Empatia w

Empatia w

komunikowaniu się z

komunikowaniu się z

pacjentem.

pacjentem.

RYS HISTORYCZNY

RYS HISTORYCZNY



Pierwsza wyodrębniła się filozoficzna
koncepcja empatii E. Husserla. W jego
rozważaniach empatia ma charakter
podmiotowy, jest aktem wielowarstwowym i
złożonym. W empatii niezbędne jest wyjście
poza granice własne podmiotu oraz zwrócenie
się ku drugiemu człowiekowi. Istotnym
elementem rozważań dotyczących wczucia
jest fakt odrębności osobowościowej ludzi.
Każdy bowiem człowiek zachowuje swoją
indywidualność i niezależność w stosunku do
obiektywnych potęg duchowych, którymi są
między innymi instytucje i obyczaje.

RYS HISTORYCZNY

RYS HISTORYCZNY



Według Husserla, empatia jest wzajemną

zależnością między bytem fizycznym a bytem

psychicznym w relacji „podmiot - przedmiot".

Niemiecki filozof opisując to zjawisko widział

ograniczenia w możliwości zaistnienia jej w

pełnej postaci. Według niego każdy człowiek

jest niepowtarzalny. Dwoje ludzi więc nie może

identycznie przeżywać stanów psychicznych.



Twórcą pierwszej koncepcji empatii na gruncie

psychologii był Theodor Lipps, który w

znacznej mierze swoje poglądy oparł na

pracach Husserla. Według niego empatia jest

jedną z trzech, zasadniczych płaszczyzn

poznania (pierwszą jest obserwacja otoczenia,

drugą - obserwacja siebie, trzecią- wczucie).

CO TO JEST EMPATIA?



Empatia

to szczególnego rodzaju

wsłuchiwanie się w to, co
komunikuje o sobie drugi człowiek
słowami, gestami, milczeniem. To
psychiczne „wejście” w jego świat
myśli, przeżyć i pragnień

.



Empatia to właściwie opróżnienie
własnego umysłu tak, abyśmy mogli
słuchać całym swym jestestwem.



Należy tu odróżnić zwykłe słuchanie
przy pomocy uszu od słuchania z
pełnym zrozumieniem. Prawdziwa
empatia może pojawić się jedynie
wtedy, gdy pozbyliśmy się wszelkich
przyjętych z góry założeń, wyobrażeń i
ocen dotyczących danej osoby.



Empatia

jest rozwojowo

najwcześniejszą formą wymiany
wiadomości z innymi ludźmi i ma
dominujące znaczenie w
komunikacji.

Dzięki temu procesowi ludzie mają

możliwość bezpośredniego
wglądu w przeżycia i odczucia
innych osób.



Empatia i otwartość uznawane są za ważne
determinanty wszelkich kontaktów
interpersonalnych. Otwartość wiąże się z ż
życzliwą orientacją na drugiego człowieka,
umożliwia lepsze jego poznanie oraz pozwala
poznać siebie. Patrzenie na siebie z punktu
widzenia osoby oraz wyobrażanie sobie tego, co
on czuje, wymaga komunikacji informacji
zwrotnych.



Empatia i otwartość uznawane są za niezbędne
procesy efektywnej terapii. Odwzajemniona
otwartość uznawana jest za samo
wzmacniający się mechanizm, prowadzący do
bliskości i głębokich związków między ludźmi.



Pojęcie empatii jest wieloznaczne i
różnorodnie ujmowane w literaturze
psychologicznej.



Traktuje się ją jako cechę osobowości
albo zdolność psychospołeczną albo
mechanizm adaptacyjny albo sposób
komunikacji.

Pomimo wyraźnej różnicy

zarysowuję się jeden wspólny nurt–
dotyczy on wyróżnienia dwóch rodzajów

empatii

:

emocjonalnej

oraz

poznawczej

.

RODZAJE EMPATII.



Empatia poznawcza

polega na tym, że

jesteśmy w stanie spojrzeć na otaczający nas
świat z punktu widzenia drugiego człowieka,
że potrafimy przyjąć sposób myślenia drugiej
osoby.



Empatia emocjonalna

to zdolność człowieka

do odczuwania stanów natury psychicznej,
które objawiają się u innych ludzi.



Jak uwidocznia przedstawiony schemat na

wcześniejszym slajdzie, mechanizm empatii jest

zależny głównie od cech przedmiotu i podmiotu.

Na sferę poznawczą, w myśl założeń psychologii

poznawczej, składają się głównie trzy czynności

podmiotu:

1.

zbieranie informacji przy współudziale takich

procesów, jak: spostrzeganie, nastawienie,

pamięć, projekcja, wyobraźnia, generalizacja, to

zaś prowadzi do syntetycznego ujęcia obrazu

przedmiotu,

2.

opracowanie danych, gdzie istotną rolę odgrywa

wnioskowanie przez analogię,

3.

dokonanie wyboru w sytuacji empatycznej,

zależnego jednak od poprzednich

czynności.

TERAPEUTYCZNE DZIAŁANIE EMPATII

TERAPEUTYCZNE DZIAŁANIE EMPATII



Stosując w praktyce empatyczny kontakt z rozmówcą
zauważymy, że w ten sposób wywieramy na niego
zbawienny wpływ - działa to w obie strony, jeżeli ktoś nas
naprawdę słyszy, nie biorąc odpowiedzialności za nasze
uczucia, bez najmniejszych chęci kształtowania nas,
poczujemy się lepiej. Można powiedzieć, że

empatyczny

kontakt pozwala nam na zobaczenie własnego świata w
całkiem nowym świetle i pójście dalej.

Na pozór

nierozwiązywalne problemy znajdują rozwiązanie, gdy ktoś
nas rzeczywiście wysłucha lub gdy my wysłuchamy kogoś.

SYTUACJE KRYZYSOWE

SYTUACJE KRYZYSOWE



W obliczu gniewu pacjenta zamiast mówić
ale, powinniśmy odnieść się z empatią do
rozmówcy.



Język i zachowania ludzi mogą sprawiać, że
postrzegamy ich jako „potworów”, w
rzeczywistości są to jednak istoty o
niezaspokojonych potrzebach. Inni ludzie
przestają wydawać się nam potworni, gdy
wsłuchamy się i zauważymy ich uczucia oraz
potrzeby.

RELACJE Z PACJENTEM A EMPATIA

RELACJE Z PACJENTEM A EMPATIA



W relacji z chorym podstawową rolę odgrywa
rozumienie go, wymaga to docierania do
tego, co i jak myśli i czuje, co i jak przeżywa.
Zdolnością, która odgrywa ważna rolę jest
właśnie empatia, czyli postawienie się na
miejscu chorego. Fizjoterapeuta musi podjąć
starania rozpoznania tego co on myśli czuje.
Bez zdolności empatii nigdy nie będzie
potrafiła porozumieć się z chorym, nie będzie
potrafił pomóc w rozeznaniu przeżyć
niejasnych dla niego samego.

RELACJE Z PACJENTEM A EMPATIA

RELACJE Z PACJENTEM A EMPATIA



Zachowanie akceptujące fizjoterapeuty
umacnia w pacjencie poczucie własnej
wartości oraz zachęca do dalszych
wypowiedzi co pozwala na jego lepsze
poznanie i zrozumienie, ponieważ chory nie
wstydzi się i nie krepuje swoich przeżyć i
doświadczeń. Okazanie szacunku jest
potwierdzeniem poczucia wartości chorego,
co zawsze człowiekowi jest potrzebne, a
nabiera specjalnego znaczenia w sytuacjach,
w których bywa zachwiane np. z powodu
choroby ,urazów etc.

RELACJE Z PACJENTEM A EMPATIA

RELACJE Z PACJENTEM A EMPATIA



Zapewnienie oparcia fizycznego i
psychicznego zwiększa poczucie
bezpieczeństwa, ma znaczenie dla
przywracania nadziei. Wiąże się to z pomocą
w likwidacji bólu, z tym czym sobie nie
radzi ,gdy odczuwa duszność, okazać mu
współczucie ,gdy tego potrzebuje ,znajdować
nowe możliwości rozwiązania spraw
gnębiących pacjenta. Fizjoterapeuta powinna
sygnalizować zawsze ,że jest blisko ,że
można na nią liczyć oraz ,że chce i potrafi
pomóc. Całe to postępowanie wymaga aby
było prawdziwe i uczciwe.

RELACJE Z PACJENTEM A EMPATIA

RELACJE Z PACJENTEM A EMPATIA



Otwartość fizjoterapeuty w stosunku do
pacjenta oznacza przejawianie gotowości i
zdolności do jego wysłuchiwania, rozumienia
i akceptacji. Przeciwieństwem otwartości jest
postać „zamknięta” człowieka czyli
postępowanie rutynowe, schematyczne.
Zamknięcie oznacza nie nawiązywanie
kontaktu z pacjentem co jest wielkim
blokerem relacji między fizjiterapeutą ,a
chorym.

SŁUCHANIE EMPATYCZNE; DEFINICJA

SŁUCHANIE EMPATYCZNE; DEFINICJA



Słuchanie empatyczne

polega na głębokim

zrozumieniu sytuacji osoby, której słuchamy i
której mamy pomóc. Wczuciu się w jej
sytuację. Staramy się zrozumieć jej punkt
widzenia, nawet jeśli jest on daleki od
naszego.

SŁUCHANIE EMPATYCZNE MA NA

SŁUCHANIE EMPATYCZNE MA NA

CELU:

CELU:



Okazanie zrozumienia;



Wsparcie partnera rozmowy;



Zachęcenie go, do swobodnej
wypowiedzi, wyrażenia myśli i uczuć.

PODSTAWOWE ELEMENTY SŁUCHANIA

PODSTAWOWE ELEMENTY SŁUCHANIA

EMPATYCZNEGO :

EMPATYCZNEGO :



Wszystkie komunikaty niewerbalne

zachęcające do wypowiedzi i wyrażające

zainteresowanie jak : potakiwanie,

odzwierciedlanie, kontakt wzrokowy,

okazywanie mimiczne wrażenia;



Potwierdzanie zrozumienia, używane jako

wyraz aprobaty i wsparcia :„No tak, to

rzeczywiści bardzo nieprzyjemne…”



Nazywanie uczuć i emocji partnera

rozmowy :„Wygląda Pani na zasmuconą …”,



Parafraza, używana głównie jako wyraz

uważnego słuchania i zachęta do dalszej

wypowiedzi :„Czyli można powiedzie , że ma

Pani…”

SŁUCHANIE EMPATYCZNE

SŁUCHANIE EMPATYCZNE



Słuchanie empatyczne daje wsparcie i
poczucie zrozumienia. Dzięki temu,
wytwarza się dobry kontakt między
partnerami rozmowy. Nasz rozmówca może
znaleźć szanse samodzielnego poszukania
rozwiązań, przy naszym wsparciu.



Podczas słuchania empatycznego skupiamy
się na potrzebach i celach drugiej osoby.

SŁUCHANIE EMPATYCZNE

SŁUCHANIE EMPATYCZNE



„ Gdy zaczynamy słuchać tego, co
mówią pacjenci, dokonują się ważne
rzeczy. Poważniejsze skargi zostają
sprecyzowane i skierowane pod
właściwy adres.” (Lipkin)



„ Rozmawialiśmy dłuższą chwilę, aż
zaczeły stopniowo ujawnić się liczne
kłopoty [..]. Zaczęła także ufa mnie jako
swemu lekarzowi- ponieważ
zaakceptowałem ją taką jaka jest [..].”
(Belknap)

CO WPŁYWA NA ZACHOWANIA

CO WPŁYWA NA ZACHOWANIA

EMPATYCZNE?

EMPATYCZNE?



Temperament emocjonalny: w większym stopniu jest

on wynikiem działania czynników genetycznych niż

środowiskowych. W temperamencie zawierają się

prawdopodobieństwo reakcji oraz jej intensywność.



Wpływy środowiska: szczególnie dotyczy to relacji

uczuciowej miedzy dzieckiem, a rodziną (rodzicami).

Przyjmuje się założenie, że stosunki rodzinne,

stwarzają większe poczucie bezpieczeństwa i

bardziej przyczyniają się do wzrostu empatii.

Empatia jest uzależniona od wielu czynników

biologicznych i społecznych. Większą empatię potrafi

wykazać osoba, która ma podobną sytuacje, jest pod

wpływem podobnego środowiska.

BYCIE EMPATYCZNYM TO:

BYCIE EMPATYCZNYM TO:



postaw się w sytuacji pacjenta



pozostań wraz z nim w tym samym miejscu i
czasie



zadaj sobie pytanie, które on postawi tobie
postaraj się doznać tych samych uczuć,
których jak sądzisz doznaje chory



powiedz mu, co w tej sytuacji sam byś
uczynił



postąp wobec niego tak jak chciałbyś, żeby
postąpiono w stosunku do ciebie

A MOŻE ZABRAKŁO W TYM

A MOŻE ZABRAKŁO W TYM

KONTAKCIE EMPATII?...

KONTAKCIE EMPATII?...

TU TAKŻE BYŁABY WSKAZANA EMPATIA.

PODSUMOWANIE



„ Posługiwanie się empatią jest
umiejętnością niezbędną w przeprowadzaniu
wywiadu lekarskiego oznacza, że nauczymy
się dogłębnie rozumieć pacjentów[…]
Świadomość, że zostało się zrozumianym,
umacnia współpracę między pacjentem a
lekarzem” (Bellet i Maloney)



„ Aby opiekować się drugim człowiekiem,
muszę go zrozumieć, jak gdyby znalazł się w
jego wnętrzu. Muszę umieć patrzeć jego
oczami..” (M. Mayeroff)

PODSUMOWANIE



„ Lekarze mogą sądzić, że mają za
mało czasu na empatię. Ale na dłuższą
metę empatia może oszczędzić wiele
czasu i kosztów. Pacjent, który nie jest
przekonany, że lekarz go wysłucha,
czuje się osamotniony i wyalienowany”
(Bellet i Maloney)

BIBLIOGRAFIA:

BIBLIOGRAFIA:



„Empatia i rozwój moralny” Martin L.
Hoffman



„Empatia. O umiejętności współodczuwania”
Mark H. Davis Gdańskie Wydawnictwo
Psychologiczne, Gdańsk 1999



„Pacjent jak partner” T.Gordon



Materiały z Internetu
http://www.charaktery.eu