GERIATRIA

GERIATRIA

Choroby układu

Choroby układu

oddechowego u osób w

oddechowego u osób w

podeszłym wieku

podeszłym wieku

Fizjologia układu oddechowego

Fizjologia układu oddechowego



Górne drogi oddechowe

Górne drogi oddechowe



Dolne drogi oddechowe

Dolne drogi oddechowe

23 generacje oskrzeli

23 generacje oskrzeli



Powierzchnia

Powierzchnia

oddechowa – 70 m

oddechowa – 70 m

2

2



Wentylacja dobowa

Wentylacja dobowa

> 10 000 litrów

> 10 000 litrów

Starzenie się układu

Starzenie się układu

oddechowego

oddechowego







pojemności życiowej (VC) o 20 ml/rok

pojemności życiowej (VC) o 20 ml/rok







objętości wydechowej

objętości wydechowej

pierwszosekundowej (FEV

pierwszosekundowej (FEV

1

1

) o 20 ml/rok

) o 20 ml/rok







sprężystości płuc i

sprężystości płuc i





objętości zalegającej

objętości zalegającej



Mniej sprawna mechanika oddychania:

Mniej sprawna mechanika oddychania:

usztywnienie klatki piersiowej, kifoza

usztywnienie klatki piersiowej, kifoza



Zaburzenia wymiany gazowej

Zaburzenia wymiany gazowej



Zaburzenia ośrodkowej regulacji

Zaburzenia ośrodkowej regulacji

oddychania

oddychania







wydolności wysiłkowej

wydolności wysiłkowej







mechanizmów obronnych

mechanizmów obronnych

Konsekwencje starzenia się

Konsekwencje starzenia się

płuc

płuc

ZDROWIE

ZDROWIE



Płuca zapewniają

Płuca zapewniają

prawidłową

prawidłową

wymianę gazową

wymianę gazową

i stan

i stan

homeostazy,

homeostazy,

zmniejszona

zmniejszona

rezerwa

rezerwa

czynnościowa

czynnościowa

CHOROBA

CHOROBA



Homeostaza łatwo

Homeostaza łatwo

ulega zachwianiu

ulega zachwianiu

+

+



Zmniejszona rezerwa

Zmniejszona rezerwa

czynnościowa

czynnościowa

=

=



Ryzyko

Ryzyko

niewydolności

niewydolności

oddechowej

oddechowej

Ważne objawy w chorobach

Ważne objawy w chorobach

układu oddechowego

układu oddechowego



Kaszel

Kaszel



Bez wykrztuszania (suchy)

Bez wykrztuszania (suchy)



Z wykrztuszaniem (produktywny)

Z wykrztuszaniem (produktywny)



Duszność

Duszność



Wysiłkowa czy spoczynkowa

Wysiłkowa czy spoczynkowa



Nocna

Nocna



Sinica

Sinica



Centralna czy obwodowa

Centralna czy obwodowa



Powstaje gdy stężenie Hb

Powstaje gdy stężenie Hb

niezwiązanej z tlenem > 5 g%

niezwiązanej z tlenem > 5 g%

Choroby układu oddechowego

Choroby układu oddechowego



Grypa

Grypa



Ostre zapalenie oskrzeli

Ostre zapalenie oskrzeli



Zapalenie płuc

Zapalenie płuc



Gruźlica

Gruźlica



Przewlekła obturacyjna choroba

Przewlekła obturacyjna choroba

płuc

płuc



Zator tętnicy płucnej

Zator tętnicy płucnej



Rak płuca

Rak płuca



Obturacyjny bezdech podczas snu

Obturacyjny bezdech podczas snu

Grypa

Grypa



Zakażenie wirusem grypy typu A

Zakażenie wirusem grypy typu A

lub B, które wywołuje ostrą

lub B, które wywołuje ostrą

gorączkową chorobę układu

gorączkową chorobę układu

oddechowego

oddechowego

Grypa

Grypa



80% zgonów dotyczy osób w

80% zgonów dotyczy osób w

podeszłym wieku

podeszłym wieku



W większości przypadków grypy

W większości przypadków grypy

występuje ostre wirusowe

występuje ostre wirusowe

zapalenie oskrzeli

zapalenie oskrzeli



Powikłania grypy:

Powikłania grypy:



Zapalenie płuc

Zapalenie płuc



Wirusowe

Wirusowe



Bakteryjne

Bakteryjne



Inne wtórne zakażenia bakteryjne

Inne wtórne zakażenia bakteryjne

Grypa - leczenie

Grypa - leczenie



Leczenie objawowe –

Leczenie objawowe –

niesteroidowe leki przeciwzapalne

niesteroidowe leki przeciwzapalne

(NLPZ)

(NLPZ)



Leki przeciwwirusowe:

Leki przeciwwirusowe:

Amantadyna (skuteczna gdy

Amantadyna (skuteczna gdy

leczenie od początku objawów)

leczenie od początku objawów)



Antybiotykoterapia: gdy wtórne

Antybiotykoterapia: gdy wtórne

zakażenie bakteryjne

zakażenie bakteryjne



Nawodnienie (!)

Nawodnienie (!)

Zapobieganie grypie

Zapobieganie grypie



Szczepionka przeciwgrypowa:

Szczepionka przeciwgrypowa:

inaktywowana szczepionka

inaktywowana szczepionka

wirusowa (trójwalentna)

wirusowa (trójwalentna)



Szczepienie raz w roku (jesień)

Szczepienie raz w roku (jesień)



Zmniejszenie śmiertelności o 50-75%

Zmniejszenie śmiertelności o 50-75%



Wskazania do szczepienia:

Wskazania do szczepienia:



Osoby > 65 lat (> 50 lat)

Osoby > 65 lat (> 50 lat)



Personel medyczny

Personel medyczny



Współistnienie chorób przewlekłych

Współistnienie chorób przewlekłych



Przeciwwskazania do szczepienia:

Przeciwwskazania do szczepienia:



Uczulenie na białko jaja kurzego

Uczulenie na białko jaja kurzego

Ostre zapalenie oskrzeli

Ostre zapalenie oskrzeli



Wirusowe

Wirusowe



Suchy kaszel, stany gorączkowe

Suchy kaszel, stany gorączkowe



Leczenie objawowe: NLPZ, l. p/kaszlowe

Leczenie objawowe: NLPZ, l. p/kaszlowe



Bakteryjne

Bakteryjne



Kaszel z wykrztuszaniem, duszność,

Kaszel z wykrztuszaniem, duszność,

furczenia, świsty, stany gorączkowe

furczenia, świsty, stany gorączkowe



Leczenie: antybiotykoterapia, l.

Leczenie: antybiotykoterapia, l.

wykrztuśne, nawodnienie

wykrztuśne, nawodnienie



Powikłania

Powikłania



Zapalenie płuc, zaostrzenie ch.

Zapalenie płuc, zaostrzenie ch.

przewlekłych (niewydolność serca,

przewlekłych (niewydolność serca,

cukrzyca)

cukrzyca)

Zapalenie płuc

Zapalenie płuc



Zapalenie tkanki płucnej wywołane

Zapalenie tkanki płucnej wywołane

mikroorganizmami lub ich

mikroorganizmami lub ich

metabolitami

metabolitami



W porównaniu z osobami młodszymi

W porównaniu z osobami młodszymi



występuje 5 x częściej

występuje 5 x częściej



śmiertelność 100 razy większa

śmiertelność 100 razy większa



Podział

Podział



Domowe zapalenie płuc (20 - 40 /1000)

Domowe zapalenie płuc (20 - 40 /1000)



Szpitalne zapalenie płuc

Szpitalne zapalenie płuc



Z.p. w domach opieki

Z.p. w domach opieki

Zapalenie płuc - etiologia

Zapalenie płuc - etiologia



Streptococcus pneumoniae

Streptococcus pneumoniae

– domowe

– domowe

z.p.

z.p.



Bakterie Gram(-) – szpitalne z.p.

Bakterie Gram(-) – szpitalne z.p.



Patogeny atypowe: Legionella,

Patogeny atypowe: Legionella,

Chlamydia

Chlamydia



U osób w podeszłym wieku często

U osób w podeszłym wieku często

etiologia mieszana

etiologia mieszana



Bakterie beztlenowe – zachłystowe z.p.

Bakterie beztlenowe – zachłystowe z.p.



Wirusy

Wirusy



Grzyby

Grzyby

Zapalenie płuc - rozpoznanie

Zapalenie płuc - rozpoznanie



Objawy kliniczne

Objawy kliniczne



pogorszenie stanu ogólnego

pogorszenie stanu ogólnego



kaszel, duszność

kaszel, duszność



st. gorączkowe

st. gorączkowe



RTG klatki piersiowej:

RTG klatki piersiowej:



Opóźnione pojawianie się zmian w

Opóźnione pojawianie się zmian w

przypadku odwodnienia

przypadku odwodnienia



Powolne ustępowanie zmian radiologicznych

Powolne ustępowanie zmian radiologicznych



Wskazania do hospitalizacji należy

Wskazania do hospitalizacji należy

rozważać u wszystkich osób w

rozważać u wszystkich osób w

podeszłym wieku

podeszłym wieku

Zapalenie płuc – leczenie

Zapalenie płuc – leczenie

i zapobieganie

i zapobieganie



LECZENIE

LECZENIE



Antybiotykoterapia sekwencyjna (i.v. – p.o.)

Antybiotykoterapia sekwencyjna (i.v. – p.o.)



L. wykrztuśne, l. rozszerzające oskrzela

L. wykrztuśne, l. rozszerzające oskrzela



Nawodnienie

Nawodnienie



Tlenoterapia (cel: pO

Tlenoterapia (cel: pO

2

2

> 60 mmHg, SaO

> 60 mmHg, SaO

2

2

>

>

90%)

90%)



ZAPOBIEGANIE

ZAPOBIEGANIE



Szczepionka przeciwgrypowa (1 x / rok)

Szczepionka przeciwgrypowa (1 x / rok)



Szczepionka pneumokokowa (Pneumovax

Szczepionka pneumokokowa (Pneumovax

23, Pneumo 23) (1 x / 5-8 lat)

23, Pneumo 23) (1 x / 5-8 lat)

Wskazania: osoby

Wskazania: osoby





65 lat, szczególnie z

65 lat, szczególnie z

ch. przewlekłymi

ch. przewlekłymi

Gruźlica

Gruźlica



Etiologia:

Etiologia:

Mycobacterium tuberculosis

Mycobacterium tuberculosis

(Robert Koch, 1882)

(Robert Koch, 1882)



Epidemiologia – Polska

Epidemiologia – Polska

ROK

ROK

liczba zachor.

liczba zachor.

Wsk. zapadal.

Wsk. zapadal.



1957 r.

1957 r.

82,000

82,000

290,4 / 100,000

290,4 / 100,000



1994 r.

1994 r.

16,500

16,500

43,2 / 100,000

43,2 / 100,000



2003 r.

2003 r.

10,000

10,000

26,5 / 100,000

26,5 / 100,000



Osoby

Osoby





65 lat 30-50% nowych

65 lat 30-50% nowych

przypadków

przypadków



Zakażenie lub zachorowanie w przeszłości

Zakażenie lub zachorowanie w przeszłości



Uczynnienie „starych” ognisk lub ponowne

Uczynnienie „starych” ognisk lub ponowne

zakażenie

zakażenie

Gruźlica – rozpoznanie i

Gruźlica – rozpoznanie i

leczenie

leczenie



ROZPOZNANIE

ROZPOZNANIE



Odczyn tuberkulinowy: u chorych w

Odczyn tuberkulinowy: u chorych w

podeszłym wieku może być ujemny

podeszłym wieku może być ujemny



RTG klatki piersiowej

RTG klatki piersiowej



Badanie bakterioskopowe i posiew

Badanie bakterioskopowe i posiew

plwociny z oznaczeniem

plwociny z oznaczeniem

lekowrażliwości: metoda klasyczna,

lekowrażliwości: metoda klasyczna,

met. nowoczesne, met. genetyczne

met. nowoczesne, met. genetyczne



LECZENIE

LECZENIE



4-lekowe, 3-lekowe

4-lekowe, 3-lekowe



Czas trwania – 6 miesięcy

Czas trwania – 6 miesięcy



Ocena czynności nerek i wątroby

Ocena czynności nerek i wątroby



Gruźlica lekooporna

Gruźlica lekooporna

Przewlekła obturacyjna

Przewlekła obturacyjna

choroba płuc - POChP

choroba płuc - POChP



Definicja: ograniczenie przepływu w

Definicja: ograniczenie przepływu w

drogach oddechowych, które nie jest w

drogach oddechowych, które nie jest w

pełni odwracalne i ma charakter

pełni odwracalne i ma charakter

postępujący

postępujący



Główna przyczyna: palenie papierosów

Główna przyczyna: palenie papierosów



Częstość występowania ok. 10% populacji

Częstość występowania ok. 10% populacji



POChP – czwarta przyczyna zgonów na

POChP – czwarta przyczyna zgonów na

świecie

świecie



Patogeneza: przewlekłe zapalenie

Patogeneza: przewlekłe zapalenie

oskrzeli + rozedma płuc

oskrzeli + rozedma płuc

POChP – rozpoznanie i

POChP – rozpoznanie i

leczenie

leczenie



ROZPOZNANIE

ROZPOZNANIE



Objawy kliniczne: duszność, kaszel

Objawy kliniczne: duszność, kaszel



Badanie spirometryczne

Badanie spirometryczne



LECZENIE

LECZENIE



Zaprzestanie palenia papierosów –

Zaprzestanie palenia papierosów –

minimalna interwencja antynikotynowa (5

minimalna interwencja antynikotynowa (5

P)

P)



Leki rozszerzające oskrzela (wziewne)

Leki rozszerzające oskrzela (wziewne)



Technika inhalacji leków!

Technika inhalacji leków!



Edukacja, rehabilitacja, szczepienia

Edukacja, rehabilitacja, szczepienia



Domowe leczenie tlenem (pO

Domowe leczenie tlenem (pO

2

2

< 55 mmHg)

< 55 mmHg)

Leki rozrzeszające

Leki rozrzeszające

oskrzela

oskrzela



Beta-mimetyki

Beta-mimetyki



Krótkodziałające (stosowane doraźnie)

Krótkodziałające (stosowane doraźnie)

fenoterol

fenoterol

(Berotec),

(Berotec),

salbutamol

salbutamol

(Salbutamol, Ventolin)

(Salbutamol, Ventolin)



Długodziałające (stosowane 2 x na dobę)

Długodziałające (stosowane 2 x na dobę)

salmeterol

salmeterol

(Serevent)

(Serevent)

formoterol

formoterol

(Oxis)

(Oxis)



Leki antycholinergiczne

Leki antycholinergiczne



Bromek ipratropium

Bromek ipratropium

(Atrovent)

(Atrovent)



Preparaty łączone

Preparaty łączone



Np. bromek ipratropium + fenoterol

Np. bromek ipratropium + fenoterol

(Berodual)

(Berodual)

Niewydolność oddechowa

Niewydolność oddechowa



Rozpoznanie - gazometria krwi tętniczej

Rozpoznanie - gazometria krwi tętniczej



Normy:

Normy:

pH 7,35 – 7,45

pH 7,35 – 7,45

pO

pO

2

2

> 80 mmHg; pCO

> 80 mmHg; pCO

2

2

35–45 mmHg

35–45 mmHg

HCO

HCO

3

3

22 – 28 mmol/l

22 – 28 mmol/l



N.o. częściowa: hipoksemia + normokapnia

N.o. częściowa: hipoksemia + normokapnia

pO

pO

2

2

< 60

< 60

mmHg + pCO

mmHg + pCO

2

2

< 50

< 50

mmHg

mmHg

tlenoterapia: dowolny przepływ O

tlenoterapia: dowolny przepływ O

2

2



N.o. całkowita: hipoksemia + hiperkapnia

N.o. całkowita: hipoksemia + hiperkapnia

pO

pO

2

2

< 60

< 60

mmHg + pCO

mmHg + pCO

2

2

> 50

> 50

mmHg

mmHg

tlenoterapia: mały przepływ O

tlenoterapia: mały przepływ O

2

2

(0,5-1

(0,5-1

l/min)

l/min)

Zator tętnicy płucnej

Zator tętnicy płucnej



Obturacja tętnic płucnych przez

Obturacja tętnic płucnych przez

skrzeplinę lub inny materiał, który

skrzeplinę lub inny materiał, który

przez układ krwionośny dostał się do

przez układ krwionośny dostał się do

naczyń płucnych

naczyń płucnych



90% skrzeplin pochodzi z żył kończyn

90% skrzeplin pochodzi z żył kończyn

dolnych

dolnych



Czynniki ryzyka: unieruchomienie,

Czynniki ryzyka: unieruchomienie,

otyłość, choroby żył, uraz, ch.

otyłość, choroby żył, uraz, ch.

nowotworowa, zabieg chirurgiczny

nowotworowa, zabieg chirurgiczny



Często błędne rozpoznanie

Często błędne rozpoznanie

Zator tętnicy płucnej

Zator tętnicy płucnej

rozpoznanie

rozpoznanie



Objawy kliniczne

Objawy kliniczne

niecharakterystyczne: duszność,

niecharakterystyczne: duszność,

tachypnoe, ból w klp, niepokój,

tachypnoe, ból w klp, niepokój,

krwioplucie, zasłabnięcie

krwioplucie, zasłabnięcie



Badania dodatkowe:

Badania dodatkowe:



RTG klp – wynik prawidłowy

RTG klp – wynik prawidłowy



EKG

EKG



gazometria tętnicza (hipoksemia)

gazometria tętnicza (hipoksemia)



scyntygrafia płuc

scyntygrafia płuc



tomografia komputerowa klp

tomografia komputerowa klp



echokardiografia

echokardiografia



angiografia tętnic płucnych

angiografia tętnic płucnych

Zator tętnicy płucnej -

Zator tętnicy płucnej -

leczenie

leczenie



Leczenie w fazie ostrej

Leczenie w fazie ostrej



Leczenie trombolityczne

Leczenie trombolityczne



Leczenie przeciwzakrzepowe: heparyny

Leczenie przeciwzakrzepowe: heparyny

drobnocząsteczkowe

drobnocząsteczkowe



Leczenie chirurgiczne

Leczenie chirurgiczne



Leczenie przewlekłe

Leczenie przewlekłe



Doustne leki przeciwzakrzepowe,

Doustne leki przeciwzakrzepowe,

Acenokumarol, pod kontrolą INR (2,5-

Acenokumarol, pod kontrolą INR (2,5-

3,5)

3,5)



Leczenie chirurgiczne

Leczenie chirurgiczne

Rak płuca

Rak płuca



Najczęstsza przyczyna zgonów z

Najczęstsza przyczyna zgonów z

powodu choroby nowotworowej

powodu choroby nowotworowej



Czynnik ryzyka: palenie papierosów

Czynnik ryzyka: palenie papierosów



Objawy: kaszel, nawracające zakażenia

Objawy: kaszel, nawracające zakażenia

układu oddechowego

układu oddechowego



Podział: rak niedrobnokomórkowy

Podział: rak niedrobnokomórkowy

rak drobnokomórkowy

rak drobnokomórkowy



Klasyfikacja TNM

Klasyfikacja TNM



Często późne rozpoznanie, złe

Często późne rozpoznanie, złe

rokowanie

rokowanie



Leczenie: chirurgiczne, chemioterapia,

Leczenie: chirurgiczne, chemioterapia,

radioterapia

radioterapia

Obturacyjny bezdech podczas

Obturacyjny bezdech podczas

snu

snu



Przerwy w oddychaniu w czasie snu

Przerwy w oddychaniu w czasie snu

spowodowane zapadaniem się miękkich

spowodowane zapadaniem się miękkich

części gardła

części gardła



Częstość występowania:

Częstość występowania:



Wiek średni: 4% M i 2% K (+ otyłość)

Wiek średni: 4% M i 2% K (+ otyłość)



Wiek podeszły: kilkanaście – kilkadziesiąt %

Wiek podeszły: kilkanaście – kilkadziesiąt %

(?)

(?)



Objawy: nieregularne chrapanie, przerwy

Objawy: nieregularne chrapanie, przerwy

w oddychaniu, senność w czasie dnia

w oddychaniu, senność w czasie dnia



Rozpoznanie: badanie polisomnograficzne

Rozpoznanie: badanie polisomnograficzne



Leczenie: nCPAP, redukcja masy ciała

Leczenie: nCPAP, redukcja masy ciała