8183a2c86f4d7e2cdf8c3572bdba0bc Nieznany

POLITYKA EKOLOGICZNA PA

STWA W LATACH 2009-2012

Z PERSPEKTYW

DO ROKU 2016

WARSZAWA 2008

Spis tre

Wst

p .......................................................................................................................... 3

ROZDZIAŁ 1
Priorytety polityki ekologicznej Rzeczpospolitej Polskiej w latach 2009-2012
z uwzgl

dnieniem perspektywy do roku 2016 ........................................................ 4

ROZDZIAŁ 2
Kierunki działa

systemowych ............................................................................... 15

2.1. Uwzgl

dnienie zasad ochrony

rodowiska w strategiach sektorowych ....................... 15

2.2. Aktywizacja rynku na rzecz ochrony

rodowiska ........................................................ 16

2.3. Zarz

dzanie

rodowiskowe ........................................................................................ 17

2.4. Udział społecze

stwa w działaniach na rzecz ochrony

rodowiska ............................ 18

2.5. Rozwój bada

i post

p techniczny ............................................................................. 19

2.6. Odpowiedzialno

ść

za szkody w

rodowisku ............................................................... 20

2.7. Aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym ...................................................... 22

ROZDZIAŁ 3

Ochrona zasobów naturalnych .............................................................................. 24

3.1. Ochrona przyrody ...................................................................................................... 24
3.2. Ochrona i zrównowa

ony rozwój lasów ...................................................................... 27

3.3. Racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi ....................................................... 29
3.4. Ochrona powierzchni ziemi ........................................................................................ 32
3.5. Gospodarowanie zasobami geologicznymi ................................................................ 34

ROZDZIAŁ 4
Poprawa jako

rodowiska i bezpiecze

stwa ekologicznego .......................... 37

4.1.

rodowisko a zdrowie ................................................................................................ 37

4.2. Jako

ść

powietrza ...................................................................................................... 39

4.3. Ochrona wód.............................................................................................................. 43
4.4. Gospodarka odpadami ............................................................................................... 46
4.5. Oddziaływanie hałasu i pól elektromagnetycznych ..................................................... 50
4.6. Substancje chemiczne w

rodowisku ......................................................................... 51

ROZDZIAŁ 5
Nakłady na realizacj

polityki ekologicznej ........................................................... 54

Zał

cznik

Informacja o konsultacjach społecznych dotycz

cych projektu dokumentu…………………..57

WST

Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony

rodowiska (Dz. U.

z 2008 r. Nr 25, poz. 150, z pó

n. zm.) stanowi,

e wymagane jest sporz

dzanie

polityki ekologicznej pa

stwa na najbli

sze 4 lata z perspektyw

4-letni

. W dniu

8 maja 2003 r. Sejm RP przyj

ł dokument „Polityka ekologiczna Pa

stwa na lata

2003-2006 z uwzgl

dnieniem perspektywy na lata 2007-2010”.

W 2006 r. Rada Ministrów przedło

yła Sejmowi RP projekt nast

pnej polityki

ekologicznej pa

stwa na lata 2007-2010 z perspektyw

do roku 2014, jednak

e - ze

wzgl

du na skrócenie kadencji - parlament nie zd

ąż

ył jej uchwali

w 2007 r.

Analiza tekstu projektu przeprowadzona w 2008 r. wykazała jego nadmiern

ogólnikowo

ść

, a tak

e nieaktualno

ść

wielu istotnych elementów, szczególnie

w odniesieniu do prawodawstwa Unii Europejskiej. Konieczna była zatem jego

aktualizacja, co jednak spowodowało nieuniknione opó

nienie w przygotowaniu

polityki ekologicznej pa

stwa i w konsekwencji konieczne było przyj

cie nowego

horyzontu czasowego. Tak wi

c, niniejsze opracowanie jest drugim z rz

du tego

rodzaju dokumentem strategicznym wymaganymi ustaw

– Prawo ochrony

rodowiska.

Generalnie zachowano struktur

dokumentu podobn

do „Polityki ekologicznej

stwa na lata 2003-2006”, inaczej akcentuj

c potrzeb

działa

uznanych jako

priorytetowe. Istotne jest te

dodanie rozdziału 1 zawieraj

cego podsumowanie

całego dokumentu, krótkie zestawienie działa

podj

tych w latach 2007-2008

i wskazuj

cego na główne wyzwania i najwa

niejsze priorytety polityki ekologicznej

RP w najbli

szych 4-8 latach.

ROZDZIAŁ 1

PRIORYTETY POLITYKI EKOLOGICZNEJ RZECZPOSPOLITEJ
POLSKIEJ W LATACH 2009-2012 Z UWZGL

DNIENIEM

PERSPEKTYWY DO ROKU 2016

W czasach PRL Polska była, obok ZSRR i NRD, krajem o najwi

kszym

zanieczyszczeniu

rodowiska. Industrializacja i urbanizacja kraju odbywała si

bez

respektowania zasad ochrony

rodowiska i ochrony przyrody. Prawo było

„fasadowe”, a wzgl

dy społeczne lub gospodarcze przewa

ały nad ekologicznymi.

Słu

by kontrolne były bardzo słabo wyposa

one w sprz

t kontrolno-pomiarowy.

Niemal nie istniała krajowa produkcja urz

dze

do redukcji zanieczyszcze

rodowiska, a brak wymiennej waluty uniemo

liwiał zakup takich urz

dze

granic

. Wydatki inwestycyjne w sektorze ochrony

rodowiska były na poziomie

0,3-0,5% dochodu narodowego, podczas gdy straty materialne, jakie ponosiło
społecze

stwo w wyniku zanieczyszcze

rodowiska, były szacowane na 5-10%

dochodu narodowego.

Sytuacja diametralnie zmieniła si

po zmianie ustroju politycznego

i gospodarczego w 1989 r. Ju

w pierwszych latach transformacji ustrojowej

ustanowiono nowe, bardziej restrykcyjne prawo. W 1991 r. weszła w

ycie ustawa z

dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony

rodowiska (Dz. U. z 2007 r. Nr 44, poz.

287, z pó

n. zm.) dla wdro

enia jednolitego systemu kontroli przestrzegania tego

prawa i w tym

e roku wydano pierwsz

„Polityk

ekologiczn

stwa”, jako

dokument strategiczny dla rozwoju kraju. Rozwój ten powinien odbywa

zgodzie z zasadami zrównowa

onego rozwoju. Jednocze

nie, ze wzgl

du na

ogromne zaniedbania w inwestycjach słu

żą

cych ochronie

rodowiska, ustanowiony

został system funduszy ekologicznych (narodowy i wojewódzki), które gromadziły

rodki z opłat za emisj

zanieczyszcze

rodowiska, wspieraj

c finansowo

inwestycje szczególnie potrzebne. W tym czasie (w 1992 r.) powstała te

unikalna w

wiecie instytucja finansowania ochrony

rodowiska, wykorzystuj

c redukcj

ęś

długu zagranicznego sze

ciu pa

stw wierzycielskich, jakim był EkoFundusz.

Te wszystkie działania w sferze administracyjnej i finansowej wspomagały

wysiłki zakładów przemysłowych oraz władz samorz

dowych dotycz

ce ochrony

rodowiska, a społecze

stwo i pozarz

dowe organizacje ekologiczne były czujnymi

kontrolerami skuteczno

ci podejmowanych działa

W wyniku tego, RP szybko zacz

ła nadrabia

wieloletnie zaległo

ci, tym

bardziej,

e otwarcie si

na konkurencj

dzynarodow

i wymienno

ść

złotówki

spowodowały upadek wielu zakładów o przestarzałych technologiach, zu

ywaj

cych

nadmierne ilo

ci surowców, wody i energii. Zakłady te nie mogły konkurowa

cenowo

z zakładami nowoczesnymi tym bardziej,

e w gospodarce rynkowej ceny takich dóbr

jak woda czy energia bardzo wzrosły, odzwierciedlaj

c koszty ich pozyskiwania i

wytworzenia.

Pod koniec lat 90-tych tempo poprawy jako

rodowiska w Polsce znacznie

zmalało. Wykorzystano w du

ej mierze proste rezerwy poprawy sytuacji, znacznie

zmalały nakłady na ochron

rodowiska, a decyzja parlamentu o zespoleniu

wojewódzkich inspektoratów ochrony

rodowiska z administracj

wojewódzk

uzale

niła je od władz regionalnych, ze szkod

dla skuteczno

ci działania. Stan ten

trwa do dnia dzisiejszego. Przez szereg lat nie ukazała si

adna znacz

ustawa w dziedzinie ochrony

rodowiska.

Nowym, znacznym impulsem na tej drodze okazała si

bliska perspektywa

przyst

pienia RP do Unii Europejskiej. Przepisy Traktatu Akcesyjnego stawiały

naszemu krajowi powa

ne zadania do wypełnienia, z generaln

tez

e po roku

2015 RP powinna by

krajem spełniaj

cym wszystkie standardy w ochronie

rodowiska, obowi

zuj

ce w krajach członkowskich UE. To trudne zadanie zostało

wsparte finansowo przez unijne fundusze, najpierw w ramach programu ISPA, potem
przez Fundusz Spójno

ci, w ramach Strategii Wykorzystania Funduszu Spójno

ci na

lata 2004-2006 oraz Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego w ramach
Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego oraz Sektorowego
Programu Operacyjnego Wzrost Konkurencyjno

ci Przedsi

biorstw, a tak

Europejski Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej w zakresie Planu Rozwoju
Obszarów Wiejskich na lata 2004-2006 oraz Sektorowego Programu Operacyjnego
„Restrukturyzacja i modernizacja sektora

ywno

ciowego oraz rozwój obszarów

wiejskich 2004-2006”. Od roku 2004 projekty

rodowiskowe mogły równie

uzyska

dofinansowanie

Mechanizmu

Finansowego

Europejskiego

Obszaru

Gospodarczego i Norweskiego Mechanizmu Finansowego. W nowej perspektywie
finansowej 2007-2013 inwestycje słu

żą

ce ochronie

rodowiska s

wspierane przede

wszystkim przez Program Operacyjny „Infrastruktura i

rodowisko”. W ramach

Programu przeznaczono na projekty

rodowiskowe – 4,84 mld euro ze

rodków

Funduszu Spójno

ci oraz Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.

Dodatkowym

ródłem współfinansowania unijnego b

rodki Europejskiego

Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach 16 Regionalnych Programów
Operacyjnych. Na ochron

rodowiska zostały równie

przeznaczone znaczne kwoty

rodków Programu Rozwój Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 oraz Programu

Operacyjnego Zrównowa

ony Rozwój Sektora Rybołówstwa i Nadbrze

nych

Obszarów Rybackich.

Trzeba jednak zaznaczy

e nawet te nowe programy unijne,

o ł

cznych dotacjach rz

du 6,3 mld euro, stanow

nie wi

cej ni

20% niezb

dnych

wydatków inwestycyjnych na ochron

rodowiska w Polsce w latach 2007-2013 (w

konsekwencji równie

w kluczowym dla dokumentu okresie 2009-2012). Pozostałe

rodki musz

wyasygnowane ze strony polskiej.

Planowane działania w obszarze ochrony

rodowiska w Polsce wpisuj

priorytety w skali Unii Europejskiej i cele 6. Wspólnotowego programu działa

zakresie

rodowiska naturalnego. Zgodnie z ostatnim przegl

dem wspólnotowej

polityki ochrony

rodowiska do najwa

niejszych wyzwa

nale

y zaliczy

−

działania na rzecz zapewnienia realizacji zasady zrównowa

onego rozwoju;

−

przystosowanie do zmian klimatu;

−

ochrona ró

norodno

ci biologicznej.

ny jest aktywny udział strony polskiej w prowadzonych na forum Unii

Europejskiej dyskusjach nad przyszłym kształtem prawa wspólnotowego w zakresie
ochrony

rodowiska, szczególnie w odniesieniu do zagadnienia zmian klimatu.

Niezwykle wa

ny b

dzie wynik prac nad propozycjami legislacyjnymi wchodz

cymi w

skład tzw. pakietu klimatyczno-energetycznego opublikowanego przez Komisj

Europejsk

w styczniu 2008 r., tj. projektu decyzji ws. stara

podejmowanych przez

stwa członkowskie zmierzaj

cych do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych w

celu realizacji do 2020 r. zobowi

wspólnoty dotycz

cych redukcji emisji gazów

cieplarnianych (tzw. „decyzja non – ETS”), projektu dyrektywy zmieniaj

cej

dyrektyw

2003/87/WE w celu usprawnienia i rozszerzenia wspólnotowego systemu

handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych (tzw. „dyrektywa nowy ETS”),
projektu dyrektywy w sprawie geologicznego składowania dwutlenku w

gla (tzw.

„dyrektywa CCS”). Wyzwanie stanowi

dzie wdro

enie nowej dyrektywy

2008/50/WE w sprawie jako

ci powietrza i czystego powietrza Europy. Kolejna

na inicjatywa legislacyjna na poziomie wspólnotowym to projekt dyrektywy w

zakresie emisji przemysłowych (tzw. „nowa IPPC”). Działania w tym zakresie
koncentrowa

na usprawnieniu systemu zapobiegania zanieczyszczeniom

powodowanym przez działalno

ść

przemysłow

oraz ich kontroli, przy jednoczesnym

zapewnieniu,

e nowe wymagania b

wprowadzane w sposób przemy

lany,

liwy do wdro

enia oraz z poszanowaniem idei zrównowa

onego rozwoju.

Bior

c pod uwag

przyszł

prezydencj

RP w 2011 r. jako wst

strategi

na wskaza

tematy:

- ochrona bioró

norodno

ci,

- renaturalizacja i udra

nianie rzek.

Jednocze

nie RP, jako członek Unii Europejskiej, jest zobowi

zana do

implementacji całego prawodawstwa unijnego do krajowego systemu prawnego, co
powoduje szereg trudnych do wypełnienia zobowi

. W sumie wi

c mo

powiedzie

e przyst

pienie Polski do Unii Europejskiej stanowi ogromny bodziec do

uczynienia dalszego, du

ego post

pu w ochronie

rodowiska w najbli

szych 8 latach.

Jest to wła

nie okres, którego dotyczy prezentowana niniejsza „Polityka ekologiczna

stwa”.

Zgodnie z generaln

zasad

obowi

zuj

w Unii Europejskiej, okres ten

powinien cechowa

szybkim rozwojem gospodarczym kraju, jednak

z pełnym respektowaniem zasad ochrony

rodowiska i ochrony przyrody. Warto

ekologiczne

społeczne

bowiem

Unii

stawiane

równi

z warto

ciami ekonomicznymi, zgodnie z kardynaln

zasad

zrównowa

onego

rozwoju. Jednym z prewencyjnych instrumentów ochrony

rodowiska, który

umo

liwia uwzgl

dnienie aspektów

rodowiskowych ju

na etapie przygotowania

dokumentów o charakterze strategicznym, a nast

pnie w mo

liwie najwcze

niejszej

fazie projektowania technicznego i podejmowania decyzji dla konkretnych
przedsi

wzi

ęć

, s

procedury ocen oddziaływania na

rodowisko. Procesy decyzyjne

powinny by

proste i przejrzyste z pełnym dost

pem do informacji dla przedstawicieli

społecze

stwa,

tym

szczególno

dla

pozarz

dowych

organizacji

ekologicznych. Aby sprosta

temu zadaniu niezb

dna jest gł

boka reforma słu

ochrony

rodowiska i podporz

dkowanie ich w zakresie kontroli inwestycji

strategicznych centralnym organom administracji rz

dowej. Ponadto, aby móc

osi

ąć

zakładane cele

rodowiskowe, zarz

dzanie zasobami wodnymi musi by

realizowane w układzie jednostek hydrograficznych a nie administracyjnych w my

wspólnej polityki wodnej Unii Europejskiej.

Zasady ochrony

rodowiska i ochrony przyrody powinny by

uwzgl

dniane w

planach zagospodarowania przestrzennego. Tymczasem samo planowanie
przestrzenne prze

ywa gł

boki kryzys instytucjonalny, z wielk

szkod

dla ładu

przestrzennego kraju. Konieczna jest szybka i gł

boka reforma tego systemu.

Polski przemysł rozwija si

bardzo szybko, a dzi

ki nowoczesnym

technologiom jego oddziaływanie na

rodowisko zmniejsza si

. Szkoda jednak,

przez ostatnie 18 lat nie rozwin

ł si

w wystarczaj

cy sposób przemysł urz

dze

ochrony

rodowiska, pomimo istnienia rynku inwestycyjnego o wolumenie 1,5-2

miliardów euro rocznie. Ta bran

a przemysłu ma stale jeszcze szans

na szybki

rozwój, jednak

e pod warunkiem wchodzenia na rynek z nowo

ciami

technologicznymi. Stanowczo jest niewystarczaj

ca przy tym współpraca przemysłu

z placówkami naukowo-badawczymi, które takie ekoinnowacje s

w stanie

opracowa

. Równie

ze strony pa

stwa brakuje narz

dzi stymuluj

cych wdro

enie

najciekawszych projektów do praktyki.

Wraz z bogaceniem si

społecze

stwa wzrasta zagro

enie postaw

konsumpcyjn

, cechuj

mno

eniem, pod wpływem reklam i promocji, dóbr

materialnych, które nie s

niezb

dne człowiekowi, a na ich wytworzenie zu

ywa si

znaczne ilo

ci surowców nieodnawialnych, wody i energii. Dotyczy to tak

e wielu

produktów spo

ywczych. Ka

dy konsument powinien mie

prawo do wolnego wyboru

co do jako

ci kupowanego produktu i jego cech. Brakuje jednak w Polsce systemu

ocen produktów przez Federacj

Konsumentów i ekolabellingu. Jedynie sprz

t AGD

jest oznaczany pod wzgl

dem energochłonno

ci, co nale

y przyj

ąć

jako krok w dobr

stron

W prezentowanej „Polityce ekologicznej Pa

stwa” du

o uwagi po

cono

ochronie zasobów naturalnych jakie kraj nasz posiada.

Wielk

warto

jest ró

norodno

ść

biologiczna przyrody w naszym kraju.

Obecnie terytorium kraju obj

te jest ró

nymi formami prawnej ochrony

najcenniejszych walorów przyrodniczych, przy czym powierzchnia 23 parków
narodowych i 1 400 rezerwatów to jedynie 1,5% powierzchni kraju, a powierzchnia
120 parków krajobrazowych to 8% powierzchni. Na ten system jest nakładana
europejska sie

obszarów Natura 2000, obejmuj

ca obszary specjalnej ochrony

ptaków oraz specjalne obszary ochrony siedlisk. Obecnie obszary Natura 2000
stanowi

około 18% terenu kraju, a celem Ministra

rodowiska jest, aby wspólnie z

organizacjami ekologicznymi, zamkn

ąć

list

obszarów Natura 2000 w 2009 r.,

równocze

nie prowadz

c prace nad planami ochrony dla nich. W pracy tej jest

niezwykle u

yteczna, prowadzona na terenie całego kraju, inwentaryzacja zasobów

ró

norodno

ci biologicznej, które powinny by

chronione. Zamkni

cie listy jest

niezb

dne, szczególnie dla sprawnego planowania przebiegu wszelkiego rodzaju

liniowych inwestycji infrastrukturalnych (autostrady, kolektory kanalizacyjne, linie
energetyczne itp.).

Nale

y te

podkre

e z dniem 17.11.08 r. rozpocz

ł działalno

ść

nowy

organ (wyspecjalizowane słu

by ochrony

rodowiska): Generalny Dyrektor Ochrony

rodowiska i regionalni dyrektorzy ochrony

rodowiska, stanowi

cy pion administracji

dowej na szczeblu centralnym oraz regionalnym. Nowe organy ł

przedmiotowym zakresie swoich kompetencji kwestie zwi

zane z ocenami

oddziaływania przedsi

wzi

cia na

rodowisko, z zarz

dzaniem ochron

przyrody, w

tym

europejsk

ekologiczn

sieci

Natura

2000

oraz

zagadnieniami

odpowiedzialno

ci za szkody w

rodowisku. Powołanie tej instytucji powinno

znacznie upro

i przyspieszy

procedury

rodowiskowe, wymagane w fazie

przygotowania inwestycji.

Innym, wielkim bogactwem kraju s

tereny le

ne, zajmuj

ce 28,9% terytorium

Polski. Najwi

kszym gospodarzem lasów jest Pa

stwowe Gospodarstwo Le

„Lasy Pa

stwowe”, w którego zarz

dzie jest 78,1% obszarów le

nych.

Najwa

niejszym wyzwaniem, jakie obecnie stoi przed Lasami Pa

stwowymi, jest

przestawienie

gospodarki

nej

dominacji

celów

gospodarczych

wielofunkcyjno

ść

, zgodnie z zasadami trwale zrównowa

onej gospodarki le

nej, gdy

las obok dostarczenia drewna pełni wiele innych cennych funkcji, jak: ochrona
ró

norodno

ci biologicznej, zwi

kszenie retencji wody, ochrona przed erozj

gleby,

stanowi tak

e miejsce rekreacji i wypoczynku. Od ponad 10 lat Dyrektor Generalny

Lasów Pa

stwowych ustanawiaj

tzw. le

ne kompleksy promocyjne, w których s

doskonalone zasady wielofunkcyjnej gospodarki le

nej. Jest ju

19 takich

kompleksów obejmuj

cych blisko 1/8 powierzchni lasów pa

stwowych. Ten kierunek

nale

y rozwija

, gdy

stanowi on wzór gospodarowania w lasach w przyszło

ci.

nym zadaniem jest zwi

kszenie lesisto

ci do 30% powierzchni kraju w 2020 r., a

tak

e zalesienie b

zadrzewienie tzw. korytarzy ekologicznych, ł

cych

poszczególne kompleksy le

ne. Korytarze maj

szczególnie du

e znaczenie dla

zachowania i rozwoju ró

norodno

ci biologicznej fauny i flory. Zalesieniami nie mog

jednak obejmowane wa

ne dla ró

norodno

ci biologicznej ekosystemy niele

stanowi

ce odr

bne bogactwo przyrodnicze kraju.

Polska jest krajem, w którym rolnictwo stanowi wa

ny dział gospodarki. Ponad

60% powierzchni zajmuj

ytki rolne, w tym 45% powierzchni to grunty orne.

Niestety, 34% tych gruntów maj

bonitacj

klasy V i VI, s

to wi

c gleby słabe,

daj

ce niewielkie plony. Na domiar złego, a

25% gleb jest zagro

onych erozj

wietrzn

i 28% - erozj

wodn

. St

d tak

e ochrona przed erozj

przez zakrzewianie

ródpolne i wzdłu

cieków wodnych oraz stosowanie dobrych praktyk rolnych jest

priorytetem w zakresie ochrony powierzchni ziemi. Innym priorytetem jest
rekultywacja terenów zdegradowanych i zdewastowanych przyrodniczo przez
przywracanie im warto

ci przyrodniczej lub u

ytkowej. Obecnie jest w Polsce 65 000

ha takich terenów, a rekultywacji w 2006 r. poddano jedynie 1 500 ha.

Jednym z trudniejszych zada

, jakie stoj

przed Polsk

w najbli

szych

dekadach, jest racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi. Ten wa

ny sektor z

punktu

widzenia

społecznego,

ekologicznego

gospodarczego

jest

niedoinwestowany od dziesi

tek lat. Jest konieczne, aby w perspektywie najbli

szych

lat, zreformowa

go w taki sposób, aby uczyni

go samowystarczalnym finansowo.

Dotychczasowa zale

ść

od bud

etu pa

stwa powoduje jego chroniczne

niedoinwestowanie. Tymczasem pełni on wa

ne zadanie maj

ce na celu nie tylko

zapewnienie wystarczaj

cej ilo

ci wody o odpowiedniej jako

ci dla potrzeb

społecze

stwa, rolnictwa czy przemysłu, ale równocze

nie ochron

ludno

ść

i jej

mienia przed skutkami zjawisk ekstremalnych, jak chocia

by przed powodzi

Powołanie w 2006 r. Krajowego Zarz

du Gospodarki Wodnej jest dobrym krokiem,

jednak brakuje jeszcze narz

dzi dla skutecznego kierowania gospodark

wodn

kraju w aspekcie wymogów jako

ciowych wód. Te ostatnie narzuca unijna dyrektywa

200/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 pa

dziernika 2000 r.

ustanawiaj

ca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej (Ramowa

Dyrektywa Wodna) i dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/56/WE z dnia
17 czerwca 2008 r. ustanawiaj

ca ramy działa

Wspólnoty w dziedzinie

rodowiska

morskiego (Strategia Morska), której integralnym elementem jest Bałtycki Plan
Działa

, strategiczny dokument wypracowany przez konferencj

ministerialn

ramach Konwencji o ochronie

rodowiska morskiego obszaru Morza Bałtyckiego

(HELCOM). Poza tym, ze wzgl

du na niewielkie zasoby wodne Polski, jest konieczna

szeroka akcja w

ród społecze

stwa dotycz

ca oszcz

dno

ci wody pitnej. Jej

marnotrawstwo w Polsce jest nadal bardzo du

Zgodnie z polityk

wspólnotow

w zakresie zarz

dzania ryzykiem

powodziowym koniecznym b

dzie w najbli

szych latach opracowanie oceny ryzyka

powodziowego dla obszaru całego kraju, a nast

pnie na jej podstawie sporz

dzenie

map zagro

enia i map ryzyka powodziowego do ko

ca 2013 r.

Równie trudne do wypełnienia przez RP b

zobowi

zania podj

te w

Traktacie Akcesyjnym w zakresie ochrony wód przed zanieczyszczeniem.
Wprawdzie i w tym sektorze osi

gni

cia naszego kraju w ostatnich 20 latach s

wyra

nie widoczne, jednak wymagania postawione RP przez Uni

Europejsk

bardzo znaczne, wymagaj

ce wydatkowania niemal 60 mld złotych do 2015 r. Do

tego czasu wszystkie wi

ksze miejscowo

ci maj

wyposa

one w nowoczesne,

wysokosprawne oczyszczalnie

cieków, współpracuj

ce z szeroko rozbudowanymi

sieciami kanalizacyjnymi. Realizacja tego zadania pomo

e w du

ym stopniu w

zrealizowaniu celów wspomnianego Bałtyckiego Planu Działa

w ramach Konwencji

sporz

dzonej w Helsinkach dnia 9 kwietnia 1992 r. o ochronie

rodowiska morskiego

obszaru Morza Bałtyckiego (Dz. U. z 2000 r. Nr 28, poz. 346) (Konwencji HELCOM).
Zadanie to jest zdecydowanie dominuj

ce - tak co do skali, jak i co do kosztów - nad

wszystkimi innymi priorytetami w ochronie

rodowiska do 2016 r. W jego realizacji

pomocne s

tak

e fundusze Unii Europejskiej, szczególnie w ramach programu

„Infrastruktura i

rodowisko”.

Znacznie lepsza jest sytuacja w dziedzinie geologii. Obecny system prawny,

organizacyjny i finansowy zapewnia piecz

nad racjonalnym gospodarowaniem

bogactwami mineralnymi oraz zasobami wód podziemnych. Rozpoznanie budowy
geologicznej Polski nale

y uzna

za dobre. Obecnie priorytetem jest intensyfikacja

poszukiwa

ropy i gazu ziemnego, lepsze rozpoznanie zasobów wód termalnych, a

tak

e zbilansowanie mo

liwo

ci sekwestracji dwutlenku w

gla pod ziemi

, dzi

czemu b

dzie mo

na unikn

ąć

emisji tego gazu do atmosfery. Współczesne działanie

rodowisku geologicznym nie mo

e jednak ogranicza

wył

cznie do

poszukiwania kopalin. Jest konieczne monitorowanie geozagro

, ocena

liwo

pro

rodowiskowego

wykorzystania

struktur

geologicznych

oraz

promowanie i ochrona dziedzictwa geologicznego.

Innym wa

nym zadaniem jest ochrona głównych zbiorników wód podziemnych

przed nadmiern

i nieuzasadnion

ich eksploatacj

oraz przed zanieczyszczeniem z

powierzchni terenu. Zbiorniki te stanowi

strategiczn

rezerw

czystej wody dla

ludno

ci, co jest szczególnie wa

ne w obliczu prognozowanych deficytów wody w

Polsce w nadchodz

cych dekadach.

e znaczenie dla stanu zdrowia społecze

stwa, a tak

e dla stanu

rodowiska przyrodniczego, ma ochrona powietrza przed zanieczyszczeniem. W

minionym 20-leciu RP uczyniła wielki post

p w ograniczeniu emisji pyłów i gazów do

atmosfery, niemniej jednak w skali Unii Europejskiej emisja ta stale jeszcze jest
znaczna. Wi

ąż

e si

to przede wszystkim z faktem,

e spalanie w

gla jest

ródłem

95% energii elektrycznej i 80% energii cieplnej. Rzeczpospolita Polska zobowi

zała

w Traktacie Akcesyjnym i dyrektywie 2001/81/WE Parlamentu Europejskiego i

Rady z dnia 23 pa

dziernika 2001 r. w sprawie krajowych poziomów emisji dla

niektórych rodzajów zanieczyszczenia powietrza (dyrektywie pułapowej) do znacznej
redukcji emisji SO

, NO

, NH

i lotnych zwi

zków organicznych do roku 2010, ale

tak

e do znacznej redukcji emisji SO

i NO

z kotłów o mocy powy

ej 50 MW ju

2008 r. Trzeba przyzna

e limity narzucone RP s

niezwykle trudne do

dotrzymania.

W 2008 r. weszła w

ycie dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady

2008/50/WE z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jako

ci powietrza i czystszego

powietrza dla Europy w sprawie czystszego powietrza dla Europy (dyrektywa CAFE),
która narzuca niezwykle ostre st

ęż

enia dopuszczalne dla drobnych pyłów, o

granulacji poni

ej 2,5 µm i wymusza znacz

ce ograniczenie nara

enia ludno

ci na

ich oddziaływanie. W 161 strefach (powiatach lub du

ych aglomeracjach) na terenie

kraju, które nie spełniaj

unijnych standardów jako

ci powietrza, musz

opracowane i zrealizowane programy naprawcze.

Szczególnie trudne zadania zwi

zane z ochron

atmosfery, a wła

ciwie z

przeciwdziałaniem zmianom klimatu, wynikaj

dla RP z przyj

tej przez Rad

Europejsk

wiosn

2007 r. decyzji o redukcji emisji dwutlenku w

gla z terenu Unii o

20% do roku 2020. Poza tym Rada Europejska przyj

ła,

e w 2020 r. udział

odnawialnych

ródeł w produkcji energii wyniesie co najmniej 20% i o tyle

samo

wzro

nie efektywno

ść

energetyczna. Akurat w Polsce, z uwagi na wspomniany bilans

energii pierwotnej oparty na w

glu, ochrona atmosfery to zarazem ochrona jej

zasobów przed zanieczyszczeniem i zmianami klimatu.

lad za t

decyzj

Komisja Europejska zaproponowała pakiet czterech

dyrektyw, których celem jest spełnianie decyzji Rady. Nie neguj

c konieczno

podejmowania wysiłków na rzecz ochrony klimatu Ziemi, trzeba stwierdzi

e szereg

propozycji Komisji jest trudnych do zaakceptowania przez Polsk

. Zako

czenie

negocjacji nad pakietem dyrektyw klimatyczno-energetycznych jest przewidziane
najpó

niej wiosn

2009 r. Niew

tpliwie jednak, z punktu widzenia ochrony atmosfery,

jest konieczne znaczne przyspieszenie w wykorzystaniu odnawialnych

ródeł energii,

z uwzgl

dnieniem potencjału kraju w tym zakresie. Konieczne s

oszcz

dno

energii w przemy

le, transporcie, sektorze mieszkaniowym, Polska ma tu jeszcze

znaczne rezerwy. Szybkiej modernizacji wymaga tak

e przemysł energetyczny.

W przeciwie

stwie do ochrony atmosfery i ochrony wód, gospodarka

odpadami nie została uwzgl

dniona w procesie transformacji ustrojowej Polski.

Według danych Inspekcji Ochrony

rodowiska, ponad 75% narusze

prawa dotyczy

złej gospodarki odpadami. Brak post

pów jest szczególnie widoczny w gospodarce

odpadami komunalnymi, b

cej w gestii samorz

dów. Ponad 90% tych odpadów

jest nadal kierowanych na składowiska.

wiadczy to o nieskuteczno

ci obecnego

systemu zbierania i odzysku odpadów, a wi

c i o konieczno

ci jego szybkiej reformy.

W tej dziedzinie istnieje te

dziewi

ęć

dyrektyw unijnych, a tak

e zobowi

wynikaj

cych z Traktatu Akcesyjnego. Ta zaniedbana dot

d dziedzina wymaga wi

obecnie szczególnej uwagi, aby w najbli

szych latach mo

na było osi

ąć

znaczny

post

p. Szczególnie wa

na jest edukacja ludno

ci co do preselekcji odpadów

komunalnych, a tak

e promocja i finansowe wspomaganie ich odzysku i recyklingu.

W Krajowym Planie Gospodarki Odpadami 2010 i planach wojewódzkich jest
zaplanowana budowa instalacji do termicznego przekształcania odpadów. W Polsce
dot

d istnieje tylko jeden taki zakład (w Warszawie).

Równie zaniedban

dziedzin

jest ochrona przed hałasem i promieniowaniem

elektromagnetycznym. W najbli

szych latach jest konieczne sporz

dzenie planów

ochrony przed hałasem w oparciu o mapy akustyczne w pierwszej kolejno

ci dla

ych miast powy

ej 250 tys. mieszka

ców. S

one tak

e niezb

dne w planowaniu

przestrzennym. Jak dot

d takich map jeszcze nie posiadaj

dwa miasta. Jest wa

tak

aby

rozwin

ąć

pełni

monitoring

hałasu

oraz

monitoring

pól

elektromagnetycznych, powodowanych nie tylko przez linie wysokiego napi

cia, ale

tak

e przez liczne stacje przeka

nikowe telefonii komórkowej. Brakuje te

laboratorium referencyjnego w zakresie pomiaru pól tego rodzaju.

Innym specyficznym problemem zwi

zanym z ochron

zdrowia oraz ochron

rodowiska jest gospodarka substancjami chemicznymi. S

to substancje niezwykle

potrzebne człowiekowi, jednak wiele z nich ma działania zagra

ce zdrowiu,

a nawet

yciu.

Unia Europejska w 2007 r. wydała rozporz

dzenie (WE) nr 1907/2006

Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie rejestracji,
oceny, udzielania zezwole

i stosowanych ogranicze

w zakresie chemikaliów

(REACH), utworzenia Europejskiej Agencji Chemikaliów, zmieniaj

ce dyrektyw

1999/45/WE oraz uchylaj

ce rozporz

dzenie Rady (EWG) nr 793/93 i

rozporz

dzenie Komisji (WE) nr 1488/94, jak równie

dyrektyw

Rady 76/769/EWG i

dyrektywy

Komisji

91/155/EWG,

93/67/EWG,

93/105/WE

2000/21/WE

(Rozporz

dzenie REACH), aby w jednym, kompleksowym akcie prawnym uj

ąć

wszystkie zagadnienia dotycz

ce kontroli oraz warunków produkcji i obrotu

chemikaliami. Obecnie Minister Zdrowia pracuje nad implementacj

tego wa

nego,

ale niezwykle skomplikowanego rozporz

dzenia do prawa polskiego.

Podobne zadanie stoi przed słu

bami odpowiedzialnymi za ochron

przed

promieniowaniem jonizuj

cym. W Polsce jest eksploatowany tylko jeden reaktor

badawczy o niewielkiej mocy - MARIA, natomiast stosowanie izotopów
promieniotwórczych, zwłaszcza w medycynie, jest do

ść

powszechne. Wymaga to

prowadzenia rozbudowanego systemu nadzoru nad

ródłami i odpadami

promieniotwórczymi. Zarówno stosowanie substancji promieniotwórczych na terenie
kraju, jak i istnienie licznych elektrowni j

drowych w pa

stwach s

siednich wymagaj

równie

sprawnego monitoringu radiologicznego oraz systemu wczesnego

wykrywania i reagowania na wypadek zdarze

radiacyjnych. Przyj

te w Polsce

rozwi

zania, koordynowane przez Prezesa Pa

stwowej Agencji Atomistyki, działaj

sprawnie i s

całkowicie zgodne z zaleceniami Komisji Europejskiej.

Szczegółowy opis kierunków działa

, jakie powinny by

podj

te w

najbli

szych latach dla realizacji opisanych wy

ej priorytetów, przedstawiono w

rozdziałach 2-4 niniejszego opracowania.

Zamierzenia i planowane kierunki działa

na najbli

sza lata stanowi

równocze

nie kontynuacj

prac podejmowanych wcze

niej. W tym miejscu warte

podkre

lenia s

niektóre działania b

ce podsumowaniem okresu 2007-2008.

W 2007 r. przeprowadzono nowelizacj

podstawowego dokumentu

strategicznego w dziedzinie ochrony przyrody - Krajowej strategii ochrony
i zrównowa

onego u

ytkowania ró

norodno

ci biologicznej. Celem nadrz

dnym

Strategii jest zachowanie bogactwa ró

norodno

ci biologicznej w skali lokalnej,

krajowej i globalnej oraz zapewnienie trwało

ci i mo

liwo

ci rozwoju wszystkich

poziomów

jej

organizacji

(wewn

trzgatunkowego,

dzygatunkowego,

ponadgatunkowego), z uwzgl

dnieniem potrzeb rozwoju społeczno-gospodarczego

Polski oraz konieczno

ci zapewnienia odpowiednich warunków

ycia i rozwoju

społecze

stwa. Strategia okre

la cele strategiczne i operacyjne słu

żą

ce realizacji

celu nadrz

dnego oraz instrumenty i warunki ich realizacji.

18 listopada 2008 r. Rada Ministrów przyj

ła projekt nowego Ramowego

Stanowiska Rz

du RP dotycz

cego organizmów genetycznie zmodyfikowanych

(GMO). Celem tego dokumentu jest nakre

lenie polityki rz

du w zakresie:

zamkni

tego u

ycia GMO, zamierzonego uwolnienia GMO do

rodowiska w celach

wiadczalnych, wprowadzenia do obrotu produktów GMO oraz uprawy ro

lin

genetycznie zmodyfikowanych.

W latach 2007-2008 w dalszym ci

gu zwi

kszały si

zasoby le

ne kraju. Na

koniec 2007 r. powierzchnia lasów w Polsce wynosiła 9 048 tys. ha, co odpowiada
lesisto

ci 28,9%. W 2007 r. zalesiono 13,3 tys. ha gruntów wszystkich kategorii

własno

ci, a tak

e blisko 360 ha uznano za zalesienia powstałe w wyniku sukcesji

naturalnej. Przewiduje si

e rozmiar zalesie

w 2008 r. b

dzie ni

szy w stosunku

do roku poprzedniego ze wzgl

du na dokonane w Programie Rozwoju Obszarów

Wiejskich na lata 2007-2013 zmiany warunków zalesiania gruntów rolnych.

W dziedzinie gospodarki odpadami w latach 2007-2008 rozpocz

to i

zako

czono prace nad projektami nast

puj

cych ustaw:

−

ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi,

−

ustawy o bateriach i akumulatorach,

−

ustawy z dnia 10 lipca 2008 r. o odpadach wydobywczych (Dz. U. Nr 138, poz.

865),

−

ustawy o zmianie ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych innych ustaw,

−

ustawy o zmianie ustawy o zu

ytym sprz

cie elektrycznym i elektronicznym

oraz o zmianie niektórych innych ustaw.
W 2008 r. opracowano i skonsultowano społecznie zarówno zało

enia do

ustawy o przeciwdziałaniu uci

ąż

liwo

ci zapachowej, jak i projekt ustawy o

przeciwdziałaniu uci

ąż

liwo

ci zapachowej.

nymi działaniami z zakresu gospodarowania zasobami geologicznymi

było wprowadzenie - w ramach realizacji V etapu mapy geo

rodowiskowej Polski w

skali 1:50000 - dwóch nowych warstw tematycznych: ochrona georó

norodno

ci i

antropopresja oraz modyfikacja i aktualizacja warstwy referencyjnej kopaliny. Mapa
b

dzie realizowana w formie ci

głych warstw tematycznych obejmuj

cych obszar

całego

kraju.

Zako

czono

równie

realizacj

etapu

systemu

osłony

przeciwosuwiskowej SOPO i w 2008 r. rozpocz

to prace w ramach II etapu SOPO

nad kartowaniem i wykonywaniem map osuwisk oraz terenów zagro

onych ruchami

masowymi dla obszaru Karpat Polskich oraz monitorowaniem wybranych osuwisk w
Karpatach. Przedsi

wzi

cie to ma wspomóc starostów w skutecznym wypełnianiu ich

obowi

zków nało

onych na administracj

publiczn

. Uzyskane dane stanowi

podstaw

do skutecznego zarz

dzania ryzykiem oraz u

wiadamia

zagro

enia

zwi

zane z wyst

powaniem ruchów masowych. Istotne jest równie

– w zakresie

omawianych działa

- zako

czenie prac prowadz

cych do opracowania projektu

nowej ustawy - Prawo geologiczne i górnicze.

W 2007 r. rozpocz

to prace nad identyfikacj

istotnych problemów gospodarki

wodnej na obszarach dorzeczy w Polsce. W tym celu opracowany został dokument:
Przegl

d istotnych problemów na obszarach dorzeczy. Dodatkowo, w ramach

procesu planowania gospodarowania wodami kontynuowane były prace w zakresie
pogł

bionej analizy oddziaływa

i wpływów antropogenicznych na wody

powierzchniowe i podziemne.

Rozwój społeczno-gospodarczy Polski oraz wymagania wynikaj

ce z dyrektyw

Unii Europejskiej sprawiaj

e konieczne staje si

nowe spojrzenie na gospodark

wodn

w naszym kraju. Słu

ma temu opracowany we wrze

niu 2008 r. projekt

Narodowej Strategii Gospodarowania Wodami 2030 (z uwzgl

dnieniem etapu do

2015 r.).

Na realizacj

przedsi

wzi

ęć

słu

żą

cych ochronie

rodowiska i gospodark

wodn

w 2007 r. wydatkowano ł

cznie nakłady w wysoko

ci 9,7 mld zł (ceny 2007 r.)

Obserwuje si

wzrost o około 9% nakładów na ochron

rodowiska i ponad 12% na

gospodark

wodn

(w cenach z 2007 r.) w porównaniu z rokiem 2006. Ocenia si

podstawowym

ródłem finansowania w 2007 r. były

rodki własne inwestorów –

przedsi

biorstw i gmin (blisko 50% ogółem).

Nie mo

na natomiast w chwili obecnej oceni

wydatków poniesionych na

ochron

rodowiska i gospodark

wodn

w roku 2008, gdy

GUS b

dzie dysponował

danymi statystycznymi w tym zakresie dopiero w 2009 r. Mo

na jednak

e oczekiwa

e zostanie utrzymany obserwowany w ostatnich latach trend wzrostowy nakładów

na ten cel.

ROZDZIAŁ 2

KIERUNKI DZIAŁA

SYSTEMOWYCH

2.1.
Uwzgl

dnienie zasad ochrony

rodowiska w strategiach sektorowych

2.1.1. Stan wyj

ciowy

Wszystkie działania człowieka s

prowadzone w

rodowisku przyrodniczym,

maj

c wpływ na jego stan obecny i przyszły. St

d te

w art. 5 Konstytucji RP

zapisane zostało,

e „Rzeczpospolita Polska (…) zapewnia ochron

rodowiska,

kieruj

c si

zasad

zrównowa

onego rozwoju”. Oznacza to konieczno

ść

takiego

gospodarowania, aby zachowa

rodowisko w mo

liwie dobrym stanie dla przyszłych

pokole

. Tak wi

c kryteria rozwoju zrównowa

onego powinny by

uwzgl

dnione we

wszystkich dokumentach strategicznych sektorów gospodarczych. Dokumenty te,
zgodnie z art. 40 ustawy - Prawo ochrony

rodowiska, powinny by

pododawane tzw.

strategicznym ocenom oddziaływania na

rodowisko w celu sprawdzenia, czy

rozwi

zania w nich zawarte nie przynios

zagro

enia dla

rodowiska teraz i w

przyszło

ci. Niestety, dotychczas Prawo ochrony

rodowiska w tym zakresie rzadko

jest przestrzegane, cho

ostatnio jest obserwowany znaczny post

p na poziomie

krajowym.

2.1.2. Cele

redniookresowe do 2016 r.

Głównym celem strategicznym jest doprowadzenie do sytuacji, w której

projekty dokumentów strategicznych wszystkich sektorów gospodarki b

, zgodnie

z obowi

zuj

cym w tym zakresie prawem, poddawane procedurze oceny

oddziaływania na

rodowisko i wyniki tej oceny b

uwzgl

dniane w ostatecznych

wersjach tych dokumentów.

2.1.3. Kierunki działa

w latach 2009-2012

W 2008 r. zostało reaktywowane działanie Komisji ds. Ocen Oddziaływania na

rodowisko przy Ministrze

rodowiska głównie w celu analizowania dokumentów

strategicznych. Stanowi to wa

ny krok w kierunku egzekwowania prawa w tym

zakresie.

W latach 2009-2012 jest konieczny rozwój metodologii wykonywania ocen

oddziaływania na

rodowisko dla dokumentów strategicznych oraz szkolenia dla

projektodawców tych dokumentów oraz dla osób oceniaj

cych.

2.2. Aktywizacja rynku na rzecz ochrony

rodowiska

2.2.1. Stan obecny
Od 1989 r. Polska wkroczyła na drog

gospodarki rynkowej, w której

zadaniem pa

stwa jest tworzenie rozwi

prawno-ekonomicznych sprzyjaj

cych

rozwojowi gospodarczemu oraz kontrola przestrzegania prawa przez podmioty
działaj

ce na rynku. Niemniej jednak, podobnie jak we wszystkich dojrzałych

demokracjach, rol

stwa jest te

stymulacja działa

żą

danych ze społecznego

lub ekonomicznego punktu widzenia, aby była realizowana konstytucyjna zasada
rozwoju

zrównowa

onego.

Niestety,

dotychczas

jest

niewiele

Polsce

mechanizmów promuj

cych zarówno proekologiczne zachowanie konsumentów, jaki

i produkty mniej obci

ąż

rodowisko. Nie rozwin

ł si

w wystarczaj

cym

stopniu przemysł urz

dze

ochrony

rodowiska pomimo tego,

e rocznie inwestycje

w tym sektorze s

du 8-10 miliardów złotych.

2.2.2. Cele

redniookresowe do 2016 r.

Głównym celem jest uruchomienie takich mechanizmów prawnych,

ekonomicznych i edukacyjnych, które prowadziłyby do rozwoju proekologicznej
produkcji towarów oraz do

wiadomych postaw konsumenckich zgodnie z zasad

rozwoju zrównowa

onego. Działania te powinny obj

ąć

pełn

internalizacj

kosztów

zewn

trznych zwi

zanych z presj

rodowisko.

2.2.3. Kierunki działa

w latach 2009-2012

W latach 2009-2012 jest konieczne:

zastosowanie systemu „zielonych zamówie

” w post

powaniach o

udzielenie zamówienia publicznego organizowanych przez wszystkie
instytucje korzystaj

ce ze

rodków publicznych,

eliminacja z rynku wyrobów szkodliwych dla

rodowiska,

promocja tworzenia „zielonych miejsc pracy” z wykorzystaniem funduszy
Unii Europejskiej,

promocja transferu do Polski najnowszych technologii słu

żą

cych ochronie

rodowiska przez finansowanie projektów w ramach programów unijnych,

wykonanie analizy dotycz

cej mo

liwo

ci wprowadzenia w Polsce „zielonej”

reformy podatkowej,

przeprowadzenie

ogólnopolskiej

kampanii

społecznej

kształtuj

cej

zrównowa

one wzorce konsumpcji,

wprowadzenie etykiet informuj

cych o produktach ekologicznych i ich

promocja w

ród społecze

stwa,

opracowanie krajowego planu wycofania proszków do prania zawieraj

cych

fosforany,

wsparcie zastosowania pojazdów o niskiej emisji i wysokiej efektywno

energetycznej z nap

dami alternatywnymi oraz wypracowanie rozwi

hamuj

cych napływ do krajowego parku zagranicznych pojazdów o

niekorzystnych parametrach ekologicznych i energetycznych.

2.3. Zarz

dzanie

rodowiskowe

2.3.1. Stan wyj

ciowy

Systemy zarz

dzania

rodowiskowego (SZ

) s

dobrowolnym zobowi

zaniem

przyjmowanym przez przedsi

biorstwa i instytucje do podejmowania konkretnych

działa

technicznych i organizacyjnych w celu zmniejszenia ich oddziaływania na

rodowisko.

W 2004 r. weszła w

ycie ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o krajowym

systemie ekozarz

dzania i audytu (EMAS) (Dz.U. Nr 70, poz. 631, z pó

n. zm.), która

zdefiniowała ramy organizacyjne systemu EMAS w Polsce. Zasady te s

zgodne

z postanowieniami rozporz

dzenia (WE) nr 761/2001 Parlamentu Europejskiego

i Rady z dnia 19 marca 2001 r. dopuszczaj

cego dobrowolny udział organizacji

w systemie zarz

dzania

rodowiskiem i audytu

rodowiskowego we Wspólnocie

(EMAS), definiuj

cego zasady dobrego zarz

dzania z punktu widzenia ochrony

rodowiska. Jakkolwiek ju

w 2005 r. zarejestrowano pierwsz

krajow

organizacj

tym systemie, to nadal nie jest on szeroko znany w kraju.

Trzeba te

wspomnie

e poza tym setki organizacji zaanga

owanych jest w

tzw. Stowarzyszenie Polski Ruch Czystszej Produkcji (do roku 1998 – Polski Ruch
Czystszej Produkcji). Inny program: „Odpowiedzialno

ść

i Troska” zrzesza

37 najwi

kszych przedsi

biorstw bran

y chemicznej, a certyfikaty dotycz

spełnienia normy ISO 14001 posiada około 1 700 organizacji. Jest to niewiele,
a firmy i instytucje stawiaj

c sobie ambitne cele pro

rodowiskowe osi

gaj

niewiele

korzy

ci z tego tytułu.

2.3.2. Cele

redniookresowe do 2016 r.

Celem podstawowym jest jak najszersze przyst

powanie do systemu EMAS,

rozpowszechnianie wiedzy w

ród społecze

stwa o tym systemie i tworzenie korzy

ekonomicznych dla firm i instytucji b

cych w systemie.

2.3.3. Kierunki działa

w latach 2009-2012

W latach 2009-2012 jest konieczne stworzenie mechanizmów stymuluj

cych

przyst

powanie

przedsi

biorstw

instytucji

systemów

zarz

dzania

rodowiskowego. Do mechanizmów tych nale

żą

wprowadzanie „zielonych zamówie

” promuj

cych w post

powaniach o

udzielenie

zamówienia

publicznego

firmy

posiadaj

certyfikaty

zarz

dzania

rodowiskowego przez uzyskanie przez nie dodatkowych

punktów,

upowszechnienie w

ród społecze

stwa logo EMAS i normy ISO 14001

a tak

e logo CP jako znaków jako

rodowiskowej firmy b

cej wytwórc

danego wyrobu lub

wiadcz

cej okre

lon

usług

podniesienie

presti

instytucji

publicznej

posiadaj

cej

certyfikat

zarz

dzania przez akcj

ród społecze

stwa dotycz

znaczenia takiego

certyfikatu,

ograniczenie cz

stotliwo

ci kontroli, w zakresie ochrony

rodowiska,

podmiotów

posiadaj

cych

certyfikaty

zarz

dzania

rodowiskowego

i uproszczenie trybu ich kontroli,

ograniczenie kosztów zwi

zanych z wdro

eniem systemów zarz

dzania

rodowiskowego przez przedsi

biorstwa i instytucje.

2.4. Udział społecze

stwa w działaniach na rzecz ochrony

rodowiska

2.4.1. Stan wyj

ciowy

wiadome,

aktywne

społecze

stwo

jest

fundamentem

ustroju

demokratycznego. Dotyczy to cało

ci funkcjonowania pa

stwa, a wi

c i ochrony

rodowiska. W tej dziedzinie

wiadome wspólnoty społeczne podejmuj

liczne

lokalne akcje proekologiczne oraz sprawuj

społeczn

kontrol

nad działaniami

przedsi

biorstw i instytucji. Aby mogły skutecznie wypełnia

rol

, jest konieczne

zapewnienie im dost

pu do informacji o

rodowisku i jego ochronie oraz o

działaniach instytucji w sektorze ochrony

rodowiska.

Szczególn

rol

pełni

tu pozarz

dowe organizacje ekologiczne, które grupuj

najbardziej aktywnych,

wiadomych członków społecze

stwa, a tym samym s

najbardziej cenionym partnerem kontroluj

cym działania organów pa

stwowych oraz

przedsi

biorstw z punktu widzenia ochrony

rodowiska. Przepisy prawa gwarantuj

udział społecze

stwa, w tym w szczególno

ci organizacji ekologicznych, w

post

powaniu w sprawie ochrony

rodowiska, w opiniowaniu projektów aktów

prawnych, a tak

e projektów finansowanych ze

rodków publicznych, w tym przede

wszystkim ze

rodków Unii Europejskiej. Generalnie bior

c, prawo to jest w Polsce

przestrzegane, chocia

wiele konfliktów na osi urz

dnicy-społecze

stwo

wiadczy o

tym,

e współpraca ta nie zawsze układa si

dobrze.

2.4.2. Cele

redniookresowe do 2016 r.

Głównym celem jest podnoszenie

wiadomo

ci ekologicznej społecze

stwa,

zgodnie z zasad

„my

l globalnie, działaj lokalnie”, prowadz

do:

proekologicznych zachowa

konsumenckich,

pro

rodowiskowych nawyków i pobudzenia odpowiedzialno

ci za stan

rodowiska,

organizowania akcji lokalnych słu

żą

cych ochronie

rodowiska,

uczestniczenia w procedurach prawnych i kontrolnych dotycz

cych

ochrony

rodowiska.

2.4.3. Kierunki działa

w latach 2009-2012

Warunkami spełniania celów

redniookresowych s

doskonalenie metod udost

pnienia informacji o

rodowisku i jego ochronie

przez wszystkie instytucje publiczne,

rozwój szkolnej edukacji w zakresie ochrony

rodowiska, dost

pu do

informacji o

rodowisku oraz kształtowanie zachowa

zgodnie z zasad

zrównowa

onego rozwoju (akcje, szkolenia dla nauczycieli i szkół),

promowanie

etykiet

znakuj

cych

aspekt

rodowiskowy

produktów

w celu ułatwienia konsumentom zachowa

proekologicznych,

finansowe wspieranie przez fundusze ekologiczne projektów realizowanych
przez organizacje pozarz

dowe,

zapewnienie udziału pozarz

dowych organizacji ekologicznych we

wszystkich gremiach podejmuj

cych decyzje dotycz

ce ochrony

rodowiska,

szkolenia dla pracowników instytucji publicznych oraz przedsi

biorców w

zakresie przepisów o dost

pie społecze

stwa do informacji o

rodowisku,

lejsza współpraca z dziennikarzami w zakresie edukacji ekologicznej

wszystkich grup społecznych – wi

ksze ni

dot

d zaanga

owanie w tym

zakresie funduszy ekologicznych.

2.5. Rozwój bada

i post

p techniczny

2.5.1. Stan wyj

ciowy

Chroniczne niedoinwestowanie bada

naukowych w Polsce powoduje,

e kraj

nasz niewiele wnosi do

wiatowego czy europejskiego post

pu technicznego.

Równie

w dziedzinie ochrony

rodowiska liczba rozwi

nowatorskich jest bardzo

niewielka, chocia

posiadamy znaczn

liczb

palcówek naukowych i dobrze

wykształconych naukowców. Stan ten jest wynikiem słabego wyposa

enia

laboratoriów badawczych i stanowisk do bada

półtechnicznych oraz stale jeszcze

zbyt słabo rozwini

tych kontaktów zarówno z polskim przemysłem, jak i z

zagranicznymi placówkami naukowymi. Trzeba te

przyzna

e przemysł polski nie

jest nastawiony na wdra

anie rozwi

cych efektem polskiej my

li technicznej

lecz ch

tniej korzysta ze sprawdzonych technologii renomowanych firm

zagranicznych, dlatego przewiduje si

utrzymanie systemu monitorowania

technologii

rodowiskowych, który powinien sta

cznikiem mi

dzy

zapotrzebowaniem ze strony przemysłu a ofert

jednostek naukowo-badawczych,

stymuluj

c rozwój technologii słu

żą

cych ochronie

rodowiska.

2.5.2. Cele

redniookresowe do 2016 r.

Głównym celem jest zwi

kszenie roli polskich placówek badawczych we

wdra

aniu ekoinnowacji w przemy

le oraz w produkcji wyrobów przyjaznych dla

rodowiska oraz doprowadzenie do zadowalaj

cego stanu systemu monitoringu

rodowiska.

2.5.3. Kierunki zada

na lata 2009-2012

Realizacja ww. celów wymaga podj

cia nast

puj

cych działa

uruchomienie systemu zagranicznych stypendiów naukowych dla
najlepszych absolwentów uczelni zwi

zanych z ochron

rodowiska,

umo

liwienie finansowania przez fundusze ekologiczne wdra

ania

ekoinnowacji opracowanych w polskich placówkach naukowo-
badawczych,

zwi

kszenie

wymiany

zespołów

badawczych

najlepszymi

zagranicznymi instytutami (wspierane finansowo przez fundusze
ekologiczne),

doposa

enie w nowoczesn

aparatur

naukow

instytutów, uczelni i

systemów monitoringu (finansowane przez NFO

iGW),

wspieranie platform technologicznych jako miejsca powstawania
rozwi

innowacyjnych przez o

rodki naukowe i jednostki

gospodarcze,

wdro

enie systemu informatycznego resortu „

rodowisko”, w tym

wdro

enie Systemu Informatycznego Inspekcji Ochrony

rodowiska

„EKOINFONET”,

uruchomienie

krajowego

systemu

monitorowania

technologii

rodowiskowych.

2.6. Odpowiedzialno

ść

za szkody w

rodowisku

2.6.1. Stan wyj

ciowy

Ustawa

–

Prawo

ochrony

rodowiska

rozró

nia

dwa

rodzaje

odpowiedzialno

ci za szkody wyrz

dzone w

rodowisku: odpowiedzialno

ść

administracyjn

oraz odpowiedzialno

ść

cywilnoprawn

W wyniku działalno

ci produkcyjnej, transportowej, usługowej mog

pojawi

zagro

enia dla

rodowiska oraz szkody lub gro

ba ich pojawienia si

Obowi

zkiem Inspekcji Ochrony

rodowiska jest kontrola podmiotów gospodarczych

i informowanie organów administracji pa

stwowej lub samorz

dowej o wszelkich

naruszeniach prawa. Organ, który wydaje zezwolenie na eksploatacj

instalacji jest

zobowi

zany, w zale

ci od sytuacji, do wydania nakazu do przywrócenia

rodowiska do stanu poprzedniego, wstrzymania eksploatacji, cofni

cia pozwolenia

na eksploatacj

instalacji czy zapłaty okre

lonej kwoty pieni

ęż

nej w przypadku

niewykonalno

ci obowi

zku restytucji naturalnej.

Za powstanie szkody w

rodowisku sprawca ponosi tak

e odpowiedzialno

ść

cywilno-prawn

, która jest przedmiotem działania s

dów powszechnych. Sprawy te

reguluje co do zasady Kodeks cywilny, chyba,

e ustawa – Prawo ochrony

rodowiska zawiera regulacje szczegółowe. Natomiast sprawy zwi

zane z likwidacj

szkód spowodowanych ruchem zakładu górniczego reguluje ustawa z dnia 4 lutego
1994 r.- Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 2005 r. Nr 228, poz. 1947, z pó

zm.).

System odpowiedzialno

ci za szkody w

rodowisku został zmodyfikowany

i rozszerzony w 2007 r. przez wej

cie w

ycie ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o

zapobieganiu szkodom w

rodowisku i ich naprawie (Dz. U. Nr 75, poz. 493,

z pó

n. zm.), która implementowała do polskiego porz

dku prawnego dyrektyw

2004/35/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie
odpowiedzialno

ci za

rodowisko w odniesieniu do zapobiegania i zaradzania

szkodom wyrz

dzonym

rodowisku naturalnemu.

Podstawowym celem transpozycji dyrektywy 2004/35/WE jest zapewnienie

rzeczywistego wdro

enia zasady „zanieczyszczaj

cy płaci”, a tak

e zlikwidowanie

barier w konkurencyjno

ci podmiotów gospodarczych, gospodaruj

cych w ró

nych

krajach Wspólnoty, których działalno

ść

e sta

ródłem bezpo

redniego

zagro

enia wyst

pieniem szkody lub szkody w

rodowisku. Przepisy dyrektywy

2004/35/WE zostały wprowadzone do legislacji krajowej w Polsce, w wyznaczonym
terminie, tj. w dniu 30 kwietnia 2007 r., a tak

e z dniem wej

cia w

ycie przepisów

wykonawczych do przedmiotowej ustawy.

2.6.2. Cele

redniookresowe do 2016 r.

Celem polityki ekologicznej jest stworzenie systemu prewencyjnego, maj

cego

na celu zapobieganie szkodom w

rodowisku i sygnalizuj

cego mo

liwo

ść

wyst

pienia szkody. W przypadku wyst

pienia szkody w

rodowisku koszty naprawy

musz

w pełni ponie

ść

jej sprawcy.

2.6.3. Kierunki działa

w latach 2009-2012

W latach 2009-2012 przewiduje si

nast

puj

ce działania:

−

zako

czenie prac nad pełn

transpozycj

przepisów dyrektywy 2004/35/WE

do ustawodawstwa polskiego przez nowelizacj

ustawy o zapobieganiu i

naprawie szkód w

rodowisku,

−

stworzenie bazy danych o szkodach w

rodowisku i działaniach naprawczych,

−

prowadzenie szkole

na temat odpowiedzialno

ci sprawcy za szkody w

rodowisku dla pracowników administracji, s

downictwa oraz podmiotów

gospodarczych,

−

wzmocnienie kadrowe i aparaturowe Inspekcji Ochrony

rodowiska

pozwalaj

ce na pełn

realizacj

zada

kontrolnych,

−

zapewnienie w bud

ecie pa

stwa

rodków na rekultywacje terenów

zanieczyszczonych przed 30 kwietnia 2007 r.

2.7. Aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym

2.7.1. Stan wyj

ciowy

Planowanie przestrzenne od wielu lat nie funkcjonuje w Polsce w sposób

wła

ciwy. Miejscowy plan, zgodnie z ustaw

o planowaniu i zagospodarowaniu

przestrzennym z 2003 r., jest podstawowym instrumentem kształtowania ładu
przestrzennego pozwalaj

cym gminom na racjonaln

gospodark

terenami. Poza

planem miejscowym w systemie planowania przestrzennego wyst

puj

instrumenty

pomocnicze, w postaci decyzji lokalizacyjnych. Pomimo istnienia ustawy oraz ustaw
okre

laj

cych kompetencje w tym zakresie samorz

dów wszystkich szczebli znaczna

powierzchnia kraju nie jest obj

ta miejscowymi planami zagospodarowania

przestrzennego. Taka sytuacja powoduje wydawanie wielu decyzji lokalizacyjnych
i gospodarczych, podejmowanych bez uwzgl

dnienia konieczno

ci zachowania ładu

przestrzennego

uporz

dkowanego

rozwoju

terenów

mieszkaniowych,

przemysłowych czy rekreacyjnych. W decyzjach lokalizacyjnych cz

sto wyst

puje te

brak uwzgl

dniana zasad ochrony

rodowiska.

2.7.2. Cele

redniookresowe do 2016 r.

W perspektywie

redniookresowej jest konieczne przywrócenie wła

ciwej roli

planowania przestrzennego na obszarze całego kraju, w szczególno

ci dotyczy to

miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, które powinny by

podstaw

lokalizacji nowych inwestycji.

2.7.3. Kierunki działa

w latach 2009-2012

Konieczne jest, aby do roku 2012 nast

piło:

−

wdro

enie wytycznych metodycznych dotycz

cych uwzgl

dnienia w planach

zagospodarowania

przestrzennego

wymaga

ochrony

rodowiska

gospodarki

wodnej,

szczególno

wynikaj

cych

opracowa

ekofizjograficznych, prognoz oddziaływania na

rodowisko (wraz z popraw

jako

ci tych dokumentów),

−

wdro

enie przepisów umo

liwiaj

cych przeprowadzanie strategicznej oceny

oddziaływania na

rodowisko ju

na etapie studium uwarunkowa

i kierunków

zagospodarowania przestrzennego (które jest opracowaniem planistycznym
obejmuj

cym teren całej gminy),

−

zatwierdzenie wszystkich obszarów europejskiej sieci Natura 2000 oraz

sporz

dzenie dla nich planów ochrony,

−

wdro

enie koncepcji korytarzy ekologicznych,

−

uwzgl

dnianie obszarów nara

onych na niebezpiecze

stwo powodzi,

−

okre

lenie zasad ustalenia progów tzw. chłonno

rodowiskowej oraz

pojemno

ci przestrzennej zale

nie od typu

rodowiska,

−

wprowadzenie mechanizmów ochrony zasobów złó

kopalin przed

zagospodarowaniem powierzchni uniemo

liwiaj

cym przyszłe wykorzystanie,

−

uwzgl

dnienie w planach zagospodarowania przestrzennego wyników

monitoringu

rodowiska, w szczególno

ci w zakresie powietrza, wód i hałasu.

ROZDZIAŁ 3

OCHRONA ZASOBÓW NATURALNYCH

3.1. Ochrona przyrody

3.1.1. Stan wyj

ciowy

Poło

enie Polski w

rodku Europy, brak naturalnych barier klimatycznych na

wschodzie i na zachodzie oraz nakładanie si

wpływów klimatu morskiego i

kontynentalnego, decyduj

o specyfice polskiej przyrody w skali europejskiej.

Wyst

puj

tu bogate siedliska le

ne i bagienne, urozmaicone zespoły ł

kowe,

zespoły torfowisk wysokich i niskich. Rzeka Wisła i szereg innych rzek na du

ych

odcinkach nie s

uregulowane, tworz

c unikatowe nisze ekologiczne dla licznych

gatunków fauny i flory. W sumie ró

norodno

ść

biologiczna w Polsce nale

y do

najwi

kszych w Europie

rodkowej. Podstawowym zadaniem jest jej ochrona przed

skutkami niekontrolowanej antropopresji. Temu słu

y przede wszystkim ustanowienie

obszarów prawnie chronionych. Obecnie istniej

w Polsce:

23 parki narodowe (1 % powierzchni kraju),

1 395 rezerwatów przyrody (0,5% powierzchni),

120 parków krajobrazowych (8% powierzchni),

449 obszarów chronionego krajobrazu (22,5% powierzchni).

Tak wi

c ł

cznie około 30% terytorium Polski, najcenniejsze pod wzgl

dem

przyrodniczym i krajobrazowym, jest obj

te formami ochrony.

W Unii Europejskiej w latach 90-tych opracowany został europejski system

ekologiczny Natura 2000 zakładaj

cy tworzenie obszarów prawnie chronionych

niezale

nie od systemów narodowych. Zasady jego tworzenia uregulowane s

dwóch dyrektywach:

w dyrektywie Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 r. w sprawie
ochrony dzikiego ptactwa (tzw. Dyrektywa ptasia),

w dyrektywie Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie
ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (tzw.
Dyrektywa siedliskowa).

Rzeczpospolita Polska, jako członek Unii Europejskiej, jest zobowi

zana do

wyznaczenia sieci obszarów Natura 2000 zgodnie z tymi dyrektywami.

Obszary Natura 2000 s

wyznaczane w Polsce od 2004 r. na podstawach

naukowych. W latach 2006-2008 wykonana została szeroka akcja inwentaryzacji i
waloryzacji flory, fauny i siedlisk przyrodniczych, w celu wzmocnienia naukowych
przesłanek do wyznaczenia sieci obszarów Natura 2000. Akcja ta prowadzona była
głównie przez słu

by le

ne wspólnie z przyrodnikami reprezentuj

cymi

rodowiska

naukowe i pozarz

dowe organizacje ekologiczne. W sumie według stanu na

czerwiec 2008 r. Polska wyznaczyła:

124 obszary specjalnej ochrony ptaków o ł

cznej powierzchni ok. 5 400

tys. ha,

364 specjalne obszary ochrony siedlisk o ł

cznej powierzchni ok. 2 889

tys. ha.

Zako

czenie wyznaczania sieci obszarów Natura 2000 zaplanowano na I kwartał

2009 r.

W 2005 r. zostały opracowane wymogi do monitoringu siedlisk i ptaków,

zgodne z wymogami prawa polskiego i wspólnotowego.

Do ko

ca 2007 r. nie został jednak rozstrzygni

ty problem potencjalnych

konfliktów mi

dzy inwestycjami mog

cymi pogorszy

stan

rodowiska a obszarami

chronionymi. Prawo polskie było w tym czasie niezgodne z prawem UE, co
prowadziło do konfliktów z Komisj

Europejsk

W dniu 3 pa

dziernika 2008 r. Sejm uchwalił ustaw

o udost

pnianiu

informacji o

rodowisku i jego ochronie, udziale społecze

stwa w ochronie

rodowiska oraz o ocenach oddziaływania na

rodowisko, zgodn

z prawem unijnym,

zawieraj

dzy innymi mechanizmy organizacyjne maj

ce na celu radykalne

przyspieszenie procedur wydawania decyzji

rodowiskowych. Jednocze

nie

opracowana została nowelizacja ustawy o ochronie przyrody wprowadzaj

ca do

polskiego systemu prawnego przepisy zgodne z Dyrektyw

ptasi

i Dyrektyw

siedliskow

. Dzi

ki tym działaniom b

dzie mo

liwe projektowanie i prowadzenie

inwestycji nawet na obszarach chronionych, je

li spełnione b

warunki okre

lone

w ww. aktach prawnych.

Na terenie Polski jest planowane wyznaczenie obszarów cennych

przyrodniczo (HNV – high nature value), które b

odgrywa

istotn

rol

monitorowaniu realizacji instrumentów polityki ochrony ró

norodno

ci biologicznej na

obszarach rolnych i le

nych, w tym zwłaszcza programu rozwoju obszarów wiejskich

w UE. W tym celu jest planowane utworzenie mi

dzyresortowej grupy roboczej, z

inicjatywy Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi przy udziale Ministra

rodowiska,

odpowiedzialnej za przygotowanie propozycji obszarów cennych przyrodniczo.

Innym istotnym problemem zwi

zanym z ochron

ró

norodno

ci biologicznej

polskiej przyrody jest mo

liwo

ść

dopuszczenia do

rodowiska organizmów

modyfikowanych genetycznie (GMO). Jest konieczne w tym przypadku zastosowanie
zasady przezorno

ci i ostro

ci, gdy

nie s

jeszcze znane długoterminowe

oddziaływania tych organizmów na biocenozy, a tymczasem po raz pierwszy
człowiek zamierza wprowadzi

rodowiska sztucznie wytworzone,

ywe

organizmy, nie wiedz

c do ko

ca, jakie b

efekty bezpo

rednie i po

rednie tego

eksperymentu. Nie neguj

c konieczno

ci bada

naukowych, a tak

e bada

polowych, jest konieczne ustanowienie wystarczaj

cych barier, aby ten eksperyment

nie wymkn

ł si

spod kontroli człowieka.

3.1.2. Cele

redniookresowe do 2016 r.

Podstawowym celem jest zachowanie bogatej ró

norodno

ci biologicznej

polskiej

przyrody

ró

nych

poziomach

organizacji:

poziomie

wewn

trzgatunkowym

(genetycznym),

gatunkowym

oraz

ponadgatunkowym

(ekosystemowym), wraz z umo

liwieniem zrównowa

onego rozwoju gospodarczego

kraju, który w sposób niekonfliktowy współistnieje z ró

norodno

biologiczn

3.1.3. Kierunki działa

w latach 2009-2012

latach

2009-2012

jest

konieczne

doko

czenie

inwentaryzacji

i waloryzacji ró

norodno

ci biologicznej Polski. Stworzy to podstaw

do ustanowienia

pełnej listy obszarów ochrony ptaków i ochrony siedlisk w europejskiej sieci Natura
2000.

realizowane zadania wynikaj

ce z Krajowej strategii ochrony

i zrównowa

onego u

ytkowania ró

norodno

ci biologicznej dotycz

ce przywracania

wła

ciwego stanu siedlisk przyrodniczych (ekosystemów) i ostoi gatunków na

obszarach chronionych wraz z zachowaniem zagro

onych wygini

ciem gatunków

oraz ró

norodno

ci genetycznej ro

lin, zwierz

t i grzybów, przywrócenie dro

dowych i wodnych korytarzy ekologicznych umo

liwiaj

cych przemieszczanie si

zwierz

t i funkcjonowanie populacji w skali kraju, wsparcia procesu opracowania

planów ochrony dla obszarów chronionych, zwi

kszenie

wiadomo

ci społecze

stwa

w zakresie potrzeb i wła

ciwych metod ochrony

rodowiska, przyrody i krajobrazu.

Waloryzacja ró

norodno

ci biologicznej powinna by

przeprowadzona

liwie szybko na obszarach, na których planowane s

inwestycje infrastrukturalne

przewidziane do współfinansowania ze

rodków Unii Europejskiej, w szczególno

realizowane w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i

rodowisko

2007-2013.

Z dniem 17.11.08 r. rozpocz

ł działalno

ść

nowy organ: Generalny Dyrektor

Ochrony

rodowiska i regionalni dyrektorzy ochrony

rodowiska. Do ich zada

nale

y m.in.: uczestnictwo w procedurze oceny oddziaływania na

rodowisko (w

ró

nym zakresie swoich kompetencji) planowanych przedsi

wzi

ęć

, kontrola

odpowiedzialno

ci za szkody w

rodowisku, współpraca z organami samorz

terytorialnego w sprawach ocen oddziaływania na

rodowisko i ochrony przyrody,

udział w strategicznych ocenach oddziaływania na

rodowisko, udział w

post

powaniach w sprawie transgranicznego oddziaływania na

rodowisko.

Wykonuj

równie

zadania zwi

zane z sieci

obszarów Natura 2000, o których

mowa w ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz.
880, z pó

n. zm.), nadzoruj

wdra

anie sieci obszarów Natura 2000 i je monitoruj

, a

tak

e akceptuj

formy kompensacji przyrodniczych w przypadku konieczno

ingerencji w obszar chroniony, gromadz

dane i sporz

dzaj

informacje o sieci

obszarów Natura 2000 i innych obszarach chronionych oraz o ocenach
oddziaływania na

rodowisko.

Poza tym jest konieczne egzekwowanie wymogów ochrony przyrody w

miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego oraz rygorystyczne
przestrzeganie zasad ochrony

rodowiska. Jest niezb

dne wypracowanie metod

skutecznej ochrony cennych przyrodniczo zadrzewie

przydro

nych oraz terenów

zieleni miejskiej. Jest wa

na tak

e kontynuacja tworzenia krajowej sieci obszarów

chronionych uwzgl

dniaj

ca utworzenie nowych parków narodowych, rezerwatów,

parków krajobrazowych oraz powstanie form i obiektów ochrony przyrody. W
systemie ochrony przyrody nale

y tak

e uwzgl

dni

korytarze ekologiczne, jako

miejsca dopełniaj

ce obszarow

form

ochrony przyrody.

Planowane przez Ministra

rodowiska jest tak

e opracowanie:

Krajowej Strategii Post

powania z Inwazyjnymi Gatunkami Obcymi

(wynikaj

ce z Konwencji o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny

europejskiej oraz ich siedlisk, sporz

dzonej w Bernie dnia 19

wrze

nia 1979 r.) (Dz. U. z 1996 r. Nr 58, poz. 263) (Konwencji

Berne

skiej),

Krajowej Strategii Ochrony Du

ych Drapie

ników (tak

e wynik

ratyfikacji Konwencji Berne

skiej).

Poza tym planowana jest ratyfikacja porozumienia o ochronie afryka

sko-azjatyckich

drownych ptaków wodnych, wynikaj

cego z Konwencji o ochronie w

drownych

gatunków dzikich zwierz

t, sporz

dzonej w Bonn dnia 23 czerwca 1979 r. (Dz. U. z

2003 r. Nr 2, poz. 17) (Konwencji Bo

skiej). Konieczne jest tak

e wdro

enie

Europejskiej Konwencji Krajobrazowej, sporz

dzonej we Florencji dnia 20

dziernika 2000 r. (Dz. U. z 2006 r. Nr 14, poz. 99) do krajowego prawa ochrony

przyrody.

W sprawie dopuszczenia organizmów GMO do

rodowiska przewiduje si

opracowanie nowej ustawy – Prawo o organizmach genetycznie zmodyfikowanych w
2009 r. oraz aktywne działania na forum Unii Europejskiej dotycz

ce dopuszczenia

liwo

ci ustanawiania stref wolnych od GMO.

Jest wa

na te

cisła współpraca w zakresie ochrony przyrody

z organizacjami pozarz

dowymi oraz prowadzenie szerokich akcji edukacyjnych

ród społecze

stwa.

3.2. Ochrona i zrównowa

ony rozwój lasów

3.2.1. Stan wyj

ciowy

Obszary le

ne stanowi

obecnie 28,9% powierzchni Polski (około 9 mln ha).

W latach 1945-2006 lesisto

ść

kraju wzrosła o 8,1%, przy czym najwi

ksze zalesienia

miały miejsce w latach 1950-1980. W ostatnich 20 latach corocznie zalesianych było
około 20 tys. ha. Zgodnie z planami Ministra

rodowiska zawartymi w „Krajowym

programie zwi

kszania lesisto

ci”, lesisto

ść

Polski powinna wzrosn

ąć

do 30% w

2020 r. i do 33% w 2050 r., jednak obecnie osi

gni

cie wyznaczonego celu napotyka

coraz wi

ksze trudno

ci zwi

zane z nisk

poda

żą

gruntów do zalesiania.

W strukturze własno

ciowej lasów w Polsce dominuj

lasy Skarbu Pa

stwa

stanowi

ce 81,2% powierzchni wszystkich lasów. W zarz

dzie Pa

stwowego

Gospodarstwa Le

nego „Lasy Pa

stwowe” znajduje si

78,1% powierzchni lasów,

pozostałymi lasami Skarbu Pa

stwa zarz

dzaj

parki narodowe i inne jednostki. Lasy

prywatne i gminne stanowi

18,8% powierzchni lasów w Polsce.

kszo

ść

polskich lasów stanowi

lasy sosnowe. Udział sosny jako gatunku

panuj

cego zmalał obecnie do 69%. Zwi

kszaj

cy si

udział gatunków li

ciastych w

strukturze lasów wi

ąż

e si

przede wszystkim z dostosowaniem składu gatunkowego

drzewostanów do siedliska i przebudowy monokultur sosnowych rosn

cych na

yznych siedliskach. Na uwag

zasługuje te

fakt coraz szerszego zasi

gu le

nych

kompleksów

promocyjnych,

których

doskonalone

zasady

trwałej,

zrównowa

onej gospodarki le

nej, godz

cej funkcje ochrony przyrody z funkcjami

gospodarczymi. Wa

nym zadaniem le

nych kompleksów promocyjnych jest równie

prowadzenie szkole

słu

b le

nych i edukacji ekologicznej społecze

stwa. Obecnie

w Lasach Pa

stwowych jest 19 takich kompleksów le

nych o ł

cznej powierzchni

blisko 1 mln ha, które stanowi

wzór gospodarowania w lasach w przyszło

ci.

W latach 2006-2008 wykonana została inwentaryzacja przyrodnicza w Lasach

stwowych dotycz

ca gatunków i siedlisk obj

tych ochron

w ramach sieci

obszarów Natura 2000. Dzi

ki niej uzyskano cenne informacje o siedliskach oraz

gatunkach ro

lin i zwierz

t wyst

puj

cych na obszarach le

nych. Wyniki tej

inwentaryzacji maj

e znaczenie dla programowania gospodarki le

nej z

uwzgl

dnieniem zasad ochrony przyrody oraz dla prognozowania i monitorowania

zmian w ekosystemach le

nych powstaj

cych w wyniku działa

człowieka i zmian

klimatu. Tego typu wiedza słu

y pełniejszemu realizowaniu zada

stoj

cych przed

wielofunkcyjn

gospodark

3.2.2. Cele

redniookresowe do 2016 r.

W perspektywie

redniookresowej zakłada si

dalsze prace w kierunku

racjonalnego u

ytkowania zasobów le

nych przez kształtowanie ich wła

ciwej

struktury gatunkowej i wiekowej, z zachowaniem bogactwa biologicznego. Oznacza
to rozwijanie idei trwale zrównowa

onej i wielofunkcyjnej gospodarki le

nej.

3.2.3. Kierunki działa

w latach 2009-2012

nym zadaniem na lata 2009-2012 jest realizacja przez Lasy Pa

stwowe

„Krajowego programu zwi

kszenia lesisto

ci”, przy czym jest konieczna aktualizacja

tego programu, przewidziana w roku 2009. Zalesienia realizowane s

tak

e przez

podmioty prywatne, z dofinansowaniem ze

rodków Unii Europejskiej w ramach

Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. Przewiduje si

zalesienie do 2010 r. około 50 tys. ha, w tym 75% w sektorze prywatnym. Istotne jest
przy tym tworzenie spójnych kompleksów le

nych poł

czonych korytarzami

ekologicznymi oraz dostosowanie gospodarki le

nej do wymogów wynikaj

cych z

ochrony sieci obszarów Natura 2000. Zalesienia nie mog

bowiem zagrozi

utrzymaniu ekstensywnego u

ytkowania ł

k i pastwisk, b

cych cennym

siedliskiem dla rzadkich gatunków ro

lin i zwierz

rol

lasów jest utrzymanie znacznej retencji wodnej i jej powi

kszenie

przez przywracanie przesuszonych przez melioracj

terenów wodno-błotnych. W tym

zakresie Lasy Pa

stwowe b

realizowały dwa du

e programy wieloletnie z

udziałem

rodków z Programu „Infrastruktura i

rodowisko”.

Innym

nym

zadaniem

jest

dostosowanie

składu

gatunkowego

drzewostanów do siedliska oraz zwi

kszenie ró

norodno

ci genetycznej i gatunkowej

biocenoz le

nych, w tym realizacja programu restytucji jodły w Sudetach oraz

ochrony i restytucji cisa w Polsce.

W latach 2009-2012 przewiduje si

tak

e rozbudow

funkcji le

nych banków

genów oraz wprowadzenie alternatywnego systemu certyfikacji lasów.

3.3. Racjonalne gospodarowanie zasobami wody

3.3.1. Stan wyj

ciowy

Polska jest krajem o niewielkich zasobach wodnych. Zasoby te w przeliczeniu

na jednego mieszka

ca kształtuj

rednio na poziomie 1 700 m³/rok, a w roku

suchym - 1 450 m³/rok. Pod tym wzgl

dem Polska zajmuje 22. miejsce w Europie.

Zasoby wód rzecznych s

na poziomie 60 mld m³/rok, co odpowiada odpływowi

jednostkowemu 5 l/s km², przy

redniej europejskiej - 9,5 l/s km². Niemal na 20%

terytorium kraju notuje si

rocznie opady poni

ej 500 mm H

O, co odpowiada

najbardziej suchym regionom Europy.

Przytoczone dane

wiadcz

o tym,

e racjonalne gospodarowanie zasobami

wodnymi, jakimi dysponujemy, powinno by

jednym z najwa

niejszych priorytetów

narodowych, tym bardziej,

e wobec nieuniknionych zmian klimatycznych jest

spodziewany pogł

biaj

cy si

deficyt wody na obszarze Polski. Z drugiej strony

zwi

kszona labilno

ść

klimatu powodowa

dzie cz

stsze ni

dot

d okresy deszczy

nawalnych, b

cych przyczyn

letnich powodzi.

Tymczasem dotychczas gospodarka zasobami wodnymi nie jest traktowana

priorytetowo, cierpi

c od wielu lat na znaczny deficyt

rodków finansowych na

racjonalizacj

gospodarowania. Wydatki te, w tym na ochron

przed powodzi

, s

daleko niewystarczaj

ce i co wi

cej, maj

tendencj

spadkow

. Około 50% budowli

hydrotechnicznych, stale pi

trz

cych wod

, przekroczyło 50 lat, a niewielkie nakłady

na utrzymanie powoduj

ich dekapitalizacj

. Trwaj

ca przez dziesi

ciolecia

melioracja odwadniaj

ca znacz

co zmniejszyła mo

liwo

ci naturalnej retencji wody

na terenach podmokłych ł

k, torfowisk i bagien oraz na terenach le

nych. Niewielka

jest te

pojemno

ść

zbiorników retencyjnych, stanowi

ca zaledwie 5,7%

redniego

rocznego odpływu, co nie mo

e zapewni

wystarczaj

cych mo

liwo

ci reagowania

na zagro

enia powodzi

czy susz

Brak skutecznego systemu planowania przestrzennego w ostatnich 20 latach

spowodował wej

cie budownictwa na tereny zagro

one osuwiskami, które s

nast

pstwem opadów oraz tereny zalewowe, co w przypadku znacznej powodzi

ąż

e si

ze znacznym zwi

kszeniem strat materialnych (a czasem i ludzkich).

Niska cena wody powoduje stale jeszcze nadmiern

wodochłonno

ść

polskiego

przemysłu, 2-3 razy wi

ksz

od przemysłu zachodnioeuropejskiego. Przemysł

ywa 72% wody przeznaczonej na cele gospodarcze, rolnictwo i le

nictwo - 10%,

a 18% wody wykorzystuje si

w sektorze komunalnym. Trzeba jednak zaznaczy

w stosunku do 1990 r. zu

ycie wody na cele produkcyjne zmniejszyło si

w 2006 r. o

10%, a w sektorze komunalnym a

o 30%. Przyjmuje si

e do tych oszcz

dno

przyczyniła si

podwy

ka cen wody i powszechne wprowadzenie wodomierzy, a

tak

e likwidacja wielu nieszczelno

ci sieci wodoci

gowej.

Polska posiada w znacznej mierze udokumentowane zasoby wód

podziemnych zlokalizowane w ró

nych strukturach hydrogeologicznych, a

wyst

puj

ce na 96% powierzchni kraju. Badania geologiczne wydzieliły 163 główne

zbiorniki wód podziemnych, posiadaj

ce wod

wymagaj

szczególnej ochrony.

Zasoby te mo

na uzna

za strategiczne zapasy na okres chronicznego deficytu

wody, jednak ju

obecnie stanowi

one znaczne

ródło zaopatrzenia ludno

ci w

wod

. Ponad 65% poboru wody na cele komunalne pochodzi z uj

ęć

wód

podziemnych. Rzecz

podstawow

jest ochrona głównych zbiorników wód

podziemnych przed zanieczyszczeniem

ciekami i wyciekami z odpadów

składowanych na powierzchni ziemi. Za dostatecznym rozpoznaniem geologicznym
tych obszarów nie poszły dotychczas zadania ochronne, które na podstawie ustawy
z dnia 18 lipca 2001 r. - Prawo wodne (Dz. U. z 2005 r. Nr 239, poz. 2019) powinny
realizowa

regionalne zarz

dy gospodarki wodnej oraz PSH.

Od kilku lat prowadzone s

prace nad racjonalizacj

gospodarki wodnej. W

2005 r. przyj

ta została przez Rad

Ministrów Strategia Gospodarki Wodnej, która

jednak wymaga obecnie nowelizacji ze wzgl

du na niezgodno

ść

z prawem Unii

Europejskiej. Nie uwzgl

dnia ona tak

e istnienia Krajowego Zarz

du Gospodarki

Wodnej, który został utworzony w 2006 r. Trzeba przy tym podkre

e obecnie

nale

y w trybie pilnym wdro

do polskiego prawa wszystkie zasady obowi

zuj

w dwóch dyrektywach UE dotycz

cych gospodarki wodnej. S

to:

dyrektywa 2006/118/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12
grudnia 2006 r. w sprawie ochrony wód podziemnych przed
zanieczyszczeniem i pogorszeniem ich stanu (tzw. córka Ramowej
Dyrektywy Wodnej),

dyrektywa 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23
pa

dziernika 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i

zarz

dzania nim (tzw. Dyrektywa powodziowa).

Ramowa Dyrektywa Wodna do prawodawstwa polskiego została wdro

ona

głównie przez ustaw

- Prawo wodne. W chwili obecnej trwaj

jeszcze prace maj

na celu transpozycj

niektórych definicji oraz uszczegółowienie istniej

cych ju

przepisów. Podj

te działania dotycz

wydania rozporz

dze

zgodnych z delegacj

art. 38a, 121, 155b ustawy – Prawo wodne oraz koniecznych uszczegółowie

i zmian

w ustawie – Prawo wodne.

Poza tym istnieje współpraca RP w basenie Morza Bałtyckiego

w ramach Konwencji Helsi

skiej, maj

ca na celu przywrócenie czysto

ci wód tego

Morza oraz racjonalnej gospodarki jego zasobami biologicznymi. Prowadzona jest
te

współpraca w ramach Unii Europejskiej wynikaj

ca m.in. z Dyrektywy dotycz

cej

Strategii ws.

rodowiska Morskiego oraz Niebieskiej Ksi

gi ws. Polityki Morskiej.

3.3.2. Cele

redniookresowe do 2016 r.

Głównym celem

redniookresowym jest racjonalizacja gospodarowania

zasobami wód powierzchniowych i podziemnych w taki sposób, aby uchroni

gospodark

narodow

od deficytów wody i zabezpieczy

przed skutkami powodzi

oraz zwi

kszenie samofinansowania gospodarki wodnej. Naczelnym zadaniem

dzie d

ąż

enie do maksymalizacji oszcz

dno

ci zasobów wodnych na cele

przemysłowe i konsumpcyjne, zwi

kszenie retencji wodnej oraz skuteczna ochrona

głównych zbiorników wód podziemnych przed zanieczyszczeniem.

3.3.3. Kierunki działa

w latach 2009-2012

Obecny stan gospodarki wodnej wymaga gł

bokiej i szybkiej reformy.

Pierwszym jej krokiem b

dzie przyj

cie przez Rz

d i Parlament Narodowej Strategii

Gospodarowania Wodami do 2030 r. (z uwzgl

dnieniem etapu 2015 r.). Powinna ona

formułowa

główne kierunki działa

, w tym m. in.:

wyodr

bnienie w ramach gospodarowania wodami dwóch sektorów,

tj. sektora zarz

dzania zasobami wodnymi (funkcja organu

wła

ciwego w sprawach gospodarowania wodami, zarz

dzaj

cego

zasobami wodnymi i wykonuj

cego kontrole) oraz sektora

administrowania maj

tkiem Skarbu Pa

stwa (utrzymanie wód i

urz

dze

wodnych oraz planowanie i realizacja inwestycji w

gospodarce wodnej),

stopniowe wprowadzanie odpłatno

ci przez u

ytkowników wód za

korzystanie przez nich z zasobów wodnych, z uwzgl

dnieniem

oddziaływania na

rodowisko,

pełne dostosowanie polskiego prawa do prawa UE,

opracowanie i wdro

enie systemu informatycznego gospodarowania

wodami spójnego z systemem informatycznym resortu „

rodowisko”,

przygotowanie oceny ryzyka powodziowego, która wskazywała
b

dzie obszary nara

one na niebezpiecze

stwo powodzi, dla których

nale

ało b

dzie do 2013 r. opracowa

mapy zagro

enia i mapy

ryzyka powodziowego,

wyznaczenie obszarów zalewowych tam, gdzie nie zostały jeszcze
wyznaczone,

realizacj

zada

wynikaj

cych z ustawy - Prawo wodne przez

stwow

słu

hydrologiczno-meteorologiczn

i pa

stwow

słu

hydrogeologiczn

rozwój tzw. małej retencji wody przy wsparciu finansowym
z programów UE,

realizacja

projektów

rodków

Programu

Operacyjnego

„Infrastruktura i

rodowisko” (priorytet III), maj

cych na celu

zapewnienie odpowiedniej ilo

ci zasobów wodnych na potrzeby

ludno

ci i gospodarki kraju oraz ochrony przed powodzi

modernizacja systemów melioracyjnych przez zaopatrzenie ich w
urz

dzenia pi

trz

ce wod

, umo

liwiaj

ce sterowanie odpływem,

doko

czenie systemu monitorowania terenów osuwiskowych,

rozpocz

cie

realizacji

ochrony

głównych

zbiorników

wód

podziemnych,

propagowanie zachowa

sprzyjaj

cych oszcz

dzaniu wody przez

działania edukacyjno-promocyjne (akcje, kampanie skierowane do
wszystkich grup społecznych).

3.4. Ochrona powierzchni ziemi

3.4.1. Stan wyj

ciowy

61%

30%

4,80% 4%

0,20%

ytki rolne

lasy i zadrzewienia

tereny zabudowane

nieu

ytki i inne

wody

Rys. 3.4.1. Podział powierzchni Polski w zale

ci od rodzaju u

ytkowania

Rys. 3.4.1. przedstawia podział powierzchni Polski w zale

ci od rodzaju

ytkowania. Jak wida

, niemal 2/3 kraju zajmuj

ytki rolne, z czego grunty orne

stanowi

45%, a ł

ki i pastwiska około 13%. Pod wzgl

dem powierzchni gruntów

ornych kraj nasz zajmuje trzecie miejsce w Unii Europejskiej (12,2 mln ha) za Francj

(18,5 mln ha) i Hiszpani

(13,7 mln ha). Wi

kszy od Polski udział gruntów ornych w

całej powierzchni pa

stwa maj

tylko: Dania, W

gry i Litwa. Mo

na wi

c powiedzie

e kraj nasz ma do

ść

y potencjał produkcji

ywno

ci. Jednak gleby u

ytkowane

rolniczo nie s

zbyt zasobne.

Jak wida

z rys. 3.4.2. ponad 1/3 u

ytków rolnych stanowi

gleby najsłabsze,

V i VI klasy bonitacyjnej, a gleby najbardziej

yzne (I-III klasa) to tylko 26% u

ytków

rolnych.

0,40%

2,90%

22,70%

40%

22,70%

11,30%

klasa I

klasa II

klasa III

klasa IV

klasa V

klasa VI

Rys. 3.4.2. Klasy bonitacyjne u

ytków rolnych w Polsce w 2000 roku

Charakterystyczn

cech

gleb w Polsce jest ich silne zakwaszenie. Gleby

kwa

ne obejmuj

ponad 50% ogólnego areału i sytuacja ta nie uległa zmianie w

gu ostatnich 20 lat. Poza tym gleby s

zagro

one przez procesy naturalne i

antropogeniczne. Naturaln

degradacj

powoduje przede wszystkim erozja wietrzna i

wodna, która zagra

a w najwi

kszym stopniu glebom najsłabszym. Szacuje si

ponad 25% gleb w Polsce jest zagro

onych erozj

wietrzn

(w tym 10% w stopniu

rednim i silnym) i 28% gleb – erozj

wodn

(w tym 14% w stopniu

rednim i silnym).

Przeciwdziała

tym niekorzystnym zjawiskom mo

na przez zadrzewienia

ródpolne i

pasy zadrzewie

wzdłu

cieków wodnych, ochron

szaty ro

linnej i zaniechanie

gł

bokiej orki. Du

e znaczenie ma tu edukacja rolników prowadzona przez

wojewódzkie

rodki

doradztwa

rolniczego.

rodki

znakomitymi

konsultantami, rozpowszechniaj

cymi w

ród rolników zasady dobrej praktyki rolnej

dostosowane do jako

ci gruntów, na których rolnicy gospodaruj

Antropogeniczne przyczyny degradacji gleb s

wynikiem zarówno złych

praktyk rolniczych (nieumiej

tne stosowanie nawozów i chemicznych

rodków

ochrony ro

lin, zakwaszanie i zasolenie gleb), jak te

szkodliwe oddziaływanie emisji

zanieczyszcze

z zakładów przemysłowych oraz przekazywanie gruntów rolniczych

pod budownictwo i inwestycje infrastrukturalne. Skala tego zjawiska nie jest jednak
znaczna. W 2006 r. wył

czonych zostało 4 075 ha z produkcji rolniczej, głównie na

cele mieszkaniowe i przemysłowe.

W latach 1990-2006 zmniejszyła si

o 30% powierzchnia gruntów

zdegradowanych i zdewastowanych (np. hałdy przy kopalniach i elektrowniach)
wymagaj

cych rekultywacji. W 2006 r. powierzchnia tego rodzaju nieu

ytków

wynosiła 65 tysi

cy hektarów, z czego rekultywacji poddano zaledwie 1 400

hektarów. Jest to 50% mniej ni

w 1990 r., co

wiadczy o małym zainteresowaniu

tego rodzaju akcjami ze strony władz samorz

dowych, na których terenach te

obszary si

znajduj

3.4.2. Cele

redniookresowe do 2016 r.

Głównymi celami

redniookresowymi dla ochrony powierzchni ziemi,

a w szczególno

ci dla ochrony gruntów u

ytkowanych rolniczo jest:

rozpowszechnianie dobrych praktyk rolnych i le

nych, zgodnych z

zasadami rozwoju zrównowa

onego,

przeciwdziałanie

degradacji

terenów

rolnych,

kowych

i wodno-błotnych przez czynniki antropogenie,

zwi

kszenie

skali

rekultywacji

gleb

zdegradowanych

i zdewastowanych, przywracaj

c im funkcj

przyrodnicz

, rekreacyjn

lub rolnicz

3.4.3. Kierunki działa

w latach 2009-2012

W latach 2009-2012 powinny zosta

podj

te lub by

kontynuowane

nast

puj

ce działania:

opracowanie krajowej strategii ochrony gleb, w tym walki z ich
zakwaszeniem,

promocja rolnictwa ekologicznego i rolnictwa integrowanego,

waloryzacja terenów pod wzgl

dem ich przydatno

ci do produkcji

zdrowej

ywno

ci oraz promocja takiej

ywno

ci,

rozwój monitoringu gleb,

finansowe

wspieranie

przez

fundusze

ekologiczne

inicjatyw

dotycz

cych

rekultywacji

terenów

zdegradowanych

i zdewastowanych,

zako

czenie opracowania systemu osłony przeciwosuwiskowej przez

stwowy Instytut Geologiczny.

3.5. Gospodarowanie zasobami geologicznymi

3.5.1. Stan wyj

ciowy

Wła

ciwe gospodarowanie zasobami geologicznymi powinno prowadzi

ochrony zasobów kopalin i wykorzystania

rodowiska geologicznego dla celów

produkcyjnych. Stan rozpoznania geologicznego w Polsce nale

y uzna

za dobry.

Wynikiem wieloletniego prowadzenia rozpoznania budowy geologicznej kraju jest
ponad 9 tysi

cy udokumentowanych złó

, w tym złó

zagospodarowanych jest

3 tysi

ce. Niewystarczaj

cy jest jedynie stan rozpoznania geologicznego co do

liwo

ci podziemnego magazynowania gazu ziemnego, ropy naftowej i dwutlenku

gla a tak

e złó

wód termalnych. Konieczna jest tak

e kontynuacja rozpoznania

zasobów w

gla, niekonwencjonalnych w

glowodorów i kruszywa. Osi

gni

natomiast znaczne rozpoznanie struktury sejsmicznej skorupy ziemskiej na obszarze
kraju, które jest uznawane za najlepsze w Europie. Zrealizowano I etap rejestracji i
inwentaryzacji osuwisk stoków górskich zagra

cych mieszka

com w wyniku

gwałtownych deszczy, w ramach budowy systemu osłony przeciwosuwiskowej

(SOPO). Działania te posłu

żą

do opracowania metody prognozowania zjawisk

osuwiskowych w przyszło

ci.

nym, realizowanym od szeregu lat zadaniem jest wykonanie mapy

geo

rodowiskowej Polski w skali 1:50 000 wykazuj

cej warstwy tematyczne

dotycz

ce m.in. udokumentowanych złó

kopalin, waloryzacji obszarów do

składowania odpadów oraz obszarów chronionych. Mapa ta ma podstawowe
znaczenie dla sporz

dzania planów zagospodarowania przestrzennego na

wszystkich szczeblach.

Obecnie obowi

zuj

ce prawodawstwo UE nie reguluje spraw dotycz

cych

rozpoznania geologicznego, pozostawiaj

c to w kompetencji pa

stw członkowskich.

Głównym aktem prawnym obowi

zuj

cym w tym zakresie w Polsce jest Prawo

geologiczne i górnicze, które stanowi,

e na poszukiwania i eksploatacj

kopalin

konieczne jest uzyskanie koncesji udzielanej przez ministra wła

ciwego do spraw

rodowiska, marszałka lub starost

. Koncesja na wydobywanie kopalin ze złó

jest

poprzedzona akceptacj

dokumentacji geologicznej, projektu zagospodarowania

zło

a oraz wydaniem decyzji o

rodowiskowych uwarunkowaniach realizacji

przedsi

wzi

cia, o ile jest to wymagane przez prawo. Dzi

ki temu uzyskuje si

kontrol

nad ochron

zasobów kopalin, w tym wód podziemnych uznanych za

kopaliny, tj. wód leczniczych, termalnych i solanek, przed nieracjonaln

, rabunkow

lub niszcz

eksploatacj

3.5.2. Cele

redniookresowe do 2016 r.

Podstawowym celem jest racjonalizacja zaopatrzenia ludno

ci oraz sektorów

gospodarczych w kopaliny i wod

z zasobów podziemnych oraz otoczenia ich

ochron

przed ilo

ciow

i jako

ciow

degradacj

W terminie do 2016 r. jest konieczne:

doskonalenie prawodawstwa dotycz

cego ochrony zasobów kopalin i

wód podziemnych,

ograniczenie presji wywieranej na

rodowisko podczas prowadzenia

prac geologicznych i eksploatacji kopalin,

eliminacja nielegalnej eksploatacji kopalin,

wzmocnienie

ochrony

niezagospodarowanych

złó

kopalin

w procesie planowania przestrzennego,

wykonanie

bilansu

pojemno

struktur

geologicznych,

w których mo

liwa jest sekwestracja dwutlenku w

gla na terenie

Polski,

rozpoznanie geologiczne złó

soli kamiennej, wyczerpanych złó

ropy i innych struktur geologicznych pod k

tem magazynowania ropy

naftowej i gazu ziemnego oraz składowania odpadów, w tym
promieniotwórczych,

doko

czenie

dokumentowania

zasobów

dyspozycyjnych

wód

leczniczych

termalnych

oraz

głównych

zbiorników

wód

podziemnych.

3.5.3. Kierunki działa

w latach 2009-2012

Prace w dziedzinie geologii najcz

ęś

ciej wymagaj

długiego horyzontu

czasowego. W latach 2009-2012 rozpocz

te zostan

lub kontynuowane te zadania,

które wymienione zostały w punkcie 3.5.2. Jest jednak szereg działa

, których

horyzont czasowy jest krótszy. Nale

żą

do nich:

ułatwienia dla przedsi

biorstw prowadz

cych prace poszukiwawczo-

rozpoznawcze przez uchwalenie nowego prawa geologicznego i
górniczego,

ułatwienia w dost

pie do map i danych geologicznych,

uzupełnienia mapy geo

rodowiskowej Polski w skali 1:50 000

o nowe warstwy tematyczne,

uzupełnienie baz danych geologiczno-in

ynierskich dla aglomeracji

miejskich,

tworzenie stanowisk dokumentacyjnych i geoparków w celu prawnej
ochrony dziedzictwa geologicznego Polski oraz inwentaryzacja
stanowisk geologicznych i utworzenie ich centralnego rejestru,

zako

czenie prac nad systemem osłony przeciwosuwiskowej SOPO i

utworzenie centralnego rejestru osuwisk i terenów zagro

onych

ruchami masowymi ziemi,

okre

lenie obszarów zagro

onych naturalnymi mikrowstrz

sami

sejsmicznymi,

prowadzenie polityki koncesyjnej maj

cej na celu zwi

kszenie

udokumentowania

złó

surowców

energetycznych

z jednoczesnym promowaniem nowych technologii pozyskiwania
energii ze złó

, zwłaszcza w

gla, w celu minimalizowania

negatywnego wpływu na

rodowisko dotychczasowego sposobu

eksploatacji,

promowanie wykorzystania metanu z pokładów w

gla.

ROZDZIAŁ 4

POPRAWA JAKO

RODOWISKA I BEZPIECZE

STWA

EKOLOGICZNEGO

4.1.

rodowisko a zdrowie

4.1.1. Stan wyj

ciowy

Jest rzecz

oczywist

e jako

ść

rodowiska w znacznym stopniu wpływa na

stan zdrowia społecze

stwa. W latach 70-tych i 80-tych Polska była jednym z trzech

krajów Europy (obok ZSRR i NRD) o najwi

kszym zanieczyszczeniu

rodowiska.

Około 30% ludno

ci zamieszkiwało obszary ekologicznego zagro

enia, w których

notowane były ponadnormatywne st

ęż

enia wielu rodzajów zanieczyszcze

powietrzu, wodzie i glebie. Szczególnie niekorzystna sytuacja była na Górnym

sku, w aglomeracji krakowskiej, wałbrzyskiej czy legnickiej oraz na obszarach

wszystkich

ych

miast.

Liczne

analizy

wykazały

korelacj

dzy

zanieczyszczeniem

rodowiska na tych obszarach a chorobami cywilizacyjnymi,

jakimi s

: alergie, choroby dróg oddechowych i pokarmowych czy choroby

nowotworowe, a tak

e nadumieralno

ść

noworodków i skracanie

ycia. Była to cena,

jak

płaciło społecze

stwo za realizacj

doktryny industrializacji kraju bez

uwzgl

dniania zasad ochrony

rodowiska.

Znaczny post

p, jaki si

dokonał w ochronie

rodowiska po 1989 r., przyczynił

równie

do poprawy stanu zdrowia ludno

ci. Zgony noworodków zmniejszyły si

19,3 w 1990 r. do 6,0 w 2006 r. na 1 000

ywych urodze

. Przeci

tna liczba lat

ycia

wzrosła w tym okresie o 4. Stale jednak wska

niki te s

gorsze od

redniej w Unii

Europejskiej czy w OECD.

Tak wi

c s

konieczne dalsze, intensywne działania na rzecz poprawy

bezpiecze

stwa ekologicznego ludno

ci zarówno przez inwestycje słu

żą

ce ochronie

rodowiska, jak te

przez akcje profilaktyczne i u

wiadamiaj

ce o zagro

eniach,

których mo

na unikn

ąć

. Główne kierunki działa

okre

lone zostały w programie

dowym „

rodowisko a zdrowie” realizowanym w latach 2003-2005 w ramach

współpracy resortów zdrowia i

rodowiska.

Z tematem tym nierozerwalnie ł

czy si

przeciwdziałanie powa

nym awariom

przemysłowym, gdy

da taka awaria stanowi gwałtowne, powa

ne zagro

enie dla

zdrowia i

ycia okolicznych mieszka

ców. W Polsce istnieje system nadzoru nad

instalacjami mog

cymi stworzy

zagro

enie powa

nych awarii dla

rodowiska,

sprawowany przez słu

by Inspekcji Ochrony

rodowiska. Jest on dostosowywany do

wymaga

dyrektywy Rady 96/82/WE z dnia 9 grudnia 1996 r. w sprawie kontroli

niebezpiecze

stwa powa

nych awarii zwi

zanych z substancjami niebezpiecznymi

(tzw. Dyrektywa Seveso II), oraz do dyrektywy 2003/105/WE Parlamentu
Europejskiego i Rady z dnia 16 grudnia 2003 r. zmieniaj

cej dyrektyw

Rady

96/82/WE w sprawie kontroli niebezpiecze

stwa powa

nych awarii zwi

zanych z

substancjami niebezpiecznymi. Pełne dostosowanie przewiduj

w połowie 2009 r.

Jest prowadzony te

rejestr zakładów, w których takie awarie mog

wyst

Obejmuje on ponad 1 000 zakładów, w tym 336 zakładów o du

ym ryzyku. W

Inspekcji Ochrony

rodowiska jest wprowadzony całodobowy system alarmowania

na wypadek znacznej awarii. Trzeba te

podkre

e RP ratyfikowała konwencj

EKG ONZ w sprawie transgranicznych skutków awarii przemysłowych. Nad
bezpiecze

stwem radiologicznym czuwa z kolei Pa

stwowa Agencja Atomistyki, w

której działa całodobowy system wczesnego wykrywania zagro

radiacyjnych

kraju, b

cy równie

elementem mi

dzynarodowego systemu powiadamiania

o awariach j

drowych i radiacyjnych.

W aspekcie zdrowia publicznego jest wa

ny równie

udział organów

stwowej Inspekcji Sanitarnej w strategicznej ocenie oddziaływania na

rodowisko, zgodnie z ustaw

z dnia 3 pa

dziernika 2008 r. o udost

pnianiu

informacji o

rodowisku i jego ochronie, udziale społecze

stwa w ochronie

rodowiska oraz o ocenach oddziaływania na

rodowisko.

4.1.2. Cele

redniookresowe do 2016 r.

Celem działa

w obszarze zdrowia

rodowiskowego jest dalsza poprawa

stanu zdrowotnego mieszka

ców w wyniku wspólnych działa

sektora ochrony

rodowiska z sektorem zdrowia oraz skuteczny nadzór nad wszystkimi w kraju

instalacjami b

cymi potencjalnymi

ródłami awarii przemysłowych powoduj

cych

zanieczyszczenie

rodowiska.

4.1.3. Kierunki działa

w latach 2009-2012

Dla realizacji głównego celu najistotniejsza jest

cisła współpraca Pa

stwowej

Inspekcji Sanitarnej z Inspekcj

Ochrony

rodowiska w zakresie:

zbierania i udost

pniania informacji na temat zagro

dla zdrowia

społecze

stwa (zarówno nagłych, jak i długotrwałych),

opracowania zasad analizy ryzyka zdrowotnego dla procedur
zwi

zanych z dopuszczaniem inwestycji do realizacji,

poprawy funkcjonowania pa

stwowego monitoringu

rodowiska i

monitoringu sanitarnego przez popraw

technicznego wyposa

enia

słu

b kontrolnych w nowoczesny sprz

t oraz sieci alarmowe,

wspólnych działa

stwowej Inspekcji Sanitarnej i Inspekcji

rodowiska w celu poprawy jako

ci wody pitnej,

wspólnego prowadzenia akcji edukacyjno-szkoleniowych dla słu

zakładów przemysłowych i pracowników administracji publicznej w
zakresie zapobiegania awariom oraz ska

eniom

rodowiska.

Poza tym jest konieczne doposa

enie stra

y po

arnej w sprz

t do ratownictwa

chemiczno-ekologicznego oraz sporz

dzanie wojewódzkich i powiatowych planów

zarz

dzania ryzykiem wyst

pienia awarii.

4.2. Jako

ść

powietrza

4.2.1. Stan wyj

ciowy

Do roku 1988 zanieczyszczenie powietrza w Polsce nale

ało do najwy

szych

w Europie. Na około 10% powierzchni kraju, które zamieszkiwało 30% ludno

ci,

ęż

enie głównych zanieczyszcze

, takich jak: dwutlenek siarki, pyły i tlenki azotu, a

tak

e st

ęż

enia metali ci

ęż

kich, permanentnie przekraczały warto

ci dopuszczalne w

sezonie zimowym, tworz

c gro

ny dla zdrowia smog kwa

ny. Straty materialne, jakie

Polska ponosiła w wyniku zanieczyszczenia powietrza, szacowane były na około 5%
dochodu narodowego.

Rys. 4.2.1. Redukcja emisji zanieczyszcze

atmosfery

Po 1988 r. uczyniony został ogromny post

p w redukcji emisji zanieczyszcze

atmosfery. Jak wynika z rys. 4.2.1., w latach 1988-2005 emisj

zmniejszono o

65%, emisj

pyłu o 80%, emisj

tlenków azotu o 45%, a tlenku w

gla i dwutlenku

gla o 30%. Na rys. 4.2.2. przedstawiono zmiany w emisji metali ci

ęż

kich – ołowiu,

kadmu, rt

ci, arsenu i niklu. I w tych przypadkach redukcja emisji była bardzo

znacz

ca, gdy

wynosiła 38-60%.

Rys. 4.2.2.Emisja metali ci

ęż

kich w latach 1990-2005

Tak znaczne osi

gni

cia były mo

liwe dzi

ki wielu czynnikom uruchomionym

po zmianie systemu politycznego i gospodarczego kraju. Do najwa

niejszych z nich

nale

żą

likwidacja

wielu

zakładów

przemysłowych

przestarzałych

technologiach,

zmniejszenie

wydobycia

gla

oraz

zmniejszenie

produkcji

w energo- i materiałochłonnych gał

ziach przemysłu,

wzrost cen energii powoduj

cy jej oszcz

dno

ść

poprawa jako

ci w

gla dostarczanego do systemu energetycznego,

likwidacja w wielu miastach małych kotłowni i pieców domowych oraz
rozwój systemów ciepłowniczych,

budowa

wysokosprawnych

instalacji

odsiarczaj

cych

i odpylaj

cych gazy spalinowe,

powszechne

stosowanie

katalizatorów

samochodach

i wyeliminowanie zwi

zków ołowiu w benzynie.

Poprawa jako

ci powietrza wpłyn

ła tak

e korzystnie na

wiat przyrody. W

efekcie zmniejszenia emisji zwi

zków siarki o 60% w tzw. Czarnym Trójk

cie u

zbiegu granic Rzeczypospolitej Polskiej, Republiki Czeskiej i Republiki Federalnej
Niemiec mo

na było zahamowa

degradacj

i rozpocz

ąć

dobudow

drzewostanów w

Karkonoszach i Górach Izerskich. Znacznie si

poprawiła kondycja zdrowotna

lasów porastaj

cych obszar RP. O ile jeszcze w 1995 r. ponad połowa z nich

wykazywała znaczne uszkodzenia aparatu asymilacyjnego, to w 2006 r. odsetek
drzew zagro

onych zmniejszył si

do 20%. Równie

na obszarach rolnych st

ęż

enia

zanieczyszcze

atmosfery nie przekraczaj

warto

ci dopuszczalnych.

Pomimo tak znacznych post

pów stale jeszcze stan powietrza w Polsce nie

jest zadowalaj

cy w

wietle dyrektyw Unii Europejskiej. Ju

w Traktacie Akcesyjnym

w 2004 r. i dyrektywie pułapowej RP zobowi

zała si

e w 2010 r. limit emisji

głównych zanieczyszcze

atmosfery wyniesie: dla SO

- 1 397 t/rok, dla NH

3 -

468

tys. t/rok,

dla NO

- 879 t/rok, dla lotnych zwi

zków organicznych - 800 ton/rok.

Poza tym RP jest zobowi

zana do przestrzegania wielu dyrektyw unijnych w

zakresie powietrza i klimatu, w tym na podkre

lenie zasługuj

dyrektywy 2001/80/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23
pa

dziernika 2001 r. w sprawie ograniczenia emisji zanieczyszcze

powietrza z du

ych obiektów energetycznego spalania (tzw.

Dyrektywa LCP),

dyrektywy CAFE,

rozporz

dzenia

(

WE) nr 842/2006 Parlamentu Europejskiego

i Rady z dnia 17 maja 2006 r. w sprawie niektórych fluorowanych
gazów cieplarnianych (tzw. F-gazy).

Niezale

nie od tych zobowi

RP ratyfikowała Konwencj

Genewsk

dotycz

transgranicznego transportu zanieczyszcze

atmosfery oraz podpisała jej

Protokół z Aarhus w sprawie redukcji emisji metali ci

ęż

kich. Innym wa

nym

zobowi

zaniem jest Protokół z Kioto do Ramowej Konwencji Narodów

Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu, sporz

dzony w Kioto dnia 11 grudnia

1997 r. (Dz. U. z 2005 r. Nr 203, poz. 1684) w ramach Konwencji ONZ o ochronie
klimatu Ziemi. W my

l tego Protokołu RP powinna zmniejszy

emisj

gazów

cieplarnianych (CO

, CH

, N

O) o 6% w 2012 r. w stosunku do emisji tych gazów w

1988 r. Trzeba zauwa

e ten ostatni warunek RP wypełnia z du

ym nadmiarem,

albowiem redukcja emisji gazów w latach 1988-2006 wyniosła około 30%.

Znacznie trudniejsza sytuacja wynika jednak z podj

tych w 2007 r. decyzji

Rady Europejskiej, aby w 2020 r. ł

czna emisja gazów cieplarnianych

z terytorium Wspólnoty była ni

sza o 20% ani

eli w 1990 r. Komisja Europejska w

styczniu 2008 r. przygotowała projekty czterech dyrektyw stanowi

cych tzw. pakiet

klimatyczno-energetyczny, w szeregu aspektach niekorzystny dla RP. Pakiet ten ma
by

zatwierdzony przez Rad

Europejsk

najpó

niej wiosn

2009 r.

4.2.2. Cele

redniookresowe do 2016 r.

Najwa

niejszym zadaniem b

dzie d

ąż

enie do spełnienia przez RP

zobowi

wynikaj

cych z Traktatu Akcesyjnego oraz z dwóch dyrektyw unijnych. Z

Dyrektywy LCP wynika,

e emisja z du

ych

ródeł energii, o mocy powy

ej 50 MW

w 2008 r. nie powinna by

sza ni

454 tys. ton dla SO

i 254 tys. ton dla NO

Limity te dla 2010 r. wynosz

dla SO

2 -

426 tys., dla NO

- 251 tys. ton, a dla roku

2012 wynosz

dla SO

2 -

358 tys. ton, dla NO

- 239 tys. ton.

Trzeba doda

e s

to limity niezwykle trudne do dotrzymania dla kotłów

spalaj

cych w

giel kamienny lub brunatny nawet przy zastosowaniu instalacji

odsiarczaj

cych gazy spalinowe. Podobnie trudne do spełnienia s

normy narzucone

przez Dyrektyw

CAFE, dotycz

ce pyłu drobnego o granulacji 10 mikrometrów

(PM10) oraz 2,5 mikrometra (PM 2,5).

Do roku 2016 zakłada si

tak

e całkowit

likwidacj

emisji substancji

niszcz

cych warstw

ozonow

przez wycofanie ich z obrotu i stosowania na

terytorium Polski.

4.2.3. Kierunki działa

w latach 2009-2012

Z powy

szego przegl

du zada

, jakie stoj

obecnie przed Polsk

w zakresie

ochrony powietrza przed zanieczyszczeniem wynika,

e najwi

kszym jest

wyzwaniem:

−

dalsza redukcja emisji SO

, NO

i pyłu drobnego z procesów wytwarzania

energii; zadanie to jest szczególnie trudne dlatego,

e struktura przemysłu

energetycznego Polski jest głównie oparta na spalaniu w

gla i nie mo

na jej

zmieni

w ci

gu kilku lat,

−

liwie szybkie uchwalenie nowej polityki energetycznej Polski do 2030 r., w

której zawarte b

mechanizmy stymuluj

ce zarówno oszcz

dno

ść

energii,

jak i promuj

ce rozwój odnawialnych

ródeł energii; te dwie metody bowiem w

najbardziej radykalny sposób zmniejszaj

emisj

wszelkich zanieczyszcze

rodowiska, jak te

efektywne kosztowo i akceptowane społecznie; Polska

zobowi

zała si

do tego, aby udział odnawialnych

ródeł energii w 2010 r.

wynosił nie mniej ni

7,5%, a w 2020 r. - 14% (wg Komisji Europejskiej udział

powinien by

nie mniejszy ni

15%); tylko przez szerok

promocj

korzystania

z tych

ródeł, wraz z zach

tami ekonomicznymi i organizacyjnymi Polska

e wypełni

te ambitne cele,

−

modernizacja systemu energetycznego, która musi by

podj

ta jak najszybciej

nie tylko ze wzgl

du na ochron

rodowiska, ale przede wszystkim ze

wzgl

du na zapewnienie dostaw energii elektrycznej; decyzje o modernizacji

bloków energetycznych i całych elektrowni powinny zapada

przed rokiem

2010 ze wzgl

du na długi okres realizacji inwestycji w tym sektorze; mo

e tak

sta

jedynie przez szybk

prywatyzacj

sektora energetycznego i

zwi

zanym z ni

znacznym dopływem kapitału inwestycyjnego,

−

w latach 2009-2012 tak

e podj

cie działa

zwi

zanych z gazyfikacj

gla (w

tym tak

e z gazyfikacj

podziemn

) oraz z technik

podziemnego

składowania dwutlenku w

gla; dopiero dzi

ki uruchomieniu pełnego pakietu

ww. działa

na liczy

na wypełnienie przez Polsk

zobowi

wynikaj

cych z opisanych wy

ej dyrektyw,

−

konieczne opracowanie i wdro

enie przez wła

ciwych marszałków

województw programów naprawczych w 161 strefach miejskich, w których
notuje si

przekroczenia standardów dla pyłu drobnego PM10 i PM2,5

zawartych w Dyrektywie CAFE.

Za programy te, polegaj

ce głównie na eliminacji niskich

ródeł emisji oraz

zmniejszenia emisji pyłu ze

rodków transportu, odpowiedzialne s

władze

samorz

dowe.

Do roku 2010 przewiduje si

tak

e uruchomienie pierwszej linii kolejowej dla

samochodów ci

ęż

arowych przeje

cych przez Polsk

w tranzycie wschód-

zachód (tzw. transport intermodalny). Wysokie ceny paliw silnikowych powoduj

obecnie tranzyt kolejowy staje si

opłacalny.

4.3.

Ochrona wód

4.3.1. Stan wyj

ciowy

W rozdziale 3. omówiona została konieczno

ść

racjonalizacji gospodarowania

wodami w Polsce tak, aby unikn

ąć

spodziewanych deficytów wody dla mieszka

ców

kraju oraz na cele gospodarcze. Wskazano przy tym,

e nasz kraj posiada bardzo

niewielkie zasoby wód, w zwi

zku z czym szczególnej wagi nabieraj

działania dla

zagwarantowania wysokiej jako

ci wody w rzekach i jeziorach. Niestety, w latach

70-tych i 80-tych szybka industrializacja kraju dokonywana bez uwzgl

dnienia zasad

ochrony

rodowiska oraz szybki wzrost liczby ludno

ci zamieszkuj

cej okr

miejsko-przemysłowe doprowadziły do dramatycznego pogorszenia stanu czysto

ródl

dowych wód powierzchniowych i podziemnych oraz Morza Bałtyckiego.

W 1988 r. 420 miast nie miało oczyszczalni

cieków lub były to tylko

oczyszczalnie mechaniczne. Dotyczyło to te

kszo

ci zakładów przemysłowych,

które swoje

cieki kierowały do rzek bez oczyszczenia lub do oczyszczalni

istniej

cych, powoduj

c drastyczny spadek skuteczno

ci ich działania. W efekcie

35% rzek miało wod

tak zanieczyszczon

e nie nadawała si

nawet do celów

przemysłowych.

Po zmianie ustroju w 1989 r. najwa

niejszym priorytet w sektorze ochrony

rodowiska został nadany przywracaniu czysto

ci wód. W latach 1990-2005

wybudowano w Polsce około 3 000 oczyszczalni

cieków (w tym około 1 000 w

miastach i 2 000 na obszarach wiejskich), przy czym niemal wszystkie te instalacje
reprezentuj

wysoki poziom techniki i wysok

sprawno

ść

oczyszczalni

cieków.

33%

35%

27%

32%

65%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

rok 1990

rok 2006

lata

oczyszczone biologicznie lub
chemicznie

oczyszczone mechanicznie

nieoczyszczone

Rys. 4.3.1. Stopie

oczyszczenia

cieków komunalnych w 1990 i 2006 roku

Na rys. 4.3.1. zilustrowany został post

p, jaki si

dokonał w Polsce w

ostatnich 17 latach w stopniu oczyszczania

cieków komunalnych. Obecnie 86%

mieszka

ców miast i 22% mieszka

ców wsi korzysta z nowoczesnych oczyszczalni

cieków. W 1995 r. odsetek ten wynosił 65% oraz 3 %.

Pomimo tych niezaprzeczalnych osi

gni

ęć

stale jeszcze stan czysto

ci wód w

Polsce jest daleki od zadawalaj

cego, głównie ze wzgl

du na obecno

ść

zwi

zków

azotu i fosforu oraz zanieczyszczenia bakteriologiczne. St

d te

opracowany został

„Krajowy program oczyszczania

cieków komunalnych” (KPO

K), zatwierdzony

przez Rad

Ministrów w czerwcu 2005 r. Obejmuje on szczegółowy wykaz

aglomeracji powy

ej 2 000 RLM (RLM - równowa

na liczba mieszka

ców), w których

nale

ałoby wybudowa

oczyszczalni

cieków i sie

kanalizacyjn

. Program ten

został opracowany w celu sprawnej realizacji zobowi

, jakie podj

ła RP w

Traktacie Akcesyjnym z UE. Zgodnie z tym zobowi

zaniem wszystkie aglomeracje o

równowa

nej liczbie mieszka

ców powy

ej 2 000

powinny by

wyposa

one w

oczyszczalnie

cieków oraz w odpowiednio rozbudowan

sie

kanalizacyjn

ca 2015 r. Ponadto „Krajowy program oczyszczania

cieków komunalnych”

zawierał b

dzie równie

informacje dotycz

ce dwóch odr

bnych programów:

−

programu wyposa

enia aglomeracji poni

ej 2 000 RLM w

oczyszczalnie

cieków komunalnych i systemy kanalizacji zbiorczej,

−

programu wyposa

enia zakładów przemysłu rolno-spo

ywczego o

wielko

ci powy

ej 4 000 RLM odprowadzaj

cych

cieki bezpo

rednio

do wód, w urz

dzenia zapewniaj

ce wymagane przez polskie prawo

standardy ochrony wód.

KPO

K zawiera równie

informacje dotycz

ce działa

inwestycyjnych w ramach

gospodarki osadowej prowadzonych na oczyszczalniach

cieków komunalnych.

Zakres dokumentu nie zawiera jednak szczegółowego programu post

powania z

osadami

ciekowymi jako odpadami. Działania te powinny zosta

okre

lone

cało

ciowo w ramach realizacji celów „Krajowego programu gospodarki odpadami do

roku 2010”.

W 2008 r. Polska po raz kolejny wyznaczyła obszary nara

one na

zanieczyszczenie azotanami pochodz

cymi z rolnictwa zgodnie z Dyrektyw

Azotanow

(91/676/EWG).

Powierzchnia

tych

obszarów

wynosi

obecnie

4630,47 km

, czyli 1,49% powierzchni kraju, co oznacza spadek w stosunku do

poprzedniego okresu planistycznego o 25%. Dla tych obszarów opracowane zostały
nowe programy działa

, których wdro

enie rozpocz

ło si

w 2008 r. i przewidziane

jest do 2012 r.

Najwi

kszym wyzwaniem dla Polski w zakresie ochrony wód jest realizacja

wymaga

Ramowej Dyrektywy Wodnej. Stanowi

one podstaw

dla osi

gni

cia

przez wody powierzchniowe dobrego stanu chemicznego i ekologicznego, natomiast
przez wody podziemne dobrego stanu chemicznego i ilo

ciowego w terminie do

ca 2015 r. Na podstawie przeprowadzonej analizy mo

liwe było wst

pne

zidentyfikowanie jednolitych cz

ęś

ci wód powierzchniowych i podziemnych

zagro

onych i potencjalnie zagro

onych nie osi

gni

ciem celów

rodowiskowych

Ramowej Dyrektywy Wodnej.

4.3.2. Cele

redniookresowe do 2016 r.

Do ko

ca 2015 r. Polska powinna zapewni

75% redukcji całkowitego ładunku

azotu i fosforu w

ciekach komunalnych ko

c krajowy program budowy

oczyszczalni

cieków i sieci kanalizacyjnych dla wszystkich aglomeracji powy

2 000 RLM. Osi

gni

cie tego celu b

dzie oznaczało przywrócenie dobrego stanu

wód powierzchniowych i podziemnych w całym kraju, a tak

e realizacj

Bałtyckiego

Programu Działa

dotycz

cego walki z eutrofizacj

wód Bałtyku.

Naczelnym celem polityki ekologicznej Polski w zakresie ochrony zasobów

wodnych jest utrzymanie lub osi

gni

cie dobrego stanu wszystkich wód, w tym

równie

zachowanie i przywracanie ci

gło

ci ekologicznej cieków. Ten długofalowy

cel powinien by

zrealizowany do 2015 r. tak, jak to przewiduje dla wszystkich krajów

Unii Europejskiej Ramowa Dyrektywa Wodna 2000/60/WE, natomiast w polskim
prawodawstwie ustawa - Prawo wodne. Cel ten b

dzie realizowany przez

opracowanie dla ka

dego wydzielonego w Polsce obszaru dorzecza planu

gospodarowania wodami oraz programu wodno-

rodowiskowego kraju. W tych

dokumentach planistycznych zawarte b

dzy innymi informacje na temat

działa

, które nale

y podj

ąć

w terminie do ko

ca 2012 r., aby móc osi

ąć

zakładane cele

rodowiskowe. Plany gospodarowania wodami opracowane zostan

do grudnia 2009 r. Dokumenty te, zgodnie z ustaw

- Prawo wodne, zatwierdzane s

przez Rad

Ministrów.

4.3.3. Kierunki działa

w latach 2009-2012

Do ko

ca 2012 r. powinny zosta

zrealizowane nast

puj

ce działania:

budowa lub modernizacja oczyszczalni

cieków z podwy

szonym

usuwaniem biogenów dla wszystkich aglomeracji powy

ej 15 000

RLM oraz rozbudowa dla nich sieci kanalizacyjnych wspierana
dotacjami z Programu Operacyjnego „Infrastruktura i

rodowisko”

(priorytet I),

uruchomienie działa

zapisanych w planach gospodarowania wodami

na obszarach dorzeczy w Polsce oraz w programie wodno-

rodowiskowym kraju,

opracowanie programów działa

specjalnych maj

cych na celu

ograniczenie zanieczyszczenia powodowanego przez substancje
niebezpieczne i priorytetowe pochodz

ce przede wszystkim ze

ródeł

przemysłowych,

realizacja programów działa

na obszarach szczególnie nara

onych

na azotany pochodzenia rolniczego,

wyposa

enie

zakładów

sektora

rolno-spo

ywczego

wysokosprawne oczyszczalnie

cieków,

wyposa

enie

jak

najwi

kszej

liczby

gospodarstw

rolnych

w zbiorniki na gnojowic

i płyty obornikowe,

ustanowienie obszarów ochronnych dla głównych zbiorników wód
podziemnych oraz stref ochrony uj

ęć

wód podziemnych,

rozwój

sieci

monitoringu

jako

wód

powierzchniowych

i podziemnych,

cisła współpraca z pa

stwami le

żą

cymi nad Morzem Bałtyckim w

realizacji programu ochrony wód tego morza w ramach Konwencji
Helsi

skiej,

wdro

enie do praktyki najbardziej skutecznych i ekonomicznie

opłacalnych metod odzysku osadów

ciekowych z du

ych

oczyszczalni

cieków.

4.4. Gospodarka odpadami

4.4.1. Stan wyj

ciowy

W przeciwie

stwie do ochrony powietrza oraz ochrony wód przed

zanieczyszczeniem post

py w racjonalizacji gospodarki odpadami w ostatnich

18 latach s

bardzo powolne i niezadowalaj

ce. W gospodarce odpadami

komunalnymi nie został stworzony dot

d skuteczny mechanizm dla segregacji i

odzysku wi

kszo

ci tych odpadów, w wyniku czego stale jeszcze 91% ich ilo

ci trafia

na składowiska. W 2006 r. zebranych zostało 9,9 mln ton odpadów komunalnych, w
tym 9,5 mln ton stanowiły odpady zmieszane. Tylko 0,4 mln ton segreguj

mieszka

cy u siebie w domach. Z zebranych odpadów zaledwie 0,35 mln ton

wyselekcjonowanych

zostało

zakładach

mechaniczno-biologicznego

ich

przetwarzania, a reszta (ponad 9 mln ton) została zło

ona na składowiskach. Dane te

wiadcz

o całkowitej nieskuteczno

ci dotychczasowych metod organizacyjnych i

technicznych w zbieraniu i odzysku odpadów komunalnych. System obecny wymaga
wi

c szybkiej i radykalnej reformy.

Nieco wi

ksze post

py odnotowa

na w gospodarce odpadami

przemysłowymi, chocia

i tu post

p nie jest zadowalaj

cy. Warto jednak odnotowa

e w latach 1990-2006 o 15% zmniejszyła si

masa odpadów wytworzonych przez

polski przemysł przy znacznym wzro

cie jego potencjału produkcyjnego. W 1990 r.

46% tych odpadów deponowano na składowiskach, a w 2006 r. odsetek ten zmalał
do 23,6%, podczas gdy reszta była poddana odzyskowi. W 2008 r. uchwalona
została ustawa o odpadach wydobywczych implementuj

ca dyrektyw

2006/21/WE.

W grupie odpadów przemysłowych szczegółow

kontrol

obj

te odpady

niebezpieczne dla

rodowiska, wytwarzane w procesach chemicznych, hutniczych

(metale ci

ęż

kie) oraz w przemy

le naftowym (substancje ropopochodne). W 2006 r.

wytworzonych zostało 1,7 mln ton tego rodzaju odpadów, z czego na składowiska
zakładowe trafiło 0,35 mln ton, czyli 20%. Trzeba jednak doda

e prócz tego do

odpadów niebezpiecznych zalicza si

wiele produktów niebezpiecznych, b

cych w

yciu, które nie powinny trafia

na składowiska komunalne. S

to takie produkty,

jak: zu

yte baterie, akumulatory, transformatory i kondensatory, a tak

e zu

yte oleje

silnikowe. Do tej grupy nale

y te

azbest usuwany z pokry

dachowych oraz

przeterminowane

rodki ochrony ro

lin zmagazynowane wiele lat temu w tzw.

mogilnikach. Pomimo post

pów w zagospodarowaniu tych odpadów jest konieczne

dokonanie dalszej poprawy w systemie ich zbierania i unieszkodliwiania.

W dziedzinie gospodarki odpadami Unia Europejska wydała a

dziewi

ęć

dyrektyw, które powinny by

wprowadzone do polskiego prawodawstwa i wdro

one

do praktyki.
S

to dyrektywy w sprawach:

gospodarki

odpadami

(dyrektywa

2006/12/WE

Parlamentu

Europejskiego i Rady z dnia 5 kwietnia 2006 r. w sprawie odpadów),

gospodarki odpadami pochodz

cymi z przemysłu wydobywczego

(dyrektywa 2006/21/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15
marca 2006 r. w sprawie gospodarowania odpadami pochodz

cymi z

przemysłu wydobywczego oraz zmieniaj

ca dyrektyw

2004/35/WE),

odpadów niebezpiecznych (dyrektywa Rady z dnia 12 grudnia 1991 r.
w sprawie odpadów niebezpiecznych),

składowania odpadów (dyrektywy Rady 1999/31/WE z dnia 26
kwietnia 1999 r. w sprawie składowania odpadów),

spalania odpadów (dyrektywa 2000/76/WE Parlamentu Europejskiego
i Rady z dnia 4 grudnia 2000 r. w sprawie spalania odpadów),

opakowa

i odpadów opakowaniowych (dyrektywa 94/62/WE

Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 1994 r. w sprawie
opakowa

i odpadów opakowaniowych),

ytego sprz

tu elektrycznego i elektronicznego (dyrektywa

2002/96/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 stycznia
2003 r. w sprawie zu

ytego sprz

tu elektrotechnicznego i

elektronicznego),

baterii

akumulatorów

(dyrektywa

2006/66/WE

Parlamentu

Europejskiego i Rady z dnia 6 wrze

nia 2006 r. w sprawie baterii i

akumulatorów oraz zu

ytych baterii i akumulatorów oraz uchylaj

dyrektyw

91/157/EWG),

pojazdów wycofanych z eksploatacji (dyrektywa Parlamentu
Europejskiego i Rady 2000/53/WE z dnia 18 wrze

nia 2000 r. w

sprawie pojazdów wycofanych z eksploatacji).

Z dyrektyw tych wynikaj

liczne zobowi

zania dla RP, z których najwa

niejsze to:

osi

gni

cie w 2014 r. odzysku min. 60% i recyklingu 55% odpadów

opakowaniowych,

osi

gni

cie w 2010 r. odzysku co najmniej 25% odpadów

biodegradowalnych tak, aby nie trafiły na składowiska, a w 2013 r.
odzysku 50% tych odpadów,

zebranie w 2012 r. 25% zu

ytych baterii i akumulatorów, a w 2016 r.

45% tych odpadów.

Poza tym w Traktacie Akcesyjnym RP została zobowi

zana do zamkni

cia do

2012 r. wszystkich wysypisk, które nie spełniaj

wymaga

dyrektywy 99/31/WE.

Realizacja wszystkich tych zada

powinna doprowadzi

do radykalnej

poprawy gospodarowania odpadami w Polsce, jednak konieczne s

tu szybkie

zmiany prawne, edukacyjne, organizacyjne i technologiczne oraz

cisłe

współdziałanie Rz

du RP z administracj

samorz

dow

4.4.2. Cele

redniookresowe do 2016 r.

Celami

redniookresowymi w zakresie gospodarki odpadami s

utrzymanie tendencji oddzielenia ilo

ci wytwarzanych odpadów od

wzrostu gospodarczego kraju (mniej odpadów na jednostk

produktów, mniej opakowa

, dłu

sze okresy

ycia produktów itp.),

znaczne zwi

kszenie odzysku energii z odpadów komunalnych w

sposób bezpieczny dla

rodowiska,

zamkni

cie wszystkich składowisk, które nie spełniaj

standardów UE

i ich rekultywacja,

sporz

dzenie spisu zamkni

tych oraz opuszczonych składowisk

odpadów wydobywczych, wraz z identyfikacj

obiektów wpływaj

cych

znacz

co na

rodowisko (obowi

zek wynikaj

cy z dyrektywy

2006/21/WE oraz ustawy z dnia 10 lipca 2008 r. o odpadach
wydobywczych (Dz. U. Nr 138, poz. 865),

eliminacja kierowania na składowiska zu

ytego sprz

tu elektrycznego

i elektronicznego oraz zu

ytych baterii i akumulatorów,

pełne zorganizowanie krajowego systemu zbierania wraków
samochodów i demonta

pojazdów wycofanych z eksploatacji,

takie zorganizowanie systemu preselekcji sortowania i odzysku
odpadów komunalnych, aby na składowiska nie trafiało ich wi

cej ni

50% w stosunku do odpadów wytworzonych w gospodarstwach
domowych.

4.4.3. Kierunki działa

w latach 2009-2012

Aby osi

ąć

cele

redniookresowe konieczne jest w latach 2009-2012 :

zorganizowanie banku danych o odpadach (do ko

ca 2009 r.),

reforma

obecnego

systemu

zbierania

odzysku

odpadów

komunalnych w gminach, daj

ca władzom samorz

dowym znacznie

ksze uprawnienia w zarz

dzaniu i kontrolowaniu systemu (do

ca 2009 r.),

zwi

kszenie stawek opłat za składowanie odpadów zmieszanych

biodegradowalnych oraz odpadów, które mo

na podda

procesom

odzysku,

finansowe wspieranie przez fundusze ekologiczne inwestycji
dotycz

cych odzysku i recyklingu odpadów, a tak

e wspieranie

wdro

nowych technologii w tym zakresie,

dostosowanie składowisk odpadów do standardów UE (do ko

2009 r.),

wprowadzenie rozwi

poprawiaj

cych skuteczno

ść

systemu

recyklingu wyeksploatowanych pojazdów,

finansowe wspieranie przez fundusze ekologiczne modernizacji
technologii prowadz

cych do zmniejszania ilo

ci odpadów na

jednostk

produkcji (technologie małoodpadowe),

realizacja projektów dotycz

cych redukcji ilo

ci składowanych

odpadów komunalnych i zwi

kszenia udziału odpadów komunalnych

poddawanych odzyskowi i unieszkodliwieniu wspieranych dotacjami
Programu Operacyjnego „Infrastruktura i

rodowisko”,

intensyfikacja

edukacji

ekologicznej

promuj

cej

minimalizacj

powstawania odpadów (np. opakowa

, toreb foliowych) i ich

preselekcj

w gospodarstwach domowych,

wzmocnienie

przez

Inspekcj

Ochrony

rodowiska

kontroli

podmiotów odbieraj

cych odpady od wytwórców oraz podmiotów

posiadaj

cych instalacje do odzyskiwania i unieszkodliwiania

odpadów,

doko

czenie

akcji

likwidacji

mogilników,

zawieraj

cych

przeterminowane

rodki ochrony ro

lin i inne odpady niebezpieczne

oraz akcji eliminacji PCB z transformatorów i kondensatorów (do
ko

ca 2010 r.).

Zgodnie z wymaganiami ustawy o odpadach, co cztery lata powinien by

sporz

dzony krajowy plan gospodarki odpadami i w

lad za nim wojewódzkie plany

gospodarki odpadami. Plan obecnie obowi

zuj

cy został zatwierdzony przez Rad

Ministrów w 2006 r., tak wi

c w 2010 r. konieczne b

dzie opracowanie nowego,

zaktualizowanego planu, zawieraj

cego szczegółowe wytyczne dla reformy systemu

gospodarki odpadami w Polsce, aby uzyska

istotny post

p, wymagany przez prawo

Unii Europejskiej.

4.5. Oddziaływanie hałasu i pól elektromagnetycznych

4.5.1. Stan wyj

ciowy

Nadmierny hałas stanowi jedno z najbardziej uci

ąż

liwych zanieczyszcze

rodowiska w miastach i wzdłu

szlaków komunikacyjnych. Ocenia si

e w Polsce

około 13 mln osób, czyli 35% ogółu mieszka

ców kraju, nara

onych jest na

ponadnormatywny poziom hałasu w czasie dnia (60 dB) oraz w nocy (50 dB). Ponad
80% tej uci

ąż

liwo

ci jest zwi

zane z oddziaływaniem hałasu z dróg publicznych.

Ostatnio wzrasta te

zagro

enie hałasem powodowanym przez lotnictwo, w zwi

zku

z dynamicznym rozwojem tej gał

zi transportu.

Polskie prawo zostało w 2005 r. zharmonizowane z prawem unijnym przez

wdro

enie do Prawa ochrony

rodowiska przepisów dyrektywy

2002/49/WE

Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 25 czerwca 2002 r. odnosz

cej si

do oceny

i zarz

dzania poziomem hałasu w

rodowisku.

Wprowadzono te

nowe metody oceny klimatu akustycznego oraz opisano

referencyjne metody pomiarów hałasu w

rodowisku. Niemniej jednak trzeba

przyzna

e hałas jako zanieczyszczenie

rodowiska nie doczekał si

dot

d nadania

mu wystarczaj

co du

ego znaczenia, na jakie zasługuje. St

d brakuje kompletu map

akustycznych, co mo

e stanowi

zagro

enie dla wykonania programów ochrony

rodowiska przed hałasem, które powinny zosta

wykonane na u

ytek administracji

samorz

dowej. Pozostawia du

o do

yczenia monitoring hałasu w miastach i przy

drogach publicznych.

Równie zaniedban

dziedzin

jest ochrona przed oddziaływaniem pól

elektromagnetycznych. Emisja tych pól wzrasta od kilku lat wraz z rozwojem sieci
telefonii komórkowej oraz z budow

energetycznych linii przesyłowych o napi

ciu

powy

ej 110 KV. Istotnym post

pem w tej dziedzinie było rozporz

dzenie Ministra

rodowiska z dnia 30 pa

dziernika 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól

elektromagnetycznych oraz sposobu sprawdzania dotrzymania tych poziomów. Od
tego czasu rozpocz

to tworzenie systemu monitorowania pól elektromagnetycznych

w ramach Inspekcji Ochrony

rodowiska oraz zakupiono odpowiedni

aparatur

pomiarow

4.5.2. Cele

redniookresowe do 2016 r.

Celem

redniookresowym w zakresie ochrony przed hałasem jest dokonanie

wiarygodnej oceny nara

ania społecze

stwa na ponadnormatywny hałas i podj

cie

kroków do zmniejszenia tego zagro

enia tam, gdzie jest ono najwi

ksze.

Podobny jest te

cel działa

zwi

zanych z zabezpieczeniem społecze

stwa

przed nadmiernym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych.

4.5.3. Kierunki działa

w latach 2009-2012

Działania zmierzaj

ce do ochrony społecze

stwa przed ponadnormatywnym

działaniem hałasu nale

żą

do kompetencji władz samorz

dowych. Jest konieczne

pilne sporz

dzenie map akustycznych dla miast powy

ej 100 tys. mieszka

ców oraz

dla dróg krajowych i lotnisk, a tak

e wynikaj

cych z nich programów ochrony przed

hałasem. W programach tych powinny by

zawarte konkretne przedsi

wzi

cia

techniczne i organizacyjne dla zmniejszenia poziomu hałasu tam, gdzie jest on
ponadnormatywny. Szczególnie wa

na jest likwidacja

ródeł hałasu przez tworzenie

stref wolnych od transportu, ograniczenie szybko

ci ruchu, wymian

taboru

tramwajowego na mniej hała

liwy, a tak

e budow

ekranów akustycznych. Istotne

jest wykorzystywanie planowania przestrzennego dla rozdzielenia potencjalnych

ródeł hałasu od terenów mieszkaniowych. Konieczny jest te

rozwój systemu

monitoringu hałasu.

W zakresie ochrony przed oddziaływaniem pól elektromagnetycznych jest

istotne zorganizowanie laboratorium referencyjnego do pomiaru pól w ramach
Inspekcji Ochrony

rodowiska i szkolenie specjalistów w zakresie ich pomiaru, a

tak

e opracowanie w Ministerstwie

rodowiska procedur zapewniaj

cych bezpieczn

lokalizacj

ródeł pól elektromagnetycznych. Poza tym jest konieczne zobowi

zanie

operatorów telefonii komórkowej do zgłoszenia organowi ochrony

rodowiska

instalacji stanowi

cych

ródła promieniowania.

4.6. Substancje chemiczne w

rodowisku

4.6.1. Stan wyj

ciowy

Cywilizacja nie mo

e obecnie funkcjonowa

bez u

ycia setek tysi

substancji chemicznych, których obecno

ść

sto w ogóle nie jest dostrzegana –

zarówno we wszystkich produktach przemysłowych jak i spo

ywczych oraz

farmaceutycznych. Nie ma dziedziny

ycia człowieka bez stosowania w niej

preparatów chemicznych. Przemysł chemiczny jest obecnie nie tylko wa

nym

składnikiem ale i motorem post

pu gospodarczego i cywilizacyjnego. Substancje

chemiczne maj

jednak cz

sto działanie zagra

ce zdrowiu człowieka i czysto

rodowiska, a w wielu przypadkach jest to działanie toksyczne. Jest wi

c oczywiste,

e wi

kszo

ść

stw, a w

ród nich Polska, ju

dawno wdro

yły akty prawne

dotycz

ce bezpiecze

stwa w produkcji i przy wprowadzaniu do obrotu, a tak

wycofywaniu z rynku substancji chemicznych. Unia Europejska z dniem

1 czerwca 2007 r. wydała Rozporz

dzenie REACH, aby w jednym kompleksowym

akcie prawnym uj

ąć

wszystkie zagadnienia dotycz

ce kontroli oraz warunków

produkcji i obrotu chemikaliami. Celem Rozporz

dzenia REACH jest przede

wszystkim ochrona zdrowia ludzkiego i ochrona

rodowiska, zach

ta do

wprowadzania nowych, bezpieczniejszych substancji, zwi

kszenie przejrzysto

systemu obrotu chemikaliami i ograniczenie do minimum bada

na zwierz

tach

gowych.

ęż

ar odpowiedzialno

ci za dokonywanie oceny ryzyka oraz bada

dej

nowej substancji przeniesiony został z administracji pa

stwowej na producentów

chemikaliów. Producenci i importerzy zostali zobowi

zani do dokonywania rejestracji

substancji, a informacja o ryzyku stworzonym przez poszczególne substancje
chemiczne musi by

dost

pna w całym ła

cuchu dostaw.

W 2008 r. opracowany został w Ministerstwie Zdrowia i skierowany do Sejmu

projekt ustawy o zmianie ustawy o substancjach i preparatach chemicznych oraz
niektórych innych ustaw. Projekt ten ma na celu dostosowanie obowi

zuj

cego

prawa do wymogów Rozporz

dzenia REACH.

Poza tym w 2005 r. Polska przyst

piła do Konwencji Rotterdamskiej w sprawie

procedury zgody po uprzednim poinformowaniu w mi

dzynarodowym handlu

niektórymi niebezpiecznymi substancjami chemicznymi i pestycydami. Konwencja
daje mo

liwo

ść

kontroli przywozu i wywozu chemikaliów lub pestycydów, zakazanych

lub podległych surowym ograniczeniom.

4.6.2. Cele

redniookresowe do 2016 r.

redniookresowym celem polityki ekologicznej w odniesieniu do chemikaliów

jest stworzenie efektywnego systemu nadzoru nad substancjami chemicznymi
dopuszczonymi na rynek, zgodnego z zasadami Rozporz

dzenia REACH.

4.6.3 Kierunki działa

w latach 2009-2012 r.

Głównym zadaniem, po przyj

ciu przez Sejm ustawy o zmianie ustawy o

substancjach i preparatach chemicznych oraz niektórych innych ustaw, b

dzie

przygotowanie aktów wykonawczych do znowelizowanej ustawy w celu pełnej
implementacji do polskiego prawa przepisów rozporz

dzenia REACH i innych aktów

wspólnotowych. Kontynuowane b

tak

e programy krajowe dotycz

ce usuwania

PCB z transformatorów, kondensatorów i innych urz

dze

zawieraj

cych te zwi

zki

wraz z dekontaminacj

tych urz

dze

, usuwanie azbestu, likwidacja mogilników.

Konieczne s

szkolenia dotycz

ce odpowiedzialnego stosowania chemikaliów

i post

powania z ich odpadami, wspierane finansowo przez fundusze ekologiczne

oraz propagowanie produktów z substancji ulegaj

cych biodegradacji (np. torby na

zakupy i naczynia jednorazowego u

ytku).

Istotne jest te

uczestniczenie w pracach Europejskiej Agencji Chemikaliów

oraz ratyfikacja Konwencji Sztokholmskiej w sprawie trwałych zanieczyszcze

organicznych.

ROZDZIAŁ 5
NAKŁADY NA REALIZACJ

POLITYKI EKOLOGICZNEJ

Pełna realizacja celów polityki ekologicznej przyj

tych na lata 2009-2012 oraz

w nast

pnych czterech latach wymaga

dzie poniesienia odpowiednio wysokich

nakładów.

Szacuje si

e niezb

dne nakłady na wykonanie zada

okre

lonych w

polityce ekologicznej na lata 2009-2012 wynios

66,2 mld zł (ceny 2007 r.), a na lata

2013-2016 – 63,5 mld zł (ceny 2007 r.). Przy obecnym poziomie inwestowania w
przedsi

wzi

cia proekologiczne - gdzie

rednioroczne nakłady inwestycyjne

ponoszone na ochron

rodowiska i gospodark

wodn

podawane przez GUS w

ostatnich latach (w cenach bie

żą

cych) wykazywały niewielk

tendencj

wzrostow

kształtowały si

w granicach od 6,4 mld zł w 2002 r. do 8,9 mld zł w 2006 r. oraz do

9,8 mld zł w 2007 r. - wydatki roczne na ochron

rodowiska i gospodark

wodn

wymagały jednak

e dalszego znacznego wzrostu w najbli

szych 8 latach, aby

zapewni

wystarczaj

rodki na realizacj

celów polityki ekologicznej.

Tak wysokie koszty szacowane na ochron

rodowiska niezb

dne do

poniesienia w okresie do 2016 r. wynikaj

przede wszystkim z zobowi

zawartych

przez RP w Traktacie Akcesyjnym. Ocenia si

e ponad 80% zapotrzebowania na

rodki finansowe dla realizacji celów polityki ekologicznej wynika wła

nie z

konieczno

ci wdra

ania Traktatu Akcesyjnego, przy czym szacuje si

nakłady na ten

cel w wysoko

ci 54,3 mld zł (ceny 2007 r.) na lata 2009-2012 oraz 52,8 mld zł (ceny

2007 r.) na lata 2013-2016.

Przewiduje si

e nakłady (ceny 2007 r.) potrzebne na realizacj

celów

polityki ekologicznej w okresie 2009-2012, bior

c pod uwag

kierunki inwestowania

w ochronie

rodowiska, b

kształtowały si

nast

puj

co:

−

ochrona powietrza atmosferycznego – 19,3 mld zł,

−

ochrona wód i gospodarka wodna – 36,1 mld zł,

−

gospodarka odpadami – 6,7 mld zł.

−

na inne cele polityki ekologicznej dotycz

ce przedsi

wzi

ęć

w zakresie

ochrony przed hałasem i polami elektromagnetycznymi, ochrony
powierzchni ziemi, ochrony przyrody, ró

norodno

ci przyrodniczej i

krajobrazu, działalno

ść

badawczo-rozwojow

w ochronie

rodowiska,

monitoring oraz pozostał

działalno

ść

w ochronie

rodowiska (powa

awarie, chemikalia, biotechnologie i GMO, promieniowanie jonizuj

ce) -

4,1 mld zł.

Przewiduje si

e struktura nakładów na ochron

rodowiska na lata 2009-

2012, ze wzgl

du na

ródło ich pochodzenia, b

dzie nast

puj

ca:

ródło pochodzenia

nakłady w %

szacunkowa kwota w

mld zł

ogółem

w tym: na

wdra

anie

zobowi

akcesyjnych

rodki prywatne

28,3

rodki publiczne, w tym:

37,9

26,0

•

rodki

jednostek

samorz

7,1

1,0

•

rodki

NFO

iGW

oraz

wfo

igw

13,8

11,0

•

bud

et pa

stwa

3,5

0,5

•

rodki zagraniczne*

13,5

rodki w ramach pomocy Unii Europejskiej oraz

rodki z Mechanizmu Finansowego EOG i

Norweskiego Mechanizmu Finansowego, Instrumentu Szwajcarskiego oraz innej pomocy bilateralnej

Odnosz

c si

do horyzontu czasowego w latach 2013-2016 ocenia si

nakłady inwestycyjne (ceny 2007 r.) niezb

dne dla osi

gni

cia celów polityki

ekologicznej w tym okresie, uwzgl

dniaj

c kierunki inwestowania w ochronie

rodowiska, b

wygl

dały nast

puj

co:

−

ochrona powietrza atmosferycznego – 21,3 mld zł,

−

ochrona wód i gospodarka wodna – 34,4 mld zł,

−

gospodarka odpadami – 4,6 mld zł.

Na inne cele polityki ekologicznej szacuje si

nakłady w tym okresie na kwot

3,2

mld zł.

Przewiduje si

e struktura nakładów na ochron

rodowiska na lata 2013-

2016, ze wzgl

du na

ródło ich pochodzenia, b

dzie nast

puj

ca:

ródło pochodzenia

nakłady w %

szacunkowa kwota w

mld zł

ogółem

w tym: na

realizacj

zobowi

akcesyjnych

rodki prywatne

28,4

rodki publiczne, w tym:

35,1

24,4

•

rodki jst

4,4

0,6

•

rodki

NFO

iGW

oraz

wfo

igw

15,0

12,1

•

bud

et pa

stwa

4,6

0,6

•

rodki zagraniczne *

11,1

rodki w ramach pomocy Unii Europejskiej oraz

rodki z Mechanizmu Finansowego EOG i

Norweskiego Mechanizmu Finansowego, Instrumentu Szwajcarskiego oraz innej pomocy bilateralnej

Przedstawione szczegółowe dane w zakresie nakładów na realizacj

polityki

ekologicznej wskazuj

e w obu okresach, tj. w najbli

szych latach do 2012 r. i w

perspektywie do roku 2016, głównymi kierunkami inwestowania b

podstawowe

dziedziny ochrony

rodowiska, a mianowicie realizacja przedsi

wzi

ęć

w zakresie

ochrony wód i gospodarki wodnej, ochrony powietrza przed zanieczyszczeniem oraz
gospodarki odpadami. W całym okresie, którego dotyczy niniejsza polityka
ekologiczna zdecydowanie powinien ulec zwi

kszeniu poziom wydatków na

finansowanie działalno

ci badawczo-rozwojowej w ochronie

rodowiska oraz

wdra

anie ekoinnowacji w przemy

le, które warunkowa

realizacj

polityki

ekologicznej, gdy

podejmowane przedsi

wzi

cia w tym zakresie obecnie wykazuj

ogromne niedoinwestowanie. Podobnie jest niezb

dne zwi

kszenie nakładów na

edukacj

ekologiczn

i zapewnienie dost

pu do informacji o

rodowisku, które

umo

liwiaj

wiadome i aktywne wł

czenie si

społecze

stwa w działania na rzecz

realizacji celów polityki ekologicznej.

Ponadto z powy

szych zestawie

danych liczbowych wynika,

e zarówno w

latach 2009-2012, jak i w dalszym horyzoncie czasowym do roku 2016 podstawowym

ródłem finansowania ochrony

rodowiska b

rodki własne inwestorów. Dotyczy

to nie tylko przedsFi

biorstw prywatnych, ale tak

e podmiotów komunalnych

i samorz

dów lokalnych, na których spoczywa obowi

zek wdro

enia wymaga

wspólnotowych, m.in. w zakresie gospodarki wodno–

ciekowej oraz odpadowej.

W okresie do 2016 r. projekty proekologiczne b

w du

ej mierze korzystały

tak

e z dofinansowania w ramach krajowego systemu funduszy ekologicznych, które

w przypadku przedsi

biorców musz

dodatkowo przestrzega

zasad i pułapów

dopuszczalnej pomocy publicznej, okre

lonych przepisami unijnymi. Po przyst

pieniu

RP do Unii Europejskiej rozszerzyły si

znacznie mo

liwo

ci wykorzystania

rodków

finansowych funduszy zagranicznych, które w latach 2009-2012 b

pełniły

znacz

rol

w finansowaniu ochrony

rodowiska, zwłaszcza jako „d

wignia

finansowa”, tj. mobilizowanie

rodków krajowych i funduszy własnych podmiotów

realizuj

cych inwestycje.

Nale

y doda

e system finansowania ochrony

rodowiska w kraju

w latach 2009-2016, oparty na działalno

ci Narodowego Funduszu Ochrony

rodowiska i Gospodarki Wodnej oraz wojewódzkich funduszy ochrony

rodowiska i

gospodarki wodnej, b

dzie uzupełniany wsparciem udzielanym tak

e ze

rodków

EkoFunduszu, Banku Ochrony

rodowiska S.A. (BO

S.A.) oraz banków

komercyjnych. W Polsce dotychczas jedynie BO

S.A. wyspecjalizował si

obsłudze finansowej projektów proekologicznych, ale ocenia si

e skala potrzeb w

tym zakresie jest bardzo du

a. Powinno to wpłyn

ąć

na rozwój sektora bankowego,

jednak - aby z tej oferty skorzystały przedsi

biorstwa i samorz

dy - musi on bardziej

aktywnie poszukiwa

projektów i pomaga

inwestorom w tzw. „monta

u finansowym”

oraz w profesjonalnym przygotowywaniu wniosków.

Zał

cznik

INFORMACJA O KONSULTACJACH SPOŁECZNYCH DOTYCZ

CYCH

PROJEKTU DOKUMENTU

Zgodnie z art. 15 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony

rodowiska

projekt dokumentu został przekazany do wszystkich marszałków województw z pro

o opinie i uwagi. Dodatkowo dokument przesłano do wszystkich wojewodów. Ponadto, aby
umo

liwi

zapoznanie si

z projektem wszystkich zainteresowanych, zamieszczono go na

stronie internetowej Ministerstwa oraz stronie BIP.

Konsultacje społeczne trwały od 15.09.08 r. do 26.09.08 r., dokument na stronie

internetowej był do wgl

du od 12.09.08 r.

czasie

trwania

konsultacji

uwagi

zgłosili:

Marszałek

Województwa

Mazowieckiego,

Marszałek

Województwa

Podkarpackiego,

Urz

Marszałkowski

Województwa Lubelskiego, Urz

d Marszałkowski Województwa

skiego, Wojewoda

Dolno

ski, Wojewoda Małopolski, Wojewoda Wielkopolski, Zarz

d Województwa

Opolskiego. Swoje uwagi nadesłała równie

Agencja Mienia Wojskowego, EkoZnak,

Stowarzyszenie Ruch Czystszej Produkcji, pani Agnieszka Osiadacz (mieszkanka
Pielgrzymowic,

sk).

Nadesłane uwagi dotyczyły przede wszystkim rozdziału 2., czyli Kierunki działa

systemowych oraz 3. – Ochrona zasobów naturalnych.

Po przeanalizowaniu uznano za zasadne i zaakceptowano 19 z 36 (czyli 53%) uwag

przesłanych w wyniku konsultacji społecznych.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Gor±czka o nieznanej etiologii
02 VIC 10 Days Cumulative A D O Nieznany (2)
Abolicja podatkowa id 50334 Nieznany (2)
45 sekundowa prezentacja w 4 ro Nieznany (2)
4 LIDER MENEDZER id 37733 Nieznany (2)
Mechanika Plynow Lab, Sitka Pro Nieznany
katechezy MB id 233498 Nieznany
2012 styczen OPEXid 27724 Nieznany
metro sciaga id 296943 Nieznany
Mazowieckie Studia Humanistyczn Nieznany (11)
cw 16 odpowiedzi do pytan id 1 Nieznany
perf id 354744 Nieznany
DO TEL! 5= Genetyka nadci nieni Nieznany
Opracowanie FINAL miniaturka id Nieznany

więcej podobnych podstron