„Oby mi Bóg dał słowo odpowiednie do myśli,
a myśli godne tego co mi dano”

Księga Mądrości 7,15

„PATOBIOCHEMIA NOWOTWORÓW”

Prof. zw. dr hab. med. Lech Torliński

Katedra Chemii i Biochemii Klinicznej

Zakład Biochemii Klinicznej i Medycyny Laboratoryjnej

Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

NOWOTWORY

Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD

Komórki nowotworowe:



To zmienione komórki naszego

organizmu;



Inne receptory błonowe;



Powstają codziennie u każdego z

nas, ale są rozpoznawane i

fagocytowane;



Choroba nowotworowa-dlaczego?

NOWOTWORY

Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD

KLINICZNIE

dzielimy nowotwory na:

ŁAGODNE

i

ZŁOŚLIWE (RAK)

Wczesna diagnoza RAKA szansą na

wyleczenie

NOWOTWORY

Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD

MARKERY NOWOTWOROWE:



Brak 100% czułości

diagnostycznej

[prawidłowe lub nieoznaczalne stężenie
markera NIE WYKLUCZA podejrzenia guza];



Ocena

postępu/cofania

ch.neo;



Monitorowanie

skuteczności terapii;



Szybkie wykrycie

wznowy

[kolejne kontrole]



Potwierdzenie

wstępnej diagnozy.

NOWOTWORY

Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD

Najczęściej RAK:

u

KOBIET:

u

MĘŻCZYZN

1/.piersi1/.płuc

2/.j. grubego

2/.j. grubego

3/.płuc 3/.prostaty

Wczesna diagnoza RAKA szansą na wyleczenie:



Ch.Nowotworowa - objawy somatyczne i psychiczne.



Niekorzystne skutki psychologiczne rozpoznania raka!



Wynik jest własnością pacjentów, ale lekarz powinien informować ich o

rozpoznaniu i szansie wyleczenia w ten sposób, aby nie doszło do załamania

psychicznego chorych!!!

PATOBIOCHEMIA
NOWOTWORÓW

NEO

„Oby mi Bóg dał słowo odpowiednie do myśli,
a myśli godne tego co mi dano”

Księga Mądrości 7,15

„PATOBIOCHEMIA NOWOTWORÓW”

RAK PROSTATY

Prof. zw. dr hab. med. Lech Torliński

Katedra Chemii i Biochemii Klinicznej

Zakład Biochemii Klinicznej i Medycyny Laboratoryjnej

Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

NOWOTWORY

Copyright: prof. Lech Torlinski

MD,PhD

Najczęściej RAK:

u KOBIET

u MĘŻCZYZN

1/.piersi1/.płuc

2/.j. grubego

2/.j. grubego

3/.płuc 3/.

prostaty

Wczesna diagnoza RAKA szansą na wyleczenie



Ch.Nowotworowa - objawy somatyczne i psychiczne.



Niekorzystne skutki psychologiczne rozpoznania raka!



Wynik jest własnością pacjentów, ale lekarz powinien informować ich o

rozpoznaniu i szansie wyleczenia w ten sposób, aby nie doszło do załamania

psychicznego chorych!!!

NEO-RAK PROSTATY

Copyright: prof. Lech

Torlinski

1/. Patomechanizm gruczolakoraka prostaty:



Wzrost stężenia androgenów→
wzrost ekspresji receptorów androgenowych →
rak stercza (AdCaPr);



Spadek stężenia androgenów→
brak raka stercza (AdCaPr);



U kastratów →
brak raka stercza (AdCaPr);

NEO-RAK PROSTATY

Copyright: prof. Lech

Torlinski

1/. Patomechanizm gruczolakoraka prostaty:

2/. Czynniki ryzyka AdCaPr:



Wiek pacjenta-po 65 r.ż. AdCaPr stanowi 60-70%

chorób stercza;



Wysokokaloryczna, tłusta dieta;



Spożywanie dużych ilości czerwonego mięsa.

Chronią

przed AdCaPr antyoksydanty:



Polifenole (zielona herbata, czerwone wino);



Likopeny (pomidory);



Flawonoidy (rośliny strączkowe);



Selen, vit.A, vit.C, vit.E, vit.D, aspiryna.

NEO-RAK PROSTATY

Copyright: prof. Lech

Torlinski

1/. Patomechanizm gruczolakoraka prostaty:
2/. Czynniki ryzyka AdCaPr:

3/. Wywiad rodzinny:



U krewnych pierwszego stopnia chorych z AdCa
występuje 2.5 razy częściej rak prostaty;



Obciążenie rodzinne, to 10 lat wcześniej
screening od 40 r.ż. corocznie;

•
NEO-RAK PROSTATY

Copyright: prof. Lech

Torlinski

1/. Patomechanizm gruczolakoraka prostaty:
2/. Czynniki ryzyka AdCaPr:
3/. Wywiad rodzinny:

4/. Badania screeningowe zdrowych mężczyzn:



Powyżej 50 roku życia PSA corocznie!



Wartość referencyjna od 0 do 4.0 ng/mL sur.;



Zakres wartości PSA zależnie od wieku:



Do 49 lat: od 0 do 2.5 ng/mL



50-59 lat: od 0 do 3.5 ng/mL



60-69 lat: od 0 do 4.5 ng/mL



Powyżej 70 lat: od 0 do 6.5 ng/mL

•
NEO-RAK PROSTATY

Copyright: prof. Lech

Torlinski

1/. Patomechanizm gruczolakoraka prostaty:
2/. Czynniki ryzyka AdCaPr:
3/. Wywiad rodzinny:

4/. Badania screeningowe zdrowych mężczyzn (cd):



Rocznie AdCaPr u 3 tysięcy mężczyzn!



Lęk przed ewentualnym rozpoznaniem raka!



Wartość referencyjna od 0 do 4.0 ng/mL sur.;



Przebadano kilkaset mężczyzn, bez objawów schorzeń

urologicznych, w wieku 40-80 lat:



u 97% PSA w granicach od 0 do 4.0 ng/mL;



u 3% PSA powyżej 4.0 ng/mL, w tym:



Połowę (50%)stanowili mężczyźni z BPH;



Trzecią część (37%) mężczyźni z AdCaPr!!!;



Pozostali (13%) mężczyźni bez zmian narządowych.

NEO-RAK PROSTATY

Copyright: prof. Lech

Torlinski

1/. Patomechanizm gruczolakoraka prostaty:
2/. Czynniki ryzyka AdCaPr:
3/. Wywiad rodzinny:
4/. Badania skreeningowe zdrowych mężczyzn

5/. Frakcje t PSA i f PSA



Gdy t PSA

↑

100ng/mL

to prawdopodobnie są
już przerzuty do kości
(bóle kości i kręgosłupa,
chory podpiera się laską)

tPSA fPSA

AdCaPr

↑↑↑

↓

10%

tPSA

BPH

↑

↑

25%

tPSA

NEO-RAK PROSTATY

Copyright: prof. Lech

Torlinski

1/. Patomechanizm gruczolakoraka prostaty:
2/. Czynniki ryzyka AdCaPr:
3/. Wywiad rodzinny:
4/. Badania screeningowe zdrowych mężczyzn
5/. tPSA i fPSA

6/. Badanie urologiczne gruczołu sterczowego:



Wielkość;



Powierzchnia;



Konsystencja;



Bolesność.

NEO-RAK PROSTATY

Copyright: prof. Lech

Torlinski

1/. Patomechanizm gruczolakoraka prostaty:
2/. Czynniki ryzyka AdCaPr:
3/. Wywiad rodzinny:
4/. Badania skreeningowe zdrowych mężczyzn
5/. tPSA i fPSA
6/. Badanie urologiczne

7/. TR-USG:



Wiarygodna ocena wielkości gruczołu;



Obliczanie PSAD (stosunku stężenia PSA do
objętośći gruczołu krokowego)

NEO-RAK PROSTATY

Copyright: prof. Lech

Torlinski

1/. Patomechanizm gruczolakoraka prostaty:
2/. Czynniki ryzyka AdCaPr:
3/. Wywiad rodzinny:
4/. Badania screeningowe zdrowych mężczyzn
5/. tPSA i fPSA
6/. Badanie urologiczne
7/. TR-USG

8/. Biopsja gruczołu sterczowego:



Transrektalna;



6 nakłuć w Polsce (sporo biopsji chybionych i

wyników fałszywie ujemnych);



20-24 nakłuć w USA;



1-2% śmiertelnych powikłań po biopsji.

NEO-RAK PROSTATY

Copyright: prof. Lech

Torlinski

1/. Patomechanizm gruczolakoraka prostaty:
2/. Czynniki ryzyka AdCaPr:
3/. Wywiad rodzinny:
4/. Badania skreeningowe zdrowych mężczyzn
5/. tPSA i fPSA
6/. Badanie urologiczne
7/. TR-USG
8/. Biopsja gruczołu sterczowego

9/. Scyntygrafia kości:



Gdy są już przerzuty raka do kości,
rezygnujemy z prostatectomii i chorych
leczymy zachowawczo (hormonalnie).

NEO-RAK PROSTATY

Copyright: prof. Lech

Torlinski

1/. Patomechanizm gruczolakoraka prostaty:
2/. Czynniki ryzyka AdCaPr:
3/. Wywiad rodzinny:
4/. Badania skreeningowe zdrowych mężczyzn
5/. tPSA i fPSA
6/. Badanie urologiczne
7/. TR-USG
8/. Biopsja gruczołu sterczowego
9/. Scyntygrafia kości

10/. Radykalna prostatectomia:



Najczęściej kryzys w 3 roku po operacji,

wznowa

i śmierć;



Retrospektywnie- są dwie różne populacje chorych, których

dotychczas za życia nie potrafimy odróżnić:



15% o szybkim przebiegu klinicznym (rak przekracza torebkę

gruczołu, przerzuty i AdCaPr przyczyną zgonu)



85% o wolnym przebiegu klinicznym (rak nie przekracza torebki

gruczołu i „starsi panowie umierają wraz z AdCaPr” z innej

przyczyny).

NEO-RAK PROSTATY

Copyright: prof. Lech

Torlinski

1/. Patomechanizm gruczolakoraka prostaty:
2/. Czynniki ryzyka AdCaPr:
3/. Wywiad rodzinny:
4/. Badania skreeningowe zdrowych mężczyzn
5/. tPSA i fPSA
6/. Badanie urologiczne
7/. TR-USG
8/. Biopsja gruczołu sterczowego
9/. Scyntygrafia kości
10/. Radykalna prostatectomia

11/. Radioterapia i powikłania:



Radioterapia bardzo obciążająca (wolne
rodniki i uszkodzenia popromienne zdrowych
komórek, kontrole liczby neutrocytów);



Powikłania: nietrzymanie moczu i ciągłe zapalenia, bezpłodność,
impotencja, zrosty.

NEO-RAK PROSTATY

Copyright: prof. Lech

Torlinski

1/. Patomechanizm gruczolakoraka prostaty:
2/. Czynniki ryzyka AdCaPr:
3/. Wywiad rodzinny:
4/. Badania skreeningowe zdrowych mężczyzn
5/. tPSA i fPSA
6/. Badanie urologiczne
7/. TR-USG
8/. Biopsja gruczołu sterczowego
9/. Scyntygrafia kości
10/. Radykalna prostatectomia
11/. Radioterapia i powikłania

12/. Monitorowanie terapii:



Marker nowotworowy PSA;



Utrzymujący się wzrost stężenia PSA wskazuje na nieskuteczność leczenia i progresję

raka;



Sukces leczniczy to spadek wartości PSA do zera!
Wartość PSA porównujemy z poprzednimi wynikami tego pacjenta, a nie z wartościami

referencyjnymi dla populacji!!!



Ponowny wzrost wartości PSA-to WZNOWA (bardzo wczesny sygnał, przed objawami

klinicznymi).



Monitorować minimum 5 lat!

NEO-RAK PROSTATY

Copyright: prof. Lech

Torlinski

1/. Patomechanizm gruczolakoraka prostaty:
2/. Czynniki ryzyka AdCaPr:
3/. Wywiad rodzinny:
4/. Badania screeningowe zdrowych mężczyzn;
5/. t PSA i f PSA;
6/. Badanie urologiczne;
7/. TR-USG;
8/. Biopsja gruczołu sterczowego;
9/. Scyntygrafia kości;
10/. Radykalna prostatectomia;
11/. Radioterapia i powikłania;
12/. Monitorowanie terapii.

NEO-RAK PROSTATY

Copyright: prof. Lech

Torlinski

Marker nowotworowy PSA:



Enzym glikoproteinaza serynowa;



Występowanie u mężczyzn i mniej u kobiet;



Wartość referencyjna: poniżej 4ng/mL surowicy;



Wzrasta stężenie w surowicy u mężczyzn: po ejakulacji, po badaniu palpacyjnym, po
biopsji, BPH, AdCaPr;



Znaczenie diagnostyczne t PSA i f PSA;



Gdy t PSA powyżej 100ng/mL to przerzuty do kości;



TAK-badania przesiewowe w kierunku AdCaPr;



TAK-monitorowanie terapii (sukces-spadek do zera);

Wartość PSA porównujemy z poprzednimi wynikami tego pacjenta, a nie z wart. refer. dla

populacji!!!



Ponowny wzrost-to WZNOWA

PATOBIOCHEMIA
NOWOTWORÓW

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ