E U R O K O D

WPROWADZENIE

ANTONI BIEGUS

POLITECHNIKA WROCŁAWSKA

Nieuchronnie

nadchodzi czas stosowania europejskich norm

-

eurokodów w projektowaniu i realizacji obiektów budowlanych.

Jak w przypadku ka

ż

dego nowego wyzwania wyst

ę

puj

ą

leki i

obawy projektantów przed zmianami. S

ą

one jednak nieuzasad-

nione, gdy

ż

nie zmieniła si

ę

logika, statyka, wytrzymało

ść

, itd., a

wiedza w dziedzinie teorie konstrukcji budowlanych była systema-
tycznie uaktualniana w dotychczasowych normach krajowych PN.

Eurokody korzystaj

ą

i porz

ą

dkuj

ą

dotych czasow

ą

wiedz

ę

o

bezpiecznym projektowaniu i wznoszeniu obiektów budowlanych.

Stwarzaj

ą

te

ż

przesłanki do korzystania z najnowszych,

ś

wiatowych osi

ą

gni

ęć

naukiw tej dziedzinie.

S

ą

wi

ę

c one szans

ą

na zmiany jako

ś

ciowe

w dziedzinie

budownictwa,

a nie zbyteczn

ą

niedogodno

ś

ci

ą

dla projektantów

i wykonawców. Dlatego nie powinni

ś

my mie

ć

l

ę

ków i fobii przed

nadchodz

ą

cymi zmianami normalizacyjnymi.

Przyst

ę

puj

ą

c do Unii Europejskiej, Polska zobowi

ą

zała si

ę

do

wprowadzenia europejskich norm - Eurokodów. S

ą

to wspólne,

ujednolicone dokumenty odniesienia, które stanowi

ą

kluczowe

ogniwo ładu budowlanego

w pa

ń

stwach Unii Europejskiej.

Eurokody s

ą

zbiorem zuinifikowanych norm mi

ę

dzynarodo-

wych słu

żą

cych do projektowania budynków oraz konstrukcji in

ż

y-

nierskich

.

Intencj

ą

ich autorów było wykorzystanie szerokiego

do

ś

wiadczenia w zakresie projektowania oraz wyników bada

ń

w

blisko 20 krajów członkowski UE.

Na podstawie art. 95 Traktatu Rzymskiego z 1975 r. Komisja

Wspólnot Europejskich podj

ę

ła działania maj

ą

ce na celu eliminac-

j

ę

przeszkód technicznych w handlu i harmonizacji ustale

ń

tech-

nicznych. Polegały one na ustaleniu

zbioru zharmonizowanych re-

guł technicznych projektowania budowli

, zast

ę

puj

ą

cych zró

ż

nico-

wane reguły stosowane w poszczególnych krajach członkowskich.

W 1989 r. podpisano umow

ę

mi

ę

dzy Komisj

ą

i krajami człon-

kowskimi UE, na mocy której Eurokody zyskały status dokument
odniesienia, uznawanych przez władze w krajach członkowskich.

CEN

- EUROPEJSKI KOMITET NORMALIZACJI

PKN

- POLSKI KOMITET NORMALIZACJI

- Ustawa o normalizacji z dnia 12 wrze

ś

nia 2002 r.

- Członkowstwo w

CEN

od 1 stycznia 2004 r.

Nadchodzi czas Eurokodów – europejskich norm projekto-

wania konstrukcji budowlanych.

EUROKODY - europejskie normy projektowania konstrukcji

budowlanych EN 199

0

÷ EN 199

9

– to 10 pakietów (zbirów)

norm

PN-

EN 199

X

-

Y

-

Z

wyró

ż

nik krajowy

pakiet

cz

ęść

Program 10 Eurokodów (57 cz

ęś

ci EN 199

X

-

Y

-

Z

)

EN 199

X

-

Y

-

Z

cz

ęś

ci

EN 1990

Podstawy projektowania konstrukcji

EN 1991

Oddziaływania na konstrukcje

EN 1992

Projektowanie konstrukcji z betonu

EN 1993

Projektowanie konstrukcji stalowych

EN 1994

Projektowanie konstrukcji zespolonych...

EN 1995

Projektowanie konstrukcji drewnianych

EN 1996

Projektowanie konstrukcji murowych

EN 1997

Projektowanie geotechniczne

EN 1998

Projektowanie sejsmiczne

EN 1999

Projektowanie konstrukcji aluminiowych

EN 1991

CI

Ęś

AR WŁASNY,

Ś

NIEG, WIATR, ...

EN 1995

DREWNIANE

EN 1994

ZESPOLONE

EN 1993

STAL

EN 1992

ś

ELBET

EN 1999

ALUMINIUM

EN 1996

MUROWE

EN 1990

EN 1997

PROJ. GEOTECHNICZNE

EN 1998

PROJ. SEJSMICZNE

OBLICZANIE ORAZ

KONSTRUOWANIE

ODDZIAŁYWANIA

NA KONSTRUKCJE

PROJEKTOWANIE GEOTECH-

NICZNE I NA TERENACH

SEJSMICZNYCH

BEZPIECZE

Ń

STWO

KONSTRUKCJI

EN 1991-

Y

-Z

Oddziaływania na konstrukcje

PN-EN 1991-

1-1

:2004 Eurokod 1: Oddziaływania na konst-

rukcje. Cz

ęść

1-

1

: Oddziaływania ogólne.

Ci

ęż

ar obj

ę

to

ś

ciowy, ci

ęż

ar własny, obci

ą

ż

enia u

ż

ytkowe w budynkach

– opublik.

PN-EN 1991-

1-2

:2006 Eurokod 1: Oddziaływania na konst-

rukcje. Cz

ęść

1-2

: Oddziaływania ogólne.

Oddziaływania na konstrukcje w warun-
kach po

ż

aru

– opublikowana

PN-EN 1991-

1-3

:2005 Eurokod 1: Oddziaływania na konst-

rukcje. Cz

ęść

1-3

: Oddziaływania ogólne.

Obci

ąż

enia

ś

niegiem

– opublikowana

PN-EN 1991-

1-4

:2008 Eurokod 1: Oddziaływania na konst-

rukcje. Cz

ęść

1-4

: Oddziaływania ogólne.

Obci

ąż

enia wiatrem

– opublikowana

PN-EN 1991-

1-5

:2005 Eurokod 1: Oddziaływania na konst-

rukcje. Cz

ęść

1-

5

: Oddziaływania ogólne.

Oddziaływania termiczne

– opublikowana

PN-EN 1991-

1-6

:2007 Eurokod 1: Oddziaływania na konst-

rukcje. Cz

ęść

1-

6

: Oddziaływania ogólne.

Oddziaływania w czasie wykonywania
konstrukcji

– opublikowana

PN-EN 1991-

1-7

:2008 Eurokod 1: Oddziaływania na konst-

rukcje. Cz

ęść

1-7

: Oddziaływania ogólne.

Oddziaływania wyj

ą

tkowe

– opublikowana

PN-EN 1991-

2

:2007 Eurokod 1: Oddziaływania na konstruk-

cje. Cz

ęść

2

:

Obci

ąż

enia ruchome mostów

– opublikowana

pr-

EN 1991-

3

:2009 Eurokod 1: Oddziaływania na konst-

rukcje. Cz

ęść

3

:

Oddziaływania wywołane

przez przez prac

ę

d

ź

wigów i maszyn

pr-

EN 1991-

4

:2009 Eurokod 1: Oddziaływania na konst-

rukcje. Cz

ęść

4

:

Silosy i zbiorniki

EN 1993-1

*

: Reguły ogólne i reguły dotycz

ą

ce

budynków

EN 1993-2 : Mosty stalowe

EN 1993-3

*

: Wie

ż

e, maszty i kominy

EN 1993-4

*

: Silosy, zbiorniki i ruroci

ą

gi

EN 1993-5 : Palowanie i grodze

EN 1993-6 : Konstrukcje wsporcze suwnic

__________________________

*

Normy wielocz

ęś

ciowe

Eurokod 3:

Projektowanie konstrukcji stalowych

EN 1993-1: Reguły ogólne i reguły dotycz

ą

ce budynków

PN-EN 1993

-1-1

:2006 Eurokod 3: Projektowanie konstrukcji sta-

owych – Cz

ęść

1-1:

Reguły ogólne i reguły doty-

cz

ą

ce budynków

– opublikowana

PN-EN 1993-

1-2

:2007 Eurokod 3: Projektowanie konstrukcji stalo-

wych – Cz

ęść

1-2:

Obliczanie konstrukcji na wy-

padek po

ż

aru

– opublikowana

PN-EN 1993

-1-3

:2008 Eurokod 3: Projektowanie konstrukcji stalo-

wych – Cz

ęść

1-3:

Reguły ogólne – Reguły uzu-

pełniaj

ą

ce dla konstrukcji z kształtowników i

blach profilowanych na zimno

– opublikowana

PN-EN 1993

-1-4:

2007 Eurokod 3: Projektowanie konstrukcji stalo-
wych – Cz

ęść

1-4:

Reguły ogólne – Reguły uzu-

pełniaj

ą

ce dla konstrukcji ze stali niedrzewnych

– opublikowana

PN-EN 1993

-1-5:2008

Eurokod 3: Projektowanie konstrukcji stalo-

wych - Cz

ęść

1-5:

Blachownice

– opubliko-

wana

pr

-EN 1993

-1-6:200?

Eurokod 3: Projektowanie konstrukcji stalo-

wych - Cz

ęść

1-6:

Wytrzymało

ść

i statecz-

no

ść

konstrukcji powłokowych

(

w przygoto-

waniu)

PN

-EN 1993

-1-7:2008

Eurokod 3: Projektowanie konstrukcji stalo-

wych - Cz

ęść

1-7:

Konstrukcje płytowe

– opublikowana

PN-EN 1993

-1-8

:2006 Eurokod 3: Projektowanie konstrukcji stalo-

wych – Cz

ęść

1-8:

Projektowanie w

ę

złów

– opublikowana

PN-EN 1993

-1-9:2007

Eurokod 3: Projektowanie konstrukcji stalo-

wych – Cz

ęść

1-9:

Zm

ę

czenie

– opubliko-

wana

PN-EN 1993

-1-10:2007

Eurokod 3: Projektowanie konstrukcji sta-

lowych – Cz

ęść

1-10:

Dobór stali ze

wzgl

ę

du na odporno

ść

na kruche p

ę

kanie

i ci

ą

gliwo

ść

mi

ę

dywarstwow

ą

– opubliko-

wana

PN-EN 1993

-1-11:2008

Eurokod 3: Projektowanie konstrukcji sta-

lowych – Cz

ęść

1-11:

Konstrukcje ci

ę

gno-

we

– opublikowana

PN-EN 1993

-1-12:2008

Eurokod 3: Projektowanie konstrukcji sta-

lowych – Cz

ęść

1-12:

Dodatkowe reguły

stosowania EN 1993 uwzgl

ę

dniaj

ą

ce

wy

ż

sze gatunki stali z S 700 wł

ą

cznie

– opublikowana

Status Eurokodów

Eurokody jako normy europejskie (EN) b

ę

d

ą

stano-

wiły wspólne dokumenty odniesienia:

•

przy wykazywaniu zgodno

ś

ci obiektów budowlanych

z wymaganiami

bezpiecze

ń

stwa

(w zakresie no

ś

no

ś

-

ci, stateczno

ś

ci, zagro

ż

enia po

ż

arowego, wymaga

ń

dotycz

ą

cymi wyrobów budowlach);

•

ustalenia podstaw do

zawierania kontraktów

- przy

opracowywaniu specyfikacji technicznych do umów
na roboty budowlane oraz usługi in

ż

ynierskie;

•

ustalenia podstawy opracowywania zharmonizowa-

nych specyfikacji technicznych dotycz

ą

cych wyrobów

budowlanych (norm i aprobat).

Dodatkowo oczekuje si

ę

,

ż

e eurokody przyczyni

ą

si

ę

do doskonalenia funkcjonowania jednolitego rynku

europejskiego na wyroby i usługi budowlane oraz
in

ż

ynierskie.

Dzi

ę

ki usuni

ę

ciu przeszkód wynikaj

ą

cych z ró

ż

nych

tradycji w ocenie niezawodno

ś

ci konstrukcji w poszcze-

gólnych krajach UE ujednolicone zostan

ą

tak

ż

e stan-

dardy bezpiecze

ń

stwa budowli.

Eurokody maj

ą

tak

ż

e słu

ż

y

ć

udoskonaleniu konku-

rencji europejskiego przemysłu budowlanego (z wł

ą

cze-

niem specjalistów) z krajami spoza Unii Europejskiej.

KORZY

Ś

CI Z STOSOWANIA EUROKODÓW

•

zapewnienie ogólnego zrozumienia projektowania

konstrukcji przez wszystkich uczestników procesu
budowlanego (wła

ś

cicieli, u

ż

ytkowników, projektantów,

wykonawców,…),

•

zapewnienie wspólnych kryteriów projektowania i

spełnienia kryteriów no

ś

no

ś

ci, stateczno

ś

ci, trwało

ś

ci

– z uwzgl

ę

dnieniem aspektów ekonomicznych,

•

ułatwienie sprzeda

ż

y i stosowanie materiałów i ele-

mentów budowlanych we wszystkich krajach UE,

•

ustanowienie wspólnych podstaw badawczych i

rozwojowych,

•

ustanowienie wspólnych pomocy projektowych i

programów komputerowych,

•

zwi

ę

kszenie konkurencyjno

ś

ci w skali

ś

wiatowej.

ETAPY WDRA

ś

ANIA EUROKODÓW

•

okres sprawdzenia przez podkomitety CEN i delegacje

krajowe w celu zatwierdzenia cz

ęś

ci w wersji angiels-

kiej, francuskiej i niemieckiej oraz przekazania jej do
formalnego głosowania (6 miesi

ę

cy)

•

okres przygotowania cz

ęś

ci do formalnego głosowania

i ratyfikacji z dat

ą

udost

ę

pnienia (6 miesi

ę

cy),

•

okres tłumaczenia na j

ę

zyki krajów członkowskich UE

(1 rok),

•

okres kalibracji w krajach członkowskich w celu ustale-

nia zał

ą

czników krajowych z warto

ś

ciami parametrów

ustalonych przez krajowe organizacje normalizacyjne,

•

okres współistnienia, w którym dana cz

ęść

eurokodu

stosowana jest równocze

ś

nie z normami krajowymi

Za poszczególne etapy wdra

ż

ania odpowiedzialne

s

ą

krajowe organizacje normalizacyjne.

Wprowadzanie Eurokodów do Polskich Norm

PN-EN 199X

EN 199X

Eurokod ................

(wersja oficjalna: E, F lub D)

Przedmowa

Tłumaczenie

Zał

ą

cznik krajowy

(wersja polska)

ZAWARTO

ŚĆ

EUROKODU DO STOSOWANIA

W KRAJACH CZŁONKOWSKICH UE

•

Normy krajowe wdra

ż

aj

ą

ce eurokody musz

ą

zawiera

ć

pełny tekst eurokodów i zał

ą

czników w postaci

opublikowanej przez CEN.

•

Mog

ą

one by

ć

poprzedzone krajow

ą

stron

ą

tytułow

ą

i

krajowym wst

ę

pem.

•

Mog

ą

by

ć

uzupełnione Zał

ą

cznikiem Krajowym za-

wieraj

ą

cym wszystkie specyficzne zmiany warto

ś

ci

liczbowych w postaci parametrów ustalonych przez
władze krajowe.

ZAŁ

Ą

CZNIKI KRAJOWE

ZAŁ

Ą

CZNIKI EUROKODU

PRZETŁUMACZONY

TEKST EUROKODU

STRONA TYTUŁOWA

EUROKODU

KRAJOWA PRZEDMOWA

KRAJOWA STRONA

TYTUŁOWA

a

b

c

d

e

f

zawarto

ść

eurokodu

WARTO

Ś

CI PARAMETRÓW USTALANYCH PRZEZ

KRAJOWE ORGANIZACJE NORMALIZACYJNE

•

Parametry, których warto

ś

ci mog

ą

by

ć

ustalone przez

krajowe organizacje normalizacyjne okre

ś

lone s

ą

w

ka

ż

dej cz

ęś

ci eurokodu.

•

Zwykle mog

ą

one dotyczy

ć

warto

ś

ci charakterystycz-

nych ró

ż

nic w warunkach klimatycznych (np.obci

ąż

e-

nia

ś

niegiem, wiatrem), wyboru poziomu bezpie

ń

st-

wa z uwagi na trwało

ść

konstrukcji oraz ogólnie klas

(materiałów i konstrukcji), lub metod (oblicze

ń

).

S

ą

one pozostawione w poszczególnych cz

ęś

ciach

eurokodu do wyboru przez krajowe organizacje
normalizacyjne.

ZAŁ

Ą

CZNIKI KRAJOWE EUROKODÓW

Zawieraj

ą

:

•

parametry ustalone przez krajowe władze normaliza-

cyjne, których warto

ś

ci liczbowe s

ą

ro

ż

ne ni

ż

w wersji

opublikowanej przez CEN

•

decyzje dotycz

ą

ce zastosowania zał

ą

czników informa-

cyjnych podanych w poszczególnych eurokodach.

Zał

ą

czniki Krajowe

nie mog

ą

zmienia

ć

lub modyfikowa

ć

tre

ś

ci poszczególnych Eurokodów

z wyj

ą

tkiem wyra

ź

nie

wskazanych sytuacji

, kiedy mo

ż

liwy jest „wybór” para-

metrów ustalonych przez krajowe organizacje norma-
lizacyjne.

Np. EN1990 – wszystkie cz

ęś

ciowe współczynniki

bezpiecze

ń

stwa podano w postaci symboli, których

zalecane warto

ś

ci podano w „uwagach”.

W takim przypadku w Zał

ą

czniku Krajowym mo

ż

na:

- albo przyj

ąć

zalecane warto

ś

ci w eurokodzie (

wersji

oficjalnej

),

- albo poda

ć

warto

ś

ci alternatywne na podstawie krajo-

wych do

ś

wiadcze

ń

i tradycji projektowania.

Na uwag

ę

zasługuje fakt ,

ż

e za bezpiecze

ń

stwo

odpowiedzialne s

ą

krajowe władze normalizacyjne.

Oznacza to,

ż

e cz

ęś

ciowe współczynniki bezpie-

cze

ń

stwa zalecane w eurokodach mog

ą

by

ć

zmieniane

w Zał

ą

cznikach Krajowych.

Wobec tego nale

ż

y si

ę

spodziewa

ć

,

ż

e Zał

ą

czniki

Krajowe poszczególnych krajów UE

b

ę

d

ą

si

ę

ró

ż

ni

ć

.

Dlatego mog

ą

by

ć

stosowane tylko w kraju

, w którym

jest projektowany (i wznoszony) budynek, czy obiekt
in

ż

ynierski.

Tak np. projektant angielski projektuj

ą

cy obiekt

realizowany w Polsce b

ę

dzie musiał stosowa

ć

Krajowe

Zał

ą

czniki polskie, a polski in

ż

ynier projektuj

ą

cy budy-

nek wznoszony w Niemczech – Krajowe Zał

ą

czniki

niemieckie.

Prace nad Zał

ą

cznikami Krajowymi

wi

ę

kszo

ś

ci

krajów s

ą

w toku (najbardziej zaawansowane w UK i F).

W zał

ą

czniku angielskim przyj

ę

to wsp. bezpiecze

ń

stwa

obc. stałych

γγγγ

G

= 1,35

obc. zmiennych

γγγγ

Q

= 1,50

. S

ą

one

mniejsze ni

ż

stosowane dotychczas

γγγγ

G

= 1,4

i

γγγγ

Q

= 1,6

.

Zał

ą

czniki krajowe do Eurokodów

Zał

ą

czniki Krajowe zawieraj

ą

postanowienia (w tym ewen-

tualnie tzw. parametry krajowe) przewidziane do stosowa-
nia

przy projektowaniu obiektów budowlanych przez-

naczonych do realizacji na terytorium danego kraju.

Zakres przedmiotowy

postanowie

ń

krajowych

(dopu-

szczalnych zmian w Zał

ą

czniku Krajowym) jest okre

ś

lony

w wersji oficjalnej Eurokodu.

Np. w „polskiej” normie europejskiej obci

ąż

enia

ś

nie-

giem podano: charakterystyczne obci

ąż

enia gruntu na

terenie kraju, sytuacje obliczeniowe – wyj

ą

tkowe opady,

zamiecie

ś

nie

ż

ne.

Okresy koegzystencji (B-C) norm PN i EC

Lata 2002

÷

05

Eurokody EN 199X

PN-EN 199X

Normy krajowe PN-B ....

A

1 rok

Wycofanie

03.2010 r.

B

Lata 2004

÷

09

C

WDRO

ś

ENIE EUROKODÓW

Wdro

ż

enie erokodów wymaga jednoczesnego przyj

ę

cia

co najmniej

jednego całego zbioru

norm (np. EN 1993).

Wtedy b

ę

dzie mo

ż

liwe usuni

ę

cie zbioru sprzecznych

norm krajowych do ko

ń

ca okresu współistnienia. Je

ś

li

jednak normy krajowe maj

ą

szerszy zakres, ni

ż

odpo-

wiednia cz

ęść

EC, wówczas usuni

ę

cie mo

ż

e dotyczy

ć

tylko cz

ęś

ci zakresu (postanowie

ń

) zawartych w EC.

Przed przyj

ę

ciem jakiegokolwiek zbioru norm musz

ą

by

ć

spełnione nast

ę

puj

ą

ce wymagania:

•

obliczenia wykonane wg EC z Zał

ą

cznikim Krajowym

zapewniaj

ą

akceptowalny poziom bezpiecze

ń

stwa

,

•

oraz,

ż

e

nie prowadzi to do projektowania konstrukcji

„bardziej kosztownych”

w okresie u

ż

ytkowania ni

ż

pro-

jektowane wg krajowych norm dotychczas stosowanych.

Status Polskiej Normy (PN)

Ustawa o normalizacji z 12.09.2002 r.:

Art. 5/3 Stosowanie Polskich Norm jest

dobrowolne

Komentarz

Status normy, jako dokumentu odniesienia nie

jest jej stałym atrybutem, lecz zale

ż

y de facto od

trybu (mocy) jej przywołania w przepisach prawa
lub umowach.

Warunki techniczne dotycz

ą

ce budynków

Rozporz

ą

dzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12.04.2002 r.

§ 204/4: Warunki bezpiecze

ń

stwa konstrukcji (…) uznaje si

ę

za spełnione, je

ż

eli konstrukcja ta odpowiada

Polskim Normom

dotycz

ą

cym projektowania i obli-

czania konstrukcji.

A zatem najprostszym i bezpo

ś

rednim sposobem zapewnie-

nia bezpiecze

ń

stwa konstrukcji na etapie projektowania jest

wykazanie zgodno

ś

ci projektu z wła

ś

ciw

ą

norm

ą

przed-

miotow

ą

(

EN-PN 199X-Y-Z

)

Wdra

ż

anie Eurokodów

•

Działania normalizacyjne

- wydanie polskich wersji Eurokodów

•

Działania edukacyjne

- dostosowanie programów nauczania

•

Działania wspomagaj

ą

ce

- szkolenia (m.in.studia podyplomowe)

publikacje, informatyzacja, ......

Nadchodzi, wi

ę

c czas eurokodów

. Nale

ż

y mi

ęć

nadziej

ę

,

ż

e

wdro

ż

enie ich do projektowania konstrukcji budowlanych nie

nastr

ę

czy u

ż

ytkownikom zasadniczych trudno

ś

ci. Wynika to z

du

ż

ego powinowactwa podstaw merytorycznych dotychczaso-

wych norm krajowych PN-B z Eurokodami.

Wdra

ż

anie EC

powinny poprzedzi

ć

działania edukacyjne

(dos-

tosowanie programów nauczania) działania wspomagaj

ą

ce (szko-

lenia, studia podyplomowe, seminaria, publikacje, informatyzacja).

Niedogodno

ś

ci

ą

Eurokodów jest zapewne ich obszerno

ść

.

U podstaw du

ż

ych rozmiarów tych dokumentów była ch

ęć

pracowania norm o charakterze uniwersalnym. Nale

ż

y jednak

podkre

ś

li,

ż

e

nie wszystkie propozycje

i mo

ż

liwo

ś

ci w nich zawa-

rte

b

ę

d

ą

/musza by

ć

powszechnie stosowane.

Eurokody s

ą

równie

ż

szans

ą

na podniesienie kwalifikacji pro-

jektantów i wykonawców oraz zmiany jako

ś

ciowe w budownictwie.

Nie mo

ż

na ich traktowa

ć

jak zbyteczn

ą

niedogodno

ść

dla

uczestników procesu budowlanego. Ponadto nie powinni

ś

my mie

ć

l

ę

ków i fobii przed nadchodz

ą

cymi zmianami normalizacyjnymi.

Dzi

Dzi

Dzi

Dzięęęękuj

kuj

kuj

kujęęęę za uwag

za uwag

za uwag

za uwagęęęę

OTWIERAM DYSKUSJ

Ę

PROSZ

Ę

O PYTANIA

ANTONI BIEGUS, tel. [phone], (071) 320 37 66

[e-mail]