Przepisy techniczno-budowlane stawiajà coraz

bardziej rygorystyczne wymagania w zakresie bezpie-
czeƒstwa po˝arowego. Aby im sprostaç, a jednocze-
Ênie zrekompensowaç ograniczenia wynikajàce z ist-
niejàcych uwarunkowaƒ, zachodzi cz´sto koniecz-
noÊç zastosowania elementów oddzielenia przeciw-
po˝arowego, w dalszej cz´Êci artyku∏u zwanych dla
uproszczenia elementami opp. Do typowych sytu-
acji, w których b´dà one niezb´dne, zaliczajà si´:
utrudnienia lokalizacyjne (ma∏a powierzchnia dzia∏ki,
bliskie sàsiedztwo innych budynków, rosnàcy w pobli-
˝u las itd.), budowa magazynów logistycznych (wzno-
szonych z za∏o˝enia jako obiekty, w których powinno
byç mo˝liwe sk∏adowanie dowolnych towarów w ilo-
Êci wynikajàcej z aktualnych potrzeb rynkowych), do-
budowa do istniejàcych obiektów budynków, którym
stawia si´ wi´ksze wymagania bezpieczeƒstwa. Za-
stosowanie oddzielenia przeciwpo˝arowego w wielu
z tych przypadków okazuje si´ korzystnym rozwiàza-
niem. JednoczeÊnie jest ono powszechnie postrzega-
ne jako rozwiàzanie najprostsze, chocia˝ koniec koƒ-
ców ju˝ nie zawsze najtaƒsze. A wi´c có˝ prostszego,
ni˝ zaprojektowaç odpowiednie stropy i Êciany, które
zapewnià osiàgni´cie tak postawionego celu?

Niestety, jak pokazujà doÊwiadczenia, od tego

etapu zaczynajà si´ dopiero prawdziwe problemy. Ich
êród∏em jest brak odpowiedniej wiedzy in˝ynierskiej.
Nie b´dzie przesadà stwierdzenie, i˝ co najmniej
50 proc. zaprojektowanych i wzniesionych Êcian opp
najprawdopodobniej nie zapobiegnie rozprzestrzenie-
niu si´ ognia podczas po˝aru.

Celem tego artyku∏u jest przede wszystkim

uwra˝liwienie stron procesu inwestycyjnego na sy-
gnalizowany problem, a przy tej okazji wskazanie naj-
bardziej typowych b∏´dnych rozwiàzaƒ i jednoczeÊnie
sposobów ich eliminowania. Wbrew pozorom nie jest
to zadanie ∏atwe. Cz´sto mo˝na odnieÊç wra˝enie, ˝e
wiele osób dostrzega problem, jednak nie ma odwa-
gi si´ z nim zmierzyç. Publikacje na ten temat sà nie-
liczne [1], [2], [3].

Wydaje si´, ˝e istot´ poruszonego problemu od-

daje te˝ w znamienny sposób koƒcowa cz´Êç refera-
tu [2], którà warto w tym miejscu przytoczyç:
„Ogólnie mo˝na powiedzieç, ˝e wi´kszoÊç zasad pro-
jektowych (…) nie jest przestrzegana. Tego, co si´
dzieje podczas wykonywania Êcian p.pp.,

1

nie mo˝na

nazwaç b∏´dami; jest to zwyk∏e niechlujstwo spowo-
dowane brakiem nadzoru.”

Jakie sà szanse, ˝e podzia∏ obiektów na strefy

po˝arowe b´dzie zawsze skuteczny?

Byç mo˝e ten artyku∏ sk∏oni do si´gni´cia po

wskazanà literatur´, do g∏´bszego zastanowienia si´
nad wymaganiami okreÊlonymi w §§ 226 do 235
rozporzàdzenia ministra infrastruktury z 12 kwietnia
2002 roku [4]. Piszàc go, podjà∏em prób´ spojrzenia
na problem poprzez za∏o˝ony cel, jakim jest zaprojek-

towanie i wykonanie przegród budowlanych, które
w ustalonym czasie zapobiegnà rozprzestrzenieniu
si´ po˝aru poza ÊciÊle okreÊlone granice strefy po˝a-
rowej.

Uwarunkowania techniczne

Podstawowe wymagania techniczne dla elemen-

tów opp okreÊla cytowane ju˝ rozporzàdzenie MI [4].
Przytaczajàc wybiórczo ich treÊç, pomijam jednocze-
Ênie zasady ustalania klasy odpornoÊci ogniowej tych
elementów, jako wykraczajàce poza ramy niniejszego
artyku∏u, a jednoczeÊnie nie budzàce wi´kszych wàt-
pliwoÊci w praktyce projektowej.

§ 232.1. Âciany i stropy stanowiàce elementy

oddzielenia przeciwpo˝arowego powinny byç wyko-
nane z materia∏ów niepalnych, a wyst´pujàce w nich
otwory – obudowane przedsionkami przeciwpo˝aro-
wymi lub zamykane za pomocà drzwi przeciwpo˝aro-
wych bàdê innego zamkni´cia przeciwpo˝arowego.

2. W Êcianie oddzielenia przeciwpo˝arowego

∏àczna powierzchnia otworów, o których mowa w ust. 1,
nie powinna przekraczaç 15 proc. powierzchni Êcia-
ny, a w stropie oddzielenia przeciwpo˝arowego –
0,5 proc. powierzchni stropu. (…)

4. Wymaganà klas´ odpornoÊci ogniowej ele-

mentów oddzielenia przeciwpo˝arowego oraz zam-
kni´ç znajdujàcych si´ w nich otworów okreÊla poni˝-
sza tabela.

(…) 6. W Êcianie oddzielenia przeciwpo˝arowego

dopuszcza si´ wype∏nienie otworów materia∏em prze-
puszczajàcym Êwiat∏o, takim jak luksfery, ceg∏a
szklana lub inne przeszklenie, je˝eli powierzchnia wy-
pe∏nionych otworów nie przekracza 10 proc. po-
wierzchni Êciany, przy czym klasa odpornoÊci ognio-
wej wype∏nieƒ nie powinna byç ni˝sza ni˝:

7. Dopuszcza si´ stosowanie w strefach po˝aro-

wych PM niezamykanego otworu w Êcianie oddziele-
nia przeciwpo˝arowego, s∏u˝àcego przeprowadzeniu
urzàdzeƒ technologicznych, w postaci tunelu o d∏ugo-
Êci co najmniej 4 m chronionego na ca∏ej d∏ugoÊci
sta∏ym urzàdzeniem gaÊniczym zraszaczowym, obu-
dowanego Êcianami i stropem z materia∏ów niepal-
nych o klasie odpornoÊci ogniowej co najmniej E I 60.
Pomieszczenia po∏àczone tunelem powinny byç za-
bezpieczone przed przep∏ywem nim dymu, w przypad-
ku po˝aru, z jednego pomieszczenia do drugiego.

§ 234.1. Przepusty instalacyjne w elementach

oddzielenia przeciwpo˝arowego powinny mieç klas´
odpornoÊci ogniowej (EI) wymaganà dla tych ele-
mentów. (…)

§ 235.1. Âcian´ oddzielenia przeciwpo˝arowego

nale˝y wznosiç na w∏asnym fundamencie lub na stro-
pie, opartym na konstrukcji noÊnej o klasie odpornoÊci
ogniowej nie ni˝szej od odpornoÊci ogniowej tej Êciany.

2. Âcian´ oddzielenia przeciwpo˝arowego nale˝y

wysunàç na co najmniej 0,3 m poza lico Êciany ze-
wn´trznej budynku lub na ca∏ej wysokoÊci Êciany ze-
wn´trznej zastosowaç pionowy pas z materia∏u nie-
palnego o szerokoÊci co najmniej 2 m i klasie odpor-
noÊci ogniowej EI 60.

3. W budynku z dachem rozprzestrzeniajàcym

ogieƒ Êciany oddzielenia przeciwpo˝arowego nale˝y
wyprowadziç ponad pokrycie dachu na wysokoÊç co
najmniej 0,3 m lub zastosowaç pas z materia∏u nie-

palnego o szerokoÊci co najmniej 1 m i klasie odpor-
noÊci ogniowej EI 60, równolegle do po∏aci dachu,
bezpoÊrednio pod pokryciem, które na tej szerokoÊci
powinno byç nierozprzestrzeniajàce ognia.

Wi´kszoÊç wymienionych wymagaƒ jest w prakty-

ce projektowej i wykonawczej spe∏niana. Do wyjàt-
ków nale˝y m.in. sposób zabezpieczania otworów

Projektowanie elementów
oddzielenia przeciwpo˝arowego – nie∏atwe zadanie

OCHRONA PRZECIWPO˚AROWA W BUDOWNICTWIE

2

|OCHRONA PRZECIWPO˚AROWA|wrzesieƒ 2006

Adam Biczycki

Klasa

odpornoÊci

po˝arowej

budynku

elementów oddzielenia

przeciwpo˝arowego

drzwi przeciwpo˝arowych

lub innych zamkni´ç

przeciwpo˝arowych

Klasa odpornoÊci ogniowej

A

REI 240

REI 120

EI 120

EI 60

E 60

B i C

REI 120

REI 60

EI 60

EI 30

E 30

D i E

REI 60

REI 30

EI 30

EI 15

E 15

* Dopuszcza si´ osadzenie tych drzwi w Êcianie (znajdujàcej si´ mi´dzy przedsionkiem a klatkà schodowà) o klasie odpornoÊci ogniowej

okreÊlonej dla drzwi w kol. 6.

Êcian i stropów,

z wyjàtkiem

stropów w ZL

stropów

w ZL

drzwi z przedsionka

przeciwpo˝arowego

na korytarz

i do

pomieszczenia

na klatk´

schodowà*

Wymagana klasa odpornoÊci ogniowej

Êciany oddzielenia przeciwpo˝arowego

REI 240

EI 120

E 120

REI 120

EI 60

E 60

REI 60

EI 30

E 30

Klasa odpornoÊci ogniowej wype∏nienia otworu w Êcianie

b´dàcej obudowà drogi ewakuacyjnej

innej

➛

Ochrona ppoz 03-2006.qxd 23-08-2006 8:14 AM Page 2

technologicznych, które nie mogà byç zamykane
w normalnych warunkach, ale ta kwestia ma byç
uporzàdkowana po obecnie przeprowadzanej noweli-
zacji przepisów. Pewne problemy rodzi tak˝e w∏aÊci-
we zrozumienie zapisów pozwalajàcych na wzniesie-
nie Êciany opp na stropie zamiast na fundamencie.

Taki zasób wiedzy, ograniczony do przytoczonych

wymagaƒ, nie wystarczy oczywiÊcie do prawid∏owego
rozwiàzania postawionego zadania. Trzeba si´gnàç do
êróde∏ wiedzy technicznej, które powinny obejmowaç
tak˝e statyk´ budowli w warunkach szczególnych ob-
cià˝eƒ powstajàcych podczas po˝aru. A wszystko po
to, aby znaleêç odpowiedê chocia˝by tylko na nast´pu-
jàce pytania – pytania, które powinni zadawaç sobie
architekci i konstruktorzy oraz rzeczoznawcy ds. zabez-
pieczeƒ przeciwpo˝arowych, od których oczekuje si´
uzgodnienia zastosowanych rozwiàzaƒ:
1) W jaki sposób poprawnie rozwiàzaç podzia∏ na

strefy po˝arowe budynku typu halowego o kon-
strukcji ramowej czy s∏upowo-kratowej przy za-
stosowaniu Êcian opp wykonanych metodà trady-
cyjnà (murowanych, ˝elbetowych wylewanych)?

2) Czy dopuszczalne jest wykorzystanie Êcian opp

jako elementów noÊnych dla konstrukcji dachu,
w tym p∏atwi?

3) Czy poprawne jest wykorzystanie Êciany opp do

usztywnienia g∏ównej konstrukcji noÊnej budynku?

4) W jaki sposób wykonaç cz´Êç Êciany zewn´trznej

budynku majàcego obudow´ lekkà, aby mog∏a
ona pe∏niç rol´ elementu opp o okreÊlonej klasie
odpornoÊci ogniowej?

5) Jak zaprojektowaç elementy opp w budynku typu

halowego w przypadku lokalizowania w nim obiek-
tów wielokondygnacyjnych, które nie majà w∏asnej
niezale˝nej konstrukcji, albo których Êciany nie sà
doprowadzone do pokrycia dachowego?

6) Czy mo˝na dokonaç podzia∏u budynku w pionie na

strefy po˝arowe Êcianà prowadzonà na ca∏ej wyso-
koÊci obiektu, ale nie w jednej osi pionowej?

7) W jaki sposób dokonaç podzia∏u na strefy po˝a-

rowe kondygnacji po∏o˝onej powy˝ej parteru
w budynku ZL?

8) Jak skutecznie zabezpieczyç przejÊcia technolo-

giczne w elementach opp, je˝eli nie mogà byç
one zamykane w sposób tradycyjny?

9) Czy mo˝na konstruowaç Êciany opp typu lekkiego

z p∏yt typu GKF lub innego materia∏u o podobnej
charakterystyce?
Wydaje si´ jednak, ˝e istnieje jeszcze pytanie

nadrz´dne: który etap procesu projektowego jest
najw∏aÊciwszy do rozpocz´cia dyskusji na temat spo-
sobu podzia∏u obiektu na strefy po˝arowe? Podzia∏u
wynikajàcego z obowiàzujàcych przepisów, jak i po-
dzia∏u uwzgl´dniajàcego interes inwestora. Nie nale-
˝y tak˝e zapominaç o wymaganiach ubezpieczyciela,
które bardzo cz´sto okazujà si´ decydujàce i w do-
datku nie podlegajà dyskusji.

Nie ulega ˝adnej wàtpliwoÊci, i˝ ten w∏aÊciwy etap

to etap koncepcji projektowej, czyli jeszcze przed przy-
j´ciem schematu statycznego obiektu. Tylko wówczas
mo˝na w miar´ swobodnie rozwa˝aç ró˝ne warianty
rozwiàzaƒ i nie tylko szacowaç ich wp∏yw na koszty in-

westycji czy funkcjonalnoÊç obiektu, ale przede wszyst-
kim wypracowaç optymalne rozwiàzania konstrukcyjne.
Jak wykazuje praktyka, pomini´cie w tej fazie projekto-
wania udzia∏u specjalistów od ochrony przeciwpo˝aro-
wej rodzi najcz´Êciej problemy w dalszej pracy, kiedy
ka˝dy nowo wprowadzony warunek bardzo powa˝nie
komplikuje prace zespo∏u projektowego i w oczywisty
sposób podwy˝sza koszt inwestycji, a czasem zmusza
do podejmowania kompromisów, skutkujàcych obni˝e-
niem poziomu bezpieczeƒstwa po˝arowego.

Znane sà przypadki, kiedy podobne skutki powo-

duje zmiana inwestora w trakcie realizacji inwestycji,
a w konsekwencji zmiana ubezpieczyciela, czyli zmia-
na wymagaƒ. Ich zaostrzenie stawia wielkie wyzwa-
nia nie tylko przed projektantami i managerami od-
powiedzialnymi za wynik finansowy przedsi´wzi´cia,
ale mo˝e przede wszystkim przed wykonawcami.

W polskim systemie prawnym nie istniejà upraw-

nienia budowlane w specjalnoÊci ochrona przeciwpo-
˝arowa. Dlatego te˝ najw∏aÊciwszym partnerem
w dyskusji o sposobie podzia∏u obiektu na strefy po-
˝arowe, jak i o ca∏ej koncepcji ochrony przeciwpo˝a-
rowej, jest w praktyce rzeczoznawca ds. zabezpie-
czeƒ przeciwpo˝arowych. Zaoszcz´dzenie Êrodków fi-
nansowych poprzez niezatrudnienie na tym etapie
rzeczoznawcy jest w wielu przypadkach dzia∏aniem
skutkujàcym w dalszych etapach inwestycji (najcz´-
Êciej na etapie wykonawstwa) koniecznoÊcià wy∏o˝e-
nia znacznie wi´kszych sum.

Typowym tego przyk∏adem z ostatnich lat sà wie-

lokondygnacyjne galerie handlowo-us∏ugowe. Projek-

wrzesieƒ 2006|OCHRONA PRZECIWPO˚AROWA|

3

OCHRONA PRZECIWPO˚AROWA W BUDOWNICTWIE



Ochrona ppoz 03-2006.qxd 23-08-2006 8:14 AM Page 3

towanie wed∏ug koncepcji tradycyjnego podzia∏u na
strefy po˝arowe jest do przyj´cia tylko do czasu uzy-
skania pozwolenia na budow´, a prawie natychmiast
po wbiciu w ziemi´ ∏opaty okazuje si´ ju˝ nie do zaak-
ceptowania: bo ogranicza funkcjonalnoÊç, bo wyma-
ga du˝ych kosztów, bo jest nierealne z uwagi na brak
odpowiednich materia∏ów (np. szk∏a o okreÊlonych
parametrach), bo zagubiono po drodze logik´ rozwià-
zaƒ, dzielàc pasa˝e na strefy po˝arowe i zapominajàc
przy okazji o koniecznoÊci ewakuacji ludzi (w tym wy-
padku przez granic´ stref po˝arowych zamkni´tà wiel-
kogabarytowà bramà przeciwpo˝arowà) itd.

Nie zra˝ajàc si´, pomimo wszystko spróbujmy

odpowiedzieç na postawione pytania na przyk∏adzie
budynków typu halowego.

Na poczàtek niezb´dne sà jednak pewne podsta-

wowe informacje na ich temat, chocia˝by tylko po to,
by móc podjàç prób´ odró˝nienia g∏ównej konstruk-
cji noÊnej od pozosta∏ych elementów budynku.

W zale˝noÊci od sposobu zabudowy i ukszta∏to-

wania przestrzeni wewn´trznej budynki halowe dzieli
si´ na jednonawowe i wielonawowe. W zale˝noÊci od
pracy statycznej i sposobu obliczania rozró˝niç mo˝-
na uk∏ady konstrukcyjne: przestrzenne z p∏askich ele-
mentów noÊnych (poprzeczne, pod∏u˝ne) lub z zasto-
sowaniem przekryç powierzchniowych oraz samo-
dzielne konstrukcje przestrzenne.

W sk∏ad konstrukcji wchodzà podpory liniowe lub

s∏upowe i oparte na nich dêwigary dachowe. Elemen-
ty te na ogó∏ po∏àczone sà poziomymi i pionowymi st´-
˝eniami pod∏u˝nymi. Poprzeczne konstrukcje noÊne
dzielà si´ jeszcze na belkowe, rozporowe i ramowe.

W uk∏adach belkowo-s∏upowych g∏ówny ustrój

noÊny stanowià s∏upy i spoczywajàce na nich belki
(pe∏noÊcienne, kratowe), podparte przegubowo lub
przegubowo-przesuwnie.

Uk∏ady ramowe sk∏adajà si´ z pr´tów poprzecz-

nych (zwanych ryglami) i pr´tów pionowych (s∏upy),
sztywno po∏àczonych w w´z∏ach. Ramy ustawia si´
w odpowiednich odst´pach i st´˝a konstrukcjami po-
d∏u˝nymi. W konstrukcjach o du˝ych rozpi´toÊciach
mo˝na wyró˝niç ponadto uk∏ady z∏o˝one z dêwigarów,
na których spoczywajà p∏atwie, a na nich konstrukcje
pokrycia albo bezpoÊrednio samo pokrycie dachu.

W odró˝nieniu od uk∏adów s∏upowo-belkowych,

elementy ustroju ramowego tworzà ca∏oÊç konstruk-
cyjnà, zdolnà bez pomocy murów przekazywaç na

fundamenty obcià˝enia pionowe i poziome. Charak-
terystyczne jest, ˝e element obcià˝ony wspó∏pracuje
ze wszystkimi innymi elementami konstrukcji ramo-
wej, wskutek czego ka˝dy element znajduje si´ pod
dzia∏aniem si∏ i podlega odkszta∏ceniom. Stosuje si´
ró˝ne rodzaje uk∏adów ramowych z elementami wi´-
zarowymi i st´˝ajàcymi.

Niezale˝nie od ró˝norodnoÊci rozwiàzaƒ kon-

strukcyjnych, w ka˝dym przypadku podstawowym
i najwa˝niejszym warunkiem, jaki nale˝y spe∏niç, pro-
jektujàc Êcian´ opp, jest zapewnienie, ˝e jej kon-
strukcja nie ulegnie destrukcji nawet w razie znisz-
czenia konstrukcji dachowej lub innych przylegajà-
cych elementów [2]. Wià˝e si´ to bezpoÊrednio z ko-
niecznoÊcià uwzgl´dnienia dodatkowych obcià˝eƒ,
które mogà wystàpiç podczas po˝aru. Zgodnie z [2]:
W obliczeniach nale˝y uwzgl´dniç obcià˝enia sta∏e
oraz obcià˝enia zmienne w ca∏oÊci d∏ugotrwa∏e, któ-
re mogà wyst´powaç jednoczeÊnie z po˝arem. Tak
wi´c pomija si´ np. cz´Êç obcià˝eƒ dêwigowo-trans-
portowych wynikajàcà z ruchu (przyjmuje si´ tylko
obcià˝enie statyczne), z wyjàtkiem urzàdzeƒ s∏u˝à-
cych do transportu, których wykorzystanie jest prze-
widziane podczas ewakuacji. W przypadku Êcian wy-
dzielajàcych pomieszczenie zagro˝one wybuchem
nale˝y przyjmowaç parcie poziome 15 kN/m

2

. W ob-

liczeniach nale˝y uwzgl´dniç równie˝ mimoÊród spo-
wodowany ugi´ciem termicznym Êciany oraz niejed-
norodnoÊcià przekroju wywo∏anà ró˝nicà temperatu-
ry na obu powierzchniach zewn´trznych (…).

W instrukcji 409/2005 ITB [3] znaleêç mo˝na nast´-

pujàce warunki:

Przy projektowaniu Êcian oddzieleƒ przeciwpo˝aro-

wych nale˝y uwzgl´dniç:
• odpornoÊç na uderzenie (kryterium M wg PN-EN

13501-2),

• obcià˝enia wynikajàce z ró˝nicy ciÊnieƒ mi´dzy

strefami po˝arowymi jako obcià˝enie poziome
o wartoÊci co najmniej 0,1 kN/m

2

.

Minimalna gruboÊç Êcian oddzieleƒ przeciwpo˝a-

rowych powinna wynosiç:
• 200 mm dla Êcian betonowych,
• 140 mm dla noÊnych Êcian ˝elbetowych,
• 120 mm dla nienoÊnych Êcian ˝elbetowych.
Przy ustalaniu wymaganej gruboÊci Êciany trzeba
stosowaç ∏àcznie powy˝sze wymagania oraz mini-
malne gruboÊci z tablicy 2 i 3.

Z cytowanej instrukcji [3] wynika tak˝e wiele in-

nych warunków, dotyczàcych:
a) smuk∏oÊci Êciany, czyli stosunku wysokoÊci Êcia-

ny do jej gruboÊci – dla Êcian nienoÊnych wspó∏-
czynnik ten nie powinien byç wi´kszy ni˝ 40, dla
Êcian noÊnych na zaprawie zwyk∏ej lub lekkiej –
27, a na zaprawie dla cienkich spoin – 30; nie-
dotrzymanie wskazanych wartoÊci powoduje ko-
niecznoÊç zapewnienia statecznoÊci Êciany za
pomocà dodatkowych ustrojów konstrukcyjnych,
np. s∏upowo-ryglowych;

b) wskaênika wykorzystania noÊnoÊci

α (stosunek

obliczeniowej wartoÊci si∏y osiowej do obliczenio-
wej noÊnoÊci na Êciskanie) oraz odleg∏oÊci Êrod-
ka ci´˝koÊci zbrojenia dla Êcian ˝elbetowych wy-
lewanych noÊnych.
Je˝eli mo˝liwe jest zaprojektowanie i wzniesienie

wewnàtrz budynku typu halowego Êciany opp stano-
wiàcej element niezale˝ny od elementów konstruk-
cji tego obiektu, niepe∏niàcy funkcji noÊnej, to za-
sadniczo wystarczy zaprojektowaç odpowiedni fun-
dament, ustaliç gruboÊç Êciany z uwzgl´dnieniem jej
wysokoÊci (smuk∏oÊç) i podanych wczeÊniej grubo-
Êci minimalnych. Je˝eli mamy do czynienia z budyn-
kiem z kondygnacjà podziemnà, Êcian´ mo˝na
wznieÊç na stropie mi´dzy parterem a podziemiem.
B´dzie to jednak prawid∏owe tylko wówczas, kiedy
strop ten b´dzie mia∏ klas´ odpornoÊci ogniowej wy-
maganà dla Êciany oddzielenia przeciwpo˝arowego.
Musi wi´c byç on wsparty na odpowiedniej kon-
strukcji noÊnej, a ponadto, jako przegroda pozioma,
spe∏niaç odpowiednie wymagania EI. Czy jednak na
pewno tylko tyle?

Nie mo˝na zapomnieç o warunkach lokalizacji

Êciany. Istotne jest jej po∏o˝enie w stosunku do
wszelkich otworów w dachu oraz elementów g∏ównej
konstrukcji budynku, a tak˝e wszelkich innych ele-
mentów, które podczas po˝aru mogà spowodowaç
dodatkowe obcià˝enia. Znane sà przypadki, kiedy
otwory w dachu (w postaci klap dymowych) u∏atwi∏y
rozprzestrzenienie si´ po˝aru ponad Êcianà oddziele-
nia przeciwpo˝arowego. Dlatego te˝ nale˝y zachowaç
chocia˝by minimalne obowiàzujàce w tym zakresie
odleg∏oÊci

2

[4], tj. 5 m pomi´dzy Êwietlikiem lub kla-

pà (a tak˝e ka˝dym innym otworem). Je˝eli nie jest
to mo˝liwe, to zgodnie z § 235 ust. 4 [4] nale˝y wy-
prowadziç Êcian´ opp ponad górnà ich kraw´dê na
wysokoÊç co najmniej 0,3 m. Alternatywà mo˝e byç
wykonanie Êwietlika jako nieotwieralnego i wype∏nie-
nie go materia∏em o klasie odpornoÊci ogniowej co
najmniej E 30. Rozwiàzanie to traci jednak sens
w sytuacji, kiedy przekrycie i konstrukcja dachu nie
majà takiej odpornoÊci ogniowej, co mo˝e mieç miej-
sce we wszystkich budynkach wykonanych w klasie
odpornoÊci po˝arowej ni˝szej ni˝ B. W przypadku klap
dymowych takiej alternatywy nie ma. Podobne wa-
runki mo˝na znaleêç w PN-B-02877-4 [6], gdzie do-
puszcza si´ pewne z∏agodzenie minimalnej odleg∏o-
Êci (do 2,5 m) w przypadku Êcian oddzielajàcych
strefy po˝arowe o zró˝nicowanej odleg∏oÊci.

Nale˝y pami´taç, i˝ sà to minimalne wymaga-

nia, które w szczególnych warunkach mogà nie spe∏-

OCHRONA PRZECIWPO˚AROWA W BUDOWNICTWIE

4

|OCHRONA PRZECIWPO˚AROWA|wrzesieƒ 2006



Rys. 1

Ochrona ppoz 03-2006.qxd 23-08-2006 8:14 AM Page 4

niç swojej roli, zw∏aszcza przy po˝arach szybko rozwi-
jajàcych si´, o du˝ym przyroÊcie mocy. Z drugiej stro-
ny w pe∏ni uzasadnione dyskusje mo˝e wzbudziç
wskazane wymaganie w odniesieniu do klapy dymo-
wej w klatce schodowej, w której z za∏o˝enia przecie˝
nie mo˝e dojÊç do po˝aru, przyjmujàc oczywiÊcie, i˝
jest ona u˝ytkowana w sposób zgodny z jej funkcjà
i pozbawiona w praktyce materia∏ów palnych. Jest to
jednak temat do oddzielnej dyskusji.

Bardzo cz´sto spotykanym b∏´dnym rozwiàza-

niem jest takie usytuowanie Êciany opp, ˝e wzd∏u˝ jej
osi przebiegajà poziome elementy g∏ównej konstruk-
cji – w tym przypadku budynku, bàdê te˝ przebiegajà
one prostopadle do p∏aszczyzny Êciany, stanowiàc
element g∏ównej konstrukcji jednoczeÊnie w dwóch
ró˝nych strefach po˝arowych. W ka˝dym z tych przy-
padków bez wprowadzenia dodatkowych elementów
konstrukcyjnych (odpowiednio zabezpieczonych) lub

bez zabezpieczenia ogniochronnego pewnego frag-
mentu konstrukcji budynku w praktyce Êciana zosta-
nie zdyskwalifikowana jako element oddzielenia prze-
ciwpo˝arowego, czyli nie osiàgniemy za∏o˝onego ce-
lu, jakim by∏ podzia∏ budynku na strefy po˝arowe, i to
z wszelkimi wynikajàcymi z tego konsekwencjami.
Przyk∏ad ilustruje w sposób schematyczny rys. 1 [5].

Nietrudno sobie wyobraziç, na jakie obcià˝enia

mechaniczne nara˝ona b´dzie podczas po˝aru pro-
jektowana Êciana, kiedy elementy konstrukcji budyn-
ku o ni˝szej odpornoÊci ogniowej zacznà traciç swo-
je w∏aÊciwoÊci wytrzyma∏oÊciowe. Potwierdzajà to za-
istnia∏e po˝ary (patrz fot.).

Doprowadzenie tych elementów do klasy odporno-

Êci ogniowej wymaganej dla Êciany oddzielenia prze-
ciwpo˝arowego mo˝e wyeliminowaç te zagro˝enia. Do-
datkowe zabezpieczenie ogniochronne powinno jed-
nak objàç nie tylko pojedynczy element konstrukcji
przebiegajàcy w pobli˝u Êciany, a ca∏y – niezale˝ny od
pozosta∏ej cz´Êci g∏ównej konstrukcji – uk∏ad konstruk-
cyjny. Majàc na uwadze ró˝norodnoÊç typów konstruk-
cji budynków halowych, nie sposób wskazaç jedno-
znacznie, których elementów powinno to dotyczyç,
zw∏aszcza ˝e du˝e znaczenie ma sposób ich ∏àczenia.
Pytanie w tym zakresie powinien zadaç rzeczoznawca
ds. zabezpieczeƒ przeciwpo˝arowych, a odpowiedzi
powinien udzieliç konstruktor obiektu – indywidualnie
dla ka˝dego przypadku. Jednoznacznego rozstrzygni´-
cia wymaga przy tym jeszcze na wst´pie kwestia, któ-
re elementy zaliczajà si´ do g∏ównej konstrukcji no-
Ênej, a które sà tylko konstrukcjà dachu. Wbrew pozo-
rom nie jest to ∏atwe, a z drugiej strony ma zasadnicze
znaczenie dla poprawnoÊci rozwiàzaƒ.

Z praktyki wiadomo, ˝e stosowane sà tak˝e inne

sposoby rozwiàzania problemu, a mianowicie dodat-
kowe pionowe elementy noÊne (s∏upy) po obydwu
stronach Êciany opp, zabezpieczajàce elementy po-
ziome przed ugi´ciem wskutek dodatkowych obcià-
˝eƒ podczas po˝aru. Wymaga to oczywiÊcie stworze-
nia odpowiedniego schematu statycznego, który po-
zwoli na bezpieczne przeniesienie dodatkowych si∏,
co wià˝e si´ zarówno ze stopami fundamentowymi,
jak i odpowiednimi po∏àczeniami elementów piono-
wych z poziomymi.

Najprostszym z logicznego punktu widzenia spo-

sobem jest natomiast w ka˝dym przypadku rozdziele-
nie (oddylatowanie) konstrukcji budynku w osi Êcia-
ny opp. Taki uk∏ad, o ile tylko b´dzie mo˝liwy do za-
stosowania, jest najbardziej przejrzysty i prosty do
oceny (rys. 2 [5]).

Z tego zakresu pozostaje jeszcze problem p∏atwi

prowadzonych nad Êcianà opp, albo wr´cz wspartych
czy nawet kotwionych do takiej Êciany. W przypadku
konstrukcji stalowych sà to na ogó∏ elementy o nie-
wielkich przekrojach (profile cienkoÊcienne), trudne
do jakiegokolwiek zabezpieczenia ogniochronnego,
a wi´c elementy, które w krótkim czasie od powsta-
nia po˝aru utracà swojà wytrzyma∏oÊç. Prawid∏owo
wykonany projekt Êciany opp powinien uwzgl´dniaç
dodatkowe obcià˝enia mogàce wyniknàç z takiego
rozwiàzania. I w tym wypadku rzeczoznawca ds. za-
bezpieczeƒ przeciwpo˝arowych powinien polegaç na

OCHRONA PRZECIWPO˚AROWA W BUDOWNICTWIE

wrzesieƒ 2006|OCHRONA PRZECIWPO˚AROWA|

5



Zniszczenia konstrukcji budynku spowodowane po˝arem

Rys. 2

Ochrona ppoz 03-2006.qxd 23-08-2006 8:14 AM Page 5

konstruktorze i jego zapewnieniu o poprawnoÊci przy-
j´tego rozwiàzania.

Âciana opp powinna zachowaç odpowiednià

smuk∏oÊç, co nie zawsze jest ∏atwe do spe∏nienia,
zw∏aszcza w budynkach. Najcz´Êciej spotykanym
w takiej sytuacji rozwiàzaniem jest wykorzystanie ele-
mentów g∏ównej konstrukcji budynku jako ustroju
noÊnego Êciany opp. Jest to oczywisty b∏àd projekto-
wy, w taki sposób opisany w referacie [2]: Konstruk-
cja noÊna budynku jest fragmentem konstrukcji no-
Ênej Êciany, co powoduje, ˝e w razie wzrostu tempe-
ratury powstajà znaczne si∏y poziome powodujàce
zniszczenie Êciany. Âciany p.pp. nie sà obliczone pod
tym kàtem i nie sà konstruowane w taki sposób, aby
te obcià˝enia zminimalizowaç.

Teoretycznie mo˝liwe jest zaprojektowanie Êciany

opp z uwzgl´dnieniem takich si∏, jednak wynik ekono-
miczny takiego rozwiàzania by∏by najprawdopodobniej
odebrany jako pora˝ka konstruktora. Jedynym sposo-
bem mo˝e znów byç ustalenie takiego fragmentu g∏ów-
nej konstrukcji budynku, który po doprowadzeniu do
klasy odpornoÊci ogniowej wymaganej dla Êciany opp
nie b´dzie podlegaç si∏om wywiàzujàcym si´ podczas
po˝aru w pozosta∏ej cz´Êci konstrukcji.

Nieco inaczej wyglàda przypadek, kiedy Êciana,

by zachowaç wymaganà smuk∏oÊç, wyposa˝ana jest
we w∏asny ustrój noÊny – pod warunkiem, ˝e nie zo-
stanie on zakotwiony do elementów g∏ównej konstruk-
cji hali, co niestety cz´sto ma miejsce (rys. 3 [5]).
Skutki zastosowania takiego w∏aÊnie nieprawid∏owe-
go rozwiàzania przedstawiajà prezentowane w arty-
kule fotografie.

Pewnym podsumowaniem omówionych przyk∏a-

dów niech b´dzie jedna z podstawowych zasad pro-
jektowania Êcian opp wg [2]: Do konstrukcji Êcia-
ny p.pp. mogà byç w∏àczone elementy budynku
o odpornoÊci ogniowej nie ni˝szej ni˝ odpornoÊç
ogniowa Êciany p.pp.

Do cytowanych wczeÊniej opinii o przyczynach

wykonywania nieskutecznych Êcian opp mo˝na do-
daç jeszcze jednà: ca∏kowity brak wyobraêni ze stro-
ny zespo∏u projektowego i uzgadniajàcego projekt
rzeczoznawcy.

Oto charakterystyczny przyk∏ad zaobserwowany

w jednym z du˝ych hipermarketów (ponad 20 tys. m

2

powierzchni) znanej sieci handlowej w mieÊcie b´dà-
cym niedawno jeszcze stolicà województwa. Podczas

tzw. kontroli odbiorowej (prowadzonej w trybie
art. 56 Prawa budowlanego), stra˝acy odkryli, i˝ z za-
anga˝owaniem du˝ych nak∏adów finansowych wznie-
siono Êcian´ oddzielenia przeciwpo˝arowego kilku-
metrowej wysokoÊci, o klasie odpornoÊci ogniowej
REI 120, która mia∏a oddzielaç sal´ sprzeda˝y od
cz´Êci magazynowej. Wykonano w niej odpowiednie
zabezpieczenia przepustów instalacyjnych, zabudo-
wano kosztowne bramy przeciwpo˝arowe o du˝ych
gabarytach. Jednak elementem usztywniajàcym
Êcian´ sta∏y si´ stalowe profile, powiàzane na sztyw-
no z poziomymi elementami g∏ównej konstrukcji
obiektu, nie majàce ˝adnych zabezpieczeƒ przeciw-
po˝arowych (obiekt wykonano w klasie E odpornoÊci
po˝arowej). Aby uniknàç negatywnej opinii organu
PSP, jeszcze podczas kontroli wprowadzono zmian´
do projektu, zgodnie z którà obiekt nie stanowi∏ ju˝
dwóch stref po˝arowych, a tylko jednà. I problem
zniknà∏. Czy jednak na pewno?

Nie miejmy jednak kompleksów. Oto du˝y zak∏ad

produkujàcy pojazdy znanej marki, zlokalizowany
w jednym z sàsiednich krajów. Oprowadzajàcy przed-
stawiciele zak∏adu z dumà pokazali kilkumetrowej
wysokoÊci Êcian´ oddzielenia przeciwpo˝arowego
z równie pot´˝nymi bramami przeciwpo˝arowymi, ale
pytanie o klas´ odpornoÊci ogniowej stalowych dêwi-
garów przechodzàcych przez t´ Êcian´ wp´dzi∏o ich
ju˝ w wielkie zak∏opotanie.

W budynkach typu halowego trudnym wyzwa-

niem mo˝e byç tak˝e Êciana opp, której celem jest
zrekompensowanie niedostatecznej odleg∏oÊci
obiektu od granicy dzia∏ki lub od innego budynku.

Przedstawione wczeÊniej problemy w tej sytuacji sà
jeszcze bardziej wyraziste. Taka Êciana odznacza si´
du˝à wysokoÊcià i z regu∏y jednoczeÊnie du˝à rozle-
g∏oÊcià. Oczywistym b∏´dem jest wykonanie jej jako
fragmentu Êciany zewn´trznej hali, poprzez wype∏nie-
nie szkieletowej konstrukcji odpowiednimi elementa-
mi. Tylko po doprowadzeniu do odpornoÊci ogniowej
wymaganej dla Êciany opp wszystkich elementów
g∏ównej konstrukcji budynku tworzàcych niezale˝ny
uk∏ad statyczny mo˝na b´dzie mówiç o spe∏nieniu za-
∏o˝onego celu. W ka˝dym innym wypadku tego typu
Êcian´ nale˝y wznieÊç jako niezale˝ny, samodzielny
element budynku, spe∏niajàcy wszystkie sygnalizowa-
ne wczeÊniej kryteria i warunki.

W tej cz´Êci artyku∏u warto wspomnieç o jeszcze

jednym przypadku: obiekt o charakterze budynku
wielokondygnacyjnego wzniesiony wewnàtrz jedno-
kondygnacyjnej hali. Uwzgl´dniajàc obowiàzujàce za-
sady, bez wydzielenia jako odr´bnej strefy ca∏à hal´
nale˝y traktowaç jak obiekt wielokondygnacyjny, co
w oczywisty sposób podnosi poziom wymagaƒ dla
konstrukcji. W tej sytuacji jedynym rozsàdnym roz-
wiàzaniem jest wykonanie obiektu wielokondygnacyj-
nego jako niezale˝nej strefy po˝arowej. Pomijajàc
przypadki, w których mo˝liwe jest wykonanie dachu
tego obiektu jako elementu opp o odpowiedniej kla-
sie odpornoÊci ogniowej, problem powstaje w sytu-
acji, kiedy dach (stropodach) hali jest jednoczeÊnie da-
chem (stropodachem) cz´Êci wielokondygnacyjnej.
Jest to równoznaczne z prowadzeniem elementów
konstrukcji hali w obr´bie innej strefy po˝arowej, któ-
rej granice wyznaczajà Êciany opp, prowadzone od
posadzki (fundamentu) po dach. W pierwszej kolej-
noÊci nale˝y ustaliç rodzaj i funkcj´, jakà pe∏nià te
elementy, czyli oceniç potencjalne obcià˝enia, które
pojawià si´ podczas po˝aru w jednej ze stref po˝aro-
wych, gdy˝ mogà to byç zarówno elementy g∏ównej
konstrukcji, jak i elementy istotne tylko dla dachu.
Etap drugi to dobór Êrodków eliminujàcych wynikajà-
ce z tego tytu∏u zagro˝enia. Mogà one obejmowaç
wyznaczone w´z∏y statyczne, których elementy nale-
˝y doprowadziç do odpowiedniej odpornoÊci ognio-
wej, lub tylko odpowiednie sposoby po∏àczeƒ po-
szczególnych elementów konstrukcyjnych.

Pozosta∏e problemy zwiàzane z oddzieleniami

przeciwpo˝arowymi, a w tym m.in.: Êciany opp
w budynkach wielokondygnacyjnych, mo˝liwoÊci
wykonywania otworów w elementach opp, warunki
wykonywania po∏àczeƒ elementów opp z dachami
i Êcianami zewn´trznymi budynków oraz Êciany opp
typu lekkiego zostanà omówione w nast´pnym arty-
kule.



St. bryg. mgr in˝. Adam Biczycki jest g∏ównym spe-
cjalistà w KW PSP w Katowicach.
Konsultacja treÊci artyku∏u: mgr in˝. arch. Janusz
Grychowski.

Literatura
[1] M. Kosiorek, Âciany oddzieleƒ przeciwpo˝arowych, Materia∏y

Budowlane nr 4/99.

[2] M. Kosiorek, Âciany oddzieleƒ przeciwpo˝arowych, konferencja

„Bezpieczeƒstwo po˝arowe budynków”, Szczecin 2003; KW
PSP Szczecin, SITP Oddzia∏ Szczecin.

[3] Instrukcja ITB 409/2005 Projektowanie elementów ˝elbeto-

wych i murowych z uwagi na odpornoÊç ogniowà, Warszawa
2005.

[4] Rozporzàdzenie ministra infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r.

w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadaç
budynki i ich usytuowanie (Dz. U. nr 75, poz. 690 z póên. zm.).

[5] Bezpieczeƒstwo po˝arowe budynków. Poradnik, Mercor, SITP,

2005.

[6] PN-B-02877-4 Ochrona przeciwpo˝arowa budynków. Instala-

cje grawitacyjne do odprowadzania dymu i ciep∏a. Zasady pro-
jektowania.

OCHRONA PRZECIWPO˚AROWA W BUDOWNICTWIE



6

|OCHRONA PRZECIWPO˚AROWA|wrzesieƒ 2006

Rys. 3

1

W kontekÊcie niniejszego artyku∏u skrót stosowany w [2]
„Êciana p.pp.” nale˝y rozumieç jako „Êciana oddzielenia prze-
ciwpo˝arowego” (przyp. autora).

2

Nie dotyczy zabudowy jednorodzinnej.

Ochrona ppoz 03-2006.qxd 23-08-2006 8:14 AM Page 6