Udar mózgu i porażenie

Udar mózgu i porażenie

połowicze mózgowe u

połowicze mózgowe u

dorosłych.

dorosłych.

UDAR MÓZGU

UDAR MÓZGU

•

Udarem mózgu

Udarem mózgu

nazywamy trwałe lub

nazywamy trwałe lub

przejściowe uszkodzenie

przejściowe uszkodzenie

tkanki nerwowej mózgu,

tkanki nerwowej mózgu,

wywołane zaburzeniem

wywołane zaburzeniem

krążenia krwi w obrębie

krążenia krwi w obrębie

tętnic mózgu.

tętnic mózgu.

Bezpośrednią przyczyną

Bezpośrednią przyczyną

udaru mózgu jest

udaru mózgu jest

krwotok tętniczy,

krwotok tętniczy,

niszczący tkankę mózgu,

niszczący tkankę mózgu,

lub wyłączenie krążenia

lub wyłączenie krążenia

krwi na pewnym

krwi na pewnym

obszarze mózgu.

obszarze mózgu.

Przyczyny uda rów mózgowych: a

krwotok mózgowy, b zakrzep, c -

zator tęt niczy, d - ucisk tętni czy, e

- skurcz tętnic mózgowych

.

Krwotok w udarze mózgu

Krwotok w udarze mózgu

.

.

•

Rozległy krwotok do mózgu powoduje nagłą utratę

Rozległy krwotok do mózgu powoduje nagłą utratę

przytomności, której towarzyszy zaczerwienienie

przytomności, której towarzyszy zaczerwienienie

twarzy i charczący oddech, a niekiedy skurcze

twarzy i charczący oddech, a niekiedy skurcze

kończyn i wymioty. W ciągu kilku godzin nasilają się

kończyn i wymioty. W ciągu kilku godzin nasilają się

zaburzenia oddechu, następuje pocenie się i wzrost

zaburzenia oddechu, następuje pocenie się i wzrost

temperatury ciała oraz pogłębia się stan

temperatury ciała oraz pogłębia się stan

nieprzytomności. Śmierć następuje zwykle w ciągu

nieprzytomności. Śmierć następuje zwykle w ciągu

kilkunastu godzin, niekiedy w ciągu kilku dni Ta postać

kilkunastu godzin, niekiedy w ciągu kilku dni Ta postać

udaru mózgu jest często określana "apop leksją", ze

udaru mózgu jest często określana "apop leksją", ze

względu na gwałtowne i niespo dziewane wystąpienie

względu na gwałtowne i niespo dziewane wystąpienie

objawów w pełni zdro wia i dobrego samopoczucia.

objawów w pełni zdro wia i dobrego samopoczucia.

CZYNNIKI USPOSABIAJĄCE DO

CZYNNIKI USPOSABIAJĄCE DO

APOPLEPSJI.

APOPLEPSJI.

•

Silne wzruszenie,

Silne wzruszenie,

•

irytacja,

irytacja,

•

nagły wysiłek,

nagły wysiłek,

•

otyłość,

otyłość,

•

wysokie ciśnienie krwi

wysokie ciśnienie krwi

•

nadużycie alkoholu.

nadużycie alkoholu.

Udar krwotoczny występuje najczęściej w ciągu dnia, przeważnie u
osób w wie ku 50-60 lat . U chorych, którzy po krwotoku mózgu
przeżyli ok. 2 tygodnie, znacznie wzrasta możliwość przeżycia udaru i
stopniowej poprawy stanu zdrowia.

UDAR MÓZGU Z POWODU ZAKRZEPU

UDAR MÓZGU Z POWODU ZAKRZEPU

TĘTNICY.

TĘTNICY.

•

Objawy chorobowe

Objawy chorobowe

w następstwie zakrzepu tętnic

w następstwie zakrzepu tętnic

mózgu pojawiają się powoli i narastają stopniowo

mózgu pojawiają się powoli i narastają stopniowo

w kilku okresach. U chorych, którzy mają

w kilku okresach. U chorych, którzy mają

skłonność do zakrzepu, poprzednio występowały

skłonność do zakrzepu, poprzednio występowały

zaburzenia w krążeniu obwodowym a także często

zaburzenia w krążeniu obwodowym a także często

zagrażał im zawał serca .Ludzie ci przez dłuższy

zagrażał im zawał serca .Ludzie ci przez dłuższy

czas przed udarem skarżą się na bóle głowy.

czas przed udarem skarżą się na bóle głowy.

Najczęściej niedowład połowiczy w następstwie

Najczęściej niedowład połowiczy w następstwie

zakrzepu występuje bez utraty przytomności i w

zakrzepu występuje bez utraty przytomności i w

czasie nocnego wypoczynku . Do udaru usposabia

czasie nocnego wypoczynku . Do udaru usposabia

niskie ciśnienie tętnicze, rozległe zmiany

niskie ciśnienie tętnicze, rozległe zmiany

miażdżycowe, zmęczenie fizyczne i podeszły wiek.

miażdżycowe, zmęczenie fizyczne i podeszły wiek.

Udar w zatorze tętniczym i ucisku

Udar w zatorze tętniczym i ucisku

tętnic.

tętnic.

•

Objawy

Objawy

wywołane uciskiem

wywołane uciskiem

tętnicy mózgu, Np. przez

tętnicy mózgu, Np. przez

rozrastający się guz (nowotwór,

rozrastający się guz (nowotwór,

ropień itp.), występują powoli w

ropień itp.), występują powoli w

ciągu dłuższego okresu i nasilają

ciągu dłuższego okresu i nasilają

się w miarę powiększa nia się

się w miarę powiększa nia się

ucisku, a co za tym idzie przy

ucisku, a co za tym idzie przy

coraz większych zaburzeniach w

coraz większych zaburzeniach w

krążeniu. Objawom ogniskowym

krążeniu. Objawom ogniskowym

towarzyszą objawy wzmożonego

towarzyszą objawy wzmożonego

ciśnienia wewnątrzczaszkowego,

ciśnienia wewnątrzczaszkowego,

jak: uporczywe bóle głowy,

jak: uporczywe bóle głowy,

wymioty i tarcza zastoinowa na

wymioty i tarcza zastoinowa na

dnie oczu oraz postępująca

dnie oczu oraz postępująca

senność.

senność.

•

Udar mózgu w następstwie

Udar mózgu w następstwie

zatoru, podobnie jak i udar

zatoru, podobnie jak i udar

krwotoczny, cechuje się

krwotoczny, cechuje się

nagłością wystąpienia i

nagłością wystąpienia i

brakiem objawów

brakiem objawów

zapowiada jących.

zapowiada jących.

Równocześnie u osób tych

Równocześnie u osób tych

stwierdza się poważne

stwierdza się poważne

zmiany w sercu lub inne

zmiany w sercu lub inne

zmiany chorobowe mające

zmiany chorobowe mające

związek przyczynowy z

związek przyczynowy z

udarem.

udarem.

•

Objawy zależą od miejsca uszkodzenia i jego wielkości. Najczęściej jest to

Objawy zależą od miejsca uszkodzenia i jego wielkości. Najczęściej jest to

obszar unaczyniony przez tętnicę środko wą mózgu. Występuje wówczas

obszar unaczyniony przez tętnicę środko wą mózgu. Występuje wówczas

niedowład połowiczy (kończyny górnej i dolnej) po dru giej stronie,

niedowład połowiczy (kończyny górnej i dolnej) po dru giej stronie,

wybitniejszy w kończynie górnej , często z upośledzeniem czucia i zaburze

wybitniejszy w kończynie górnej , często z upośledzeniem czucia i zaburze

niem mowy. Wyłączenie krążenia w obrębie tętnicy mózgu przedniej

niem mowy. Wyłączenie krążenia w obrębie tętnicy mózgu przedniej

powoduje większy niedowład kończyny dolnej, otępienie psychiczne,

powoduje większy niedowład kończyny dolnej, otępienie psychiczne,

upośledzenie czynności chwytnej i zaburzenia w oddawaniu stolca i moczu.

upośledzenie czynności chwytnej i zaburzenia w oddawaniu stolca i moczu.

Wyłączenie obszaru tętnicy mózgu tylnej daje niedowidzenie połowicze,

Wyłączenie obszaru tętnicy mózgu tylnej daje niedowidzenie połowicze,

zaburzenie czytania i niezborność ruchów. Zmiany chorobowe w tętnicy

zaburzenie czytania i niezborność ruchów. Zmiany chorobowe w tętnicy

szyjnej wewnętrznej mogą ujawniać się jednooczną ślepotą, a poza tym

szyjnej wewnętrznej mogą ujawniać się jednooczną ślepotą, a poza tym

podobnymi objawami jak w uszkodzeniu tętnicy środkowej mózgu.

podobnymi objawami jak w uszkodzeniu tętnicy środkowej mózgu.

Zaczopowanie lub ucisk tętnicy kręgowej i podstawnej daje porażenia

Zaczopowanie lub ucisk tętnicy kręgowej i podstawnej daje porażenia

nerwów czaszkowych, zawroty, wymioty, upośledzenie połykania,

nerwów czaszkowych, zawroty, wymioty, upośledzenie połykania,

niezborność ruchów, często niedowład obu górnych i obu dolnych kończyn,

niezborność ruchów, często niedowład obu górnych i obu dolnych kończyn,

zaburzenia czucia, przejściową utratę przytomności i śpiączkę.

zaburzenia czucia, przejściową utratę przytomności i śpiączkę.

•

Najlepiej, jeżeli chory po udarze mózgu jest leczony w szpitalu. Jeżeli natomiast

Najlepiej, jeżeli chory po udarze mózgu jest leczony w szpitalu. Jeżeli natomiast

pozosta je w domu, to wymaga on starannego pie lęgnowania i właściwego

pozosta je w domu, to wymaga on starannego pie lęgnowania i właściwego

postępowania le czniczego, aby nie doszło do powikłań płuc nych i zakażenia

postępowania le czniczego, aby nie doszło do powikłań płuc nych i zakażenia

pęcherza oraz odleżyn i przykurczów. W

pęcherza oraz odleżyn i przykurczów. W

leczeniu domowym

leczeniu domowym

bardzo ważną rzeczą

bardzo ważną rzeczą

jest stworzenie jak najwygodniejszych warunków zarówno choremu, jak i osobie

jest stworzenie jak najwygodniejszych warunków zarówno choremu, jak i osobie

pie lęgnującej. Należy szczególnie zwrócić uwagę na regu larne oddawanie moczu i

pie lęgnującej. Należy szczególnie zwrócić uwagę na regu larne oddawanie moczu i

stolca przez cho rego. Opróżnienie pęcherza o tej samej po rze połączone z lekkim

stolca przez cho rego. Opróżnienie pęcherza o tej samej po rze połączone z lekkim

jego masażem i me chanicznym wyciskaniem jego zawartości sprzyja powrotowi

jego masażem i me chanicznym wyciskaniem jego zawartości sprzyja powrotowi

samodzielnej regulacji i zapobiega zakażeniu. Bezpośrednio po udarze może

samodzielnej regulacji i zapobiega zakażeniu. Bezpośrednio po udarze może

wystąpić zwiotczenie pęcherza moczowego i nie trzymanie moczu, które zwykle

wystąpić zwiotczenie pęcherza moczowego i nie trzymanie moczu, które zwykle

mija po paru dniach. W okresie zwiotczenia wskazane jest cewnikowanie pęcherza

mija po paru dniach. W okresie zwiotczenia wskazane jest cewnikowanie pęcherza

(2-3 razy dziennie) w celu jak najszybszego uregulowania jego czynności i

(2-3 razy dziennie) w celu jak najszybszego uregulowania jego czynności i

niedopuszczenia do zalegania moczu. Przedłużanie się zaburzeń czynności

niedopuszczenia do zalegania moczu. Przedłużanie się zaburzeń czynności

pęcherza ponad 2-3 dni wymaga kontroli lekarza urologa, gdyż niekiedy udar

pęcherza ponad 2-3 dni wymaga kontroli lekarza urologa, gdyż niekiedy udar

mózgu ujawnia utajoną niedomogę dróg moczo wych. Porażenie połowicze po

mózgu ujawnia utajoną niedomogę dróg moczo wych. Porażenie połowicze po

udarze mózgu nie tylko upośledza czynność ruchową kończyn, ale również ruchy

udarze mózgu nie tylko upośledza czynność ruchową kończyn, ale również ruchy

klatki piersiowej, przez co zmniejsza się wymiana gazów w płucach i wzrasta

klatki piersiowej, przez co zmniejsza się wymiana gazów w płucach i wzrasta

niebezpieczeństwo zapalenia płuc. Powikłaniom płucnym najlepiej zapobiegają

niebezpieczeństwo zapalenia płuc. Powikłaniom płucnym najlepiej zapobiegają

ćwiczenia oddechowe, początkowo w formie ostrożnych ruchów biernych (okres

ćwiczenia oddechowe, początkowo w formie ostrożnych ruchów biernych (okres

nieprzy tomności), a następnie czynnych (okres przytomności). Poprawie czynności

nieprzy tomności), a następnie czynnych (okres przytomności). Poprawie czynności

odde chowej, podobnie jak i' uniknięciu obrzęków zastoinowych, sprzyjają:

odde chowej, podobnie jak i' uniknięciu obrzęków zastoinowych, sprzyjają:

obracanie chorego na boki (4-5 razy na dobę).

obracanie chorego na boki (4-5 razy na dobę).

•

ruchy bierno -czynne kończyn i możliwie wczesne przejście chorego

ruchy bierno -czynne kończyn i możliwie wczesne przejście chorego

z pozycji leżącej do półsiedzącej (pod koniec tego okresu, w miarę

z pozycji leżącej do półsiedzącej (pod koniec tego okresu, w miarę

ustępowa nia zaburzeń krążenia i oddychania). Szczególnie

ustępowa nia zaburzeń krążenia i oddychania). Szczególnie

troskliwie należy zapobiegać od leżynom (p. rozdz. 6 -

troskliwie należy zapobiegać od leżynom (p. rozdz. 6 -

Pielęgnowanie cho rego w domu). Niewłaściwe ułożenie chorego

Pielęgnowanie cho rego w domu). Niewłaściwe ułożenie chorego

bardzo szyb ko, nieraz w ciągu paru dni, prowadzi do przykurczów

bardzo szyb ko, nieraz w ciągu paru dni, prowadzi do przykurczów

oraz odleżyn. Z tego względu, już w ostrym okresie udaru,

oraz odleżyn. Z tego względu, już w ostrym okresie udaru,

zwłaszcza jeśli przedłuża się stan nieprzytomności chorego, należy

zwłaszcza jeśli przedłuża się stan nieprzytomności chorego, należy

zwracać uwagę na odpowiednie uło żenie jego kończyn (ryc. 2).

zwracać uwagę na odpowiednie uło żenie jego kończyn (ryc. 2).

Sposób ułożenia chorego ustala lekarz i zle ca wykonanie osobie

Sposób ułożenia chorego ustala lekarz i zle ca wykonanie osobie

pielęgnującej. Do najważniejszych zadań należy: zabezpieczenie

pielęgnującej. Do najważniejszych zadań należy: zabezpieczenie

stopy przed opadnięciem i pięt przed odleżynami, niedopuszczenie

stopy przed opadnięciem i pięt przed odleżynami, niedopuszczenie

do nadwichnięcia ramie nia w stawie barkowym po stronie pora

do nadwichnięcia ramie nia w stawie barkowym po stronie pora

żonej. W tym celu umieszczamy między materacem a brzegiem

żonej. W tym celu umieszczamy między materacem a brzegiem

łóżka od strony nóg chorego drewniane klocki łącznie z

łóżka od strony nóg chorego drewniane klocki łącznie z

prostopadłą podpórką pod stopy, co zabezpiecza ustawienie stopy

prostopadłą podpórką pod stopy, co zabezpiecza ustawienie stopy

pod kątem 90°, i chroni palce stóp przed uciskiem kołdry, a pięty

pod kątem 90°, i chroni palce stóp przed uciskiem kołdry, a pięty

wysunięte po za brzeg materaca przed uciskiem pościeli.

wysunięte po za brzeg materaca przed uciskiem pościeli.

•

Chorego układamy wygodnie. Dajemy płaską poduszeczkę pod głowę którą skręcamy

Chorego układamy wygodnie. Dajemy płaską poduszeczkę pod głowę którą skręcamy

lekko na bok. Porażoną kończynę

lekko na bok. Porażoną kończynę

górną

górną

układamy w odwiedzeniu do 90° na dość du

układamy w odwiedzeniu do 90° na dość du

żej poduszce podsuniętej aż pod pachę, zgi

żej poduszce podsuniętej aż pod pachę, zgi

nając

nając

łokieć pod kątem prostym, a nadgar

łokieć pod kątem prostym, a nadgar

stek w kierunku grzbietowym. W dłoni umie szczamy zwiniętą serwetę lub piłkę

stek w kierunku grzbietowym. W dłoni umie szczamy zwiniętą serwetę lub piłkę

tenisową, co zapobiega przykurczowi zgięciowemu palców i zabezpiecza ułożenie

tenisową, co zapobiega przykurczowi zgięciowemu palców i zabezpiecza ułożenie

chwytne. Co pewien czas zmieniamy ułożenie kończyny przez skręcenie

chwytne. Co pewien czas zmieniamy ułożenie kończyny przez skręcenie

przedramienia ku górze. Porażoną kończynę dolną układamy w po zycji poziomej z

przedramienia ku górze. Porażoną kończynę dolną układamy w po zycji poziomej z

lekkim zgięciem (5°) w sta wie kolanowym, ze stopą zwróconą prosto padle ku górze

lekkim zgięciem (5°) w sta wie kolanowym, ze stopą zwróconą prosto padle ku górze

pod kątem 90°. Skręceniu jej na zewnątrz zapobiegamy przez ułożenie ko ca

pod kątem 90°. Skręceniu jej na zewnątrz zapobiegamy przez ułożenie ko ca

zwiniętego w wałek lub worków z pia skiem wzdłuż zewnętrznej strony uda i pod udzia.

zwiniętego w wałek lub worków z pia skiem wzdłuż zewnętrznej strony uda i pod udzia.

Przy skłonności do nadmiernego wyp rostu w stawie kolanowym - umieszczamy pod

Przy skłonności do nadmiernego wyp rostu w stawie kolanowym - umieszczamy pod

kolanem

kolanem

małą

małą

poduszeczkę. Oprócz opisanego ułożenia, zapobiegają przykurczom -

poduszeczkę. Oprócz opisanego ułożenia, zapobiegają przykurczom -

szczególnie w stawie barko wym i nadgarstkowym oraz w stawie skoko wym - ruchy

szczególnie w stawie barko wym i nadgarstkowym oraz w stawie skoko wym - ruchy

bierne porażonymi kończyna mi, wykonywane przez osobę opiekującą się chorym -

bierne porażonymi kończyna mi, wykonywane przez osobę opiekującą się chorym -

kilka razy dziennie po kilka ru chów za każdym razem. Chorego po udarze mózgu

kilka razy dziennie po kilka ru chów za każdym razem. Chorego po udarze mózgu

staramy się uru chomić jak najwcześniej, tzn. gdy wróci do przytomności i ustąpią

staramy się uru chomić jak najwcześniej, tzn. gdy wróci do przytomności i ustąpią

zaburzenia ze strony krążenia i oddychania. W udarze zakrzepo wym uruchamiamy

zaburzenia ze strony krążenia i oddychania. W udarze zakrzepo wym uruchamiamy

zwykle chorych po 48-72 godzinach. W przypadku krwotoku lub przedłużających się

zwykle chorych po 48-72 godzinach. W przypadku krwotoku lub przedłużających się

zaburzeń krążenio wo-oddechowych aktywniejsze uruchamia nie rozpoczynamy

zaburzeń krążenio wo-oddechowych aktywniejsze uruchamia nie rozpoczynamy

później, przeważnie po 3 lub 4 ·tygodniu. Jeśli przedłuża się stan nieprzytomności, to

później, przeważnie po 3 lub 4 ·tygodniu. Jeśli przedłuża się stan nieprzytomności, to

mimo tego stanu po 3-4 dniach leżenia sto sujemy ostrożnie ćwiczenia bierne, które

mimo tego stanu po 3-4 dniach leżenia sto sujemy ostrożnie ćwiczenia bierne, które

podtrzymują pełny zakres ruchów w stawach i zapobiegają powstawaniu przykurczów.

podtrzymują pełny zakres ruchów w stawach i zapobiegają powstawaniu przykurczów.

UŁOŻENIE PO UDARZE.

UŁOŻENIE PO UDARZE.

PORAŻENIA POŁOWICZE MÓZGOWE U

PORAŻENIA POŁOWICZE MÓZGOWE U

DOROSŁYCH.

DOROSŁYCH.

•

Porażenie połowicze mózgowe u dorosłych jest

Porażenie połowicze mózgowe u dorosłych jest

najczęściej następstwem udaru mózgowego, ale może

najczęściej następstwem udaru mózgowego, ale może

być również spowodowane guzem mózgu lub

być również spowodowane guzem mózgu lub

procesem zapalnym opon mózgowych i mózgu. W

procesem zapalnym opon mózgowych i mózgu. W

przebiegu stwardnienia rozsianego mogą również

przebiegu stwardnienia rozsianego mogą również

występować objawy porażenia połowiczego, podobnie

występować objawy porażenia połowiczego, podobnie

jak w ropniu i urazach mózgu.

jak w ropniu i urazach mózgu.

Postępowanie

Postępowanie

leczniczo-rehabilitacyjne

leczniczo-rehabilitacyjne

jest we wszystkich

jest we wszystkich

przypadkach podobne, z uwzględnieniem czasu

przypadkach podobne, z uwzględnieniem czasu

trwania choroby, ogólnego stanu zdrowia chorego,

trwania choroby, ogólnego stanu zdrowia chorego,

zwłaszcza wydolności układu krążeniowo-

zwłaszcza wydolności układu krążeniowo-

oddechowego oraz współistniejących chorób i

oddechowego oraz współistniejących chorób i

powikłań.

powikłań.

•

Leczenie usprawniające

Leczenie usprawniające

należy ograniczyć lub wyłączyć

należy ograniczyć lub wyłączyć

trwale albo czasowo u chorych, u których niedowład ma

trwale albo czasowo u chorych, u których niedowład ma

charakter przejścio wy (kilka godzin do kilku dni) lub

charakter przejścio wy (kilka godzin do kilku dni) lub

postępujący i wymagający leczenia chirurgicznego (guzy,

postępujący i wymagający leczenia chirurgicznego (guzy,

tętniaki, krwiaki itp.) oraz tych, u których po rażenie jest

tętniaki, krwiaki itp.) oraz tych, u których po rażenie jest

powikłane chorobą nerek (złoś liwe nadciśnienie tętnicze),

powikłane chorobą nerek (złoś liwe nadciśnienie tętnicze),

zaburzeniami psychicznymi i niewyrównaną niedomogą krą

zaburzeniami psychicznymi i niewyrównaną niedomogą krą

żeniowo-oddechową. Bardzo istotne jest ustalenie czasu

żeniowo-oddechową. Bardzo istotne jest ustalenie czasu

rozpoczęcia leczenia uspra wniającego i rodzaju oraz

rozpoczęcia leczenia uspra wniającego i rodzaju oraz

kolejności stoso wania zabiegów. Ostrożne stosowanie ru

kolejności stoso wania zabiegów. Ostrożne stosowanie ru

chów biernych zarówno kończynami zdro wymi, jak i

chów biernych zarówno kończynami zdro wymi, jak i

porażonymi nie jest niebezpie czne nawet na samym

porażonymi nie jest niebezpie czne nawet na samym

początku choroby. Ustalenie okresu rozpoczęcia rehabilitacji

początku choroby. Ustalenie okresu rozpoczęcia rehabilitacji

jest o tyle ważne, że wczesne usprawnienie pozwala

jest o tyle ważne, że wczesne usprawnienie pozwala

uruchomić 90% chorych, natomiast późne - zaledwie 60%.

uruchomić 90% chorych, natomiast późne - zaledwie 60%.

cd.1

cd.1

cd.1

cd.1

cd.1

cd.1

•

Lekarz prowadzący leczenie określa rodzaj ćwiczeń, liczbę

Lekarz prowadzący leczenie określa rodzaj ćwiczeń, liczbę

ru chów, jaką chory ma wykonać jednorazowo, ich rytm oraz

ru chów, jaką chory ma wykonać jednorazowo, ich rytm oraz

liczbę powtórzeń w ciągu dnia. Lekarz musi również

liczbę powtórzeń w ciągu dnia. Lekarz musi również

pouczyć osobę pielęg nującą chorego o sposobie

pouczyć osobę pielęg nującą chorego o sposobie

wykonywania ćwiczeń. Osoba ta jest odpowiedzialna za

wykonywania ćwiczeń. Osoba ta jest odpowiedzialna za

wykonanie całodziennego programu ćwiczeń przy jak

wykonanie całodziennego programu ćwiczeń przy jak

najbardziej czynnym współudziale samego chorego. Chory

najbardziej czynnym współudziale samego chorego. Chory

powinien być świa domy celu i wartości użytkowej

powinien być świa domy celu i wartości użytkowej

poszczegól nych ćwiczeń. Początkowy okres właściwej

poszczegól nych ćwiczeń. Początkowy okres właściwej

rehabilitacji jest kontynuacją stosowanych uprzednio zabie

rehabilitacji jest kontynuacją stosowanych uprzednio zabie

gów o narastającym stopniowo zasięgu i obejmuje zmianę

gów o narastającym stopniowo zasięgu i obejmuje zmianę

ułożenia i obracania się chorego,

ułożenia i obracania się chorego,

ruchy bierne i bierno-

ruchy bierne i bierno-

czynne,

czynne,

częściowo w zawieszeniu, najpierw w pozycji

częściowo w zawieszeniu, najpierw w pozycji

leżącej, a w miarę postępującej poprawy i siadania,

leżącej, a w miarę postępującej poprawy i siadania,

ćwiczenia bierno-czynne i czynne, wspomagane w pozycji

ćwiczenia bierno-czynne i czynne, wspomagane w pozycji

siedzącej i stojącej

siedzącej i stojącej

cd.2

cd.2

cd.2

cd.2

cd.2

cd.2

•

Lekarz prowadzący leczenie określa rodzaj ćwiczeń, liczbę

Lekarz prowadzący leczenie określa rodzaj ćwiczeń, liczbę

ruchów, jaką chory ma wykonać jednorazowo, ich rytm oraz

ruchów, jaką chory ma wykonać jednorazowo, ich rytm oraz

liczbę powtórzeń w ciągu dnia. Lekarz musi również

liczbę powtórzeń w ciągu dnia. Lekarz musi również

pouczyć osobę pielęg nującą chorego o sposobie

pouczyć osobę pielęg nującą chorego o sposobie

wykonywania ćwiczeń. Osoba ta jest odpowiedzialna za

wykonywania ćwiczeń. Osoba ta jest odpowiedzialna za

wykonanie całodziennego programu ćwiczeń przy jak

wykonanie całodziennego programu ćwiczeń przy jak

najbardziej czynnym współudziale samego chorego. Chory

najbardziej czynnym współudziale samego chorego. Chory

powinien być świa domy celu i wartości użytkowej

powinien być świa domy celu i wartości użytkowej

poszczególnych ćwiczeń. Początkowy okres właściwej

poszczególnych ćwiczeń. Początkowy okres właściwej

rehabilitacji jest kontynuacją stosowanych uprzednio zabie

rehabilitacji jest kontynuacją stosowanych uprzednio zabie

gów o narastającym stopniowo zasięgu i obejmuje zmianę

gów o narastającym stopniowo zasięgu i obejmuje zmianę

ułożenia i obracania się chorego,

ułożenia i obracania się chorego,

ruchy bierne i bierno-

ruchy bierne i bierno-

czynne,

czynne,

częściowo w zawieszeniu, najpierw w pozycji

częściowo w zawieszeniu, najpierw w pozycji

leżącej, a w miarę postępującej poprawy i siadania,

leżącej, a w miarę postępującej poprawy i siadania,

ćwiczenia bierno-czynne i czynne, wspomagane w pozycji

ćwiczenia bierno-czynne i czynne, wspomagane w pozycji

siedzącej i stojącej .

siedzącej i stojącej .

DALSZE ETAPY REHABILITACJI.

DALSZE ETAPY REHABILITACJI.

•

Dalszy etap obejmuje

Dalszy etap obejmuje

ruchy czynne

ruchy czynne

(dowolne) w

(dowolne) w

zawieszeniu, następnie ćwiczenia oporowe (siłowe) i

zawieszeniu, następnie ćwiczenia oporowe (siłowe) i

koordynacyjne oraz naukę chodzenia. Ostatni etap to

koordynacyjne oraz naukę chodzenia. Ostatni etap to

usprawnianie kończyny górnej przez ćwiczenia manipula

usprawnianie kończyny górnej przez ćwiczenia manipula

cyjne i czynności związane z samoobsługą. Jest rzeczą

cyjne i czynności związane z samoobsługą. Jest rzeczą

zrozumiałą, że nie ma zwykle równoległości w postępach

zrozumiałą, że nie ma zwykle równoległości w postępach

między kończyną górną i dolną. Chory, który nauczył się już

między kończyną górną i dolną. Chory, który nauczył się już

dość dobrze chodzić, może jeszcze wykazy wać duży deficyt

dość dobrze chodzić, może jeszcze wykazy wać duży deficyt

ruchowy w kończynie gór nej, pozostający nieraz na stałe,

ruchowy w kończynie gór nej, pozostający nieraz na stałe,

zwłaszcza w zakresie precyzyjnych ruchów ręki i palców. W

zwłaszcza w zakresie precyzyjnych ruchów ręki i palców. W

czynności bowiem chodzenia bierze udział wiele odruchów

czynności bowiem chodzenia bierze udział wiele odruchów

niższego rzędu, regulowa nych na poziomie rdzenia i pnia

niższego rzędu, regulowa nych na poziomie rdzenia i pnia

mózgu, pod czas gdy ruchy precyzyjne ręki są ściśle

mózgu, pod czas gdy ruchy precyzyjne ręki są ściśle

związane z czynnością kory mózgu.

związane z czynnością kory mózgu.

Rehabilitacja w warunkach

Rehabilitacja w warunkach

domowych.

domowych.

•

W warunkach domowych z natury rzeczy wybór ćwiczeń jest nieco

W warunkach domowych z natury rzeczy wybór ćwiczeń jest nieco

ograniczony, niemniej jednak można osiągnąć takie same wyniki jak w

ograniczony, niemniej jednak można osiągnąć takie same wyniki jak w

specjalnych zakładach rehabilitacyjnych, wykorzystując proste przedmioty

specjalnych zakładach rehabilitacyjnych, wykorzystując proste przedmioty

(laska, sprężyny gimnastyczne, uchwyty i zawieszenia bloczkowe itp.).

(laska, sprężyny gimnastyczne, uchwyty i zawieszenia bloczkowe itp.).

Ćwiczenia należy dobierać pod kątem ich użyteczności w jak najszybszym

Ćwiczenia należy dobierać pod kątem ich użyteczności w jak najszybszym

przywróceniu umiejętności swobodnego poruszania się w terenie (nauka

przywróceniu umiejętności swobodnego poruszania się w terenie (nauka

chodzenia) oraz czynności manipulacyjnej ręki dla potrzeb codziennego

chodzenia) oraz czynności manipulacyjnej ręki dla potrzeb codziennego

życia. Chory powinien jak najwcześniej

życia. Chory powinien jak najwcześniej

siadać

siadać

obok łóżka całkowicie ubrany

obok łóżka całkowicie ubrany

(ubranie i buciki skórzane) i uczyć się samodzielnego wstawania z pozycji

(ubranie i buciki skórzane) i uczyć się samodzielnego wstawania z pozycji

siedzącej. Stopy przed poślizgiem należy zabezpieczyć, kładąc na podłodze

siedzącej. Stopy przed poślizgiem należy zabezpieczyć, kładąc na podłodze

w poprzek stóp deskę, którą opieramy o nogi łóżka. Chory w pozycji

w poprzek stóp deskę, którą opieramy o nogi łóżka. Chory w pozycji

siedzącej i stojącej powinien ćwiczyć nogi, przygotowując się do chodzenia.

siedzącej i stojącej powinien ćwiczyć nogi, przygotowując się do chodzenia.

Jeżeli porażone mięśnie barku są zwiotczałe, bardzo łatwo dochodzi do

Jeżeli porażone mięśnie barku są zwiotczałe, bardzo łatwo dochodzi do

nadwichnięcia barku w pozycji siedzącej i stojącej, gdy ciężar opuszczonej

nadwichnięcia barku w pozycji siedzącej i stojącej, gdy ciężar opuszczonej

kończyny górnej rozciąga torebkę stawową ku dołowi. Można temu zapobiec,

kończyny górnej rozciąga torebkę stawową ku dołowi. Można temu zapobiec,

podwieszając chorą kończynę na temblaku z trójkątnej chustki lub na

podwieszając chorą kończynę na temblaku z trójkątnej chustki lub na

specjalnej szynie. W przypadku utrzymującego się zwiotczenia mięśni w

specjalnej szynie. W przypadku utrzymującego się zwiotczenia mięśni w

kończynie dolnej i zginaniu się jej w stawie kolanowym przy próbie stania i

kończynie dolnej i zginaniu się jej w stawie kolanowym przy próbie stania i

chodzenia, a także opadaniu stopy, należy założyć specjalną łuskę lub szynę

chodzenia, a także opadaniu stopy, należy założyć specjalną łuskę lub szynę

na staw kolanowy, natomiast na stopę taśmę gumową w formie strzemienia.

na staw kolanowy, natomiast na stopę taśmę gumową w formie strzemienia.

ETAP CHODZENIA.

ETAP CHODZENIA.

•

Dalszym etapem jest

Dalszym etapem jest

nauka chodzenia.

nauka chodzenia.

Chory podtrzymywany

Chory podtrzymywany

przez drugą osobę po stronie niedowładnej, sam wsparty zdrową

przez drugą osobę po stronie niedowładnej, sam wsparty zdrową

ręką na poręczy łóżka, uczy się stawiać pierwsze kroki. Stopniowo

ręką na poręczy łóżka, uczy się stawiać pierwsze kroki. Stopniowo

należy poręcze zastąpić trójnogiem i laską, a czynną pomoc

należy poręcze zastąpić trójnogiem i laską, a czynną pomoc

drugiej osoby ograniczyć do nadzoru. Każdego chorego należy

drugiej osoby ograniczyć do nadzoru. Każdego chorego należy

uczyć chodzenia po schodach. Praworęcznych z porażeniem

uczyć chodzenia po schodach. Praworęcznych z porażeniem

prawostronnym należy uczyć wykonywania wszystkich czynności

prawostronnym należy uczyć wykonywania wszystkich czynności

lewą ręką, włącznie z pisaniem. W usprawnieniu ruchowym

lewą ręką, włącznie z pisaniem. W usprawnieniu ruchowym

kończyny górnej najtrudniej uzyskać poprawę w zakresie

kończyny górnej najtrudniej uzyskać poprawę w zakresie

sprawności manipulacyjnej palców, zwłaszcza w przypadkach ze

sprawności manipulacyjnej palców, zwłaszcza w przypadkach ze

znacznym wzmożeniem napięcia mięśniowego. Często poprawa

znacznym wzmożeniem napięcia mięśniowego. Często poprawa

stanu ćwiczącego, jest nieosiągalna mimo kilkuletnich wysiłków

stanu ćwiczącego, jest nieosiągalna mimo kilkuletnich wysiłków

tak ze strony ćwiczącego jak i chorego. Nie należy jednak odbierać

tak ze strony ćwiczącego jak i chorego. Nie należy jednak odbierać

nadziei choremu, uzależniając dobre wyniki od ogólnego

nadziei choremu, uzależniając dobre wyniki od ogólnego

wzmocnienia i usprawnienia ruchowego ramienia i przedramienia.

wzmocnienia i usprawnienia ruchowego ramienia i przedramienia.

Przy porażeniu praworęcznym należy ćwiczyć również zdrową lewą

Przy porażeniu praworęcznym należy ćwiczyć również zdrową lewą

kończyną czynności niezbędne w codziennym życiu (jak u osób z

kończyną czynności niezbędne w codziennym życiu (jak u osób z

utraconą prawą kończyną).

utraconą prawą kończyną).

Usprawnianie kończyny

Usprawnianie kończyny

dolnej.

dolnej.

•

Znacznie lepsze wyniki osiąga się w usprawnieniu ruchowym

Znacznie lepsze wyniki osiąga się w usprawnieniu ruchowym

kończyn dolnych, gdyż ruchy umożliwiające chodzenie powracają

kończyn dolnych, gdyż ruchy umożliwiające chodzenie powracają

dość szybko. Ćwiczenia kończyny dolnej przebiegają tymi samymi

dość szybko. Ćwiczenia kończyny dolnej przebiegają tymi samymi

etapami, co i koń czyny górnej, czas trwania jednak poszcze gólnych

etapami, co i koń czyny górnej, czas trwania jednak poszcze gólnych

okresów jest znacznie krótszy. Nauka chodzenia powinna być

okresów jest znacznie krótszy. Nauka chodzenia powinna być

podstawo wym punktem programu rehabilitacji, ponie waż ok. 90%

podstawo wym punktem programu rehabilitacji, ponie waż ok. 90%

wszystkich chorych na połowi cze porażenie może nauczyć się

wszystkich chorych na połowi cze porażenie może nauczyć się

chodzić, utrzymywać mocz i stolec oraz troszczyć się o siebie, a 30%

chodzić, utrzymywać mocz i stolec oraz troszczyć się o siebie, a 30%

może nauczyć się pracy za robkowej. W udarach uszkadzających

może nauczyć się pracy za robkowej. W udarach uszkadzających

dominującą pół kulę mózgu częstym objawem jest niemota (afazja).

dominującą pół kulę mózgu częstym objawem jest niemota (afazja).

Leczenie zaburzeń mowy jest o wie le trudniejsze niż przywrócenie

Leczenie zaburzeń mowy jest o wie le trudniejsze niż przywrócenie

kończynom sprawności ruchowej. Naukę mowy powinien prowadzić

kończynom sprawności ruchowej. Naukę mowy powinien prowadzić

lekarz lub specjalny terapeuta psycholog-logopeda. Przede

lekarz lub specjalny terapeuta psycholog-logopeda. Przede

wszystkim na leży choremu i rodzinie wytłumaczyć istotę afazji i

wszystkim na leży choremu i rodzinie wytłumaczyć istotę afazji i

wciągnąć ich w jak najszerszym za kresie do współpracy. Każdy chory

wciągnąć ich w jak najszerszym za kresie do współpracy. Każdy chory

wymaga indywidualnego podejścia, uwzględniającego jego

wymaga indywidualnego podejścia, uwzględniającego jego

zainteresowania, stopień koncentracji uwagi i znużenia. Należy

zainteresowania, stopień koncentracji uwagi i znużenia. Należy

stosować wszystkie bodźce zmysłowe, docierające do chorego i

stosować wszystkie bodźce zmysłowe, docierające do chorego i

cd.1

cd.1

•

charakteryzujące konkretnie jego otoczenie oraz zjawiska życia

charakteryzujące konkretnie jego otoczenie oraz zjawiska życia

codziennego, używając odpowiednich obrazków, przedmiotów, słów i

codziennego, używając odpowiednich obrazków, przedmiotów, słów i

gestów. Nastrój w czasie nauki powinien być pogod ny, przyjemny, a

gestów. Nastrój w czasie nauki powinien być pogod ny, przyjemny, a

pomieszczenie wolne od zakłóceń rozpraszających uwagę.

pomieszczenie wolne od zakłóceń rozpraszających uwagę.

Przedstawione wyżej w wielkim skrócie po stępowanie lecznicze,

Przedstawione wyżej w wielkim skrócie po stępowanie lecznicze,

mające na celu przy wrócenie sprawności chorym po udarze mózgu

mające na celu przy wrócenie sprawności chorym po udarze mózgu

obejmuje tylko rzeczy najistotniejsze i najważniejsze, od których

obejmuje tylko rzeczy najistotniejsze i najważniejsze, od których

przestrzegania za leży dalszy przebieg choroby i ostateczny wynik

przestrzegania za leży dalszy przebieg choroby i ostateczny wynik

leczenia. Nie należy przy tym zapomi nać, że większość zabiegów i

leczenia. Nie należy przy tym zapomi nać, że większość zabiegów i

ćwiczeń trzeba prowadzić w dalszym ciągu co najmniej przez 1 -2 lata,

ćwiczeń trzeba prowadzić w dalszym ciągu co najmniej przez 1 -2 lata,

a niekiedy i dłużej. Długi okres leczenia wymaga

a niekiedy i dłużej. Długi okres leczenia wymaga

psychicznej

psychicznej

mobilizacji

mobilizacji

chorego i jego najbliższej rodzi ny, a także stałego

chorego i jego najbliższej rodzi ny, a także stałego

podtrzymywania w nim wiary w skuteczność stosowanych zabiegów i

podtrzymywania w nim wiary w skuteczność stosowanych zabiegów i

czynnego współdziałania z lekarzem. Nale ży zwracać choremu uwagę

czynnego współdziałania z lekarzem. Nale ży zwracać choremu uwagę

na najmniejszy objaw poprawy, na powrót choćby śladu ru chu, aby

na najmniejszy objaw poprawy, na powrót choćby śladu ru chu, aby

zachęcić go do dalszej współpracy i wytrwania w ćwiczeniach. Lekarz,

zachęcić go do dalszej współpracy i wytrwania w ćwiczeniach. Lekarz,

spraw dzając co pewien czas, np. raz w tygodniu, aktualny stan

spraw dzając co pewien czas, np. raz w tygodniu, aktualny stan

chorego, ustala szczegółowy plan postępowania i program

chorego, ustala szczegółowy plan postępowania i program

codziennych ćwiczeń, który musi być bezwarunkowo rea lizowany.

codziennych ćwiczeń, który musi być bezwarunkowo rea lizowany.

Urządzenie mieszkania dla chorego z

Urządzenie mieszkania dla chorego z

porażeniem połowiczym.

porażeniem połowiczym.

•

Sypialnia.

Sypialnia.

Łóżko powinno mieć taką wyso kość, aby umożliwić

Łóżko powinno mieć taką wyso kość, aby umożliwić

oparcie stóp o ziemię przy wstawaniu chorego, twardy materac

oparcie stóp o ziemię przy wstawaniu chorego, twardy materac

ewentualnie deskę na sprężynach. Łóżko powinno być stabilne

ewentualnie deskę na sprężynach. Łóżko powinno być stabilne

przez postawienie go w kącie pokoju lub przez umieszczenie

przez postawienie go w kącie pokoju lub przez umieszczenie

nasadek gumowych na nogach. Szafkę nocną stawiamy po

nasadek gumowych na nogach. Szafkę nocną stawiamy po

porażonej stronie chorego (przy połowiczym niedowidzeniu po

porażonej stronie chorego (przy połowiczym niedowidzeniu po

stronie zdrowej). Ubranie i codzienne przybory powinny się

stronie zdrowej). Ubranie i codzienne przybory powinny się

znajdować w zasięgu zdrowej ręki chorego; w pobliżu należy

znajdować w zasięgu zdrowej ręki chorego; w pobliżu należy

postawić ustabilizowane krzesło z bocznymi poręczami lub z

postawić ustabilizowane krzesło z bocznymi poręczami lub z

podnoszonym siedzeniem.

podnoszonym siedzeniem.

•

USTĘP. Sedes podwyższony (2 typy). Uchwyt w bocznej ścianie.

USTĘP. Sedes podwyższony (2 typy). Uchwyt w bocznej ścianie.

•

Umywalka.

Umywalka.

Przybory na półce na wysokości barku (nie nad

Przybory na półce na wysokości barku (nie nad

głową), przyssawki gumowe przy szczotkach.

głową), przyssawki gumowe przy szczotkach.

cd.1

cd.1

•

Łazienka.

Łazienka.

Krzesło lub ławka pod prysznicem albo krzesło w

Krzesło lub ławka pod prysznicem albo krzesło w

wannie i obok wanny, chod niczki gumowe w wannie i obok

wannie i obok wanny, chod niczki gumowe w wannie i obok

wanny, po ręcze chwytne po bokach wewnątrz wanny.

wanny, po ręcze chwytne po bokach wewnątrz wanny.

•

Pokoje.

Pokoje.

Meble powinny być tak rozmieszczone, aby

Meble powinny być tak rozmieszczone, aby

umożliwić prostą drogę bez okrążeń. Dywany i chodniki

umożliwić prostą drogę bez okrążeń. Dywany i chodniki

należy dobrze przymocować do podłogi, usunąć frędzle,

należy dobrze przymocować do podłogi, usunąć frędzle,

unikać wyświecania podłogi. Kontakty elek tryczne powinny

unikać wyświecania podłogi. Kontakty elek tryczne powinny

być w zasięgu ręki chorego.

być w zasięgu ręki chorego.

•

Schody.

Schody.

Jeżeli są wąskie, chory powinien schodzić bokiem,

Jeżeli są wąskie, chory powinien schodzić bokiem,

opierając się po obu stro nach o poręcze, które powinny

opierając się po obu stro nach o poręcze, które powinny

mieć wyso kość laski. Jeżeli jest tylko jedna poręcz i znajduje

mieć wyso kość laski. Jeżeli jest tylko jedna poręcz i znajduje

się po zdrowej stronie, wskazane jest, aby chory schodził

się po zdrowej stronie, wskazane jest, aby chory schodził

tyłem.

tyłem.

ĆWICZENIA

ĆWICZENIA

NAUKA WSTAWANIA.

NAUKA WSTAWANIA.

NAUKA CHODZENIA

NAUKA CHODZENIA

PREZENTACJĘ

PREZENTACJĘ

PRZYGOTOWAŁA

PRZYGOTOWAŁA

•

KATARZYNA SZUCKA

KATARZYNA SZUCKA



DZIĘKUJĘ

DZIĘKUJĘ