Czynniki wpływające na

osobowość i jej wpływ na

człowieka w środowisku

pracy

Podejścia do osobowości

S. Freud, twórca psychoanalizy,

twierdził,

• że osobowość i jej stan zależy od

współdziałania oraz konfliktu między
społecznie wyuczonymi działaniami a
trzema ważnymi komponentami
umysłu, id, ego i superego.

Przedstawiciele

behawioryzmu, tacy jak

J.B. Watson, B.F. Skinner,

sugerują,

• że osobowość rozwija się głównie za

pomocą bodźców zewnętrznych. A zatem
formowanie się osobowości następuje za
pomocą oddziaływania takiego rodzaju
bodźców, jak zmiany otoczenia.

Teoretycy społecznego

uczenia się, w tym A.

Bandura, podkreślają,

• że w kształtowaniu osobowości i

uczeniu się przez ludzi nowych
zachowań bierze udział
przeprowadzana przez nich
obserwacja, naśladownictwo i
samokontrola.

Teorie cech

• koncentrują się głównie na sposobie

powstawania cech i ich integrowaniu z

człowiekiem. Formułują także cechy, które

wpływają na to, jak dana jednostka radzi

sobie z sobą i ludźmi, z którymi ma do

czynienia. Są to np.: drobiazgowość,

prawdomówność, przewrotność,

towarzyskość, będące względnie stałe w

czasie w pojawiających się sytuacjach. Cechy

te określają tendencję do reakcji na bodźce

zewnętrzne, a powstają jako rezultat

skłonności genetycznych i doświadczenia.

Osobowość danej osoby

• należy rozumieć jako kombinację

cech psychologicznych, za pomocą
których ją klasyfikujemy.

W mowie potocznej

osobowość oznacza

• ocenę człowieka, która kwalifikuje go

jako mniej lub bardziej wartościową
pod względem moralnym lub
społecznym.

Dwa podejścia do

osobowości:

1. cząstkowe
2. całościowe.

Podejście cząstkowe

• odnosi się do komponentów

tworzących osobowość i wskazuje
istotne wewnętrzne cechy, których
zawartość odróżnia jednego
człowieka od drugiego.

• Sugeruje ono, że istnieją specjalne

charakterystyki osobowości
wszystkich ludzi.

Id

• jest podświadomą częścią umysłu,

złożoną ze zbioru instynktownej
energii człowieka kryjącej się w
biologicznych pragnieniach,
motywach i naciskach.

• Id kieruje zasada przyjemności, która

powoduje, że człowiek pragnie
urzeczywistniać tę instynktowną
energię.

Ego

• jest pod silnym wpływem rzeczywistości i

występujących w niej sił społecznych.

• Kształtowanie ego rozpoczyna się już przy

urodzeniu, przy pierwszym zetknięciu się

ze światem zewnętrznym ludzi i rzeczy.

• Ego uczy zmian w zachowaniu, gdyż

oddziałuje na te impulsy, które społecznie

nie są akceptowalne.

• Jego zadaniem jest pośredniczenie między

podświadomą energią a osobistymi i

społecznymi normami.

Superego

• w normalnej osobowości automatycznie zmienia i

hamuje instynktowną energię, która zmierza do

wytworzenia antyspołecznych działań i myśli.

• U dziecka superego rozwija się stopniowo i

podświadomie, początkowo przyswajając

standardy swoich rodziców, a następnie swego

otoczenia.

• Superego wiąże id z ego.

• Jest to część psychiki, na którą składają się zakazy

i nakazy pochodzące od rodziców i społeczeństwa.

• Wyraża wpływ tego, co człowiek nauczył się od

innych ludzi, i to, co nabył z dzieciństwa.

• Jest sumieniem dostarczającym moralnych

wskazówek do określenia rzeczy słusznych i

niesłusznych, dobrych i złych.

model OCEAN

• Openness to experience - otwartość,
• Conscientiousness -

odpowiedzialność,

• Extraversion - ekstrawersję,
• Agreeableness - życzliwość
• Neuroticism - stabilność.

Otwartość na

doświadczenie

• oznacza poziom elastyczności

psychicznej oraz podatności
człowieka na nowe pomysły.

Odpowiedzialność /

sumienność /

obowiązkowość

• ma wyrażać chęci człowieka do

uznawania potrzeb innych i zakres
gotowości do osiągnięć.

Ekstrawersja /

introwersja

• określa stopień, w jakim jednostka

cieszy się z towarzystwa innych osób
i aktywnie go poszukuje.

Sympatyczność /

życzliwość

• mierzy się stopniem skłonności,

wziętym z zakresu sięgającego od
troszczenia się i wychowania do
wrogości i złośliwości. Ta cecha
wynika z natury ludzkiej i moralności.
Może także odzwierciedlać poziom
dostosowania się do społeczności.

Nerwowość zastąpiona przez

stabilność

• jest charakteryzowana przez poziom

stabilności emocjonalnej.

Podejście całościowe do

osobowości

• scala i wyjaśnia wewnętrzne czynniki

rządzące człowiekiem, jego

zachowaniem w przeszłości,

teraźniejszości i przyszłości.

• Usiłuje odpowiedzieć na pytanie, kim

są ludzie i jaka jest ich osobowość.

• Poszukuje prawidłowości w określeniu

istoty człowieka oraz czynników

wpływających na tok jego życia.

Osobowość

• rozumiana jest jako zbiór względnie

stałych cech psychicznych człowieka,

różniących go od innych ludzi i

warunkujących stałość zachowania się.

• jest systemem warunkującym organizację

zachowania się człowieka, jego psychiczną

tożsamość, kierunek i sposoby

przystosowania się do otoczenia oraz

twórczego przekształcenia go. W skład

tego systemu wchodzą przykładowo takie

składniki, jak: inteligencja, motywy,

potrzeby, postawy, przekonania,

temperament, zdolności.

Według M. Prince'a

• osobowość jest sumą wszystkich

biologicznych wewnętrznych
skłonności, impulsów, tendencji,
chęci i instynktów człowieka i tych,
które są wymagane przez życie.

Według G.W. Allporta

• osobowość jest dynamiczną

organizacją psychofizycznych
systemów wewnątrz człowieka,
określającą jego niepowtarzalne
dostosowanie się do otoczenia.

Według S. Maddim

• osobowość jest zestawem

charakterystyk i tendencji, które
określają wspólne i zróżnicowane
cechy w psychologicznym
zachowaniu ludzi. Cechy te są ciągłe
w czasie i trudno je zrozumieć,
ponieważ są rezultatem społecznych
i biologicznych nacisków danej chwili.

Podsumowując

• osobowość jest względnie stałym

zestawem cech człowieka, różniącym

go od innych ludzi i wpływającym na

względną niezmienność zachowania

się. Ten zestaw obejmuje cechy

intelektualne i emocjonalne, które

wyrażane są w sposobie myślenia,

zainteresowaniach, działaniach,

uczuciach, emocjach, wartościach,

motywach i postawach.

Wskaźnik typu według

Myers-Briggs

• Myers-Briggs Type Indicator — MBTI. Jest to w

zasadzie test osobowości składający się ze

100 pytań, dotyczących tego, jak ludzie

zazwyczaj się czują albo jak postępują w

określonych sytuacjach.

• Na podstawie odpowiedzi poszczególnych

osób, klasyfikuje się je jako:

1.

ekstrawertyczne lub introwertyczne (E albo I),

2.

empiryczne lub intuicyjne (S albo N),

3.

myślące lub czujące (T albo F)

4.

postrzegające lub osądzające (P albo J).

• Klasyfikacje te łączy się następnie w

szesnaście typów osobowości.

Model wielkiej piątki

• Zakłada, że pięć podstawowych

czynników osobowości leży u
podłoża wszystkich pozostałych.

• Czynniki te to:
1. Ekstrawersja.
2. Życzliwość.
3. Sumienność.
4. Stabilność emocjonalna.
5. Otwartość na doświadczenia.

Inne istotne cechy

osobowości

• poczucie umiejscowienia kontroli,
• makiawelizm,
• poczucie własnej wartości,
• skłonność do ryzyka i
• osobowość typu A.

Poczucie umiejscowienia

kontroli

• jest wewnętrzne; ludzie tacy

uważają, że sprawują kontrolę nad
swoim przeznaczeniem.

• jest na zewnątrz; osoby, które

uważają, że nad ich życiem kontrolę
sprawują inni.

Makiawelizm

• swoją nazwę zawdzięcza Niccolo

Machiavellemu, autorowi z XVI wieku, który
opisywał sposoby zdobywania i utrzymania
władzy.

• Człowiek wykazujący się w znacznym

stopniu makiawelizmem jest pragmatyczny,
zachowuje dystans emocjonalny i uważa, że
cel uświęca środki. Zgodne z wysokim
stopniem makiawelizmu jest powiedzenie:
„Rób to, co jest skuteczne".

Poczucie własnej

wartości

• Ludzie różnią się pod względem

stopnia, w jakim lubią albo nie lubią
samych siebie

Automonitoring

• Niektórzy ludzie znacznie lepiej niż

inni potrafią dostosować swoje
zachowania do zmieniających się
okoliczności

Skłonności do ryzyka

• Ludzie różnią się pod względem

gotowości do podejmowania ryzyka.

Osobowości typu A

• ludzie przesadnie ambitni, którzy

sprawiają wrażenie, że zawsze im się
spieszy.