Prof. nadzw. E. Molendowski

HISTORYCZNY ROZWÓJ FORM

DYPLOMATYCZNYCH

I.

Określenie pojęcia „dyplomacja”

II.

Etapy kształtowania współczesnej
dyplomacji

III.

Współczesny wymiar dyplomacji

IV.

Rola misji dyplomatycznych

V.

Dyplomacja w Polsce

1

Prof. nadzw. E. Molendowski

I. Określenie pojęcia „dyplomacja”

2

GENEZA:
Termin „dyplomacja” wywodzi się od wyrazu greckiego
„diploma” (gr. diplóos – podwójny) oznaczającego uroczysty
dokument złożony we dwoje, na którym wypisywano treść
zawartej umowy

Terminy „dyplomacja” i „korpus dyplomatyczny” pojawiły
się dopiero w drugiej połowie XVIII w., a do powszechnego
użycia weszły na początku XIX w.

Prof. nadzw. E. Molendowski

I. Określenie pojęcia „dyplomacja”

3

DYPLOMACJA w znaczeniu współczesnym to:

•

Działalność organów państwowych i ich przedstawicielstw za granicą

w zakresie realizowania polityki zewnętrznej na drodze pokojowej oraz
reprezentowania i ochrony interesów państwa na arenie
międzynarodowej

•

Instytucje, urzędy oraz ich pracownicy zajmujący się realizacją

zadań dyplomatycznych

•

Sztuka właściwego prowadzenia i utrzymywania stosunków

międzynarodowych, przenośnie - zręczność w postępowaniu, spryt,
układność, przebiegłość

Prof. nadzw. E. Molendowski

I. Określenie pojęcia „dyplomacja”

4

ELEMENTY DYPLOMACJI:
•

oficjalna działalność organów państwowych w sferze stosunków

międzynarodowych, głównie przedstawicieli dyplomatycznych

realizujących zewnętrzne funkcje państwa, które służą utrzymaniu i

prowadzeniu stosunków między państwami, zapewniając ochronę praw

i interesów państwa i jego obywateli za granicą

•

zespół metod i środków oraz sztuka osiągania celów polityki

zagranicznej państwa, prowadzenia i utrzymywania stosunków między

państwami, a szczególnie prowadzenia rokowań i zawierania traktatów

•

dysponujący odpowiednimi kwalifikacjami zespół ludzi (służba

zagraniczna, w tym dyplomatyczna i konsularna) oraz system

organizacyjny (ministerstwo spraw zagranicznych, stałe i ad hoc misje

dyplomatyczne) — realizujący cele i zadania polityki zagranicznej i sta-

nowiący wyodrębnioną służbę państwową, wchodzącą w skład naczel-

nej administracji państwowej

Prof. nadzw. E. Molendowski

I. Określenie pojęcia „dyplomacja”

5

Dyplomacja
jest więc narzędziem polityki zagranicznej i służy
rozwiązywaniu problemów występujących w stosunkach z
innymi państwami lub grupami państw za pomocą rozmów,
rokowań, korespondencji i zawierania umów.

Są to również metody, jakie stosuje się w stosunkach z
obcymi państwami oraz ludzie działający w tej dziedzinie
(E. Pietkiewicz).

Prof. nadzw. E. Molendowski

6

II.

Etapy kształtowania

współczesnej dyplomacji

1) Starożytność:


brak stałych instytucji zajmujących się realizacją zadań

polityki zagranicznej


powoływanie poselstw doraźnych „ad hoc” (Egipt, Babilon,

Asyria, Izrael, Chiny, Indie)


Starożytny Rzym („kolegium fecjałów”), wieloosobowe

poselstwa, specjalne ceremoniały przyjmowania poselstw

2) Średniowiecze:


rola duchownych, łacina językiem dyplomatycznym



działalność Stolicy Apostolskiej



doświadczenia Cesarstwa Bizantyjskiego (rozbudoway

ceremoniał dyplomatyczny)

Prof. nadzw. E. Molendowski

7

II.

Etapy kształtowania

współczesnej dyplomacji

3) Czasy nowożytne:



miasta włoskie (kolebka nowożytnej dyplomacji: Mediolan,

Wenecja, Genua)



wysłannicy papieża przy cesarzu bizantyjskim -

prekursorzy stałych przedstawicielstw



powstanie stałych poselstw w Europie (Francja i Anglia

państwami, które zapoczątkowały ten proces);



pierwsze ministerstwa spraw zagranicznych (Francja

Ludwika XIV);



dyplomacja papieska (legaci, nuncjusze, nuncjatury)

Prof. nadzw. E. Molendowski

8

II.

Etapy kształtowania

współczesnej dyplomacji

4) Narodziny nowoczesnej dyplomacji (XIX w) :



wojny napoleońskie (hegemonia Paryża)



nowy porządek ustanowiony przez Kongres Wiedeński (legitymizm i

równowaga sił, dyplomacja wielostronna)



powstanie tzw. Świętego Przymierza – współdziałanie „Wielkiej Piątki" (Rosji,

Austrii, Prus, Francji i Wielkiej Brytanii)



rewolucje społeczne i wojny wyzwoleńcze prowadzące do zmiany mapy

politycznej świata



podboje i wojny kolonialne prowadzące do zniszczenia starodawnych

cywilizacji (Indie, Afryka, Am. Łacińska)



załamanie się wiedeńskiego ładu międzynarodowego i tworzenie nowego

układu sił



dyplomacji narodów bez państwa (Polska, Irlandia, narody bałkańskie,

narody Ameryki Łacińskiej)

Prof. nadzw. E. Molendowski

9

II.

Etapy kształtowania

współczesnej dyplomacji

5) Dalekosiężne przemiany cywilizacyjne XIX w.:



demokratyzacja ustrojów społeczno-gospodarczych i politycznych (roz-

szerzenie prawa wyborczego)



powstawanie ruchów, partii i organizacji społeczno-politycznych



rozwój nowoczesnej techniki (koleje żelazne, telegraf, maszyna do pisania,

telefon)



dyplomacja instrumentem politycznego, propagandowego i psychologicznego

przygotowania wojen i ich usprawiedliwiania oraz wychodzenia z nich



narodziny nowych państw (np. Grecja, Serbia, Rumunia, Bułgaria, Albania,

Belgia, Królestwo Włoch, Norwegia, Brazylia)



powstanie nowej kategorii podmiotów stosunków międzynarodowych (jak

np., Międzynarodowy Czerwony Krzyż, Światowa Organizacja Syjonistyczna,

oraz Międzynarodowe Stowarzyszenie Robotników, zwane potocznie I

Międzynarodówką, organizacje pacyfistyczne)



demokratyzowanie się i unowocześnianie służby zagranicznej

Prof. nadzw. E. Molendowski

10

II.

Etapy kształtowania

współczesnej dyplomacji

5) Okres miedzywojenny:



powstanie wielu nowych państw (Islandia, Irlandia, Austria, Węgra,

Czechosłowacja, Polska, Łotwa i Estonia, Irak Syria)



lawinowy wzrost ilości organizacji i instytucji międzynarodowych (czołową

rolę odgrywała wśród nich Liga Narodów)



wytworzenie przez Ligę Narodów podwalin nowej polityki międzynarodowej i

ponadpaństwowej dyplomacji (w tym dyplomacji zwanej współcześnie

prewencyjną), wolnej od przemożnej presji racji stanu i egoistycznych,

partykularnych interesów narodowo-państwowych



imperialne interesy i dążenia Niemiec, Włoch, Japonii i Związku Radzieckiego

oraz niechęć głównych twórców wersalskiego ładu pokojowego i jego gwarantów

— Wielkiej Brytanii i Francji — do jego zdecydowanej obrony i przeciwstawienia

się grupie państw agresywnych



skonstruowanie w III Rzeszy teorii „nowej, narodowosocjalistycznej

dyplomacji„



wybuch wojny i dyplomacja antyhitlerowskiej koalicji, dyplomacja rządów na

emigracji

Prof. nadzw. E. Molendowski

11

III.

Współczesny wymiar dyplomacji

1) Cechy charakterystyczne okresu powojennego:



stopniowy rozpad koalicji antyhitlerowskiej



podział Europy i świata na dwa przeciwstawne ideologicznie i politycznie bloki,

którym przewodziły dwa supermocarstwa , zimna wojna



rozpad systemu kolonialnego i powstanie na gruzach dawnych imperiów

kolonialnych kilkudziesięciu państw niepodległych, chociaż z reguły tak czy

inaczej zależnych od dawnych metropolii;



powstanie rozgałęzionego systemu organizacji międzynarodowych oraz

struktur integracyjnych (przede wszystkim Europejskiej Wspólnoty

Gospodarczej a następnie Unii Europejskiej)



rozpad bloku radzieckiego i koniec trwającego kilkadziesiąt lat

dwubiegunowego podziału świata



procesy globalizacji ze wszystkimi tkwiącymi w niej zagrożeniami i

wyzwaniami cywilizacyjnymi



spotkania na szczycie



dyplomacja wielostronna

Prof. nadzw. E. Molendowski

12

III.

Współczesny wymiar dyplomacji

2) Relacje pomiędzy polityką zagraniczną a dyplomacją:



cele strategiczne polityki zagranicznej określają władze państwowe, bieżącą

dynamikę nadaje im przede wszystkim, chociaż nie wyłącznie, dyplomacja



interesy państwa w środowisku międzynarodowym formułowane są z zasady w

sposób bardzo ogólny, zadaniem dyplomacji stało się przełożenie ogólnego celu

strategicznego na zespół celów cząstkowych, etapowych oraz określenie środków

i metod ich realizacji



dyplomacja to nie tylko działania wyspecjalizowanej grupy zawodowych

dyplomatów, stanowiących część administracji państwowej, uczestniczą w niej —

i to coraz częściej — mężowie stanu, przywódcy państw, a więc politycy



nowego podejścia wymagają od dyplomacji współczesne wyzwania cywiliza-

cyjne, związane z procesami globalizacji, powstaniem światowego systemu

finansowo-przemysłowego, informatycznego, zasięgiem zjawisk transnarodowych

(jak przeludnienie, głód, zagrożenie środowiska naturalnego itd. Itp.),

zaostrzeniem się sprzeczności na osi Południe-Północ, zagrożeniami ze strony

międzynarodowego terroryzmu i zorganizowanej przestępczości (handel bronią,

narkotykami itd.).

Prof. nadzw. E. Molendowski

13

IV. Rola misji dyplomatycznych

1) Ściśle związana z charakterem państwa, służy jego
dążeniom i celom

2) Zmieniała się w zależności od:

• ustrojów państw,
• stosunków społeczno - politycznych,
• warunków ekonomicznych,
• zaawansowania w rozwoju cywilizacyjnym.

Prof. nadzw. E. Molendowski

14

V. Dyplomacja w Polsce

1) Poselstwa doraźne (po unii polsko-litewskiej,

dwuosobowe);

2) „Złoty wiek” polskiej dyplomacji (Zygmunt Stary)
3) Początki stałej dyplomacji - rola króla Stanisława Augusta
Utworzenie w 1755 r. Rady Nieustającej - stałego rządu (sprawami

zagranicznymi zajmował się Departament Interesów Cudzoziemskich,

kierowany przez kanclerza);
4) Decyzje Sejmu Czteroletniego

- Powierzenie działalności dyplomatycznej „Deputacji ds. Interesów

Cudzoziemskich”, powołanie ministra pieczęci od spraw

zagranicznych
- Utworzenie stałych poselstw (Petersburg, Berlin, Paryż, Wiedeń,

Londyn , Stambuł)
- Podniesienie budżetu

5) Służba dyplomatyczna po odzyskaniu niepodległości