U r b a n i z a c j a

U r b a n i z a c j a

U r b a n i z a c j a

U r b a n i z a c j a

Pod pojęciem urbanizacji rozumiemy proces

rozwoju

i wzrostu znaczenia miast oraz

rozprzestrzeniania się miejskiego stylu życia

Proces urbanizacji jest

wieloaspektowy,

ponadto możemy wyróżnić w nim

kilka faz

oraz jest zróżnicowany przestrzennie

Demograficzną, czyli wzrost liczby mieszkańców
miast.

Przestrzenną,

wyrażającą

się

przestrzennym

rozwojem miast już istniejących, powstawaniem
nowych miast oraz tworzeniem rozległej strefy
podmiejskiej.

Społeczną,

znajdującą

odzwierciedlenie

w

rozprzestrzenianiu się tzw. miejskiego stylu życia.

Ekonomiczną, polegającą na wzroście liczby osób
zatrudnionych w pozarolniczych działach gospodarki.

Możemy wyróżnić 4 podstawowe typy
urbanizacji:

Faza

Cechy charakterystyczne

Typ:

1 wstępna

urbanizacj
a

skupianie się ludności w miastach oraz w centrach powstających
aglomeracji; napływ ludności do miast i aglomeracji jest
spowodowany zwiększonym zapotrzebowaniem na siłę roboczą dla
szybko rozwijającego się przemysłu i w dalszej kolejności usług.
Najbardziej widocznymi skutkami są gwałtowny wzrost odsetka
ludności mieszkającej w miastach i bardzo wysoka gęstość
zaludnienia w ich centrach.

demograficzn
a,
ekonomiczna

2 suburbani-

zacja

znaczne przyspieszenie napływu ludności do miast, które zaczynają
gwałtownie zwiększać nie tylko liczbę ludności, lecz również
rozrastać się przestrzennie, gdyż duży odsetek migrantów osiedla
się w tworzącej się strefie podmiejskiej. Z kolei ludność najbardziej
zamożna zaczyna opuszczać zatłoczone centrum miasta (gdzie
spada gęstość zaludnienia) i przenosi się do dzielnic
rezydencjalnych położonych w strefie podmiejskiej.

demograficzn
a,
ekonomiczna
,
przestrzenna

3 dezurbani-

zacja

Charakterystyczną cechą jest spadek znaczenia śródmieścia,
następuje przeprowadzka ludności na peryferia nie tylko z dzielnic
centralnych, lecz także z dotychczasowych przedmieść. Powoduje
to z jednej strony utratę znaczenia śródmieścia (w Polsce dobrym
przykładem może być utrata handlowego znaczenia śródmieścia
wielkich miast na rzecz peryferii, gdzie są lokalizowane wielkie
centra handlowe z hipermarketami), z drugiej znaczy wzrost
przestrzenny strefy podmiejskiej. Dezurbanizacja jest możliwa z
racji przemian w przemyśle (automatyzacja i przenoszenie
zakładów do strefy podmiejskiej), rozwoju motoryzacji i wzrostu
zamożności społeczeństwa.

ekonomiczna
,
przestrzenna

4 reurbani-

zacja

Dalszy wzrost zamożności społeczeństwa, w tym rozwój motoryzacji
oraz przemiany z gospodarce (zwłaszcza wzrost znaczenia usług)
powodują dalsze przemieszczanie się ludności na coraz dalsze od
śródmieścia peryferie. Intensywne próby mające za zadanie
przywrócenie znaczenia śródmieściu (programy rewitalizacji
centrów miast).

społeczna,
przestrzenna

Główne fazy urbanizacji:

Mamy też nietypowe układy
osadnicze, jak chociażby miasta
podzielone przez granicę.
W Polsce są to:

Frankfurt nad Odrą (Niemcy)
i jego dawne przedmieście
Słubice

oraz

Cieszyn i jego dawne
przemieście Cesky Tesin
(Czechy)

i z tego drugiego miasta będą
przykłady (2006)

Polski Cieszyn (fragment zabudowy starówki, w tle pozostałości zamku)

G Ł Ó W N E F O R M Y O S A D N IC T W A M IE J S K IE G O

P O J E D Y N C Z E M I A S T O

( e w e n tu a ln ie m a ły z e s p ó ł m i e js k i)

Z E S P Ó Ł M I E J S K I

A G L O M E R A C J A

( ś re d n i i d u ż y z e s p ó ł m i e js k i)

M E G A L O P O L I S

(b a r d z o w ie lk i z e s p ó ł m ie js k i)

A G L O M E R A C J A M O N O C E N T R Y C Z N A

( je d n o d o m in u ją c e m ia s to )

[c z ę s to w s k r ó c i e ta k i z e s p ó ł je s t z w a n y a g l o m e r a c ją ]

A G L O M E R A C J A P O L I C E N T R Y C Z N A

( b ra k d o m in u j ą c e g o m ia s ta

[c z ę s to w s k ró c ie ta k i z e s p ó ł je s t z w a n y k o n u r b a c ją ]

związek

z urbani-

zacją

typ ludności

zabudowa i infrastruktura

region świata

suburba-

nizacja

ludność

uboga,

ludzie

uciekający ze wsi przed nędzą,
lecz miasta nie są w stanie
zapewnić

im

pracy

oraz

godziwych

warunków

życia;

rodziny wielodzietne, bardzo
wysoka przestępczość.

dominują

dzielnice

nędzy,

domy

są

budowane

z

odpadków

(np.

kawałków

blach, drewna), brak sieci
wodociągowej, kanalizacyjnej,
niedostatek dróg, bardzo mała
liczba szkół, szpitali itd.

kraje ubogie Ameryki
Łacińskiej, Afryki i
Azji.

dezurba-

nizacja

brak

wyraźnych

cech

charakterystycznych

mieszkańców: ludność zarówno
uboga

i

zamożna,

bardzo

zróżnicowana liczba dzieci w
rodzinie, występuje tu zarówno
ludność

rolnicza,

jak

też

napływowa ludność robotnicza
mieszkająca

w

miastach

satelitach i ludność zamożna
budująca domy jednorodzinne.

kombinacja

zabudowy

miejskiej typu blokowej i
jednorodzinnej oraz typowej
dla

terenów

wiejskich,

średniorozwinięta
infrastruktura

techniczna

(drogi, kanalizacja, wodociągi
itd.),

również

średniorozwinięta
infrastruktura

społeczna

(szkoły, ośrodki zdrowia itd.)

kraje
średniozamożne (np.
RPA,

Korea

Południowa), w tym
państwa
postsocjalistyczne,
gdzie

do

upadku

komunizmu
naturalny

proces

rozwoju

strefy

podmiejskiej

był

hamowany.

reurbani

-zacja

ludność

średnio

i

bardzo

zamożna, bardzo niski przyrost
naturalny, głównie emigranci z
centrów

miast

lub

ich

potomstwo.

zdecydowana

dominacja

zabudowy

jednorodzinnej,

bardzo

dobrze

rozwinięta

infrastruktura

techniczna

i

społeczna.

bogate

państwa

(USA,

Kanada,

Europa

Zachodnia,

Australia,

Nowa

Zelandia).

Główne typy stref podmiejskich na świecie:

Model sieci osadniczej
Christallera