1

HANDEL ZAGRANICZNY

Temat: Handel zagraniczny jako sektor gospodarki/ Kształtowanie otoczenia prawnego
wymiany handlowej z zagranicą

Handel zagraniczny → pojęcie wieloznaczne

- ujęcie tradycyjne
- ujęcie makroekonomiczne
- ujęcie mikroekonomiczne
- ujęcie statystyczne
- ujęcie w nomenklaturze UE

a) w ujęciu tradycyjnym:
→ odpłatna wymiana towarów i usług z partnerami posiadającymi swoją stałą siedzibę poza
granicami kraju (ujęcie tradycyjne nie ma już odzwierciedlenia w rzeczywistości – UE –
zniesienie granic celnych)

b)w ujęciu makroekonomicznym:
→ handel zagraniczny pełni 3 funkcje:
f. transformacyjna – handel zagraniczny modyfikuje strukturę PKB podzielonego w stosunku
do PKB wytworzonego (dany kraj może korzystać z dóbr innych)
f. efektywnościowa – polega na racjonalizacji procesów produkcyjnych poprzez specjalizację
produkcji, co prowadzi do zwiększenia efektywności i zmniejszenia nakładów pracy; funkcję
efektywnościową można rozpatrywać poprzez eksport i import
f. zasobotwórcza – handel zagraniczny dostarcza zasobów oszczędności dla celów
inwestycyjnych

import – efekt rzeczowy - import dostarcza dodatkowych zasobów do inwestowania
- korzyści – zwiększa się podaż (dopóki jest popyt to jest to zjawisko pozytywne), a potem
zmienia się struktura podaży
- minusy – może dojść do zmniejszenia popytu, w związku z czym producenci dóbr
krajowych upadają i następuje spadek zatrudnienia i produkcji

eksport – efekt finansowy- eksport dostarcza środków finansowych które mogą być

wykorzystane do rozwijania działalności

- korzyści – wzrost PKB wytworzonego

- minusy – zmniejszenie podaży, co w rezultacie prowadzi do określonego lub

rosnącego popytu i inflacji

- eksport to czynnik popytotwórczy – dzięki eksportowi następuje złamanie bariery popytowej
a zatem następuje: wzrost produkcji inflacja, wzrost zatrudnienia, wzrost dochodów,
zwiększony popyt krajowy

c) w ujęciu mikroekonomicznym

2

(funkcje handlu zagranicznego z pozycji:)
konsument
eksport:

import:

-mniejsza podaż, trudniej dostępne

-większa różnorodność towarów

towary, wzrost cen, drożej;

-konkurencja → niższe ceny/ lepsza jakość

-większa możliwość zatrudnienia

importer
eksport:
-przez prowadzenie eksportu importerzy zdobywają środki finansowe na import

d)

w ujęciu statystycznym:

INTRASTAT → system zbierający informacje o obrotach handlu zagranicznego
prowadzonego w UE

Intrastat – wprowadzony w Polsce 1 maja 2004, a funkcjonujący w Unii Europejskiej od
1993 system statystyki handlu towarami pomiędzy państwami członkowskimi Unii
Europejskiej. Dzięki systemowi Intrastat przekazywane są informacje przedsiębiorców o
dokonanym przywozie lub wywozie towarów między krajami należącymi do Wspólnoty
Europejskiej.
W obrocie z krajami Unii Europejskiej, który nie jest objęty obowiązkiem celnym, dokument
Intrastat zastąpił sporządzane do 30 kwietnia 2004 deklaracje celne, jak np. dokument SAD
(Single Administrative Document).

Deklaracja Intrastat zawiera dane podobne do deklaracji celnej (kod taryfy celnej CN, kraj
pochodzenia towaru, masa netto, deklarowana wartość i ilość we właściwej dla danego
towaru uzupełniającej jednostce miary, jeśli dany kod CN wymaga takiej jednostki).
Deklaracja Intrastat jest składana za okresy miesięczne, osobno dla przywozu i wywozu,
jeżeli przez przedsiębiorcę zostały przekroczone w poprzednim roku sprawozdawczym kwoty
obrotów określonych progami statystycznymi, ogłaszanymi corocznie przez GUS.

W Polsce są stosowane 2 progi:

•

próg podstawowy – jego przekroczenie w przywozie lub wywozie zobowiązuje do

przekazywania podstawowych informacji o obrotach,

•

próg szczegółowy – odrębny dla przywozu i wywozu, zobowiązuje do przekazywania

szczegółowych informacji na temat realizowanych obrotów towarowych z krajami UE.

Kody CN
Pozycje towarowe muszą być wpisywane na deklaracji INTRASTAT w oparciu o 8- cyfrową
Scaloną Nomenklaturę Towarową Handlu Zagranicznego CN. Nomenklatura Scalona CN
podlega corocznej weryfikacji.
Z dniem 1 stycznia 2006 r. weszło w życie rozporządzenie Komisji (WE) Nr 1719/2005 z
dnia 27 października 2005 r., zmieniające załącznik I do rozporządzenia Rady (EWG) nr
2658/87 w sprawie nomenklatury taryfowej i statystycznej oraz w sprawie Wspólnej Taryfy

3

Celnej. Załącznik I niniejszego rozporządzenia zawiera obowiązującą od 1 stycznia 2006 r.
wersję Nomenklatury Scalonej CN na 2006 rok.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 grudnia 2005 r. w sprawie Nomenklatury Scalonej
(CN) (Dz.U. Nr 260, poz. 2175) określa, że na terytorium Polski stosuje się Dział 99 Scalonej
Nomenklatury CN.

extrastat → dot. zbierania informacji o obrotach handlu zagranicznego spoza UE i pochodzi z
dokumentów z granicy celnej; to ujęcie nie obejmuje przepływu towarów nie traktowanego
jako eksport i import, a zatem

•

wyklucza przewozy tranzytowe

•

wyklucza towary przywożone do składów celnych, placówek dyplomatycznych

•

nie ujmuje handlu licencjami i usługami

Źródła danych dot. handlu zagranicznego:

•

kraje trzecie=kraje spoza UE – w ramach systemu extrastat → SAD

(SingleAdministrative Document) dokument zgłoszenia celnego
[z: Polski Podręcznik Ceny, rozdział:21.00.00]Pisemne zgłoszenie celne do procedury
wywozu powinno być dokonane w tzw. urzędzie celnym wywozu z zastosowaniem
dokumentu SAD składającego się z kart 1, 2 i 3. Obieg ww. kart jest następujący. Karta 1 jest
przeznaczona dla urzędu celnego, w którym nastąpiło dokonanie zgłoszenia celnego, karta 2
służy do celów statystycznych, natomiast karta 3 jest przeznaczona dla eksportera. Po
załatwieniu formalności w urzędzie celnym wywozu, karta ta jest zwracana, celem
dostarczenia jej wraz ze zwolnionym towarem do urzędu celnego wyprowadzenia. Urząd ten
będzie nadzorował faktyczny wywóz towarów poza obszar celny Wspólnoty i dokonywał
potwierdzenia, że towary opuściły obszar Unii Europejskiej.

•

kraje UE – w ramach systemu intrastat → deklaracja INTRASTAT – czyli deklaracja

przywozu i wywozu – obowiązek przekazywania danych na temat dokonanych transakcji; od
1.01.1993
[ze wstępu do rocznika statystycznego handlu zagranicznego] W okresie od 1992 r. do końca
kwietnia 2004 r. dokumentem źródłowym w polskiej statystyce handlu zagranicznego był
dokument zgłoszenia celnego — Jednolity Dokument Administracyjny SAD. Po akcesji
Polski do UE, z dniem 1 maja 2004 r., źródłem danych są: dokument zgłoszenia celnego SAD
— stosowany wyłącznie do rejestracji obrotów realizowanych z krajami spoza Unii
Europejskiej (tzw. ,,krajami trzecimi’’), deklaracja INTRASTAT — służąca do rejestracji
obrotów realizowanych z krajami UE, w ścisłym powiązaniu z systemem podatkowym VAT
oraz alternatywne źródła danych wykorzystywane od 1 stycznia 2006 r. do rejestracji obrotów
tzw.,,towarami specyficznymi’’.

e) w ujęciu nomenklatury UE:
W obrębie UE nie ma eksportu i importu, zostały one zastąpione pojęciami:

•

wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów

•

wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów

Zasady kształtowania warunków prawnych w transakcjach handlowych

4

•

otoczenie prawne wymiany handlowej z zagranicą to akty prawne i wymogi

•

otoczenie ekonomiczne to rynek

Przedsiębiorca zatem powinien być dobrze rozeznany, aby osiągnąć cel.

Warunki prawne:

•

efekt prowadzenia polityki handlowej → polityka handlowa – ośrodki podejmują

określone decyzje, które odnajdują wyraz w zasadach prawa
*dla Polski są dwa ośrodki decyzyjne:
1) Bruksela (w ramach UE)
2) Minister gospodarki

Modele polityki handlowej:

•

autonomiczna → jest prowadzona niezależnie przez każdy kraj, nie jest uzależniona

od podmiotów zew., nie jest ograniczona umowami; może być:
preferencyjna – może preferować niektóre kraje w swojej polityce (zwykle obciąża cło)
dyskryminacyjna – porównując warunki do KNU

5

*KNU → Klauzula Najwyższego Uprzywilejowania- nie jest kontraktowa ale nadawana sobie
nawzajem przez państwa – takie państwo zobowiązuje się przyjmować towary na warunkach
nie gorszych niż od krajów, które też taką klauzulę otrzymały (beneficjenci korzystają z
transportu towaru po obniżonych cłach )

•

konwencyjna → brak ingerencji,zgodna z zasadami GATT / WTO; oparta na KNU

(konieczne uwzględnienie interesów innych partnerów)
GATT - Układ Ogólny w sprawie Taryf Celnych i Handlu (ang. General Agreement on
Tariffs and Trade, GATT) podpisane w Genewie dnia 30 października 1947 porozumienie
dotyczące polityki handlowej. Układ Ogólny GATT wszedł w życie 1 stycznia 1948 roku. Z
założenia miało być jedynie tymczasowym układem poprzedzającym powstanie ITO
(Międzynarodowej Organizacji Handlowej). Jednakże brak zgody między państwami
niepozwalający na wejście w życie statusu ITO, przedłużył obowiązywanie układu GATT do
31 grudnia 1994. Organizacja ta miała być – obok wcześniej utworzonych MFW i Banku
Światowego (1944) – trzecią instytucją międzynarodową ułatwiającą współpracę gospodarczą
między krajami.

Podstawowym zadaniem GATT była liberalizacja handlu międzynarodowego (kontrola,
usuwanie przeszkód stojących na drodze rozwoju współpracy, koncyliacja). Swoje funkcje
GATT spełniał przede wszystkim poprzez organizowanie tzw. rund negocjacyjnych.
Kluczowymi zasadami, jakimi starali się kierować członkowie GATT, były:

•

zasada niedyskryminacji i równego traktowania;

•

stosowanie tzw. klauzuli najwyższego uprzywilejowania (każde państwo jest

traktowane tak samo; jeśli udzielamy uprzywilejowania jednemu państwu to ten przywilej jest
rozprzestrzeniany na inne kraje zrzeszone; wyjątkiem są strefy wolnego handlu i unie celne) i
klauzuli narodowej (traktowanie na równi towarów importowanych do kraju z towarami
krajowymi; wyjątkiem może być sytuacja kiedy państwo chce ochronić bilans płatniczy,
zdrowie swoich obywateli i ich bezpieczeństwo;

•

zasada wzajemności;

•

zasada możliwości interwencji handlowej (za jedyny instrument interwencyjny zostały

uznane cła).
Jednym z najważniejszych efektów funkcjonowania GATT było 10-krotne obniżenie
przeciętnego poziomu ceł.

WTO - Światowa Organizacja Handlu (ang. World Trade Organization, WTO) – organizacja
międzynarodowa z siedzibą w Genewie. WTO stanowi kontynuację Układu Ogólnego w
Sprawie Taryf Celnych i Handlu (GATT), została powołana w 1994 w Marrakeszu (Maroko),
w ramach tzw. rundy urugwajskiej GATT.
Światowa Organizacja Handlu rozpoczęła działalność w styczniu 1995, a jej siedzibą jest
Genewa. Polska była jednym z państw założycielskich – stosowne porozumienie ratyfikowała
już w lipcu 1995. Głównym zadaniem Światowej Organizacji Handlu jest liberalizacja
międzynarodowego handlu dobrami i usługami, prowadzenie polityki inwestycyjnej
wspierającej handel, rozstrzyganie sporów dotyczących wymiany handlowej, przestrzegania
praw własności intelektualnej. Kraje przystępujące do WTO zobowiązane są do dostosowania
wewnętrznego ustawodawstwa do norm Światowej Organizacji Handlu oraz udzielania

6

koncesji handlowych podmiotom zagranicznym. Są tu określone sytuacje kiedy ma miejsce
handel usługami:

•

sprzedaż transgraniczna

•

świadczenie i konsumpcja usług za granicą

•

obecność handlowa za granicą

•

fizyczna obecność świadczących usługi

Przewodniczącym WTO jest Pascal Lamy. Organizacja, wg stanu na lipiec 2008, liczyła 153
członków. Ostatnim państwem przyjętym w szeregi organizacji jest Republika Zielonego
Przylądka.
16 grudnia 2011r. na konferencji ministerialnej w Genewie zdecydowano o przystąpieniu do
Organizacji Rosji, Samoa, Vanuatu i Czarnogóry, które mają 6 miesięcy na ratyfikowanie
umowy członkowskiej. Państwa te staną się pełnoprawnymi członkami WTO 30 dni po
ratyfikacji traktatów akcesyjnych.

GATT, WTO a Polska:
Polska uzyskała status członka WTO po zakończeniu czynności związanych z
ratyfikowaniem wszelkich postanowień Rundy Urugwajskiej, tj. 1 lipca 1995 roku.
Zasadniczym obowiązkiem Polski wynikającym z jej przynależności do WTO jest
konieczność respektowania wszelkich zasad, jakie panują
w ramach tej organizacji. Ponadto, Polska ma również obowiązek ujednolicić oraz dopasować
swoje wewnętrzne przepisy handlowe tak, aby były one zgodne z wytycznymi Rundy
Urugwajskiej.

Największą korzyścią, jaką Polska osiąga dzięki uczestnictwu w wielostronnym systemie
współpracy międzynarodowej, którym jest WTO, okazuje się być zdecydowany wzrost
stabilności polityki zagranicznej państwa polskiego.

Kierunki polityki handlowej:

•

p. wolnego handlu → zakłada brak ingerencji państwa w stosunki gospodarcze z

zagranicą

•

p. protekcjonistyczna → zakłada wpływ państwa na współpracę gosp. z zagranicą,

przy zastosowaniu instrumentów ekonomicznych i administracyjnych

Obecnie praktycznie żadne państwo nie prowadzi w czystej formie żadnego z tych modeli
polityki handlowej.

Politykę wymiany gospodarczej z zagranicą dzielimy na politykę autonomiczną i umowną. Ta
ostatnia określana jest także jako polityka konwencyjna.
Polityka autonomiczna zmierza do osiągnięcia wytyczonych przez państwo celów za pomocą
narzędzi, o których decyduje państwo samodzielnie. Jest ono w tym względzie w pełni
samodzielne i podjęcie decyzji o zastosowaniu takich lub innych środków nie uzgadnia z
innymi partnerami ( państwami, międzynarodowymi organizacjami gospodarczymi itp.).
Polityka umowna (konwencyjna) zmierza do osiągnięcia danych celów polityki handlowej
poprzez zawieranie z innymi państwami bądź organizacjami międzynarodowymi określonych

7

umów. Mamy, więc tutaj do czynienia z ograniczeniem swobody państwa. Konieczne jest
uwzględnianie interesów innych partnerów.

Między tymi politykami istnieje ścisły związek, gdyż polityka umowna jest często reakcją na
stosowaną politykę autonomiczną, a z drugiej strony sama określa jej charakter.
Można podać dwa przykłady potwierdzające te zależności:
1)Stosowanie ograniczeń w dostępie zagranicznych towarów na własny rynek (wysokie cła,
ograniczenia importu, dodatkowe opłaty nakładane na import itp.) często prowadzi do
obustronnych strat, w wyniku, czego dochodzi do zawarcia umów między tymi państwami,
2) zawarcie umowy między państwami najczęściej wyklucza stosowanie narzędzi (np.
subwencje jawne), co może wpływać na stosowanie (autonomicznie) nowych narzędzi, które
nie były objęte umowną i nie są zakazane (np. subwencje ukryte) .

Polityka wolnego handlu a polityka protekcjonizmu
W dotychczasowym rozwoju polityki wymiany gospodarczej z zagranicą (polityki handlowej)
można wymienić dwa główne kierunki. Są to:

1.Polityka wolnego handlu (liberalizm) – państwo powstrzymuje się od ingerencji,
oddziaływania na wymianę gospodarczą z zagranicą (lub działa w kierunku zapewnienia
maksymalnej swobody w wymianie gospodarczej).

2.Protekcjonizm – państwo odrzuca nieskrępowane działanie sił rynkowych i podejmuje
określone działania ochraniające własny rynek, czyli aktywnie oddziałuje na wymianę
gospodarczą z zagranicą (jej rozmiary, kierunek, tempo wzrostu, strukturę itd.).
Szczególnym przypadkiem protekcjonizmu jest polityka autarkii gospodarczej. Polega ona na
całkowitym zerwaniu więzi ekonomicznych z zagranicą. Państwo rezygnuje z importu i
eksportu towarów i usług oraz czynników wytwórczych. Mamy wtedy do czynienia z tzw.
gospodarką zamkniętą. Ten typ polityki występuje bardzo rzadko. Oznacza bowiem
świadomą rezygnację z korzyści, jakie daje handel zagraniczny. W praktyce- jeżeli taka
polityka miała miejsce- najczęściej decydowały o niej czynniki polityczne, a nie ekonomiczne
(np. Niemcy hitlerowskie, niektóre kraje socjalistyczne).
Polityka wolnego handlu (liberalizmu) oraz polityka protekcjonizmu przedstawiona skrótowo
powyżej – to dwa skrajne modele polityki wymiany gospodarczej z zagranicą.
W rzeczywistości mamy do czynienia zarówno z elementami protekcjonizmu, jak i
liberalizmu. W rożnych państwach i różnych okresach wzrastał udział jednych bądź drugich
elementów.

[z: msz.gov.pl → akty prawne → Strategia RP w odniesieniu do pozaeuropejskich krajów
rozwijających się] Wspólna Polityka Handlowa oparta jest na jednolitych zasadach i
precyzuje wspólne instrumenty (taryfowe i pozataryfowe) stosowane w szczególności w
odniesieniu do zmian stawek celnych, zawierania umów celnych i handlowych, polityki
eksportowej oraz handlowych środków ochronnych podejmowanych w przypadku
nadmiernego importu, dumpingu lub subsydiów. Środki taryfowe obejmują wspólną taryfę
celną, zawieszenia poboru ceł, autonomiczne kontyngenty taryfowe6, kontyngenty taryfowe
wynikające z umów międzynarodowych podpisanych przez państwa Wspólnoty oraz

8

porozumień zawartych na forum GATT/WTO, Generalny System Preferencji Celnych (GSP)
Unii Europejskiej.

Środki pozataryfowe obejmują między innymi nadzór obrotu (surveillance), który może
przybrać formę licencyjną (obowiązek uzyskania pozwolenia) – tzw. nadzór uprzedni, oraz
formę bezlicencyjną (rejestracja na granicy) – tzw. nadzór następczy, kontyngent ilościowy,
zakazy eksportu lub importu, środki antydumpingowe i antysubsydyjne. W ostatnich latach na
uwagę zasługuje znaczący wzrost stosowania instrumentów ochrony rynku wewnętrznego
przez pozaunijne kraje trzecie będące członkami WTO, jak i nie będące członkami tej
organizacji. W coraz większym stopniu z tych narzędzi korzystają kraje rozwijające się (w
szczególności Indie, Brazylia, RPA). Należy podkreślić, iż w znacznej części państwa trzecie
stosują procedury ochronne przed nadmiernym przywozem jako zakamuflowane działania
protekcjonistyczne zgodnie ze swoją polityką krajową. Niebezpieczeństwo nadużyć wynika
także z faktu, iż środki ochronne przed nadmiernym przywozem (w przeciwieństwie do
antydumpingowych i antysubsydyjnych) są stosowane erga omnes – wobec całego importu
określonego produktu na obszar danego kraju niezależnie od jego kraju pochodzenia – środek
ten uderza więc także w eksporterów, którzy nie sprzedawali produktów po cenach
dumpingowych.

Kompetencje organów UE:

•

najwięcej decyzji może podejmować Rada UE, działa ona razem z Parlamentem

•

UE w w odniesieniu do handlu prowadzi politykę taryfową

•

Rada UE + Parlament Europejski – główna rola w procesie podejmowania decyzji

dotyczących rozwiązań w zakresie polityki handlowej

•

Komisja Europejska – najważniejsze decyzje w sprawach gospodarczych,

przeprowadza konsultacje z rządami państw członkowskich i organizacjami pozarządowymi


Kompetencje UE dot. handlu:
odnośnie krajów trzecich:

•

zmiany stawek celnych (dotyczy podmiotów we wszystkich krajach członkowskich,

które prowadzą handel z krajami trzecimi)

•

ujednolicenie środków liberalizacyjnych (np. preferencje celne/ wszyscy członkowie

są objęci)

•

środki ochrony w przypadku dumpingu (→ sprzedaż towarów po zaniżonych cenach,

często nawet poniżej kosztów produkcji) i subsydiów

*Rząd PL może aktywnie wpływać na kształt wspólnej polityki handlowej za pośrednictwem
swoich przedstawicieli w organach UE takich jak:

•

Parlament Europejski

•

Komitety i grupy robocze

•

Komitet 133

•

Komitet stałych przedstawicieli (Składa się ze stałych przedstawicieli krajów

członkowskich Unii Europejskiej przy Radzie Unii Europejskiej w Brukseli w randze
ambasadorów oraz ich zastępców. Jego zadaniem jest przygotowywanie posiedzeń Rady Unii

9

Europejskiej. Może także podejmować pewne decyzje proceduralne oraz powoływać grupy
robocze.)

•

Rada ds. stosunków ogólnych i stos. zewnętrznych

Instrumenty handlowe UE! :

1.

instr. taryfowe (np. CŁA → cła odnoszą się tylko do importu)

2.

inst. parataryfowe → działają jak cło (kontyngenty taryfowe, platformy taryfowe,

zawieszenia stawek celnych, specjalne procedury celne, GSP, opłaty wyrównawcze)
3.

inst. pozataryfowe (nadzór obrotu, ograniczenia wielkości obrotów, zakazy importu

lub eksportu)

kontyngent taryfowy → określona ilość towaru, którą na mocy rozporządzenia Komisji
Europ. można przywieźć na obszar celny UE po obniżonej stawce celnej w określonym
czasie. Przywóz towarów jest objęty wymogiem uzyskania pozwolenia. Po wyczerpaniu
kontyngentu towar może być nadal sprowadzany, ale po wyższych stawkach celnych (aż
wyczerpie się ilość kontyngentu)

plafon taryfowy → możliwość przywozu na obszar celny UE, na podstawie rozporządzenia
Komisji Europejskiej, na warunkach preferencyjnych, bez konieczności uzyskania
pozwolenia przywozu – do chwili zamknięcia plafonu.

[z: kodeks celny] 12) plafon taryfowy – określona ilość lub wartość towarów w przywozie na
polski obszar celny lub w ich wywozie poza polski obszar celny, dla których Rada Ministrów
ustaliła obniżone stawki celne; określona ilość lub wartość towarów może być realizowana, a
nawet przekroczona przed terminem zamknięcia (zamknięcie plafonu)

[z: mg.gov.pl] Podstawowe informacje dotyczące środków taryfowych
Do środków taryfowych, oprócz samej unijnej taryfy celnej określającej konwencyjne stawki
celne, należą kontyngenty taryfowe, plafony taryfowe i zawieszenie w całości lub w części
poboru ceł.

Kontyngenty taryfowe to określona ilość towaru, która w okresie kontyngentowym (okresie
na jaki kontyngent taryfowy ustanowiono) może być przywieziona i dopuszczona do obrotu
po stawkach celnych preferencyjnych. Poza takim kontyngentem taryfowym import jest
możliwy, ale przy zastosowaniu stawek celnych wynikających z taryfy celnej. Upływ terminu
na jaki ustanowiono kontyngent taryfowy lub wykorzystanie takiego kontyngentu taryfowego
powoduje automatyczne naliczanie stawek wynikających z taryfy celnej UE.
Unijne kontyngenty taryfowe mogą być rozdysponowywane za pomocą systemu licencyjnego
(pozwoleń na przywóz) lub bezpośrednio na granicy zgodnie z zasadą "kto pierwszy, ten
lepszy" (w tym przypadku kontyngenty takie będą obsługiwane bezpośrednio przez organy
celne na granicy).

Kontyngenty taryfowe na towary przemysłowe administrowane są na granicy. W ramach
systemu, jak wskazano wyżej, nie ma pozwoleń. Importer przy odprawie celnej na granicy
podaje w dokumencie SAD numer kontyngentu, o który się stara, po czym - w razie

10

udzielenia zgody przez Komisję Europejską (odbywa się to drogą elektroniczną między
służbami celnymi a DG ds. Ceł i Podatków) - w urzędzie celnym uzyskuje informację o
ewentualnym przydzieleniu kontyngentu.

Znając kod CN towaru można sprawdzić, czy jest on objęty kontyngentem.
Znając numer kontyngentu taryfowego można również sprawdzić stopień jego wykorzystania.
Nieco odmiennie są rozdysponowywane kontyngenty taryfowe na towary rolno-spożywcze.
Towary rolno-spożywcze – to towary rolne objęte Wspólną Polityką Rolną, regulowaną
przepisami wspólnotowymi oraz towary przetworzone nieobjęte załącznikiem I do Traktatu
Ustanawiającego Wspólnotę Europejską (towary z grupy non-aneks I). Kontyngenty
taryfowe, które są ustanawiane na takie towary są administrowane poprzez licencjonowanie
(obowiązek uzyskania pozwolenia). Pozwoleń na przywóz w ramach takich kontyngentów
taryfowych będzie udzielał Prezes Agencji Rynku Rolnego. Licencjonowaniem objęta będzie
część kontyngentów taryfowych na produkty rolne wynikających z umów preferencyjnych
(szczególnie w przypadkach gdy różnica w stawce KNU i preferencyjnej przekracza 10%).

Plafon taryfowy jest elastyczną formą kontyngentu taryfowego. Jego elastyczność polega na
tym, że przekroczenie wielkości na jaką ten środek preferencyjny jest ustanawiany nie
oznacza automatycznego zamknięcia możliwości importu po stawkach celnych
preferencyjnych jakie tym plafonem taryfowym zostały ustanowione (tak jak ma to miejsce w
przypadku kontyngentu taryfowego – jeżeli kontyngent taryfowy zostanie wyczerpany nie ma
możliwości importu po obniżonych stawkach celnych w ramach tego środka).

W przypadku plafonu taryfowego taka możliwość nadal istnieje, aż do czasu przywrócenia
stosowania stawek celnych wynikających z Taryfy celnej, co następuje w drodze stosownego
rozporządzenia UE. Istnieje również możliwość określenia podwyższenia poziomu stawek
celnych w ramach ustanowionego plafonu taryfowego, w sytuacji w której napływające dane
wskazują na nadmiernie wzmożony import w ramach otwartego plafonu taryfowego. W
sytuacji zmniejszenia się strumienia importu, zamknięcie plafonu (czyli przywrócenie stawek
celnych z taryfy celnej) może nie okazać się konieczne.
Podwyższenie poziomu stawek celnych w ramach otwartego plafonu taryfowego może
nastąpić, o ile zostanie przekroczona ilość lub wartość towaru określona w rozporządzeniu o
jego ustanowieniu, a jednocześnie istnieje potrzeba ograniczenia wielkości przywozu danego
towaru dokonywanego przy zastosowaniu dotychczasowych stawek celnych (określonych w
rozporządzeniu o plafonie taryfowym), ale nie ma jednocześnie konieczności przywrócenia
stosowania stawek celnych określonych w taryfie celnej UE (a zatem wyższych).
Plafony taryfowe są administrowane bezpośrednio na granicy.

Zawieszenie poboru ceł w całości lub w części jest środkiem taryfowym, który nie wymaga
administrowania, ani za pomocą licencji, ani za pomocą systemu elektronicznego
(bezlicencyjnego – na granicy), W ramach tego środka nie jest ustanawiana określona ilość
lub wartość towarów, która może być przywieziona z zastosowaniem stawek celnych
preferencyjnych. Do momentu do którego takie zawieszenie jest ustanowione organy celne
automatycznie naliczają stawki celne preferencyjne.

11

GSP → stworzony w latach 60. generalny system preferencji celnych, w ramach którego
może być dokonywany, na warunkach preferencyjnych, przywóz towarów z krajów najsłabiej
rozwiniętych. Towary te trafiają na rynki najbardziej rozwinięte

Warunki zastosowania ochrony, gdy nadmierny import szkodzi unijnym producentom:

1.

powodujący szkody dla przemysłu unijnego znaczny wzrost importu danego towaru w

ciągu ostatnich 3 lat;
2.

ceny towarów importowanych są znacznie niższe od ogólnie oferowanych;

3.

zmniejszenie produkcji lub sprzedaży w jednym z krajów UE

4.

wzrost unijnych zapasów określonego towaru lub zmniejszenie zatrudnienia w danej

branży

Administrowanie obrotem spoza UE:

•

przepisy Wspólnoty

•

autonomiczne stanowione w danym kraju zasady

*Minister gospodarki może decydować zarówno o imporcie, jak i eksporcie towarów między
Polską, a krajami 3

Środki administrowania obrotem to:
1.

automatyczna rejestracja obrotu

2.

kontyngenty

3.

zakazy

4.

pozwolenia

automatyczna rejestracja obrotu→ polega na rejestracji obrotu handlowego (importu i
eksportu) poprzez granicę celną lub uzyskanie pozwolenia;

kontyngent → określona ilość lub wartość towaru, która może być przewieziona na
terytorium RP wywieziona z tego terytorium w określonym czasie;
minister dokonuje rozdysponowania kontyngentu – określa sposób rozdysponowania,
wielkość transzy, termin składania wniosków i sposób ich rozpatrywania;

zakazy → minister może określać procedury celne, normy ilościowe, wartościowe, których
zakazy nie obejmują;
podstawy ustanowienia zakazu mogą mieć wymiar sanitarny, polityczny, ochrony
środowiska, ekonomiczny itp.
np. zakaz importu mięsa z kraju XXX z powodu przepadków wystąpienia choroby YYY

pozwolenia → pozwolenia na przywóz lub wywóz towarów do krajów trzecich są wymagane,
jeżeli przedmiotem obrotu są towary objęte:
-kontyngentem
-automatyczną rejestracją, o ile nie został nałożony obowiązek pozwolenia

12

[z: Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o administrowaniu obrotem towarowym z zagranicą
(Dz. U. z dnia 1 maja 2004 r.)]

Art. 10. 1. Środkami administrowania obrotem towarami z zagranicą są:
1) automatyczna rejestracja;
2) kontyngent;
3) zakaz.

Art. 12. 1. Minister właściwy do spraw gospodarki w porozumieniu z ministrem właściwym
do spraw finansów publicznych, po zasięgnięciu opinii Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji
i Konsumentów, może określić, w drodze rozporządzenia, z uwzględnieniem ust. 2, w
przypadkach, o których mowa w art. 9:
1) automatyczną rejestrację;
2) kontyngent;
3) zakaz.
W zakresie towarów rolno-spożywczych rozporządzenie, o którym mowa w ust. 1, minister
właściwy do spraw gospodarki wydaje również w porozumieniu z ministrem właściwym do
spraw rynków rolnych.

Art. 13. Automatyczna rejestracja polega na rejestracji przez organ celny przywozu towarów
z krajów trzecich lub wywozu towarów do krajów trzecich, lub na obowiązku uzyskania
pozwolenia na przywóz lub wywóz towarów.

Art. 22. Minister właściwy do spraw gospodarki, w rozporządzeniu o ustanowieniu zakazu,
może określić procedury celne oraz normy ilościowe lub wartościowe, których zakaz nie
dotyczy.

Art. 23. Pozwolenie na przywóz towarów z krajów trzecich lub wywóz towarów do krajów
trzecich jest wymagane, jeżeli przedmiotem obrotu są towary objęte:
1) kontyngentem, z zastrzeżeniem art. 16 ust. 3 i 4; (Art. 16. 1. Minister właściwy do spraw
gospodarki w rozporządzeniu o ustanowieniu kontyngentu może równocześnie określić
dodatkowe warunki udzielenia i wykorzystania pozwolenia, a także dodatkowe dokumenty i
informacje, które powinny być dołączone do wniosku.
3. Minister właściwy do spraw gospodarki, w rozporządzeniu, o którym mowa w ust. 1, może
określić przypadki, w których obrót towarami z zagranicą nie wymaga uzyskania pozwolenia.
4. Określając przypadki, w których obrót towarami z zagranicą nie wymaga uzyskania
pozwolenia, minister właściwy do spraw gospodarki uwzględnia właściwości towarów, ich
przeznaczenie, specyfikę obrotu tymi towarami z zagranicą lub potrzebę uproszczenia
procedury. )
2) automatyczną rejestracją, o ile został nałożony obowiązek uzyskania pozwolenia.

Art. 24. Obowiązkowi uzyskania pozwolenia nie podlegają towary zwolnione od należności
celnych na podstawie odrębnych przepisów.

13

Art. 25. 1. Minister właściwy do spraw gospodarki na wniosek importera lub eksportera
wspólnotowego, w drodze decyzji administracyjnej, udziela pozwolenia, odmawia jego
udzielenia, zmienia oraz cofa udzielone pozwolenie, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3.
2. W zakresie towarów rolno-spożywczych decyzje, o których mowa w ust. 1, w ramach
środków administrowania obrotem towarami z zagranicą, wydaje Prezes Agencji Rynku
Rolnego.
3. Od decyzji Prezesa Agencji Rynku Rolnego przysługuje odwołanie do ministra właściwego
do spraw rynków rolnych.

Art. 26. 1. Odmowa udzielenia pozwolenia następuje:
1) jeżeli organ udzielający pozwoleń otrzyma wniosek po upływie terminu określonego w
przepisach wydanych na podstawie art. 17 ust. 3; tutaj to olać ten termin, ważne po prostu, że
po terminie ;p
2) jeżeli wniosek o udzielenie pozwolenia jest niekompletny;
3) jeżeli wielkości określone we wniosku przekraczają kontyngent, dla którego określono
sposób rozdysponowania proporcjonalnie do wielkości wnioskowanych;
4) jeżeli wnioskodawca nie spełnił wymogów określonych w przepisach wydanych na
podstawie art. 31;
5) w przypadku wcześniejszego rozdysponowania kontyngentu.
2. Odmowa udzielenia kolejnych pozwoleń w ramach tego samego kontyngentu albo
automatycznej rejestracji następuje w przypadku niedokonania zwrotu poprzednio
udzielonego pozwolenia w terminie 2 miesięcy od dnia upływu terminu jego ważności, chyba
że udzielenie pozwolenia zostało uzależnione od złożenia kaucji.

Art. 27. Cofnięcie pozwolenia następuje:
1) jeżeli wymagają tego zobowiązania lub porozumienia międzynarodowe, których stroną jest
Rzeczpospolita Polska;
2) w przypadkach uzasadnionych względami porządku publicznego, bezpieczeństwa
publicznego, ochrony zdrowia i życia ludzi i zwierząt lub ochrony roślin.

Art. 28. 1. Na wniosek importera lub eksportera wspólnotowego udziela się pozwoleń
cząstkowych.
2. Suma ilości lub wartości towarów, na jakie udziela się pozwoleń cząstkowych, jest równa
wielkości, na jaką zostałoby udzielone pozwolenie.
3. Jeżeli z wnioskiem o udzielenie pozwoleń cząstkowych występuje osoba, której udzielono
pozwolenia, organ udzielający pozwoleń:
1) zatrzymuje pozwolenie, stosownie do którego udziela się pozwoleń cząstkowych;
2) pomniejsza łączną wielkość pozwoleń cząstkowych o wielkość już wykorzystaną;
3) określa termin ważności pozwoleń cząstkowych, który musi być zgodny z terminem
ważności pozwolenia.
4. Ilekroć w ustawie jest mowa o pozwoleniu, należy przez to rozumieć odpowiednio
wszystkie pozwolenia cząstkowe.

Art. 29. 1. Pozwolenia udziela się na czas określony.
2. Pozwolenia udziela się na określoną ilość lub wartość towarów.

14

3. Pozwolenia udziela się na okres nie dłuższy niż termin obowiązywania środka
administrowania obrotem towarami z zagranicą.
4. Pozwolenie jest ważne od dnia jego udzielenia.
5. Kolejne pozwolenie na ten sam towar w ramach tego samego kontyngentu albo
automatycznej rejestracji może być udzielone po dokonaniu zwrotu poprzednio udzielonego
pozwolenia.

Art. 30. Pozwolenie podlega zwrotowi w terminie 2 miesięcy od dnia upływu terminu jego
ważności.

Art. 31. 1. Minister właściwy do spraw gospodarki określi, w drodze rozporządzenia:
1) wzory wniosków stosowanych w postępowaniu o udzielenie pozwoleń,
2) wykaz dokumentów i informacji, które powinny być dołączone do wniosku,
3) sposób udzielenia i wykorzystania pozwoleń,
4) wzory pozwoleń,
5) sposób i tryb ewidencjonowania udzielonych pozwoleń
- mając na względzie maksymalne uproszczenie i ujednolicenie wymogów dotyczących
dokumentów i informacji, które są niezbędne w postępowaniu o udzielenie pozwoleń, i ich
ewidencjonowania.
2. Określając dokumenty, informacje oraz sposób udzielenia i wykorzystania pozwoleń, o
których mowa w ust. 1 pkt 2 i 3, minister właściwy do spraw gospodarki uwzględnia w
szczególności potrzebę zapewnienia szczególnej kontroli uzasadnionej specyfiką obrotu
towarami z zagranicą, uwzględniającą przesłanki określone w przepisach prawa
wspólnotowego, o których mowa w art. 9.

Inne formy rynków instytucjonalnych:

•

aukcje

•

targi i wystawy międzynarodowe

•

przetargi międzynarodowe

giełda i aukcja → rynki wysoko zorganizowane

giełda

•

towar masowy, trwały;

•

handel kontraktami

•

konieczny jest udział pośredników - maklerów

aukcja

•

towar wysoce zindywidualizowany o niepowtarzalnych, specyficznych cechach;

•

handel lotami → lot – ilość towaru, który może być sprzedany/kupiony, określony

regulaminem;

•

mogą ale nie muszą występować pośrednicy – tzw. brokerzy

Techniki sprzedaży

techniki licytacji:

15

•

„licytacja w górę” → punktem wyjścia jest cena minimalna podbijana przez

uczestników (najpopularniejsza metoda)

•

„licytacja w dół” → rozpoczyna się od bardzo wysokiej ceny, kto pierwszy zatrzyma

cenę nabywa przedmiot (często cena zostaje zatrzymana za szybko

wadium → kaucja, którą zbiera organizator aukcji, aby zabezpieczyć się przed ewentualnym
wylicytowaniem przedmiotu aukcji i zrezygnowaniem z zakupu
giełda towarowa- ma silniejsze niż aukcje oddziaływanie na rynek światowy

Giełda towarowa – na niej uczestnicy spotykają się, porozumiewają i zawierają transakcje w
ściśle określonym miejscu i czasie, a ich działania ograniczają różnorodne regulaminy. W
określonym miejscu i czasie dochodzi do konfrontacji podaży i popytu oraz kupna i sprzedaży
towarów masowych, wysoko standaryzowanych pod względem jakości i ilości. W zależności
od relacji podaż-popyt kształtuje się tu ceny towarów.

Cele działalności
Podstawowym celem giełdy towarowej, stanowiącym istotę jej działania, jest stworzenie
przestrzeni handlowej, aby członkowie mieli udogodnienia w handlu określonymi towarami.
Giełda powinna gwarantować:

•

ustalenie odpowiednich zasad prowadzenia interesów przez jej członków,

•

stworzenie odpowiedniego miejsca do handlu i ustalenie czasu,

•

stworzenie jednolitych zasad i standardów do prowadzenia handlu,

•

wprowadzenie jednolitego systemu rozmiaru kontraktów i opłat giełdowych oraz

czasu, miejsca warunków dostaw i opłat,

•

gromadzenie oraz rozpowszechnianie informacji cenowych i rynkowych dla członków

giełdy i publiczności,

•

stworzenie mechanizmu gwarancji dla zawieranych umów i warunków płatności za

zobowiązania w związku z handlem pomiędzy członkami.
Giełda towarowa działa jako spółka, a jej akcjonariuszami są najczęściej agencje rynkowe,
fundacje rozwoju gospodarczego, banki, izby gospodarcze oraz inni uczestnicy (np.
producenci, hurtownicy), a ostatnio również firmy ubezpieczeniowe.

Kryteria podziału

•

Ze względu na przedmiot obrotów:

o

giełdy towarowe – handel zestandaryzowanymi towarami masowymi, dla

których można ustalić cechy typowe,

o

giełdy pieniężne – obrót papierami wartościowymi, dewizami, kruszcami,

o

giełdy usług – np. giełdy ubezpieczeniowe, frachtowe.

•

Ze względu na zasięg i znaczenie:

o

giełdy o zasięgu krajowym – np. Giełda Cukrowa w Tokio,

o

giełdy o zasięgu międzynarodowym – np. Nowojorska Giełda Kawy i Cukru.

•

Ze względu na rodzaj zawieranych transakcji:

o

giełdy przeprowadzające transakcje gotówkowe – towar fizyczny będący

przedmiotem obrotu przechodzi z rąk sprzedającego do rąk kupującego w ściśle określonym
przez obie strony miejscu i czasie,

16

o

giełdy przeprowadzające transakcje terminowe – handluje się tu nie towarem, a

możliwością jego zakupu bądź sprzedaży w przyszłości; można np. kupić pszenicę, która
dopiero została zasiana.

•

Ze względu na zakres dokonywanych zakupów:

o

giełdy wyspecjalizowane – obraca się na nich towarem bądź grupą towarów,

np. giełda cukrowa, zbożowa,

o

giełdy towarowe – obracające wieloma różnymi towarami tego samego typu.

•

Ze względu na dostęp do członkostwa:

o

giełdy otwarte,

o

giełdy zamknięte.

Przedmiot obrotu
Giełdy towarowe spełniają główną rolę w obrocie towarami rolno-spożywczymi. Towarami
będącymi przedmiotem najbardziej ożywionego handlu giełdowego są:

•

zboża: pszenica, kukurydza, jęczmień, owies, żyto, ryż,

•

inne towary roślinne: cukier, kawa, kakao, soja (ziarno, śruta, olej), nasiona i oleje

lniane i rzepakowe, bawełna, kauczuk, ziemniaki, drewno,

•

towary pochodzenia zwierzęcego: bydło żywe i prosięta, bydło tuczone, tusze wołowe

i wieprzowe, brojlery, jaja, wełna,

•

metale: miedź, złoto, aluminium, cyna, cynk, ołów, nikiel, srebro,

•

surowce i produkty chemiczne: ropa naftowa, benzyna, olej napędowy i opałowy,

propan.

Towarowa giełda rolna
W Polsce, towarowe giełdy rolne istnieją od kilku lat. Zawierane są na niej tylko transakcje
rzeczywiste, wykonywane natychmiast. Wśród polskich giełd rolnych pionierską odgrywa
Giełda Poznańska, będąc największą i najskuteczniejszą instytucją. Na Giełdzie Poznańskiej
realizowane są wyłącznie transakcje rzeczywiste:

•

kasowe (odbiór i płatność w ciągu 2 dni roboczych od zawarcia transakcji),

•

sukcesywne (odbiór towaru i płatność do 30 dni od zawarcia transakcji),

•

natychmiastowe (płatność w dniu odbioru towaru, ale nie później niż 30 dnia od

zawarcia transakcji),

•

terminowe (forward) realizowane są w okresie od 31 dni do 12 miesięcy i umożliwiają

uczynienie przedmiotem transakcji surowca rolnego jeszcze nie wyprodukowanego.

Historia
Pierwsza giełda towarowa powstała w 1848 r. w Chicago, w wyniku gwałtownego
zapotrzebowania na towary rolnicze. Rynek giełdowy w Polsce ma duże tradycje. Sięgają one
1817 r., kiedy to otwarto pierwszą giełdę towarową w Warszawie. Rynek giełdowy w Polsce
jest prawie wyłącznie rynkiem transakcji gotówkowych, natychmiastowych.

Targi i wystawy międzynarodowe
wystawy → tzw. „rynek ułomny”
Współcześnie funkcje targów i wystaw stają się zbieżne. Dawniej targi miały charakter ściśle
handlowy, obecnie dominująca niegdyś funkcja handlowa straciła znaczenie.

17

Na pierwszy plan wychodzą funkcje:

•

informacyjna (o popycie, konkurencji)

•

marketingowo-promocyjna

•

handlowa (dot. tylko targów, na których zawierane są transakcje handlowe)

*Targi odgrywają ważną funkcję obecnie, mimo rozpowszechnienia reklamy w internecie itp.
itd. bezpośredni kontakt, a więc lepsza znajomość wystawionego towaru to pobudzenie
popytu.

Targi organizowane są zwykle tematycznie – np. targi bursztynu, budownictwa, salony
samochodowe, radiowe

Przetargi międzynarodowe → dokonywane w formie konkursu na najkorzystniejsze warunki,
cenę;
propozycja zawarcia kontraktu skierowana przez organizatora do potencjalnych klientów

decyzja o zastosowaniu przetargu w imporcie/eksporcie zależy od:

•

rodzaju towaru:

1) specjalistyczne usługi (np. budowa dróg, usł. melioracyjne)
2) towary masowe o charakterze zaopatrzeniowym (np. umundurowanie)
3) towary wysokospecjalistyczne/o znacznej wartości (np. samochody, statki)

•

koszt organizacji zakupu

•

czas realizacji dostawy (jeśli mamy mało czasu przetarg nie jest dobrym

rozwiązaniem)

•

przepisy prawa (prawo w niektórych przypadkach nakłada obowiązek

przeprowadzenia form przetargowych np. szpitale, szkoły)

czynniki przemawiające ze decyzją o wyborze przetargu:

•

niewielka wartość przedmiotu dostawy

•

krótki termin dostawy

•

wysoki stopień monopolizacji rynku

•

ograniczenia obrotu handlowego (licencje, patenty)

•

finansowanie zakupów ze środków obcych

przetarg otwarty → każdy zainteresowany może do niego przystąpić
przetarg zamknięty → zaprasza się konkretne firmy

Cykl przetargowy:

1.

decyzja o przetargu (nie zawsze przetarg jest korzystną w danym przypadku formą,

czasami jest konieczną)
2.

warunki przetargowe (pakiet dokumentów zawierających istotne oczekiwania

organizatorów, co do przedmiotu towaru i warunków handlowych; oferenci otrzymują te
dokumenty i na ich podstawie przygotowują swoje propozycje)

18

3.

ogłoszenie przetargu (zaproszenie do przetargu w następstwie którego składane są

oferty)
4.

analiza ofert

5.

wybór oferty

Temat: Formy międzynarodowych obrotów handlowych

Kryteria wyboru formy obrotów na rynku zagranicznym:

•

otoczenie prawne

•

uwarunkowanie wewnętrzne

•

otoczenie ekonomiczne

•

specyfika towaru

= decyzja o wyborze formy transakcji handlowej

Formy obrotów międzynarodowych:

1.

Bezpośrednia działalność handlowa → producent sam prowadzi dystrybucję towarów

na rynek zagraniczny

korzyści:
+ brak prowizji pośrednika
+ niższa cena towaru
+ towar bardziej konkurencyjny
+ producent jest bliżej rynku
+ własna polityka sprzedaży
+ strategia długookresowej obecności na rynku

zagrożenia:

o

koszty utrzymywania własnej sieci sprzedaży (samo utworzenie kanałów

sprzedaży jest kosztowne)

o

dłuższy cykl obiegu kapitału

o

większy wysiłek organizacyjny

o

ponoszenie ryzyka dystrybucji

o

mniejsza skuteczność sprzedaży

o

brak cech dobrego sprzedawcy i znajomości technik transakcyjnych

2) Pośrednia działalność handlowa
korzyści:
+możliwość koncentracji sił i środków tylko na działalności produkcyjnej
+skrócenie cyklu obiegu kapitału
+brak kosztów utrzymania sieci dystrybucji
+większa skuteczność sprzedaży
+mniejszy wysiłek organizacyjny

19

minusy:

o

prowizja pośrednika

o

wyższa cena towaru

o

często brak możliwości realizacji własnej polityki sprzedaży

Formy obrotów na rynku międzynarodowym:

•

eksport w obrębie krajów trzecich

•

import

•

wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów

•

wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów w obrębie UE

•

leasing

•

franchising

•

reeksport

•

obrót uszlachetniający

leasing → forma działalności gospodarczej polegająca na oddaniu w użytkowanie konretnej
rzeczy w zamian za pieniądze

Leasing – jest umownym stosunkiem cywilnoprawnym.
W ramach leasingu jedna ze stron umowy (finansujący, leasingodawca) przekazuje drugiej
stronie (korzystającemu, leasingobiorcy) prawo do korzystania z określonej rzeczy na pewien
uzgodniony w umowie leasingu okres, w zamian za ustalone ratalne opłaty (raty leasingowe).
Nazwa leasing pochodzi od angielskiego słowa to lease oznaczającego tyle, co nająć,
wydzierżawić (prawo anglosaskie nie odróżnia najmu od dzierżawy, tak samo jak nie
odróżnia od nich leasingu).
Korzyści płynące z leasingu dla lisingobiorcy:

•

niewielkie zaangażowanie własnego kapitału,

•

optymalizacja obciążeń podatkowych (tarcza podatkowa),

•

możliwość rozliczenia podatku VAT.

Rodzaje leasingu:
Biorąc pod uwagę liczbę stron biorących udział w transakcji leasingowej wyróżnia się:

•

leasing bezpośredni (gdy producent zawiera umowę bezpośrednio z użytkownikiem),

•

leasing pośredni (w transakcji uczestniczą więcej niż dwie strony, tzn. między

producentem a użytkownikiem występuje wyspecjalizowane przedsiębiorstwo leasingowe).
Za użytkowanie obiektu leasingobiorca płaci w określonych terminach raty leasingowe
składające się z dwóch części: składnika kapitałowego odzwierciedlającego wartość
użytkowanego obiektu przypadającego na okres leasingu i składnika odsetkowego,
stanowiącego wynagrodzenie dla leasingodawcy.

Leasing operacyjny (usługowy) – polega na czasowym przekazaniu w użytkowanie dobra
inwestycyjnego. Czas ten jest z reguły krótszy niż okres normatywnego zużycia
leasingowanej rzeczy. Raty leasingowe stanowią dla leasingobiorcy koszt uzyskania
przychodów, a przedmiot leasingu nie podlega u niego amortyzacji. W umowie leasingu
operacyjnego leasingobiorca może mieć zagwarantowane prawo zakupu przedmiotu leasingu

20

po zakończeniu umowy, za określoną z góry wartość końcową powiększoną o podatek od
towarów i usług (VAT).

Leasing finansowy (kapitałowy) – polega na oddaniu rzeczy w użytkowanie, w zamian za raty
leasingowe. Przedmiot leasingu jest własnością Finansującego, amortyzuje go leasingobiorca,
natomiast przeniesienie tytułu własności może być zagwarantowane w umowie. Firma
zwiększa więc wartość swojego majątku, nie ponosząc dodatkowych kosztów po zakończeniu
umowy, a zwiększona forma amortyzacji pozwala regulować jej koszty i dochody. Leasing
finansowy, podobnie jak operacyjny, charakteryzuje się tym, iż zawiera klauzulę opcji na
sprzedaż przedmiotu leasingu po zakończeniu okresu umowy. Oznacza to iż Korzystający ma
prawo wykupu (przeniesienia własności) rzeczy oddanej mu w leasing. Leasing finansowy
jest więc zbliżony do kredytu lub pożyczki. Przedmiotem "pożyczki" jest tu środek trwały a
nie gotówka.
Rata leasingowa w leasingu finansowym podzielona jest na część kapitałową i odsetkową.
Część odsetkowa stanowi koszt uzyskania przychodu u Korzystającego, a część kapitałowa
traktowana jest jak kapitał przy operacji kredytowej – obniża zysk po opodatkowaniu u
leasingobiorcy. Leasing finansowy dla celów podatku VAT rozliczany jest tak jak leasing
operacyjny. W przypadku leasingu finansowego podatek VAT od rat leasingowych jest płatny
z góry za cały okres trwania umowy leasingu (zazwyczaj w ciągu 7 dni po odbiorze
przedmiotu leasingu), inaczej niż w leasingu operacyjnym gdzie podatek VAT jest płatny z
każdą ratą leasingową.

Leasing zwrotny – występuje, gdy firma posiada liczne środki trwałe, nie posiada jednak
gotówki, której potrzebuje; może wtedy oddać część majątku trwałego firmie leasingowej w
zamian za gotówkę i wziąć te środki w leasing; dzięki takiemu zabiegowi firma ma
jednorazowy zastrzyk gotówki.

Leasing konsumencki – zwany też prywatnym - przeznaczony dla osób nie prowadzących
działalności gospodarczej. Produkt ten jest wciąż mało znany na rynku polskim i stanowi
zaledwie 2% rynku w Polsce

Przedmiotem umowy nazwanej leasingu, zgodnie z Kodeksem Cywilnym, mogą być tylko
rzeczy. Przedmiotem umowy nienazwanej o charakterze umowy leasingu mogą być rzeczy
oraz wartości niematerialne i prawne.

Zazwyczaj przedmioty umowy leasingu dzielą się na:

•

obiekty konsumpcyjne,

•

obiekty inwestycyjne,

•

nieruchomości.

franchising → system sprzedaży towarów, usług lub technologii np. marki

•

biorca (franczyzant, franchisee) samodzielnie prowadzi działalność, na którą uzyskał

licencję, ale robi to wg wskazówek i pod kontrolą dawcy (franczyzer, franchiser)

•

wytworzone towary/usługi franczyzant sprzedaje zgodnie ze strategią określoną przez

franczyzera i pod jego znakiem firmowym

21

Franczyza (ang. franchise) – system sprzedaży towarów, usług lub technologii, który jest
oparty na ścisłej i ciągłej współpracy pomiędzy prawnie i finansowo odrębnymi i
niezależnymi przedsiębiorstwami: franczyzodawcą i jego indywidualnymi franczyzobiorcami.
Franchising zakłada też przepływ know-how od franczyzodawcy do franczyzobiorcy przez
cały czas obowiązywania umowy franczyzowej. Istotą jest udzielenie praw (i przyjęcie
obowiązków) poprzez zawarcie umowy franczyzy.
Umowa franczyzy (ang. franchise agreement) jest to umowa pomiędzy franczyzodawcą a
franczyzobiorcą; zaliczana jest do umów nienazwanych.
Stronami franczyzy są:

•

Franczyzodawca to strona umowy udzielająca praw (i nakładająca obowiązki)

franczyzy. Upoważnia biorcę do korzystania z pakietu franczyzowego. Franczyzodawca jest
pojęciem analogicznym do kredytodawcy (od kredyt).

•

Franczyzobiorca to strona umowy uzyskująca prawa (i przyjmująca obowiązki)

składające się na franczyzę, takie jak płacenie franczyzodawcy wynagrodzenia, udostępnianie
do kontroli oraz prowadzenie działalności na własny rachunek i we własnym imieniu.
Franczyzobiorca jest pojęciem analogicznym do kredytobiorcy (od kredyt).

Rodzaje franczyzy:

•

Indywidualny - franczyzodawca zawiera umowę z kilkoma franczyzobiorcami.

•

Sieciowy - po stronie franczyzobiorców występuje wiele podmiotów.

•

Subordynacyjny - sam franczyzodawca nie prowadzi placówki, posiada tylko

koncepcję. Jest ona rozwijana przez franczyzobiorców.

•

Partnerski - franczyzodawca część placówek prowadzi sam a resztę prowadzą

franczyzobiorcy.

•

Master franchising - franczyzodawca w umowie upoważnia franczyzobiorcę do

działalności, dając mu przy tym wyłączność. Zaś franczyzobiorca może działać poprzez
swoich sub-franczyzobiorców. Powstały tu schemat cechuje się dwustronnością.

reeksport → powtórny eksport → polega na dokonywaniu zakupów za granicą w celu ich
sprzedaży również za granicą = wywóz towaru pochodzenia zagranicznego za granicę

przyczyny: 1) spekulacja/ chęć zarobienia pieniędzy 2) chęć uszlachetnienia towaru

rodzaje reeksportu:

•

bezpośredni → towar zakupiony za granicą jest sprzedawany za granicą bez

przywożenia go do kraju nabywcy = kierowanie towaru wprost od sprzedającego do nabywcy
= dokonanie rozliczenia tylko za zakup i sprzedaż

•

pośredni → towar przechodzi przez kraj reeksportera

obrót uszlachetniający → polega na wysyłaniu za granicę produktu niewykończonego w celu
poddania go dalszej obróbce, po czym towar trafia do kraju pochodzenia

•

obrót uszlachetniający czynny (kiedy my przyjmujemy towar do uszlachetnienia) -

procedura gospodarcza i procedura zawieszająca → właściciel nie zmienia się

22

•

bierny (gdy oddajemy go do obróbki) - procedura gospodarcza

*Skutkiem uszlachetnienia towarów w trakcie realizacji transakcji może być nacjonalizacja
towaru zmiana kraju pochodzenia towaru bez zmiany prawa własności do towaru (kraj
pochodzenia towaru ma znaczenie w momencie przekraczania granicy celnej).

Temat: Transakcja, a kontrakt w handlu zagranicznym
kontrakt → umowa zawierana między eksporterem a importerem.
transakcja → 1) obejmuje kontrakt oraz inne umowy*, które muszą być zawarte i wykonane
aby mógł być osiągnięty cel transakcyjny.
*inne umowy → umowa o przewóz, umowa z pośrednikiem, umowa z operatorem
logistycznym, umowa z bankiem, umowa z ubezpieczycielem itp.

2.

wg prawa → działanie w kierunku ustanowienia zmiany lub przeniesienia określonych

praw rzeczowych
rodzaje transakcji:
a) handlowa – obejmuje zawsze dwa równoległe strumienie przepływu dóbr → w jedną stronę
– od sprzedającego do kupującego płyną towary lub usługi, natomiast od kupującego do
sprzedającego – świadczenia wzajemne (zapłata w formie pieniężnej lub towarowej)
b) niehandlowa – transakcje jednostronne – np. spadek, darowizna

Transakcja – czynność zachodząca między sprzedającym i kupującym. Transakcja kończy się
umową sprzedaży.

•

Transakcje natychmiastowe – umowa, w której strony zobowiązują się dokonać

wymiany określonych towarów po uzgodnionej cenie niezwłocznie od dnia zawarcia umowy.

•

Transakcja terminowa – umowa, w której cena ustalana jest w momencie zawarcia

umowy, a dostawa i zapłata – w terminie późniejszym, określonym w umowie.

•

Transakcja wiązana – umowa zawierana jest wraz z zobowiązaniem, że kontrahent

kupi lub sprzeda dodatkowo inny towar, oprócz towaru którego dotyczy transakcja.
Na rynku walutowym transakcje natychmiastowe określa się mianem spot a terminowe
mianem futures.

Podstawowe transakcje handlowe:

•

proste transakcje handlowe:

•

eksport

•

import

•

reeksport

•

obrót uszlachetniający

•

transakcje wiązane:

•

barterowe

•

kompensacyjne

•

zakupów wzajemnych

•

samospłaty

•

offsetowe

•

zamienne

23

Ocena transakcji wiązanych:

plusy:
+zwiększanie możliwości eksportowych i importowych
+forma ułatwiająca wejście na nowy rynek
+narzędzie walki konkurencyjnej
+możliwość prowadzenia handlu bez użycia środków dewizowych
+możliwość realizacji importu bez zaciągania kredytów

minusy:
-wymagają większej wiedzy i doświadczenia dla przeprowadzenia dostaw
-nie przysparzają państwu dewiz
-są trudne do realizacji dla małych przedsiębiorstw
-wprowadzają wymuszony bilateralizm

Bilateralizm (ang. Bilateral economic relations) oznacza wzajemną, obustronną, a często
jednoczesną realizację zobowiązań dwóch państw lub organizacji międzynarodowych
względem siebie. Zobowiązania te realizowane są w myśl wcześniej ustalonych umów
dwustronnych pomiędzy zainteresowanymi krajami.
W XIX i na początku XX wieku, opierając się na teorii kosztów komparatywnych, wykazano,
że wielostronność wymiany międzynarodowej (multilateralizm), wyrażając się w swobodnym
przepływie towarów, usług i pieniędzy między wieloma państwami, sprzyja przyśpieszeniu
rozwoju gospodarki każdego z nich. Wyrazem takiej polityki gospodarczej było znoszenie
ograniczeń przywozu i wywozu, rozpowszechnienie zastosowania klauzuli największego
uprzywilejowania w traktatach handlowych i zawieranie konwencji regulujących wiele
problemów utrudniających wymianę międzynarodową.
Trudności gospodarcze powstałe po I i II wojnie światowej spowodowały na pewien okres
powrót do polityki rozwiązywania międzynarodowych problemów gospodarczych w drodze
bilateralnej. Bilateralizm zaczął być w związku z tym traktowany jako przejaw ułomności w
międzynarodowych stosunkach gospodarczych. Wyrazem tego było tworzenie
międzynarodowych organizacji gospodarczych o zasięgu światowym, a następnie ściślejszych
związków gospodarczych państw w różnych regionach świata, zwłaszcza w Europie.
Bilateralizmu przejawia się w:

•

wprowadzaniu ograniczeń dewizowych

•

dokonywaniu rozliczeń międzynarodowych za pomocą clearingu bilateralnego

•

wprowadzaniu ograniczeń ilościowych przywozu (kontyngentowaniu przywozu)

•

wprowadzaniu barier pozataryfowych

Nie zawsze bilateralizm powoduje ograniczenie stosunków gospodarczych, świadczy o tym
popieranie i rozwój w poszczególnych państwach bilateralnych izb skarbowych, których
zadaniem jest rozwój stosunków gospodarczych między dwoma krajami.
(takie może być pytanie)
Spośród jakich technik może być dokonywany wybór sposobu prowadzenia obrotu
handlowego?

24

Temat: Podstawowe techniki transakcyjne.

1.

transakcje wiązane → istota polega na uzależnieniu kupna/sprzedaży określonego

dobra od kupna/sprzedaży innego dobra.

•

pionowe – jedna ze stron uzależnia swój zakup/sprzedaż określonego dobra (zwykle

oceniane jako mniej atrakcyjne) od możliwości dokonania zakupu/sprzedaży innego dobra
(bardziej atrakcyjnego)

•

poziome – kupujący (importer) uzależnia swoją decyzję zakupu od możliwości

sprzedania drugiej stronie (eksporterowi) zaoferowanych towarów i odwrotnie

2.

transakcje barterowe → barter:

•

wymiana towaru za towar dokonywana między dwoma (lub więcej) podmiotami

objęta jedną umową

•

hist. najstarsza forma wymiany handlowej

•

odbywa się na podstawie porównania wartości towaru

•

nie stosuje się rozliczeń pieniężnych i transferu dewiz przez granicę

•

dostawy towarów dokonywane są jednocześnie

•

brak rozliczeń dewizowych pozwala na ograniczenia kosztów transakcyjnych

•

stosunkowo trudno znaleźć partnera zainteresowanego dostawą wzajemną

UJR → umowna jednostka rozliczeniowa
A (exporter) B (importer)

A daje B towar y

B daje A towar x

f(x)=f(y)

3.

transakcje kompensacyjne → bezdewizowa wymiana towarów objęta jedną umową, w

której należności z tytułu dostaw regulowane są w walutach krajowych

rodzaje transakcji kompensacyjnych:

•

kompensata całkowita → wartość dostaw musi być zrównoważona

•

kompensata częściowa → tylko określona część eksportu jest kompensowana

wzajemną dostawą, a różnica jest wyrażana w dewizach (szpica)

f(x)=f(y) → kompensata całkowita

25

f(x)=f(y) → kompensata częściowa, szpica → różnica wartości dostarczanych towarów

*szpicę należy zrównoważyć

4.

transakcje zakupów wzajemnych → dokonywanie zakupu importowego jest

uzależnione od uzyskania zobowiązania eksportera, że w określonym czasie zakupi on u
kontrahenta określone dobra lub usługi, do wysokości ustalonego z importerem % wartości
swojego eksportu

I → ja sprzedam ci towar x, pod warunkiem, że ty sprzedasz mi towar y. (wartość dostaw nie
musi się równoważyć; nie muszą one być powiązane w czasie; sposób rozliczenia transakcji
może być różny)
II → ja sprzedam ci towar x, jeśli ty kupisz też towar y.

4.

transakcje samospłaty → długoterminowe porozumienia w sprawie zakupu za granicą

towarów inwestycyjnych (obiektów przemysłowych, maszyn, urządzeń, licencji, know-how),
przewidujące spłatę zobowiązań;
zapłata za te świadczenia następuje w całości bądź w części w formie dostawy towarów
wyprodukowanych przez odbiorcę prze zastosowaniu dostarczonych mu maszyn, urządzeń,
technologii.
Transakcje samospłaty obejmują zwykle długoterminowe porozumienia i kontrakty dotyczące
zakupu za granicą najczęściej na warunkach kredytowych; kompletnych obiektów
przemysłowych, linii technologicznych lub know-how

4.

transakcje offsetowe

•

strona kupująca warunkuje dokonanie zakupu od uzyskania jakiejś konkretnej

korzyści związanej z rozwojem przemysłu lub handlu w kraju importującym

•

eksporter sprzedaje swoje wyroby zobowiązuje się do dokonania zakupu inwestycji w

kraju importera ale ten ma prawo wyboru przedmiotu zakupu

•

transakcje tego typu dotyczą szczególnie sprzętu wojskowego, broni, samolotów,

środków transportu tj. samochodów itp. itd.

inwestycje bezpośrednie → budowa fabryk

inwestycje kapitałowe → dofinansowanie
- inwestycje bezpośrednie i kapitałowe to zobowiązania offsetowe
powiązania kooperacyjne

4.

transakcje zamienne (switch) → sprzedaż części lub całości należności clearingowej

za waluty wymienialne przy udziale podmiotu który nie jest związany warunkami umowy
rozrachunkowej

26

należność clearingowa → kompensowanie należności i zobowiązań oraz regulowania salda w
określonym czasie

umowa rozrachunkowa → umowa kompensacyjna

jednostka rozrachunkowa → waluta danego kraju
A i B

umowa rozrachunkowa

B do C

dostawa towaru

C do A

zapłata należności w dewizach

transakcje zamienne (transakcje switch), ekon. operacje polegające na finansowaniu zakupów
określonego kraju dokonywanych w drugim kraju za pośrednictwem clearingu z krajem
trzecim.

Clearing, forma rozliczeń finansowych między podmiotami gospodarczymi, polegająca na
kompensowaniu w przyjętych okresach wzajemnych należności i zobowiązań oraz
regulowaniu (w postaci bezgotówkowej lub kredytu) jedynie salda (różnicy) między nimi.
Umowa clearingowa może mieć charakter dwustronny (clearing bilateralny) lub wielostronny
(clearing multilateralny).

Transakcje zamienne (switch) – sprzedaż części lub całości należności clearingowej za
waluty wymienialne przy udziale podmiotu, który nie jest związany warunkami umowy
rozrachunkowej Cechy:

•

prowadzeniem transakcji switchowych zajmuja się wyspecjalizowane

przedsiębiorstwa handlowe lub niektóre banki

•

switch towarowy polega na zamianie waluty rozrachunkowej na walutę wymienialna

w drodze zakupu towarów w kraju posiadającym deficyt w rozliczeniach clearingowych

•

switch finansowy polega na odsprzedaży należności clearingowej bezpośrednio za

waluty wymienialne

•

przy odsprzedaży waluty clearingowej występuje zazwyczaj tzw. Disagio (strata),

stanowiąca 10-30 % oficjalnego kursu waluty

Temat: Zwyczaje handlowe.

1.

zwyczaj handlowy

→ przyjęty, powszechnie stosowany, akceptowany sposób postępowania przy zawieraniu i
wykonywaniu transakcji handlowych
→ jednolity sposób interpretacji terminów handlowych
→ nie jest normą prawną
→ nie może być sprzeczny z normami prawa powszechnie obowiązującego
→ powstaje w sposób samoistny w dłuższym czasie

2.

zwyczaj handlowy, a uzans handlowy

→ nie każdy zwyczaj jest uzansem

27

→ uzans – to taki zwyczaj, który został stwierdzony przez jakąś miarodajną instytucję,
zapisany i zalecony do stosowania
→ uzans - „sformalizowany zwyczaj”

3.

znaczenie zwyczaju w praktyce kontaktów rynkowych:

- ułatwiają zawieranie i wykonywanie transakcji handlowych
- upraszczają procedury transakcyjne
- przyspieszają zawarcie i wykonanie transakcji
- zmniejszają ryzyko transakcyjne

4.

rodzaje zwyczajów handlowych:

- o zasięgu lokalnym
- międzynarodowe
- odnoszące się do różnych faz cyklu transakcyjnego

5.

przykłady zwyczajów handlowych:

1) INCOTERMS → zbiór formuł handlowych wraz z wykładnią regulującą wzajemne
obowiązki sprzedającego i kupującego
2) COMBITERMS → zbiór formuł handlowych stosowanych do dostaw towarów w
kontenerach w transporcie kombinowanym
→ zawiera 23 formuły wraz z wykładnią określającą podział obowiązków kupującego i
sprzedającego
→ uzupełnienie w stosunku do INCOTERMS

I.

Reguły Warszawsko – Oxfordzkie (1928-1932)

- opracowane przez Stowarzyszenie Prawa Międzynarodowego (ILA)
- odnoszą się do umów sprzedaży towarów
- zawierają wykładnię formuły cif
- mają charakter fakultatywny
- w praktyce nie są szerzej używane

II.

RAFTD (1919-1941) Amerykańskie Definicje w Handlu Zagranicznym

- wykładnia formuł handlowych używanych w amerykańskim handlu zagranicznym
- pomimo zbliżonych do INCOTERMS nazw niektórych formuł ich interpretacja różni się
- zawierają wykładnię formuł: 1/ex, 2/fob(a-f), 3/fas, 4/cf, 5/cif, 6/ex doc

II.

Reguły haskie (1921-1924)

- opracowane z inicjatywy ILA
- są to zasady regulujące odpowiedzialność stron z tytułu konosamentu
- regulują obowiązki i odpowiedzialność przewoźnika z tytułu umowy o przewóz

III.

Reguły Yorku - Antwerpii (1864-2004)

- regulują zasady stwierdzania i rozliczania awarii wspólnej*
- nie są konwencją międzynarodową
- stały się źródłem dla ustanowienia norm systemów prawnych niektórych krajów

28

*awaria wspólna → gdy podczas przewozu danego towaru nastąpi zdarzenie losowe, które
zmusi do poświęcenia części mienia na rzecz ratowania całego przedsięwzięcia (np. statek
utknie na mieliźnie) wówczas poniesione straty zostają rozdzielone na wszystkich (zarówno
właściciela statku, jak i wszystkich właścicieli ładunku)

Reguły Yorku - Antwerpii są prywatnym zbiorem reguł zalecanym do stosowania w
umowach przewozowych. Reguły te stanowią najstarszą instytucje handlu morskiego. Ich
pierwsza redakcja sięga roku 1864, kolejne pochodzą z lat 1877, 1890, 1903, 1924, 1929,
1950, 1974, 1974/1990, 1994, 2004. Pomimo że nie mają charakteru umowy
międzynarodowej wywarły ogromny wpływ na unifikację prawa morza.
Reguły Yorku-Antwerpii są zasadami powszechnie przyjętymi w międzynarodowym obrocie
morskim, według których w braku odmiennej umowy stron dyspaszer dokonuje rozliczenia
aktu awarii wspólnej. Szczególnie doniosłą rolę odgrywają na kontynencie europejskim oraz
północnoamerykańskim.

II.

Klauzule Instytutowe 1982 Instytutowe Klauzule Ładunkowe

- opracowane pod egidą Instytutu Londyńskich Ubezpieczycieli
- określają zasady zawierania i wykonywania umów ubezpieczeniowych

III.

ADS (1919-1873)

- ogólne warunki ubezpieczenia morskiego, opracowane z inicjatywy Izby Handlowej

przykłady zwyczajów handlowych odnoszących się do rozliczeń międzynarodowych
opracowane przez ICC (Institute Cargo Clauses):

•

Uniform Customs and Practice for Documentary Credits – UCP 600

•

Uniform Rules for Demand Guarantees – gwarancje na żądanie

•

Uniform Rules for Collections –inkasa

29

Temat: Realizacja transakcji handlowej.

Fazy cyklu transakcyjnego:
1.

Przygotowanie transakcji

2.

Negocjacje handlowe

3.

Podpisanie kontraktu

4.

Realizacja dostawy

5.

Rozliczenie należności

6.

Reklamacje/ rozstrzyganie sporów

Przygotowanie transakcji:

•

decyzja o formie sprzedaży

•

badanie rynku oraz otoczenia prawnego

•

opracowanie ogólnej koncepcji kontraktu

•

sporządzenie oferty

Kontrakt jako element transakcji handlu zagranicznego

Rodzaje kontraktów:

•

jednodokumentowe/ wielodokumentowe (pakiet dokumentów)

•

swobodne/ zawierane w sposób zorganizowany

•

typowe – o z góry określonych warunkach realizacji

•

krótkoterminowe / długoterminowe

•

kredytowe / z zapłatą gotówkową

•

dewizowe

Struktura kontraktu:
1.

Przedmiot kontraktu (określenie towaru i jego jakości)

2.

Ilość towaru

3.

Cena (wysokość i waluta!)

4.

Termin dostawy

5.

Warunki płatności

6.

Klauzule uzupełniające

Przykładowe klauzule:

•

klauzula kar umownych (np. jakie koszta poniesie jedna ze stron w razie nie

dotrzymania zawartej umowy)

•

klauzula siły wyższej (np. ustalenie wyjątkowych warunków na wypadek klęski

żywiołowej albo wojny)

•

klauzula rewizji cen (np. uwzględnienie możliwości renegocjacji cen)

•

k. waloryzacyjna

•

k. prawa obowiązującego

Klauzule nienegocjowalne (czyli obowiązkowe elementy) :

30

1.

Nazwa stron kontraktu

2.

Numer kontraktu

3.

Miejsce i data podpisania kontraktu

4.

Podpisy stron kontraktu

Oferta handlowa → wiążąca propozycja sprzedaży lub kupna towarów lub świadczenia usług,
określająca istotne warunki przyszłej umowy kupna – sprzedaży

Oferta handlowa może być:

•

wywołana / niewywołana

•

ogólna / szczegółowa

•

wiążąca /niewiążąca

Dokumenty handlowe:
ich stosowanie pozwala na:

•

stwierdzenie prawa własności do towaru

•

stwierdzenie posiadania prawa do dysponowania towarem

•

umożliwia załatwianie formalności

•

umożliwia wykazanie wykonanych działań

•

ułatwia i umożliwia rozliczenie transakcji

Podstawowe dokumenty handlowe:

•

kontrakt

•

faktury handlowe

•

dokumenty przewozowe

•

dokumenty ubezpieczeniowe

•

dokumenty uzupełniające/pomocnicze

Faktury:

•

faktura handlowa:

- jest dowodem wydania towaru do dyspozycji kupującego
- jest rachunkiem wystawionym przez sprzedającego
- jest dokumentem stwierdzającym wykonanie dostawy
- służy kupującemu jako dowód nabycia towaru

•

faktura prowizoryczna

- stosowana przy dostawach częściowych (gdy kontrakt przewiduje możliwość częściowej
zapłaty)
- wystawiana gdy ostateczna cena ma być ustalona na podstawie kalkulacji końcowej

•

faktura fikcyjna:

- wystawiana przed dostawą
- nie uprawnia do żądania należności za towar
-stosowana jako załącznik do oferty

31

(to taka jakby.. przykładowa faktura która ma pomóc obliczyć ile będzie kosztował dany
towar w konkretnej ilości)

•

faktura konsularna:

-stosowana tylko w niektórych krajach
-wystawiana przed dostawą towaru
- wykonywana do przeciwdziałania praktykom dumpingowym
Dokumenty przewozowe:

•

dotyczą transportu towaru

•

stanowią dowód załadowania, wysłania lub przyjęcia towarów do wysyłki !

Przykłady: kwit sternika, kwit portowy, konosament, list gwarancyjny