Typ:

ARTHROPODA

(stawonogi):

# najliczniejszy w gatunki typ w świecie zwierząt
# opisanych ponad 1,5 mln gatunków
# rozmiary od mikroskopijnych do ok 50 cm, formy kopalne nawet 3 m!
# osiągnęły największy sukces ewolucyjny wśród zwierząt opanowując wszystkie środowiska życia
# formy wolnożyjące, pasożyty, symbionty
# mają ogromne znaczenie w przyrodzie i gospodarce człowieka

Cechy charakterystyczne typu:

–

ciało segmentowane, występuje segmentacja heteronomiczna, poszczególne elementy
zespolone są w tagmy (głowa, tułów, odwłok)

–

ciało pokryte oskórkiem (kutikulą) i kutikula nie tylko okrywa ciało ale pełni funkcję
szkieletu zewnętrznego gdyż do niej przyczepione są mięśnie

–

posiadają członowane odnóża, w których poszczególne odcinki połączone są stawami

–

odnóża znajdujące się z przodu ciała przekształcone są w narządy gębowe

–

brak wora powłokowego, mięśnie tworzą zespoły, występują tylko mięśnie poprzecznie
prążkowane

–

jama ciała to miksocel czyli mieszana jama ciała, jama ta nosi nazwę hemocelu, gdyż
wylewa się do niej płyn z układu krążenia

–

celoma ograniczona do światła narządów wydalniczych i rozrodczych

–

występuje otwarty układ krążenia z sercem

–

jelito kompletne, drożne, mięśniówka silnie rozbudowana, jelito przednie i tylne
wyścielone kutykulą

–

brak nabłonków orzęsionych

–

układ nerwowy typu drabinkowego po stronie brzusznej ciała

–

formy rozdzielnopłciowe, hermafrodytyzm rzadko

–

zwykle występują stadia larwalne

–

wzrost powiązany z linieniem

BUDOWA ZEWNĘTRZNA:
segmenty łączą się w zespoły zwane tagmami, tagmy mogą się ze sobą łączyć:
*głowa + tułów = głowotułów (skorupiaki, szczękoczułkowce)
mogą się również dzielić:
*skorpiony: odwłok = przedodwłok + zaodwłok

# Głowa:

–

otwór gębowy, narządy zmysłów, narządy gębowe, wewnątrz głowy centralny układ
nerwowy

–

Powstaje w wyniku zlania się kilku pierwszych segmentów:
*6 segmentów (wije, owady, skorupiaki)
*3 segmenty (szczękoczułkowce)

–

Segmenty można policzyć tylko w czasie rozwoju zarodkowego, gdyż później segmenty
zlewają się i granice zanikają.

–

Pierwszy segment głowy to tzw. akron lub segment przedgębowy, lub segment oczny
zawsze pozbawiony odnóży, występują na nim oczy

–

na pozostałych segmentach zwykle występują odnóża

Budowa głowy u poszczególnych podtypów:
# szczękoczułkowce: 1 – akron (oczy)
2 – chelicery (szczękoczułki I-gałęziowe)
3 – padipalpy nogogłaszczki (I-gałęziowe)