Cykl koniunkturalny

Makroekonomia
Wykład 5

Cykl koniunkturalny

Kluczowe pojęcie w krótkookresowej
analizie makroekonomicznej
Cykl koniunkturalny: krótkookresowe
wahania produkcji (i zatrudnienia) wokół
długookresowego trendu
Długookresowy trend produkcji jest stale
rosnący (rośnie potencjał produkcji:
zasób czynników produkcji, poprawia się
technologia itd.)

Bieżąca wartość produkcji waha się
wokół długookresowego trendu , co
wynikać może przede wszystkim z
wahań inwestycji, handlu, itp.

Cykl koniunkturalny

Definicja

Okresowe wahania aktywności

gospodarczej, występujące w

stosunkowo równych odstępach

czasowych z powtarzającą się

regularnością.
Okresowe wahania produkcji, będące

krótkookresowymi fluktuacjami wokół

długookresowego trendu.

Okresowe wahania dotyczą

głównie: PKB, cen, płac, stopy
procentowej, kursu papierów
wartościowych, dochodu
narodowego, wielkości importu i
eksportu, konsumpcji i
oszczędności.

Idealny cykl

koniunkturalny

Fazy cyklu

koniunkturalnego

Tradycyjnie wyróżnia się cztery
fazy cyklu:

1. recesja,
2. dno koniunktury,
3. ożywienie,
4. szczyt koniunktury.

Fazy cyklu

koniunkturalnego

Współcześnie wyróżnia się dwie
fazy;

1. Faza wzrostowa / ekspansji,
2. Faza spadkowa / recesji.

Nierównomierny rozwój

gospodarek

- przyczyny

1. Biblia
„Oto siedem lat nadejdzie bardzo

obfitych… a po nich nastąpi
siedem lat głodu”

2. Teoria plam słonecznych

Teorie wahań

koniunkturalnych

Keynesowska.
Cyklu politycznego.
Monetarystyczna.
Teoria realnego cyklu
koniunkturalnego.

Przyczyny wahań

koniunkturalnych

Szoki gospodarcze

Szoki gospodarcze

Szoki popytowe – powstają wskutek
nagłych i nieprzewidzianych zmian
popytu wewnętrznego i zewnętrznego.
Szoki podażowe – są wywoływane
przez zmiany w sferze realnej, np.
strategiczne zmiany technologii,
wahania cen surowców.

Cykle związane są z:

- przyczynami zewnętrznymi,

pozagospodarczymi (teorie
egzogeniczne)

- przyczynami wewnętrznymi (teorie

endogeniczne)

Teorie egzogeniczne

Teorie egzogeniczne szukają przyczyn sprawczych

cykli koniunkturalnych w zewnętrznych czynnikach

w stosunku do danego systemu gospodarczego.

Jako pierwsza powstała w XVIII, XIX wieku rolnicza teoria

cyklu koniunkturalnego – fluktuacje gospodarcze wiązała

wyłącznie z rolnictwem i jego wrażliwością na zmiany

pogody. Najbliższa współczesności z tych teorii jest teoria

politycznego cyklu koniunkturalnego. Teoria ta daje

pewne wyjaśnienie przyczyn wahań aktywności

gospodarczej, a także odpowiada na pytanie, dlaczego

cykl koniunkturalny trwa około pięciu lat – w Wielkiej

Brytanii i w krajach o podobnych systemach politycznych

jest to właśnie okres między jednymi i drugimi wyborami.

Koncepcja ta zawiera pewne ziarno prawdy. Ale z drugiej

strony , zakłada ona, że wyborcy są na tyle naiwni, iż nie

są w stanie odczytać intencji rządu.

Teorie endogeniczne

Teorie endogeniczne poszukują mechanizmu

cyklu koniunkturalnego wewnątrz samego

systemu gospodarczego, który wywołuje

samoregulujące się cykle koniunkturalne.

Teorie te koncentrują się na wewnętrznej dynamice

systemu gospodarczego i wyrażają opinię o

niestabilności gospodarki niezależnie od działania sił

zewnętrznych. Można je podzielić na teorie

monetarno-kredytowe (pieniężne), teorie popytowe

oraz teorie inwestycyjne.

Która teoria jest

prawdziwa????

Zmierzch ekonomii

keynesowskiej

Złote lata po II wojnie światowej
Załamanie gospodarcze na początku
lat 70-tych: wzrost inflacji i bezrobocia,
nieskuteczność interwencji państwa
Powrót klasyków w nowej odsłonie
(monetaryści): rola pieniądza w
gospodarce, rola oczekiwań,
powiązania inflacji i bezrobocia .

Kryzys ekonomii

monetarnej

Lata 80-te: ekonomia oparta o podaż pieniądza
(polityka Rezerwy Federalnej USA)
Bańka spekulacyjna na rynkach finansowych
Wejście Chin na rynek światowy - obniżka cen
Uwarunkowania instytucjonalne
Kryzys wiarygodności - kryzys finansowy -
kryzys gospodarczy

Co dalej?

Centralne pytanie:

co determinuje

zagregowany produkt?

„Produkcja i sprzedaż samochodów wzrosła dzięki
poprawie nastojów konsumentów, która doprowadziła do
rekordowego wzrostu popytu na samochody” – czyli

dla

wielkości produkcji decydujący jest popyt i czynniki
na niego oddziałujące

(np. podatki czy stopy

procentowe)
Ale czy możliwy jest taki napływ kupujących samochody do
salonów, żeby produkcja samochodów w Polsce wzrosła do
poziomu z USA? Znaczenie ma też strona podażowa: to, ile
gospodarka jest w stanie wytwarzać – czyli

wielkość

produkcji determinowana jest przez zasób kapitału i
siły roboczej, jej jakość, posiadaną technologię

itd.

Centralne pytanie: co

determinuje zagregowany

produkt?

Ale przecież technologia czy zasób kapitału
nie są dane raz na zawsze. Technologia
zależy od innowacyjności. Zasób kapitału
zależy od oszczędności. Poziom kwalifikacji
siły roboczej zależy od jakości systemu
edukacyjnego. A zatem prawdziwymi
czynnikami determinującymi wielkość
produkcji jest stopa oszczędności, wydatki
na edukację, jakość systemu prawnego itd.

Kto ma rację?

Wszyscy mają rację!

Wszystko zależy od

perspektywy,

w której rozpatrujemy

problem determinantów

wielkości produkcji.

Krótki okres (rok, dwa lata) – zmiany produkcji zależą
od zmian w popycie – prowadzą do recesji lub
ożywienia
Średni okres (kilka lat) – gospodarka ma tendencje do
powracania do wielkości produkcji wyznaczonej przez
podaż czynników produkcji oraz technologię; ponieważ
w skali kilku lat ich zasób jest względnie stały, można
tę wielkość produkcji uznać także za stałą.
Długi okres (kilkadziesiąt lat) – o poziomie produkcji (i
jego zmianach) decyduje stopa oszczędności, system
kształcenia, wydatki na działalność badawczą oraz
„jakość rządu”

MAPA

MAKROEKONOMII

Przewidywanie zmian

koniunktury – wskaźniki

koniunktury

1. Wskaźniki pilotujące.
2. Wskaźniki współbieżne.
3. Wskaźniki działające z opóźnieniem.

Kompleksowy indeks wskaźników
pilotujących.

Rodzaje cykli koniunkturalnych:

Kitchina (krótkookresowe, 3-5 lat)
Juglara (średniookresowe, 8-10 lat)
Kondratiewa (długookresowe, 50-
55 lat)

Długie cykle Kondratiewa

Cykl I

1785-1843
Faza wzrostu do 1816 roku
Podstawowe innowacje: maszyna
parowa
Dominują przedsiębiorcy indywidualni
oraz niewielkie firmy
Liderzy gospodarczy i technologiczni:
Wielka Brytania, Francja, Belgia

Cykl II

1844-1893
Faza wzrostu do 1873 roku
Podstawowe innowacje: stal, kolej

żelazna
Szczytowy rozwój małych firm i zasady

laissez faire
Liderzy gospodarczy i technologiczni:

Wielka Brytania, Francja, Belgia,

Niemcy, Stany Zjednoczone

Cykl III

1894-1939
Faza wzrostu do 1919-1929
Podstawowe innowacje: samochód,

elektryczność, chemikalia
Pojawiają się duże (gigantyczne) firmy
Wielki kryzys (1929-1933)
Państwo zaczyna pełnić rolę regulatora

gospodarki
Liderzy gospodarczy i technologiczni: Niemcy,

Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Francja,

Belgia

Cykl IV

1940-1985/2000
Faza wzrostu do 1973 roku
Podstawowe innowacje: samolot,
komputer
Rozwój przedsiębiorstw o zasięgu
ponadnarodowym (światowym)
Liderzy gospodarczy i technologiczni:
Stany Zjednoczone, Japonia, Niemcy

Cykl V

1986/2001 –
Faza wzrostu do 2010 lub 2025
Podstawowe innowacje:

biotechnologie(?), telefon komórkowy

(?), internet (?)
Rozwój sieci kooperujących ze sobą

dużych i małych przedsiębiorstw
Liderzy gospodarczy i technologiczni:

Stany Zjednoczone, Japonia, Niemcy (?)

Trzy podstawowe fakty

dotyczące wahań

koniunktury

1.

Wahania aktywności gospodarczej
są nieregularne i trudne do
przewidzenia.

2.

Większość zmiennych
makroekonomicznych waha się w
podobny sposób.

3.

Kiedy spada produkcja wzrasta
bezrobocie.

Metody oddziaływania

państwa

na przebieg cyklu

koniunkturalnego

Polityka antycykliczna

Polityka stymulacyjna
Polityka restrykcyjna

O d d z ia ły w a n i e p a ń s t w a n a p r z e b ie g k o n i u n k t u r y

P o lity k a fi s k a ln a

P o lity k a m o n e tr a n a

P a ń s tw o

Polityka fiskalna

Polega na ustalaniu wysokości obciążeń

podatkowych i wielkości wydatków

budżetowych zależnie od sytuacji

gospodarczej.
Znajduje się w gestii parlamentu i rządu.
Może być stosowana zarówno do

pobudzania jak i do studzenia

koniunktury. Występuje wtedy

odpowiednio: stymulacyjna lub

restrykcyjna polityka fiskalna.

Polityka monetarna

(pieniężno-kredytowa)

Polega na regulowaniu ilości
pieniądza w obiegu.
W Polsce realizuje ją bank
centralny, tj. Narodowy Bank Polski
(NBP).
Może mieć charakter stymulacyjny
(taniego pieniądza) lub restrykcyjny
(drogiego pieniądza).

Polityka monetarna

Stymulacyjna

Polega na obniżaniu

podstawowych stóp

procentowych,

ułatwianiu dostępu do

kredytów i zwiększaniu

podaży pieniądza w

gospodarce.
Jej celem jest

zwiększenie

aktywności

gospodarczej.

Restrykcyjna

Polega na

podwyższaniu

podstawowych stóp

procentowych,

utrudnianiu dostępu do

kredytów i ograniczaniu

podaży pieniądza w

gospodarce.
Jej celem jest obniżenie

aktywności

gospodarczej.

Automatyczne

stabilizatory koniunktury

System podatkowy (progresywne
stawki podatkowe)
System ubezpieczenia społecznego
Zasiłki dla bezrobotnych
Zatrudnienie w sektorze usług

Zjawiska doprowadzające

do kryzysu

Ograniczona podaż czynników produkcji.
Wzrost cen czynników produkcji.
Wzrost kosztów wytwarzania.
Podaż dóbr i usług > Popyt na dobra i usługi
Obniżenie opłacalności produkcji.
Zmniejsza się popyty na dobra trwałego użytku.
Wzrasta skłonność do oszczędzania.
Zmniejsza się mnożnik.

Przyczyny umożliwiające

wyjście gospodarki z

kryzysu

Odbudowa zapasów.
Inwestycje modernizacyjne.
Inwestycje restytucyjne
(odtworzeniowe).

Współczesny kryzys -

przyczyny i skutki

(wg L. Balcerowicza)

Jest to kryzys finansowy i ma
charakter światowy.
Nie można go porównywać do
kryzysu z lat 30 (spadek gospodarki,
izolacja zamiast globalizacji).

Współczesny kryzys - przyczyny

i skutki

(wg L. Balcerowicza) cd.

Nie jest to kryzys kapitalizmu!

Nie

każdy kryzys w kapitalizmie to
kryzys kapitalizmu.

Podstawowe

instytucjonalne fundamenty takie
jak: własność prywatna, umowa
zamiast nakazu, jako instrument
koordynacji działań ludzkich -
pozostały.

Współczesny kryzys - przyczyny

i skutki

(wg L. Balcerowicza) cd.

Przyczyną współczesnego kryzysu nie
jest chciwość (po angielsku greed).
Nieprawdą jest również to, że mamy
kryzys kapitalistycznego sektora
finansowego. Z faktu, że dane
zjawisko kryzysowe występuje w
określonym miejscu nie wynika, że to
miejsce jest przyczyną tego zjawiska.

Raport Unii Europejskiej

nt. kryzysu

Przyczyną kryzysu są głównie błędy
władz publicznych. Jakie?

1. Zbyt luźna polityka banku centralnego,

czyli FED. Obniżenie w 2003 roku stopy
procentowej do 1%.

Niskie stopy procentowe spowodowały

zbyt szybki wzrost kredytu, zwłaszcza
na rynku mieszkaniowym i gwałtowny
wzrost cen nieruchomości.

Znaczną rolę w szalonym pędzie
udzielania kredytów na prawo i lewo
odegrał były szef Rezerwy Federalnej,
Alan Greenspan, który poprzez
zaniżanie stopy procentowej pobudzał
gospodarkę.
Wskutek polityki Greenspana "na rynku
znalazło się zbyt wiele pieniędzy, które
generowały popyt na akcje spółek,
nieruchomości i inne aktywa".

2. W USA władze polityczne wywierały

silne naciski na instytucje finansowe,
aby udzielały kredytu mieszkaniowego
osobom o niskiej wiarygodności
kredytowej.

Popularne w Ameryce tzw. kredyty

NINJA: no income, no job, no assets

(bez dochodów, bez pracy, bez majątku).

3. Oficjalne przepisy, regulacje

przyczyniły się do kryzysu, gdyż
zachęcały banki do zbyt
ryzykownych zachowań.

4. Nadmiernie ekspansywna polityka

fiskalna (zwana polityką
pobudzania). Bańce na rynku
nieruchomości towarzyszył zbyt
szybki wzrost wydatków, połączony
z pogarszaniem się salda finansów
publicznych (USA, Wielka Brytania,
Irlandia, Łotwa).

Działania / rozwiązania, które

mają zmniejszyć ryzyko

wystąpienia kryzysu

w przyszłości

Ostrożniejsza polityka pieniężna
banku centralnego. BC powinien
brać pod uwagę nie tylko skutki
swoich decyzji na poziom cen dóbr
konsumpcyjnych ale i cen aktywów
(w tym nieruchomości).

Potrzeba tzw. regulacji
makroostrożnościowych, czyli
przepisów które hamowałyby
ekspansję kredytową banków,
kiedy będzie ona nadmierna.

Wzmocnienie mechanizmu
wczesnego ostrzegania.

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ !