenie łaknienia
Wzrost wydzielania



-endorfin (analgezja)

Kalcytonina

Kalcytonina

ZASTOSOWANIE



leczenie osteoporozy



choroba Pageta



ostre zapalenie trzustki



hiperkalcemia - nowotworowa



hipergastrynemia - zespół Zollingera-Ellisona

Kalcytonina

PATOLOGIA

Nadmiar

rak rdzeniasty tarczycy

- komórki nowotworowe

wywodzą się z komórek C > produkują kalcytoninę,
gastrynę, VIP, prostaglandyny



hipokalcemia



wydzielenie parathormonu



kości -

osteoliza



hiperkalcemia



zahamowanie 1,25 (OH)

2

D

3



obniżone wchłanianie Ca itd

Parathormon PTH

SYNTEZA jako prepro-PTH

BUDOWA

polipeptyd

84 aminokwasy

prepro-PTH

115 aminokwasów

pro-PTH

90 aminokwasów

Aktywność biologiczna

fragment 1-29

DZIAŁANIE

NERKA



wzrost biosyntezy 1,25(OH)

2

D

3

> aktywacja 1-hydroksylazy



spadek wchłaniania zwrotnego fosforanów,

węglowodanów, glukozy, aminokwasów



wzrost wchłaniania zwrotnego

wapnia

KOŚCI



reakcja zależy od dawki;

małe

,

pulsacyjne

> efekt

osteogenetyczny > mediuje tworzenie kości;



przewlekły niedobór Ca >

stałe

wydzielanie to >

osteoliza

osteoblastyczna i kolagenoliza

Parathormon PTH

Parathormon PTH

PATOLOGIA

Nadczynność przytarczyc - gruczolak, rak - jedna z

najczęstszych przyczyn hiperkalcemii

Niedoczynność przytarczyc - przypadkowe wycięcie

Regulacja

kalcemii

Regulacja

kalcemii