Udar mózgu i porażenie
Udar mózgu i porażenie
połowicze mózgowe u
połowicze mózgowe u
dorosłych.
dorosłych.
UDAR MÓZGU
UDAR MÓZGU
•
Udarem mózgu
Udarem mózgu
nazywamy trwałe lub
nazywamy trwałe lub
przejściowe uszkodzenie
przejściowe uszkodzenie
tkanki nerwowej mózgu,
tkanki nerwowej mózgu,
wywołane zaburzeniem
wywołane zaburzeniem
krążenia krwi w obrębie
krążenia krwi w obrębie
tętnic mózgu.
tętnic mózgu.
Bezpośrednią przyczyną
Bezpośrednią przyczyną
udaru mózgu jest
udaru mózgu jest
krwotok tętniczy,
krwotok tętniczy,
niszczący tkankę mózgu,
niszczący tkankę mózgu,
lub wyłączenie krążenia
lub wyłączenie krążenia
krwi na pewnym
krwi na pewnym
obszarze mózgu.
obszarze mózgu.
Przyczyny uda rów mózgowych: a
krwotok mózgowy, b zakrzep, c -
zator tęt niczy, d - ucisk tętni czy, e
- skurcz tętnic mózgowych
.
Krwotok w udarze mózgu
Krwotok w udarze mózgu
.
.
•
Rozległy krwotok do mózgu powoduje nagłą utratę
Rozległy krwotok do mózgu powoduje nagłą utratę
przytomności, której towarzyszy zaczerwienienie
przytomności, której towarzyszy zaczerwienienie
twarzy i charczący oddech, a niekiedy skurcze
twarzy i charczący oddech, a niekiedy skurcze
kończyn i wymioty. W ciągu kilku godzin nasilają się
kończyn i wymioty. W ciągu kilku godzin nasilają się
zaburzenia oddechu, następuje pocenie się i wzrost
zaburzenia oddechu, następuje pocenie się i wzrost
temperatury ciała oraz pogłębia się stan
temperatury ciała oraz pogłębia się stan
nieprzytomności. Śmierć następuje zwykle w ciągu
nieprzytomności. Śmierć następuje zwykle w ciągu
kilkunastu godzin, niekiedy w ciągu kilku dni Ta postać
kilkunastu godzin, niekiedy w ciągu kilku dni Ta postać
udaru mózgu jest często określana "apop leksją", ze
udaru mózgu jest często określana "apop leksją", ze
względu na gwałtowne i niespo dziewane wystąpienie
względu na gwałtowne i niespo dziewane wystąpienie
objawów w pełni zdro wia i dobrego samopoczucia.
objawów w pełni zdro wia i dobrego samopoczucia.
CZYNNIKI USPOSABIAJĄCE DO
CZYNNIKI USPOSABIAJĄCE DO
APOPLEPSJI.
APOPLEPSJI.
•
Silne wzruszenie,
Silne wzruszenie,
•
irytacja,
irytacja,
•
nagły wysiłek,
nagły wysiłek,
•
otyłość,
otyłość,
•
wysokie ciśnienie krwi
wysokie ciśnienie krwi
•
nadużycie alkoholu.
nadużycie alkoholu.
Udar krwotoczny występuje najczęściej w ciągu dnia, przeważnie u
osób w wie ku 50-60 lat . U chorych, którzy po krwotoku mózgu
przeżyli ok. 2 tygodnie, znacznie wzrasta możliwość przeżycia udaru i
stopniowej poprawy stanu zdrowia.
UDAR MÓZGU Z POWODU ZAKRZEPU
UDAR MÓZGU Z POWODU ZAKRZEPU
TĘTNICY.
TĘTNICY.
•
Objawy chorobowe
Objawy chorobowe
w następstwie zakrzepu tętnic
w następstwie zakrzepu tętnic
mózgu pojawiają się powoli i narastają stopniowo
mózgu pojawiają się powoli i narastają stopniowo
w kilku okresach. U chorych, którzy mają
w kilku okresach. U chorych, którzy mają
skłonność do zakrzepu, poprzednio występowały
skłonność do zakrzepu, poprzednio występowały
zaburzenia w krążeniu obwodowym a także często
zaburzenia w krążeniu obwodowym a także często
zagrażał im zawał serca .Ludzie ci przez dłuższy
zagrażał im zawał serca .Ludzie ci przez dłuższy
czas przed udarem skarżą się na bóle głowy.
czas przed udarem skarżą się na bóle głowy.
Najczęściej niedowład połowiczy w następstwie
Najczęściej niedowład połowiczy w następstwie
zakrzepu występuje bez utraty przytomności i w
zakrzepu występuje bez utraty przytomności i w
czasie nocnego wypoczynku . Do udaru usposabia
czasie nocnego wypoczynku . Do udaru usposabia
niskie ciśnienie tętnicze, rozległe zmiany
niskie ciśnienie tętnicze, rozległe zmiany
miażdżycowe, zmęczenie fizyczne i podeszły wiek.
miażdżycowe, zmęczenie fizyczne i podeszły wiek.
Udar w zatorze tętniczym i ucisku
Udar w zatorze tętniczym i ucisku
tętnic.
tętnic.
•
Objawy
Objawy
wywołane uciskiem
wywołane uciskiem
tętnicy mózgu, Np. przez
tętnicy mózgu, Np. przez
rozrastający się guz (nowotwór,
rozrastający się guz (nowotwór,
ropień itp.), występują powoli w
ropień itp.), występują powoli w
ciągu dłuższego okresu i nasilają
ciągu dłuższego okresu i nasilają
się w miarę powiększa nia się
się w miarę powiększa nia się
ucisku, a co za tym idzie przy
ucisku, a co za tym idzie przy
coraz większych zaburzeniach w
coraz większych zaburzeniach w
krążeniu. Objawom ogniskowym
krążeniu. Objawom ogniskowym
towarzyszą objawy wzmożonego
towarzyszą objawy wzmożonego
ciśnienia wewnątrzczaszkowego,
ciśnienia wewnątrzczaszkowego,
jak: uporczywe bóle głowy,
jak: uporczywe bóle głowy,
wymioty i tarcza zastoinowa na
wymioty i tarcza zastoinowa na
dnie oczu oraz postępująca
dnie oczu oraz postępująca
senność.
senność.
•
Udar mózgu w
Udar mózgu w
następstwie zatoru,
następstwie zatoru,
podobnie jak i udar
podobnie jak i udar
krwotoczny, cechuje się
krwotoczny, cechuje się
nagłością wystąpienia i
nagłością wystąpienia i
brakiem objawów
brakiem objawów
zapowiada jących.
zapowiada jących.
Równocześnie u osób tych
Równocześnie u osób tych
stwierdza się poważne
stwierdza się poważne
zmiany w sercu lub inne
zmiany w sercu lub inne
zmiany chorobowe mające
zmiany chorobowe mające
związek przyczynowy z
związek przyczynowy z
udarem.
udarem.
•
Objawy zależą od miejsca uszkodzenia i jego wielkości. Najczęściej jest to
Objawy zależą od miejsca uszkodzenia i jego wielkości. Najczęściej jest to
obszar unaczyniony przez tętnicę środko wą mózgu. Występuje wówczas
obszar unaczyniony przez tętnicę środko wą mózgu. Występuje wówczas
niedowład połowiczy (kończyny górnej i dolnej) po dru giej stronie,
niedowład połowiczy (kończyny górnej i dolnej) po dru giej stronie,
wybitniejszy w kończynie górnej , często z upośledzeniem czucia i zaburze
wybitniejszy w kończynie górnej , często z upośledzeniem czucia i zaburze
niem mowy. Wyłączenie krążenia w obrębie tętnicy mózgu przedniej
niem mowy. Wyłączenie krążenia w obrębie tętnicy mózgu przedniej
powoduje większy niedowład kończyny dolnej, otępienie psychiczne,
powoduje większy niedowład kończyny dolnej, otępienie psychiczne,
upośledzenie czynności chwytnej i zaburzenia w oddawaniu stolca i moczu.
upośledzenie czynności chwytnej i zaburzenia w oddawaniu stolca i moczu.
Wyłączenie obszaru tętnicy mózgu tylnej daje niedowidzenie połowicze,
Wyłączenie obszaru tętnicy mózgu tylnej daje niedowidzenie połowicze,
zaburzenie czytania i niezborność ruchów. Zmiany chorobowe w tętnicy
zaburzenie czytania i niezborność ruchów. Zmiany chorobowe w tętnicy
szyjnej wewnętrznej mogą ujawniać się jednooczną ślepotą, a poza tym
szyjnej wewnętrznej mogą ujawniać się jednooczną ślepotą, a poza tym
podobnymi objawami jak w uszkodzeniu tętnicy środkowej mózgu.
podobnymi objawami jak w uszkodzeniu tętnicy środkowej mózgu.
Zaczopowanie lub ucisk tętnicy kręgowej i podstawnej daje porażenia
Zaczopowanie lub ucisk tętnicy kręgowej i podstawnej daje porażenia
nerwów czaszkowych, zawroty, wymioty, upośledzenie połykania,
nerwów czaszkowych, zawroty, wymioty, upośledzenie połykania,
niezborność ruchów, często niedowład obu górnych i obu dolnych kończyn,
niezborność ruchów, często niedowład obu górnych i obu dolnych kończyn,
zaburzenia czucia, przejściową utratę przytomności i śpiączkę.
zaburzenia czucia, przejściową utratę przytomności i śpiączkę.
•
Najlepiej, jeżeli chory po udarze mózgu jest leczony w szpitalu. Jeżeli natomiast
Najlepiej, jeżeli chory po udarze mózgu jest leczony w szpitalu. Jeżeli natomiast
pozosta je w domu, to wymaga on starannego pie lęgnowania i właściwego
pozosta je w domu, to wymaga on starannego pie lęgnowania i właściwego
postępowania le czniczego, aby nie doszło do powikłań płuc nych i zakażenia
postępowania le czniczego, aby nie doszło do powikłań płuc nych i zakażenia
pęcherza oraz odleżyn i przykurczów. W
pęcherza oraz odleżyn i przykurczów. W
leczeniu domowym
leczeniu domowym
bardzo ważną rzeczą
bardzo ważną rzeczą
jest stworzenie jak najwygodniejszych warunków zarówno choremu, jak i osobie
jest stworzenie jak najwygodniejszych warunków zarówno choremu, jak i osobie
pie lęgnującej. Należy szczególnie zwrócić uwagę na regu larne oddawanie moczu i
pie lęgnującej. Należy szczególnie zwrócić uwagę na regu larne oddawanie moczu i
stolca przez cho rego. Opróżnienie pęcherza o tej samej po rze połączone z lekkim
stolca przez cho rego. Opróżnienie pęcherza o tej samej po rze połączone z lekkim
jego masażem i me chanicznym wyciskaniem jego zawartości sprzyja powrotowi
jego masażem i me chanicznym wyciskaniem jego zawartości sprzyja powrotowi
samodzielnej regulacji i zapobiega zakażeniu. Bezpośrednio po udarze może
samodzielnej regulacji i zapobiega zakażeniu. Bezpośrednio po udarze może
wystąpić zwiotczenie pęcherza moczowego i nie trzymanie moczu, które zwykle
wystąpić zwiotczenie pęcherza moczowego i nie trzymanie moczu, które zwykle
mija po paru dniach. W okresie zwiotczenia wskazane jest cewnikowanie pęcherza
mija po paru dniach. W okresie zwiotczenia wskazane jest cewnikowanie pęcherza
(2-3 razy dziennie) w celu jak najszybszego uregulowania jego czynności i
(2-3 razy dziennie) w celu jak najszybszego uregulowania jego czynności i
niedopuszczenia do zalegania moczu. Przedłużanie się zaburzeń czynności
niedopuszczenia do zalegania moczu. Przedłużanie się zaburzeń czynności
pęcherza ponad 2-3 dni wymaga kontroli lekarza urologa, gdyż niekiedy udar
pęcherza ponad 2-3 dni wymaga kontroli lekarza urologa, gdyż niekiedy udar
mózgu ujawnia utajoną niedomogę dróg moczo wych. Porażenie połowicze po
mózgu ujawnia utajoną niedomogę dróg moczo wych. Porażenie połowicze po
udarze mózgu nie tylko upośledza czynność ruchową kończyn, ale również ruchy
udarze mózgu nie tylko upośledza czynność ruchową kończyn, ale również ruchy
klatki piersiowej, przez co zmniejsza się wymiana gazów w płucach i wzrasta
klatki piersiowej, przez co zmniejsza się wymiana gazów w płucach i wzrasta
niebezpieczeństwo zapalenia płuc. Powikłaniom płucnym najlepiej zapobiegają
niebezpieczeństwo zapalenia płuc. Powikłaniom płucnym najlepiej zapobiegają
ćwiczenia oddechowe, początkowo w formie ostrożnych ruchów biernych (okres
ćwiczenia oddechowe, początkowo w formie ostrożnych ruchów biernych (okres
nieprzy tomności), a następnie czynnych (okres przytomności). Poprawie czynności
nieprzy tomności), a następnie czynnych (okres przytomności). Poprawie czynności
odde chowej, podobnie jak i' uniknięciu obrzęków zastoinowych, sprzyjają:
odde chowej, podobnie jak i' uniknięciu obrzęków zastoinowych, sprzyjają:
obracanie chorego na boki (4-5 razy na dobę).
obracanie chorego na boki (4-5 razy na dobę).
•
ruchy bierno -czynne kończyn i możliwie wczesne przejście chorego
ruchy bierno -czynne kończyn i możliwie wczesne przejście chorego
z pozycji leżącej do półsiedzącej (pod koniec tego okresu, w miarę
z pozycji leżącej do półsiedzącej (pod koniec tego okresu, w miarę
ustępowa nia zaburzeń krążenia i oddychania). Szczególnie
ustępowa nia zaburzeń krążenia i oddychania). Szczególnie
troskliwie należy zapobiegać od leżynom (p. rozdz. 6 -
troskliwie należy zapobiegać od leżynom (p. rozdz. 6 -
Pielęgnowanie cho rego w domu). Niewłaściwe ułożenie chorego
Pielęgnowanie cho rego w domu). Niewłaściwe ułożenie chorego
bardzo szyb ko, nieraz w ciągu paru dni, prowadzi do przykurczów
bardzo szyb ko, nieraz w ciągu paru dni, prowadzi do przykurczów
oraz odleżyn. Z tego względu, już w ostrym okresie udaru,
oraz odleżyn. Z tego względu, już w ostrym okresie udaru,
zwłaszcza jeśli przedłuża się stan nieprzytomności chorego, należy
zwłaszcza jeśli przedłuża się stan nieprzytomności chorego, należy
zwracać uwagę na odpowiednie uło żenie jego kończyn (ryc. 2).
zwracać uwagę na odpowiednie uło żenie jego kończyn (ryc. 2).
Sposób ułożenia chorego ustala lekarz i zle ca wykonanie osobie
Sposób ułożenia chorego ustala lekarz i zle ca wykonanie osobie
pielęgnującej. Do najważniejszych zadań należy: zabezpieczenie
pielęgnującej. Do najważniejszych zadań należy: zabezpieczenie
stopy przed opadnięciem i pięt przed odleżynami, niedopuszczenie
stopy przed opadnięciem i pięt przed odleżynami, niedopuszczenie
do nadwichnięcia ramie nia w stawie barkowym po stronie pora
do nadwichnięcia ramie nia w stawie barkowym po stronie pora
żonej. W tym celu umieszczamy między materacem a brzegiem
żonej. W tym celu umieszczamy między materacem a brzegiem
łóżka od strony nóg chorego drewniane klocki łącznie z
łóżka od strony nóg chorego drewniane klocki łącznie z
prostopadłą podpórką pod stopy, co zabezpiecza ustawienie stopy
prostopadłą podpórką pod stopy, co zabezpiecza ustawienie stopy
pod kątem 90°, i chroni palce stóp przed uciskiem kołdry, a pięty
pod kątem 90°, i chroni palce stóp przed uciskiem kołdry, a pięty
wysunięte po za brzeg materaca przed uciskiem pościeli.
wysunięte po za brzeg materaca przed uciskiem pościeli.
•
Chorego układamy wygodnie. Dajemy płaską poduszeczkę pod głowę którą skręcamy
Chorego układamy wygodnie. Dajemy płaską poduszeczkę pod głowę którą skręcamy
lekko na bok. Porażoną kończynę
lekko na bok. Porażoną kończynę
górną
górną
układamy w odwiedzeniu do 90° na dość du
układamy w odwiedzeniu do 90° na dość du
żej poduszce podsuniętej aż pod pachę, zgi
żej poduszce podsuniętej aż pod pachę, zgi
nając
nając
łokieć pod kątem prostym, a nadgar
łokieć pod kątem prostym, a nadgar
stek w kierunku grzbietowym. W dłoni umie szczamy zwiniętą serwetę lub piłkę
stek w kierunku grzbietowym. W dłoni umie szczamy zwiniętą serwetę lub piłkę
tenisową, co zapobiega przykurczowi zgięciowemu palców i zabezpiecza ułożenie
tenisową, co zapobiega przykurczowi zgięciowemu palców i zabezpiecza ułożenie
chwytne. Co pewien czas zmieniamy ułożenie kończyny przez skręcenie
chwytne. Co pewien czas zmieniamy ułożenie kończyny przez skręcenie
przedramienia ku górze. Porażoną kończynę dolną układamy w po zycji poziomej z
przedramienia ku górze. Porażoną kończynę dolną układamy w po zycji poziomej z
lekkim zgięciem (5°) w sta wie kolanowym, ze stopą zwróconą prosto padle ku górze
lekkim zgięciem (5°) w sta wie kolanowym, ze stopą zwróconą prosto padle ku górze
pod kątem 90°. Skręceniu jej na zewnątrz zapobiegamy przez ułożenie ko ca
pod kątem 90°. Skręceniu jej na zewnątrz zapobiegamy przez ułożenie ko ca
zwiniętego w wałek lub worków z pia skiem wzdłuż zewnętrznej strony uda i pod udzia.
zwiniętego w wałek lub worków z pia skiem wzdłuż zewnętrznej strony uda i pod udzia.
Przy skłonności do nadmiernego wyp rostu w stawie kolanowym - umieszczamy pod
Przy skłonności do nadmiernego wyp rostu w stawie kolanowym - umieszczamy pod
kolanem
kolanem
małą
małą
poduszeczkę. Oprócz opisanego ułożenia, zapobiegają przykurczom -
poduszeczkę. Oprócz opisanego ułożenia, zapobiegają przykurczom -
szczególnie w stawie barko wym i nadgarstkowym oraz w stawie skoko wym - ruchy
szczególnie w stawie barko wym i nadgarstkowym oraz w stawie skoko wym - ruchy
bierne porażonymi kończyna mi, wykonywane przez osobę opiekującą się chorym -
bierne porażonymi kończyna mi, wykonywane przez osobę opiekującą się chorym -
kilka razy dziennie po kilka ru chów za każdym razem. Chorego po udarze mózgu
kilka razy dziennie po kilka ru chów za każdym razem. Chorego po udarze mózgu
staramy się uru chomić jak najwcześniej, tzn. gdy wróci do przytomności i ustąpią
staramy się uru chomić jak najwcześniej, tzn. gdy wróci do przytomności i ustąpią
zaburzenia ze strony krążenia i oddychania. W udarze zakrzepo wym uruchamiamy
zaburzenia ze strony krążenia i oddychania. W udarze zakrzepo wym uruchamiamy
zwykle chorych po 48-72 godzinach. W przypadku krwotoku lub przedłużających się
zwykle chorych po 48-72 godzinach. W przypadku krwotoku lub przedłużających się
zaburzeń krążenio wo-oddechowych aktywniejsze uruchamia nie rozpoczynamy
zaburzeń krążenio wo-oddechowych aktywniejsze uruchamia nie rozpoczynamy
później, przeważnie po 3 lub 4 ·tygodniu. Jeśli przedłuża się stan nieprzytomności, to
później, przeważnie po 3 lub 4 ·tygodniu. Jeśli przedłuża się stan nieprzytomności, to
mimo tego stanu po 3-4 dniach leżenia sto sujemy ostrożnie ćwiczenia bierne, które
mimo tego stanu po 3-4 dniach leżenia sto sujemy ostrożnie ćwiczenia bierne, które
podtrzymują pełny zakres ruchów w stawach i zapobiegają powstawaniu przykurczów.
podtrzymują pełny zakres ruchów w stawach i zapobiegają powstawaniu przykurczów.
UŁOŻENIE PO UDARZE.
UŁOŻENIE PO UDARZE.
PORAŻENIA POŁOWICZE MÓZGOWE U
PORAŻENIA POŁOWICZE MÓZGOWE U
DOROSŁYCH.
DOROSŁYCH.
•
Porażenie połowicze mózgowe u dorosłych jest
Porażenie połowicze mózgowe u dorosłych jest
najczęściej następstwem udaru mózgowego, ale może
najczęściej następstwem udaru mózgowego, ale może
być również spowodowane guzem mózgu lub
być również spowodowane guzem mózgu lub
procesem zapalnym opon mózgowych i mózgu. W
procesem zapalnym opon mózgowych i mózgu. W
przebiegu stwardnienia rozsianego mogą również
przebiegu stwardnienia rozsianego mogą również
występować objawy porażenia połowiczego, podobnie
występować objawy porażenia połowiczego, podobnie
jak w ropniu i urazach mózgu.
jak w ropniu i urazach mózgu.
Postępowanie
Postępowanie
leczniczo-rehabilitacyjne
leczniczo-rehabilitacyjne
jest we wszystkich
jest we wszystkich
przypadkach podobne, z uwzględnieniem czasu
przypadkach podobne, z uwzględnieniem czasu
trwania choroby, ogólnego stanu zdrowia chorego,
trwania choroby, ogólnego stanu zdrowia chorego,
zwłaszcza wydolności układu krążeniowo-
zwłaszcza wydolności układu krążeniowo-
oddechowego oraz współistniejących chorób i
oddechowego oraz współistniejących chorób i
powikłań.
powikłań.
•
Leczenie usprawniające
Leczenie usprawniające
należy ograniczyć lub wyłączyć
należy ograniczyć lub wyłączyć
trwale albo czasowo u chorych, u których niedowład ma
trwale albo czasowo u chorych, u których niedowład ma
charakter przejścio wy (kilka godzin do kilku dni) lub
charakter przejścio wy (kilka godzin do kilku dni) lub
postępujący i wymagający leczenia chirurgicznego (guzy,
postępujący i wymagający leczenia chirurgicznego (guzy,
tętniaki, krwiaki itp.) oraz tych, u których po rażenie jest
tętniaki, krwiaki itp.) oraz tych, u których po rażenie jest
powikłane chorobą nerek (złoś liwe nadciśnienie tętnicze),
powikłane chorobą nerek (złoś liwe nadciśnienie tętnicze),
zaburzeniami psychicznymi i niewyrównaną niedomogą krą
zaburzeniami psychicznymi i niewyrównaną niedomogą krą
żeniowo-oddechową. Bardzo istotne jest ustalenie czasu
żeniowo-oddechową. Bardzo istotne jest ustalenie czasu
rozpoczęcia leczenia uspra wniającego i rodzaju oraz
rozpoczęcia leczenia uspra wniającego i rodzaju oraz
kolejności stoso wania zabiegów. Ostrożne stosowanie ru
kolejności stoso wania zabiegów. Ostrożne stosowanie ru
chów biernych zarówno kończynami zdro wymi, jak i
chów biernych zarówno kończynami zdro wymi, jak i
porażonymi nie jest niebezpie czne nawet na samym
porażonymi nie jest niebezpie czne nawet na samym
początku choroby. Ustalenie okresu rozpoczęcia rehabilitacji
początku choroby. Ustalenie okresu rozpoczęcia rehabilitacji
jest o tyle ważne, że wczesne usprawnienie pozwala
jest o tyle ważne, że wczesne usprawnienie pozwala
uruchomić 90% chorych, natomiast późne - zaledwie 60%.
uruchomić 90% chorych, natomiast późne - zaledwie 60%.
cd.1
cd.1
cd.1
cd.1
cd.1
cd.1
•
Lekarz prowadzący leczenie określa rodzaj ćwiczeń, liczbę
Lekarz prowadzący leczenie określa rodzaj ćwiczeń, liczbę
ru chów, jaką chory ma wykonać jednorazowo, ich rytm oraz
ru chów, jaką chory ma wykonać jednorazowo, ich rytm oraz
liczbę powtórzeń w ciągu dnia. Lekarz musi również
liczbę powtórzeń w ciągu dnia. Lekarz musi również
pouczyć osobę pielęg nującą chorego o sposobie
pouczyć osobę pielęg nującą chorego o sposobie
wykonywania ćwiczeń. Osoba ta jest odpowiedzialna za
wykonywania ćwiczeń. Osoba ta jest odpowiedzialna za
wykonanie całodziennego programu ćwiczeń przy jak
wykonanie całodziennego programu ćwiczeń przy jak
najbardziej czynnym współudziale samego chorego. Chory
najbardziej czynnym współudziale samego chorego. Chory
powinien być świa domy celu i wartości użytkowej
powinien być świa domy celu i wartości użytkowej
poszczegól nych ćwiczeń. Początkowy okres właściwej
poszczegól nych ćwiczeń. Początkowy okres właściwej
rehabilitacji jest kontynuacją stosowanych uprzednio zabie
rehabilitacji jest kontynuacją stosowanych uprzednio zabie
gów o narastającym stopniowo zasięgu i obejmuje zmianę
gów o narastającym stopniowo zasięgu i obejmuje zmianę
ułożenia i obracania się chorego,
ułożenia i obracania się chorego,
ruchy bierne i bierno-
ruchy bierne i bierno-
czynne,
czynne,
częściowo w zawieszeniu, najpierw w pozycji
częściowo w zawieszeniu, najpierw w pozycji
leżącej, a w miarę postępującej poprawy i siadania,
leżącej, a w miarę postępującej poprawy i siadania,
ćwiczenia bierno-czynne i czynne, wspomagane w pozycji
ćwiczenia bierno-czynne i czynne, wspomagane w pozycji
siedzącej i stojącej
siedzącej i stojącej
cd.2
cd.2
cd.2
cd.2
cd.2
cd.2
•
Lekarz prowadzący leczenie określa rodzaj ćwiczeń, liczbę
Lekarz prowadzący leczenie określa rodzaj ćwiczeń, liczbę
ruchów, jaką chory ma wykonać jednorazowo, ich rytm oraz
ruchów, jaką chory ma wykonać jednorazowo, ich rytm oraz
liczbę powtórzeń w ciągu dnia. Lekarz musi również
liczbę powtórzeń w ciągu dnia. Lekarz musi również
pouczyć osobę pielęg nującą chorego o sposobie
pouczyć osobę pielęg nującą chorego o sposobie
wykonywania ćwiczeń. Osoba ta jest odpowiedzialna za
wykonywania ćwiczeń. Osoba ta jest odpowiedzialna za
wykonanie całodziennego programu ćwiczeń przy jak
wykonanie całodziennego programu ćwiczeń przy jak
najbardziej czynnym współudziale samego chorego. Chory
najbardziej czynnym współudziale samego chorego. Chory
powinien być świa domy celu i wartości użytkowej
powinien być świa domy celu i wartości użytkowej
poszczególnych ćwiczeń. Początkowy okres właściwej
poszczególnych ćwiczeń. Początkowy okres właściwej
rehabilitacji jest kontynuacją stosowanych uprzednio zabie
rehabilitacji jest kontynuacją stosowanych uprzednio zabie
gów o narastającym stopniowo zasięgu i obejmuje zmianę
gów o narastającym stopniowo zasięgu i obejmuje zmianę
ułożenia i obracania się chorego,
ułożenia i obracania się chorego,
ruchy bierne i bierno-
ruchy bierne i bierno-
czynne,
czynne,
częściowo w zawieszeniu, najpierw w pozycji
częściowo w zawieszeniu, najpierw w pozycji
leżącej, a w miarę postępującej poprawy i siadania,
leżącej, a w miarę postępującej poprawy i siadania,
ćwiczenia bierno-czynne i czynne, wspomagane w pozycji
ćwiczenia bierno-czynne i czynne, wspomagane w pozycji
siedzącej i stojącej .
siedzącej i stojącej .
DALSZE ETAPY REHABILITACJI.
DALSZE ETAPY REHABILITACJI.
•
Dalszy etap obejmuje
Dalszy etap obejmuje
ruchy czynne
ruchy czynne
(dowolne) w
(dowolne) w
zawieszeniu, następnie ćwiczenia oporowe (siłowe) i
zawieszeniu, następnie ćwiczenia oporowe (siłowe) i
koordynacyjne oraz naukę chodzenia. Ostatni etap to
koordynacyjne oraz naukę chodzenia. Ostatni etap to
usprawnianie kończyny górnej przez ćwiczenia manipula
usprawnianie kończyny górnej przez ćwiczenia manipula
cyjne i czynności związane z samoobsługą. Jest rzeczą
cyjne i czynności związane z samoobsługą. Jest rzeczą
zrozumiałą, że nie ma zwykle równoległości w postępach
zrozumiałą, że nie ma zwykle równoległości w postępach
między kończyną górną i dolną. Chory, który nauczył się już
między kończyną górną i dolną. Chory, który nauczył się już
dość dobrze chodzić, może jeszcze wykazy wać duży deficyt
dość dobrze chodzić, może jeszcze wykazy wać duży deficyt
ruchowy w kończynie gór nej, pozostający nieraz na stałe,
ruchowy w kończynie gór nej, pozostający nieraz na stałe,
zwłaszcza w zakresie precyzyjnych ruchów ręki i palców. W
zwłaszcza w zakresie precyzyjnych ruchów ręki i palców. W
czynności bowiem chodzenia bierze udział wiele odruchów
czynności bowiem chodzenia bierze udział wiele odruchów
niższego rzędu, regulowa nych na poziomie rdzenia i pnia
niższego rzędu, regulowa nych na poziomie rdzenia i pnia
mózgu, pod czas gdy ruchy precyzyjne ręki są ściśle
mózgu, pod czas gdy ruchy precyzyjne ręki są ściśle
związane z czynnością kory mózgu.
związane z czynnością kory mózgu.
Rehabilitacja w warunkach
Rehabilitacja w warunkach
domowych.
domowych.
•
W warunkach domowych z natury rzeczy wybór ćwiczeń jest nieco
W warunkach domowych z natury rzeczy wybór ćwiczeń jest nieco
ograniczony, niemniej jednak można osiągnąć takie same wyniki jak w
ograniczony, niemniej jednak można osiągnąć takie same wyniki jak w
specjalnych zakładach rehabilitacyjnych, wykorzystując proste przedmioty
specjalnych zakładach rehabilitacyjnych, wykorzystując proste przedmioty
(laska, sprężyny gimnastyczne, uchwyty i zawieszenia bloczkowe itp.).
(laska, sprężyny gimnastyczne, uchwyty i zawieszenia bloczkowe itp.).
Ćwiczenia należy dobierać pod kątem ich użyteczności w jak najszybszym
Ćwiczenia należy dobierać pod kątem ich użyteczności w jak najszybszym
przywróceniu umiejętności swobodnego poruszania się w terenie (nauka
przywróceniu umiejętności swobodnego poruszania się w terenie (nauka
chodzenia) oraz czynności manipulacyjnej ręki dla potrzeb codziennego
chodzenia) oraz czynności manipulacyjnej ręki dla potrzeb codziennego
życia. Chory powinien jak najwcześniej
życia. Chory powinien jak najwcześniej
siadać
siadać
obok łóżka całkowicie ubrany
obok łóżka całkowicie ubrany
(ubranie i buciki skórzane) i uczyć się samodzielnego wstawania z pozycji
(ubranie i buciki skórzane) i uczyć się samodzielnego wstawania z pozycji
siedzącej. Stopy przed poślizgiem należy zabezpieczyć, kładąc na podłodze
siedzącej. Stopy przed poślizgiem należy zabezpieczyć, kładąc na podłodze
w poprzek stóp deskę, którą opieramy o nogi łóżka. Chory w pozycji
w poprzek stóp deskę, którą opieramy o nogi łóżka. Chory w pozycji
siedzącej i stojącej powinien ćwiczyć nogi, przygotowując się do chodzenia.
siedzącej i stojącej powinien ćwiczyć nogi, przygotowując się do chodzenia.
Jeżeli porażone mięśnie barku są zwiotczałe, bardzo łatwo dochodzi do
Jeżeli porażone mięśnie barku są zwiotczałe, bardzo łatwo dochodzi do
nadwichnięcia barku w pozycji siedzącej i stojącej, gdy ciężar opuszczonej
nadwichnięcia barku w pozycji siedzącej i stojącej, gdy ciężar opuszczonej
kończyny górnej rozciąga torebkę stawową ku dołowi. Można temu zapobiec,
kończyny górnej rozciąga torebkę stawową ku dołowi. Można temu zapobiec,
podwieszając chorą kończynę na temblaku z trójkątnej chustki lub na
podwieszając chorą kończynę na temblaku z trójkątnej chustki lub na
specjalnej szynie. W przypadku utrzymującego się zwiotczenia mięśni w
specjalnej szynie. W przypadku utrzymującego się zwiotczenia mięśni w
kończynie dolnej i zginaniu się jej w stawie kolanowym przy próbie stania i
kończynie dolnej i zginaniu się jej w stawie kolanowym przy próbie stania i
chodzenia, a także opadaniu stopy, należy założyć specjalną łuskę lub szynę
chodzenia, a także opadaniu stopy, należy założyć specjalną łuskę lub szynę
na staw kolanowy, natomiast na stopę taśmę gumową w formie strzemienia.
na staw kolanowy, natomiast na stopę taśmę gumową w formie strzemienia.
ETAP CHODZENIA.
ETAP CHODZENIA.
•
Dalszym etapem jest
Dalszym etapem jest
nauka chodzenia.
nauka chodzenia.
Chory podtrzymywany
Chory podtrzymywany
przez drugą osobę po stronie niedowładnej, sam wsparty zdrową
przez drugą osobę po stronie niedowładnej, sam wsparty zdrową
ręką na poręczy łóżka, uczy się stawiać pierwsze kroki. Stopniowo
ręką na poręczy łóżka, uczy się stawiać pierwsze kroki. Stopniowo
należy poręcze zastąpić trójnogiem i laską, a czynną pomoc
należy poręcze zastąpić trójnogiem i laską, a czynną pomoc
drugiej osoby ograniczyć do nadzoru. Każdego chorego należy
drugiej osoby ograniczyć do nadzoru. Każdego chorego należy
uczyć chodzenia po schodach. Praworęcznych z porażeniem
uczyć chodzenia po schodach. Praworęcznych z porażeniem
prawostronnym należy uczyć wykonywania wszystkich czynności
prawostronnym należy uczyć wykonywania wszystkich czynności
lewą ręką, włącznie z pisaniem. W usprawnieniu ruchowym
lewą ręką, włącznie z pisaniem. W usprawnieniu ruchowym
kończyny górnej najtrudniej uzyskać poprawę w zakresie
kończyny górnej najtrudniej uzyskać poprawę w zakresie
sprawności manipulacyjnej palców, zwłaszcza w przypadkach ze
sprawności manipulacyjnej palców, zwłaszcza w przypadkach ze
znacznym wzmożeniem napięcia mięśniowego. Często poprawa
znacznym wzmożeniem napięcia mięśniowego. Często poprawa
stanu ćwiczącego, jest nieosiągalna mimo kilkuletnich wysiłków
stanu ćwiczącego, jest nieosiągalna mimo kilkuletnich wysiłków
tak ze strony ćwiczącego jak i chorego. Nie należy jednak odbierać
tak ze strony ćwiczącego jak i chorego. Nie należy jednak odbierać
nadziei choremu, uzależniając dobre wyniki od ogólnego
nadziei choremu, uzależniając dobre wyniki od ogólnego
wzmocnienia i usprawnienia ruchowego ramienia i przedramienia.
wzmocnienia i usprawnienia ruchowego ramienia i przedramienia.
Przy porażeniu praworęcznym należy ćwiczyć również zdrową lewą
Przy porażeniu praworęcznym należy ćwiczyć również zdrową lewą
kończyną czynności niezbędne w codziennym życiu (jak u osób z
kończyną czynności niezbędne w codziennym życiu (jak u osób z
utraconą prawą kończyną).
utraconą prawą kończyną).
Usprawnianie kończyny
Usprawnianie kończyny
dolnej.
dolnej.
•
Znacznie lepsze wyniki osiąga się w usprawnieniu ruchowym
Znacznie lepsze wyniki osiąga się w usprawnieniu ruchowym
kończyn dolnych, gdyż ruchy umożliwiające chodzenie powracają
kończyn dolnych, gdyż ruchy umożliwiające chodzenie powracają
dość szybko. Ćwiczenia kończyny dolnej przebiegają tymi samymi
dość szybko. Ćwiczenia kończyny dolnej przebiegają tymi samymi
etapami, co i koń czyny górnej, czas trwania jednak poszcze gólnych
etapami, co i koń czyny górnej, czas trwania jednak poszcze gólnych
okresów jest znacznie krótszy. Nauka chodzenia powinna być
okresów jest znacznie krótszy. Nauka chodzenia powinna być
podstawo wym punktem programu rehabilitacji, ponie waż ok. 90%
podstawo wym punktem programu rehabilitacji, ponie waż ok. 90%
wszystkich chorych na połowi cze porażenie może nauczyć się
wszystkich chorych na połowi cze porażenie może nauczyć się
chodzić, utrzymywać mocz i stolec oraz troszczyć się o siebie, a 30%
chodzić, utrzymywać mocz i stolec oraz troszczyć się o siebie, a 30%
może nauczyć się pracy za robkowej. W udarach uszkadzających
może nauczyć się pracy za robkowej. W udarach uszkadzających
dominującą pół kulę mózgu częstym objawem jest niemota (afazja).
dominującą pół kulę mózgu częstym objawem jest niemota (afazja).
Leczenie zaburzeń mowy jest o wie le trudniejsze niż przywrócenie
Leczenie zaburzeń mowy jest o wie le trudniejsze niż przywrócenie
kończynom sprawności ruchowej. Naukę mowy powinien prowadzić
kończynom sprawności ruchowej. Naukę mowy powinien prowadzić
lekarz lub specjalny terapeuta psycholog-logopeda. Przede
lekarz lub specjalny terapeuta psycholog-logopeda. Przede
wszystkim na leży choremu i rodzinie wytłumaczyć istotę afazji i
wszystkim na leży choremu i rodzinie wytłumaczyć istotę afazji i
wciągnąć ich w jak najszerszym za kresie do współpracy. Każdy chory
wciągnąć ich w jak najszerszym za kresie do współpracy. Każdy chory
wymaga indywidualnego podejścia, uwzględniającego jego
wymaga indywidualnego podejścia, uwzględniającego jego
zainteresowania, stopień koncentracji uwagi i znużenia. Należy
zainteresowania, stopień koncentracji uwagi i znużenia. Należy
stosować wszystkie bodźce zmysłowe, docierające do chorego i
stosować wszystkie bodźce zmysłowe, docierające do chorego i
cd.1
cd.1
•
charakteryzujące konkretnie jego otoczenie oraz zjawiska życia
charakteryzujące konkretnie jego otoczenie oraz zjawiska życia
codziennego, używając odpowiednich obrazków, przedmiotów, słów i
codziennego, używając odpowiednich obrazków, przedmiotów, słów i
gestów. Nastrój w czasie nauki powinien być pogod ny, przyjemny, a
gestów. Nastrój w czasie nauki powinien być pogod ny, przyjemny, a
pomieszczenie wolne od zakłóceń rozpraszających uwagę.
pomieszczenie wolne od zakłóceń rozpraszających uwagę.
Przedstawione wyżej w wielkim skrócie po stępowanie lecznicze,
Przedstawione wyżej w wielkim skrócie po stępowanie lecznicze,
mające na celu przy wrócenie sprawności chorym po udarze mózgu
mające na celu przy wrócenie sprawności chorym po udarze mózgu
obejmuje tylko rzeczy najistotniejsze i najważniejsze, od których
obejmuje tylko rzeczy najistotniejsze i najważniejsze, od których
przestrzegania za leży dalszy przebieg choroby i ostateczny wynik
przestrzegania za leży dalszy przebieg choroby i ostateczny wynik
leczenia. Nie należy przy tym zapomi nać, że większość zabiegów i
leczenia. Nie należy przy tym zapomi nać, że większość zabiegów i
ćwiczeń trzeba prowadzić w dalszym ciągu co najmniej przez 1 -2 lata,
ćwiczeń trzeba prowadzić w dalszym ciągu co najmniej przez 1 -2 lata,
a niekiedy i dłużej. Długi okres leczenia wymaga
a niekiedy i dłużej. Długi okres leczenia wymaga
psychicznej
psychicznej
mobilizacji
mobilizacji
chorego i jego najbliższej rodzi ny, a także stałego
chorego i jego najbliższej rodzi ny, a także stałego
podtrzymywania w nim wiary w skuteczność stosowanych zabiegów i
podtrzymywania w nim wiary w skuteczność stosowanych zabiegów i
czynnego współdziałania z lekarzem. Nale ży zwracać choremu uwagę
czynnego współdziałania z lekarzem. Nale ży zwracać choremu uwagę
na najmniejszy objaw poprawy, na powrót choćby śladu ru chu, aby
na najmniejszy objaw poprawy, na powrót choćby śladu ru chu, aby
zachęcić go do dalszej współpracy i wytrwania w ćwiczeniach. Lekarz,
zachęcić go do dalszej współpracy i wytrwania w ćwiczeniach. Lekarz,
spraw dzając co pewien czas, np. raz w tygodniu, aktualny stan
spraw dzając co pewien czas, np. raz w tygodniu, aktualny stan
chorego, ustala szczegółowy plan postępowania i program
chorego, ustala szczegółowy plan postępowania i program
codziennych ćwiczeń, który musi być bezwarunkowo rea lizowany.
codziennych ćwiczeń, który musi być bezwarunkowo rea lizowany.
Urządzenie mieszkania dla chorego z
Urządzenie mieszkania dla chorego z
porażeniem połowiczym.
porażeniem połowiczym.
•
Sypialnia.
Sypialnia.
Łóżko powinno mieć taką wyso kość, aby umożliwić
Łóżko powinno mieć taką wyso kość, aby umożliwić
oparcie stóp o ziemię przy wstawaniu chorego, twardy materac
oparcie stóp o ziemię przy wstawaniu chorego, twardy materac
ewentualnie deskę na sprężynach. Łóżko powinno być stabilne
ewentualnie deskę na sprężynach. Łóżko powinno być stabilne
przez postawienie go w kącie pokoju lub przez umieszczenie
przez postawienie go w kącie pokoju lub przez umieszczenie
nasadek gumowych na nogach. Szafkę nocną stawiamy po
nasadek gumowych na nogach. Szafkę nocną stawiamy po
porażonej stronie chorego (przy połowiczym niedowidzeniu po
porażonej stronie chorego (przy połowiczym niedowidzeniu po
stronie zdrowej). Ubranie i codzienne przybory powinny się
stronie zdrowej). Ubranie i codzienne przybory powinny się
znajdować w zasięgu zdrowej ręki chorego; w pobliżu należy
znajdować w zasięgu zdrowej ręki chorego; w pobliżu należy
postawić ustabilizowane krzesło z bocznymi poręczami lub z
postawić ustabilizowane krzesło z bocznymi poręczami lub z
podnoszonym siedzeniem.
podnoszonym siedzeniem.
•
USTĘP. Sedes podwyższony (2 typy). Uchwyt w bocznej ścianie.
USTĘP. Sedes podwyższony (2 typy). Uchwyt w bocznej ścianie.
•
Umywalka.
Umywalka.
Przybory na półce na wysokości barku (nie nad
Przybory na półce na wysokości barku (nie nad
głową), przyssawki gumowe przy szczotkach.
głową), przyssawki gumowe przy szczotkach.
cd.1
cd.1
•
Łazienka.
Łazienka.
Krzesło lub ławka pod prysznicem albo krzesło w
Krzesło lub ławka pod prysznicem albo krzesło w
wannie i obok wanny, chod niczki gumowe w wannie i obok
wannie i obok wanny, chod niczki gumowe w wannie i obok
wanny, po ręcze chwytne po bokach wewnątrz wanny.
wanny, po ręcze chwytne po bokach wewnątrz wanny.
•
Pokoje.
Pokoje.
Meble powinny być tak rozmieszczone, aby
Meble powinny być tak rozmieszczone, aby
umożliwić prostą drogę bez okrążeń. Dywany i chodniki
umożliwić prostą drogę bez okrążeń. Dywany i chodniki
należy dobrze przymocować do podłogi, usunąć frędzle,
należy dobrze przymocować do podłogi, usunąć frędzle,
unikać wyświecania podłogi. Kontakty elek tryczne powinny
unikać wyświecania podłogi. Kontakty elek tryczne powinny
być w zasięgu ręki chorego.
być w zasięgu ręki chorego.
•
Schody.
Schody.
Jeżeli są wąskie, chory powinien schodzić bokiem,
Jeżeli są wąskie, chory powinien schodzić bokiem,
opierając się po obu stro nach o poręcze, które powinny
opierając się po obu stro nach o poręcze, które powinny
mieć wyso kość laski. Jeżeli jest tylko jedna poręcz i znajduje
mieć wyso kość laski. Jeżeli jest tylko jedna poręcz i znajduje
się po zdrowej stronie, wskazane jest, aby chory schodził
się po zdrowej stronie, wskazane jest, aby chory schodził
tyłem.
tyłem.
ĆWICZENIA
ĆWICZENIA
NAUKA WSTAWANIA.
NAUKA WSTAWANIA.
NAUKA CHODZENIA
NAUKA CHODZENIA
PREZENTACJĘ
PREZENTACJĘ
PRZYGOTOWAŁA
PRZYGOTOWAŁA