WYKŁAD 1 - 06.10.2004

Wstęp :

პ w podejściu subiektywistycznym - nie ma makro

პ teoria sentymentalna ( Znaniecki ) - społeczeństwo jest tworem zbiorowej świadomości oraz działalności ludzkiej (złożonej z grup ) Ⴎ propozycja postrzegania tego , co jest widziane gołym okiem

პ spojrzenie na rzeczywistość społ. przez przyrodę - organizm

პ socjologia humanistyczna - rozumienie świata społ. zamiast redukowania ludzi do zwierząt

პ klasyczni socjologowie - społeczeństwo , które stawało się po rozkładzie państw feudalnych

Ⴎ Comte - nauka o społeczeństwie obywatelskim lub narodowo obywatelskim

Ⴎ społ. kapitalistyczne Ⴋ demokratyczne - najważniejsza cecha demokracji to naród,

obywatel

W społeczeństwie amerykańskim granica między polityką a socjologią się zaciera , zwłaszcza kiedy spojrzymy na typy społeczeństw , które nie mieściły się u klasyków socjologii (społ. narodowo - wyzwoleńcze; obywatelskie itp. ) ; megakorporacje , organizacje międzynarodowe wymykają się demokracji i ja ignorują.

Wyróżniamy 4 poziomy ( aktorów ) życia społecznego :

- mikropoziom

- mezopoziom - struktury pośredniczące , reprezentujące , pojawia się anonimowość ,

zagubienie

- makropoziom Ⴎ poziom integracji i wielkich całości

Ⴎ funkcjonują wielkie grupy

Ⴎ systemy gosp. , polityczne , kulturowe , konsumpcyjne

Ⴎ społeczeństwa krajowe - grupy integrujące za pomocą aktywności

państwowej

Makrosegmenty - klasy , warstwy , zawody - funkcjonują jako

całości budujące społ.

Ⴎ odgórnie narzucane

Ⴎ megakorporacje

Ⴎ działają systemy nieredukowalne do systemów na niższych

poziomach

Ⴎ tradycyjne kategorie makrostruktur społ. tracą swój sens , bo

aktorzy tych poziomów nie mieszczą się w nich , a starym nie

odpowiadają

- megapoziom Ⴎ międzycywilizacyjne , pomiędzy całościami

Ⴎ aktywność aktorów mega wzrasta a makro maleje

Ⴎ państwo nie ma środków ani ochoty do ich dyscyplinowania ;

Ⴎ aktorzy : mafie , gangi międzynarodowe , ukryte grupy interesu , które

korumpują tradycyjne organizacje ; zmiana rzeczywistości społecznej w

związku z procesami globalizacji . Istnieje konieczność nowych teorii

( procesy integrujące grupę nie mieszczą się w paradygmacie makro )

MAKROSTRUKTURY

- zachowania tych aktorów nie da się badać dotychczasowymi metodami badań empirycznych

( typu : co pan sądzi ? ) - powstają specyficzne metody i techniki zbierania danych

J . Naisbitt Ⴎ megatrendy

Ⴎ tradycyjna socjologia empiryczna czy płasko-empiryczna odpada

Ⴎ konieczność analizy bardzo dużej liczby informacji prasowych

Ⴎ zaangażowane wielkie zespoły

Ⴎ analiza - aby uchwycić to , co jest niewychwytywalne gołym okiem

( nieobiektywne tendencje ) პ cd..

- państwo - struktura organizacyjna narodu o charakterze politycznym (społ. narodowe ).

- grupy diasporyczne - mogące istnieć przez wieki w rozproszeniu

1. Naród

2. Społeczeństwo

3. Państwo

4. Kraj

5. Populacja - suma arytmetyczna jednostek

- naród - wspólnota diasporyczna , grupa mogąca istnieć przez wieki w diasporze

- społeczeństwo - makrogrupa zbudowana w specyficzny sposób , powiązana segmentacyjnie jako efekt integracji polityczno - terytorialnej ; społ. jako grupa polityczno - terytorialna ; jego nazwa pochodzi od nazwy dominującej grupy etnicznej, są różne mniejszości etniczne ;struktura wielowymiarowa zbudowana z bardzo wielu grup , zbiorowości społ. , względnie trwałych , powiązanych ze sobą , które mogą być charakterystyczne w różnych wymiarach ( religijny , zawodowy itp.)

Nie każde narodowe społeczeństwo jest społ. demokratycznym (także totalitarne ).

S . P . Huntington - ( socjolog , politolog ) Ⴎ problem demokratyzacji

• społeczeństwo to taka grupa która :

Ⴗ integruje milion osób

Ⴗ PKB wynosi miliard

Grupa która ma swój język niekoniecznie jest społeczeństwem Ⴎ grupy etniczne

G -7 ( grupa ) - jako aktor wielopoziomowy - społeczeństwo :

1. USA

2. Wielka Brytania

3. Francja

4. Kanada

5. Włochy

6. Japonia

7. Niemcy

G - 9 პ G - 7 oraz Rosja i Chiny

Zb. Brzeziński „Gra na wielkiej szachownicy” პ po upadku społ. sowieckich Ⴎ scena - megapoziom

- społeczeństwo narodowe - bardzo złożona struktura segmentacyjna , wielowymiarowa , której nazwa pochodzi od nacji w danym kraju i warstwy etnicznej ( w większości ) Ⴎ nie każdy naród to społeczeństwo narodowe ;

Skład danego społeczeństwa w wymiarze :

• wyznaniowym

• klasowym

• zawodowym

Nie każda narodowość jest państwem demokratycznym (społ. narodowe Ⴎ państwo totalitarne , demokratyczne ...itp. )

-społeczeństwo narodowo -demokratyczne , obywatelskie - to takie formy makrostrukturalne , których znaczące role segmentacyjne pełnią kategorie większości ( 2 dychotomie : większość i mniejszość )

R . Dahrendorf - „Nowoczesny konflikt społeczny” :

- „obywatele to prywatni właściciele swojej pracy i egzystencji , niezależnie od państwa i jego

reglamentacji - to klasa - zbiór klas prywatno - własnościowych takich segmentów , które jako większość stają się zbiorem klas dyktatorskich ;

- demokracja - to demokracja większości ;

N . Luhmann - system autopojetyczny czyli samoprodukujący np. nowoczesne społeczeństwo

2 warunki :

Ⴎ samoobserwowalne - właściwość zorientowana na doznawanie korzyści

Ⴎ samoodnoszenie - badanie stosunków w otoczeniu zewn.

UE - jako złożona struktura obejmuje różne strefy życia społecznego

WYKŁAD 2 - 13.10.04

PODSTAWOWE MODELE ANALIZY STRUKTURALNEJ

Społeczeństwa totalitarne

Ⴎ nie można było prowadzić wielu badań socjologicznych

Ⴎ badania były prowadzone pod sztandarem komunizmu ( formacje komunistyczne )

Formacja społeczno - ekonomiczna პ organizowała sposób patrzenia na rzeczywistość .

Specyfika badań makrostrukturalnych - badanie tego , czego nie da się uchwycić gołym okiem Identyfikowanie struktur to zadanie dla socjologa. Musimy przyjąć modele by prowadzić badania.

Ⴗ Giddens Ⴎ STRUKTURA

პ struktura nie jest czymś zewn. Wobec działania i nie może być utożsamiana z ograniczeniem

narzucanym działaniu

პ jest środkiem (medium ) , rezultatem działań ludzkich , które organizuje w nieustannym

procesie

პ jest ona abstrakcją , pewnym założeniem przyjętym w celu modelowania - wyobrażamy sobie

formy strukturalne

პ fenomenem struktury ( komponentów str. społ. ) jest to , że nie możemy jej uchwycić

W makrosocjologii musimy mieć modele . W każdej sferze mamy do czynienia ze strukturami .

4 modele ဨ za ich pomocą możemy uchwycić strukturę )

Model - jest uproszczeniem , odrzucamy drobiazgi .

1 . model wielowariantowego ujmowania rzeczywistości społecznej .

პ bardzo złożony model ( „Społeczeństwa transformacyjne” ) , rzeczywistość jest jedna , niepodzielna , ale dzięki modelom można wyrwać z kontekstu to , czego nie da się oddzielić w rzeczywistości

Potrzeby Ⴎ Konstrukcje Ⴎ Aktorzy

Rzeczywistość społeczna , w tym świadomość , aktorzy , aktywność są pochodnymi zaspokajania , dążenia do zaspokajania lub niezaspokajania potrzeb .

Potrzeby - konstrukcji i aktorów

Ⴎ układy , systemy ( każdy system ma swoje potrzeby , całość organizuje grupy specjalistów

Interesują nas potrzeby , które nie dają się zredukować do makrostruktur .

Układ , system - całości konstruowane przez cechy elementów danego rodzaju .

Rodzaje potrzeb :

System , całość ( S ) wewnątrz

mieści się w ramach układu

Układ ( U ) na zewn.

2 . model relacji między narodem , społeczeństwem i państwem w otoczeniu zewn.

პ umożliwia uchwycenie zależności między takimi aktorami , które nadają sens stosunkom społecznym na makropoziomie i na megapoziomie

Ⴎ globalizacja to pochodna tych relacji პ cd...

3 . model komponentów ładu głównych typów społeczeństw współczesnego świata

პ w jakim społeczeństwie żyjemy , czy spełniamy strukturalne warunki , w jakim społeczeństwie żyć będziemy , gdy je spełnimy

4 . model mechanizmu strukturalizacji klasowo - warstwowej

პ model mechanizmu - podstawowy problem to bagaż postkomunistyczny , problem klas społecznych

Jan Szczepański - dużą rolę odgrywa konsumpcja zbiorowa , potrzeby konsumpcyjne grup wyznaczają kierunki systemowej aktywności

Potrzeba - stan napięcia dowolnego systemu wywołany brakiem , deficytem lub nawet

nadmiarem jakiegoś elementu , powodujący jakieś zachowania systemu Społeczeństwo nie jest w stanie funkcjonować , gdy brakuje jakiegoś elementu.

Potrzeby :

• otoczkowe są w dużym stopniu motorem napędowym społeczeństwa

• pozorne

P.OTOCZKOWE - wyrażają się w zmianie natury potrzeb osobistych

P. POZORNE - nie mają elementów rzeczywistych

WYKŁAD 3 - 20.10.04

MEGAPOZIOM Ⴎ cywilizacje jako aktor szczególnego rodzaju możliwy do zidentyfikowania po przyjęciu określonych cywilizacji np. teoria Koniecznego czy Huntingtona

პ według Huntingtona mamy 9 cywilizacji , aktorów , którzy ze sobą rywalizują

Funkcje teorii naukowych zawierają z funkcjami pewnych ideologii . Występuje także zacieranie granic między socjologią a politologią .

Makrosocjologia staje się działem o stającej się rzeczywistości społecznej .

Ⴎ religie światowe

Ⴎ plemiona globalne

Ⴎ społeczeństwa imperialne , państwa imperialne

Ⴎ tworzenie się subcywilizacji პ amerykańskiej , zachodnioeuropejskiej

Powstawanie cywilizacji nie jest jednopoziomowe :

• czynniki integrujące Ⴎ zagrożenie , polaryzacja interesów , wojna

Sojusznicy cywilizacji mogą być także autonomicznymi aktorami . Aktorami nowego typu są społeczeństwa kontynentalne , subkontynentalne ,np. Unia Europejska ,mamy tendencje integracyjne aktorów makropoziomu .

Interesuje nas aktor definiowany jako cywilizacja zachodnia , bo konstytuujemy ją bez naszego zaangażowania czy zainteresowania .

Społeczeństwo globalne ma obecnie inne znaczenie , odnosi się do integrowania lub dezintegrowania całej ludzkości , za sprawą stosunków gospodarczych mediów .

MAKRO პ aktorem głównym jest społeczeństwoႮ autonomiczne samoistne grupy integrowane przez

Państwo narodowe

• typowe społeczeństwa - integrowane prze państwo , posiadające 1 mln obywateli

• uczestnicy życia na makropoziomie konstytuują normalne społeczeństwo

- aktorami makropoziomie są najogólniej mówiąc mniejszościowe lub większościowe segmenty , czyli podobne grupy , zbiory პ gdy osiągną one stan względnej autonomii reprezentację , zaczynają funkcjonować jako aktorzy , wpływając na całość społeczeństwa

• ważne jest jacy to aktorzy , czy demokratyczne czy totalitarne

Nawet mała znajomość pozwala mam stwierdzić czy są to struktury efektywne czy nieefektywne .

TEORIA SEGMENTACYJNA

• aktorami makropoziomu są większości i mniejszości , megakorporacje ( dominują amerykańskie )

• wojny międzycywilizacyjne możemy interpretować jako rozwój państw rozrodczych

• RUCHY SPOŁECZNE Ⴎ nie są ani grupami , ani segmentami jak masa , tłum

Ⴎ to są wg A . Fauraine `a główni aktorzy , którzy zmieniają naturę

społeczeństw , nawet wbrew woli państw elit

Ⴎ ruchy antyglobalistyczne , ekologiczne , mniejszości seksualne

Granica miedzy mega a makro jest płynna . Jeśli mega ignoruje makro są autonomicznymi aktorami .

Granica między poziomami jest konwencjonalna .

Makro - kościoły państwa narodowe , wojska narodowe czy grupy dyspozycyjne

MEZOPOZIOM - społeczności regionalne o dużych rozmiarach პ sprawa jest skomplikowana ,jeśli chcemy coś do nich zaliczyć Ⴎ odmienne możliwości elit regionalnych a małych społeczeństw narodowych

II poziom - model relacji naród Ⴎ społeczeństwo Ⴎ państwo w otoczeniu zewnętrznym na osiach fundamentalnych wartości

POKÓJ

SUWERENNOŚĆ NIEWOLA

WOJNA

• wartości te są odzwierciedlone w konstytucjach , przysięgach

WATROŚCI AUTOTELICZNE - same w sobie nie mogą być spieniężone

• są one bardziej odczuwalne w czasie zagrożenia პ funkcje motywacyjne , które są

niematerialnymi paliwami

NARÓD - wielka wspólnota diasporyczna , która może istnieć nawet przez wieki w rozproszeniu , bo gdy nawet nie ma swego państwa , to idea tego państwa staje czynnikiem integracji

PAŃSTWO - osobliwy wspólny mianownik społeczeństwa i narodu პ pochodna ekspansywnej

imperialnej narodu to społeczeństwo narodowe .

polityczna organizacja narodu i społeczeństwa , gdy danemu narodowi uda się zmaterializować

ideę państwa jako suwerennej organizacji władzy , która ma zdolność wymuszania posłuszeństwa fizycznego

Społeczeństwo narodowe powstaje w wyniku ekspansji wewnętrznej i zewnętrznej . Fakty ekspansji odzwierciedlają się w jednym z wymiarów struktury (segmencie )

პ SEGMENCIE ETNICZNYM

Społeczeństwo narodowe konstytuowane przez państwo , aktywne w interesie danego narodu bądź zbioru podobnych grup .

III model - model komponentów ładu głównych typów społeczeństw współczesnego świata .

1 . otwarte - demokratyczne , kapitalistyczne

2 . zamknięte - narodowe , nie musi być demokratyczne czy narodowo - obywatelskie

- totalitarne

- realnosocjalistyczne

• . otwierające się - przed narodowo obywatelskim

- przed demokratyzujące się

- przedkapitalistyczne

- post totalitarne

- postkomunistyczne

Warunkiem istnienia społeczeństwa otwartego w sferze gospodarczej jest dominacja kapitalizmu , na dominacji własności prywatnej .

Społ. zamknięte - typu sowieckiego , własność socjalistyczna , państwowa , ogólnonarodowa , nie ma rynku .

Aktorzy - klasy rynkowe , klasy obywatelskie

- klasy reglamentowane

WYKŁAD 4 - 27.10.04

Model wytwarzania struktury klasowo - warstwowej პ „ Społeczeństwo postmodernistyczne” Zagórski

Model struktury klasowo - warstwowej jest ważny w analizie makrostruktury , dlatego że ma ona odpowiedzi na pytanie :

Czy w Polsce i innych krajach postkomunistycznych może istnieć normalne społeczeństwo obywatelskie ?

Społeczeństwo bezklasowe - komunistyczne Ⴎ reanimacja pewnych segmentów strukturalnych niezbędnych dla społeczeństwa obywatelskiego jest niezbędna .

Rodzi się problem analizy segmentów struktury , które są ostoją normalnego społeczeństwa . Owe segmenty ( zwłaszcza klasa średnia , obywatelska ) jako ostoja ładu obywatelskiego , demokracji .

Kultura warstwa kulturalna

Polityka warstwa polityczna

Konsumpcja RYNEK NIE warstwa konsumpcyjna model

Gospodarka RYNEK warstwa gospodarcza

klasowo -

- warstw .

Wytwarzanie Zakłady

Na tym modelu mechanicznie wytworzone struktury klasowo - warstwowe są uwzględnione sfery rzeczywistości , w których występują jako segmenty - aktorzy , warstwy kulturalne , polityczne , socjalne czy klasy gospodarcze .

Areną występowania zawodów jest sfera wytwarzania , technologii . Sfera zawodów często mylona jest ze sfera gospodarczą . Błędne jest także łączenie zawodów z klasami .

Segmenty struktury klasowo - warstwowej odpowiadające sferom ściśle określonym , identyfikujemy odpowiadając na pytanie : Kto z czego żyje ? Przed tym pytaniem stają socjologowie , gdy chcą zidentyfikować takie komponenty jak : klasy , warstwy , ale w powiązaniu jednych z rynkiem lub nie - rynkiem .

Rynek to taki system , który wiąże się z gospodarką rynkową , społeczeństwo kapitalistyczne to wielka struktura , powstała w związku z rozwojem rynku .

Należy odróżnić rzeczywistość ,w której funkcjonuje system gospodarki rynkowej od rzeczywistości społecznej , w której dążono do zawieszenia praw rynku jako praw obiektywnych , bo konstytuowanych przez samą gospodarkę czy aktorów uczestniczących w procesach gospodarczych .

Rzeczywistość społeczeństwa przedkomunistycznego to rzeczywistość , w której normalne segmenty struktury klasowo - warstwowej zaczęły konstytuować się inaczej , odgórnie .Bo sfera , polityki zmonopolizowana przez wąską grupę panującą , którą M . Pjias nazwał NOWĄ KLASĄ PANUJĄCĄ . Miała ona rzekomo prowadzić społeczeństwa do utopii , zmonopolizowała obszar nie - rynku , środki przemocy , dające się zlokalizować w sferze polityki .

konstytuowanie się społeczeństwa nowego - typu totalitarnego ,

typu sowieckiego

Ważne jest w jakiej rzeczywistości dziś żyjemy . Jakie są warunki konstytuowania się segmentów w związku z rynkiem .

Model ten jest ważny , bo przez niego i jego pryzmat dążymy do zrozumienia mechanizmów ważnych w jednostkowym - lub zbiorowym - życiu tych segmentów .

SPOŁECZEŃSTWO SPOŁECZEŃSTWO SPOŁECZEŃSTWO

OTWARTE PÓŁOTWARTE ZAMKNIĘTE

model

KLASY nadający

się

WARSTWY do analizy

tych

segmentów

Modele służą do wyrywania z kontekstów takich fragmentów , które celowo bada się z uwagi na rzeczywiste , domniemane role , funkcjonuje w kontekście całej rzeczywistości społecznej .

Dziś wzrasta znaczenie megapoziomów . Nie jest obojętne jakie systemy kontrolują rynek . W obszarze rynku funkcjonuje też czarny rynek , szara strefa - niekontrolowana fiskalnie .

Model ten dobrze opisuje rzeczywistość społeczną , ale tylko w swoim założeniu , bo to jakimi danymi dysponujemy weryfikują nasze poglądy na temat kształtu struktury klasowo - warstwowej . Więc wielkość modelu jest potencjalna . Nie gwarantuje on efektywności poznania .

Socjologowie są skazani na wtórną interpretację danych , konfrontowanie różnych informacji o rzeczywistości , o rozległości jednorodnych segmentów struktury i zasięgu segmentów mierzonych . Segmenty mierzone czerpią środki egzystencji z różnych źródeł jednocześnie .Wyniki badań wskazują , że wysoki udział identyfikacji z segmentami , które nie istnieją lub zmieniają charakter .

Utrzymuje się typ świadomości homo societicusa . Nie sprzyja to powstawaniu typy homo economicus . Badanie nad świadomością potoczną jednostki wykazują dynamikę zmian tej świadomości .

Świadomości nie da się zmienić ze zmianą struktur - to złożony proces .

SPOŁECZEŃSTWO

SPOŁECZEŃSTWO to zasadniczy przedmiot badań .Liczy się przyjęta perspektywa teoretyczna . Trzeba przyjąć wielowymiarowy model rzeczywistości i poziom makro .

W klasycznej socjologii społeczeństwo traktowane jest jako główny aktor tego poznania całości , rozumiany jako społeczeństwo krajowe czy wielka grupa polityczno - terytorialna .

Grupa , którą integruje państwo narodowe . Socjologia rodziła jako nauka o społeczeństwie narodowym . Do niedawna postrzegano je jako społeczeństwo globalne .

W świadomości społ. generowanych przez rynek , integrowała wszystkich . Społeczeństwo jest niezastygłym przedmiotem badań , stające się zmienną całościową .

FLORIAN ZNANIECKI - wiązał odpowiednie typy społeczeństw z kulturą czy cywilizacjami , a właściwie grupami , które wiodły prym w pewnych fazach . Mówiąc o społeczeństwach plemiennych , myślał o cywilizacjach ludowych . Ⴎ fazy rozwoju kultury , gdy ludy są głównymi aktorami jako całości . Społeczeństwa polityczne wiąże się z rozwojem cywilizacji narodowych - oraz istnieniem praw narodowych .

Społeczeństwo o kulturze narodowej

W miarę rozwoju ludzkości ulega redukcji ilość społeczeństw w związku z dominacją grup , integracją . Już w okresie międzywojennym narastał rozwój cywilizacji .

Społeczeństwo światowe ( world society ) Ⴎ cywilizacja międzyludzka პ całość , w której integrują się najcenniejsze pierwiastki w społeczności narodowej .

Rywalizacja o prymat ze społeczeństwem kościelnym , religijnym , które nie znało granic .

Definicja społ. to odzwierciedlenie teorii Znanieckiego - teorii kultury . Socjologia to jedna z nauk o kulturze . Kultura jest częścią cywilizacji .

SPOŁECZEŃSTWO - obejmuje pewną liczbę wyspecjalizowanych grup , które wspólnie działają na rzecz jego istnienia

Mieszkańcy Londynu , Paryża nie stanowią odrębnej zjednoliconej całości . Jako zbiorowość terytorialna z zarządem miejskim miasto jest częścią integralną większego społeczeństwa politycznego . Jego mieszkańcy są podzieleni między społeczeństwem kościelnym , z których każde rozciąga się daleko poza jego granice terytorialne .

Obejmuje ono kilka zbiorowości narodowych , z których każde uczestniczy w odrębnej kulturze piśmienniczej , zarazem z milionów ludzi żyjących na innych obszarach miejskich i wiejskich , a niekiedy na innych kontynentach .

Możemy wyróżnić przynajmniej 4 typy :

• plemienne

• polityczne

• kościelne

• o kulturze narodowej

Powinniśmy uznać 5 typów społeczeństw პ także społeczeństwo światowe

Idea ta , od dawna droga myślicielom , zaczyna się przeradzać w rzeczywistość .

Znaniecki był prekursorem w typie myślenia , który dziś zaczyna owocować . Typ , który mógł się zrodzić w refleksji nad rzeczywistością społeczną jako całością , zmienną historycznie . Mógł się zrodzić w kategoriach myślenia właściwych Znanieckiemu.

Traktuje grupy jako społeczeństwa . Bo grupy integrują systemy wartości , ściśle określonego rodzaju . Wyznawcy różnych religii światowych to u Znanieckiego społeczeństwa kościelne. Segmenty są istotnymi elementami , z których zbudowane są społeczeństwa , konstruowane przez państwa (ekonomiczne , polityczne , religijne ) .

W latach 90-tych პ 130 takich społeczeństw .

Segmentacyjna teoria społeczeństw - Znaniecki

to teoria , która traktuje segmenty jako podstawowe elementy , składniki tej całości , zwłaszcza grupy społeczne , ponieważ w obrębie grup społ. są zaspokajane odpowiednie potrzeby . Jeśli więc zakłada się istnienie grup , można także mówić o ich powiązaniu ,

Piotr Sztompka wyróżnił teorie socjologiczne , które można zakwalifikować do teorii użytecznych w analizach makrostrukturalnych .

1. Teorie systemowo - strukturalne , funkcjonalna პ prekursorzy : Spencer , Durkheim , Pareto...

2. Teorie konfliktowe .

3. Teoria konsensualna - umowy społecznej .

4. Socjologia historyczna .

5. Socjologia działania : kładzie nacisk na podmiotowość , sprawstwo . Rola aktorów .

6. Teoria stawania się społeczeństw - próba syntezy wątków myślenia historycznego i podmiotowego .

7. Teoria ruchów społecznych .

T . Parsons R . Dahrendorf P . H . Holbach

R . Merton 1 L . Coser 2 W . Ostrom 3

N . Luhmann J . Habermas

J . H . Turner

N . Elias M . Crozier P . Sztompka პ 6

P . Abrams 4 W . Buchley 5

T . Konieczny A . Giddens A . Fauraine პ 7

WYKŁAD 5 3.11.2004

c.d. TEORIE SPOŁECZEŃSTWA

Segmentacyjna teoria społeczeństwa:

• eksponuje efekty procesów stanowiących podstawę formułowania innych teorii

Teoria umowy społecznej:

Holbach:

• umowa społeczna to rodzaj kontraktu, który staje się potencjalnym czynnikiem ładu społecznego,

• umowa społeczna to taka umowa, która liczy się w konstruowaniu społeczeństwa jako całości,

• u Holbacha liczy się ostateczny efekt umowy, dojście do wspólnego wniosku, że lepiej podporządkować się regułom ograniczającym wolność, by móc zaspokajać swe potrzeby,

• państwo w teoriach umowy społ. funkcjonuje jako efekt umowy, aby można było lepiej żyć; ludzie w sposób świadomy rezygnują z części swojej wolności, podporządkowują się, o ile płyną z tego jakieś korzyści,

Wincent Ostrow:

• społeczeństwo amerykańskie samorządowe, społ. nowego typu, efekt umowy społ., przejawem konsensusu jest konstytucja, można więc formułować strukturę jako nadrzędną całość przestrzegając podstawowych zasad, od których zależy funkcjonowanie całości,

• umowa społ. dotyczy różnych aspektów i przejawów życia zbiorowego,

• umowy społ. to pochodne konfliktów, pewnych sposobów ich rozwiązywania, zapobiegania,

• konstytucje społeczne są pochodnymi praktyk i doświadczeń zobiektywizowanych, które przybierają formę normatywną,

• teoria umowy społ. jest praktyką życia społ., materializującą się teorią, stąd znaczenie tej teorii w życiu współczesnych społeczeństw jest szczególnie praktyczne,

• jest on kontynuatorem instytucjonalizmu w myśleniu socjologicznym.

Teoria funkcjonalno-systemowa (Dahrendorf):

• jest przeciwną do teorii konfliktowej,

• założenia:

• każde społ. jest względnie trwałą i stabilną strukturą elementów,

• każde społ. jest dobrze zintegrowaną strukturą elementów,

• każdy element społeczeństwa jest funkcjonalny,

• każda istniejąca struktura opiera się na podzielaniu wspólnych wartości przez jej członków,

• głównymi kategoriami analizy funkcjonalnej (systemowej) Dahrendorfa są:

• stabilność,

• konsensus,

• funkcjonalna koordynacja,

• integracja,

- ten typ myślenia o społ. mógł się zrodzić w warunkach stabilności, w warunkach społ. amerykańskiego, które funkcjonowało na poziomie pewnej efektywności.

Teoria konfliktowa (Dahrendorf):

• wg D. w latach 50-60-tych dominował konflikt przemysłowy między klasami biegunowymi w społ. kapitalistycznym,

• D. rozwinął teorie Marksa i Simmla jako prekursorów teorii konfliktu,

• założenia:

• każde społ. w każdym momencie jest podatne na niezgodę i konflikt,

• w każdym społ. w każdym momencie występuje niezgoda i konflikt,

• wszelki element społ. przyczynia się do jego dezintegracji i zmiany,

• każde społ. opiera się na przymusie stosowanym przez jednych członków na drugich,

• teoria konfliktowa jest tylko rezultatem analiz, założeń wynikających z badania i obserwowania rzeczywistości przyjmującej model przymusu w organizacji społecznej,

• konflikt nie może być postrzegany negatywnie, pełni on w społ. także rolę konstruktywną, o ile stanowi podstawę poszukiwania rozwiązań,

• w badaniach nad społ. ważne jest identyfikowanie jawnych i ukrytych funkcji aktorów społecznych

Nowoczesny konflikt społeczny (Dahrendorf):

• nowa teoria D. z końca lat 80-tych XX w.

• następuje instytucjonalizacja konfliktu społ. - wyższa faza doskonalenia struktur i praktyk, które mają zapobiegać konfliktom w społ. kapitalistycznych, otwartych, otwierających się,

• w tej fazie konflikt klasowy w społ. przemysłowym został zastąpiony rywalizacją indywidualną,

• instytucjonalizacja konfliktu przejawia się w rozwoju parlamentaryzmu - interesy ludu reprezentują parlamentarzyści, którzy mają redukować potencjały konfliktów,

• teorie te są pochodnymi zmian rzeczywistości społecznej, nie zawsze służą efektywnemu podejmowaniu wyzwań współczesności.

Podmiotowa teoria społeczeństwa (Giddens, Crousier, Sztompka):

• sens badań miałby polegać na identyfikowaniu podmiotów w warunkach strukturalnych możliwości bycia podmiotami,

• takim podmiotem jest społeczeństwo, jednak jest ono postrzegane jako proces, płynna, nieprzerwana sekwencja zmian,

Giddens:

• płynność wynika zarówno ze źródeł wewnętrznych jak i zewnętrznych, zmiany wewn. mają charakter przekształceń samoczynnych; ostatecznym motorem zmian jest sprawstwo podmiotowe zarówno jednostek jak i zbiorowości przejawianych w ich działaniach,

• nic nie dzieje się z mocy wyroków historycznych, boskich,

• sprawstwo, podmiotowość to istota życia społ.,

• zwraca się uwagę na wielość podmiotów,

• każde działanie (podmiotowe) zachodzi w kontekście struktur, które to struktury kształtuj ą same działanie,

• struktury i podmioty mają podwójny charakter: determinujący i determinowany, kształtują i zarazem są kształtowane,

R. Cichocki:

- paradygmat ten już się zestarzał, bo na makropoziomie są już inni aktorzy (aktorzy megapoziomów), ich aktywność redukuje rolę państw,

• najbardziej interesujące problemy nie sytuują się między mikrostrukturami a działaniami jednostek, należy ich szukać w trzech płasczyznach:

• w odniesieniu do dynamiki makrostruktur spowodowanej przez aktywność podmiotową dużych grup społecznych, ruchów społ., zbiorowości i organizacji,

• w odniesieniu do dynamiki procesów historycznych spowodowanej zwłaszcza podmiotową aktywnością społeczeństw,

• w odniesieniu do nieciągłości struktur w fazach głębokich przemian społecznych,

Sztompka:

• próbował sformułować teorię stawania się społeczeństwa, synteza socjologii historycznej i teorii podmiotowości Giddensa,

• sens badań upatrywał w badaniu zjawisk społecznych w szerokim kontekście historycznym i procesualnym,

• badania jako elementy rekonstrukcji ogniw w łańcuchach zmian społecznych,

• centralnym problemem badawczym są wielkie struktury społ. rozpatrywane w długich dystansach historycznych - inna identyfikacja aktorów, szanse podmiotowości aktorów mogą być bardziej sprecyzowane,

• def. społeczeństwa - społ. dzieje się raczej niż istnieje, składa się ono raczej ze zdarzeń niż z obiektów, jest to płynna masa stosunków społ. postrzegana historycznie,

• preferowana jest metoda porównawcza społeczeństw, narodów, państw, całych systemów społ.,

• świat społ. to nieustanny, dynamiczny proces,

• czas jest immanentnym czynnikiem życia społ.,

• zmiana jest wpadkową różnych procesów, konfliktowych wzajemnie, wspomagających się, krzyżujących się,

• czynnikiem sprawczym procesu historycznego jest z reguły podmiot, jednostka lub zbiorowość i działalność,

• ludzie tworzą społeczeństwo i historię, jednak historia jest tworzona nie tylko o teraźniejszość, ale z myślą o przyszłych pokoleniach z uwzględnieniem minionych pokoleń,

• socjologia historyczna jest odmianą socjologii humanistycznej, która eksponuje długotrwałe procesy.

WYKŁAD 6-10.11.2004

Teoria Piotra Sztompki - Teoria stawania się społeczeństw

Próba syntezy socjologii historycznej i teorii podmiotowości.

Socjologia klasyczna orientowała się na postrzeganie wielkich struktur , makropoziomem . Nie definiowano megapoziomów , uważano je za otoczenie zewnętrzne.

Socjologia historyczna jest użyteczna , bo stwarza perspektywę badania aktorów megapoziomu i procesie rywalizacji aktorów makropoziomów .

Teoria podmiotowości redukowała zainteresowania do jednostek , grup, społeczeństwa jako całości.

Żyjemy w czasach gdy zmieniają się sensy działań ludzikach i obszary rzeczywistości.

Ważny jest współczynnik historyczny i podmiotowy.

• Teoria demokracji socjalistycznej z teorii Giddensa (podmiotowy)

• Nie możemy uprawiać jego teorii , jeśli nie popatrzymy wstecz

• Ostatecznym substratem życia społ.

• Trzeci poziom rzeczywistości

• Swoiste pole społeczne jednostkowo - strukturalne

• Nie identyfikować z makropoziomem

• Jego aktorzy są abstrakcyjni- abstrakcyjna teoria stawania się społeczeństw

• Jego zdolność do samo przekształcania się wypadkowa motywacji , wiedzy , konsekwencji, samozaparcia członków i warunków strukturalnych

Podmiotem podmiotowości jest społeczeństwo.

Podmiotowość jest potencjalnym atrybutem społeczeństwa - jest to inne ujecie podmiotowości.

Społeczeństwo funkcjonuje jako całość w polu jednostkowo - strukturalnym.

Rewolucyjne zmiany społeczne dokonuje się poprzez działanie podmiotów kolektywnych:

• Grup spiskowych

• Ruchów społecznych

• Stowarzyszeń opozycyjnych , terytorialnych

• Grup nacisku , siatek przestępczych

• Mafii

• Ugrupowań wojskowych

• Parlamentów

• Ich konfiguracje wyznaczają sceny polityczne a zamierzone działanie uznaje się za spontanicznymi działaniami członków społeczeństwa.

• Podmiotowości:

1. sumaryczny efekt działania i interakcji wszystkich podmiotów jednostkowych i zbiorowych w danym momencie historycznym

2. sumaryczny produkt determinacji jednostkowej(działań) i determinacji strukturalnej narzuconych im norm ,ale i szans strukturalnych - znaczenie współ. Historycznego

Podmiotowość jest wyznaczana z dwóch stron:

• „od dołu”- talenty , postawy ,wiedzy członków i ich form organizacji gdy łączą się w formy zbiorowe \osobnicy społeczni\

• „od góry”- bilans nacisku i ograniczeń , środków i możliwości dostarczanych przez istniejące struktury.

U Sztompki nie ma

Rozróżnienia na społeczeństwo i inne elementy rzeczywistości. Jest ono tożsame z rzeczywistością społeczną.

To otwiera możliwość poznawania społeczeństwa globalnego. Nie liczą się ustrojowe zróżnicowania , bo mówimy o podmiotowości . Podmiotowość określa pole jednostkowo - strukturalne.

Globalizacja jest nieuchronnym procesem.

Teorie są czasami narzędziami ideologicznymi w praktyce życia codziennego.

TEORIE DZIAŁANIA SPOLECZNEGO \A. TOURAINE\

-jedna z teorii podmiotowości , ale inna

-prekursor nowoczesnych badań nad podmiotowością które nie redukowały się do sfery politycznej

Podmiotowość -

• rozpatrywana w sekwencji historycznej to więcej niż działalność sprawcze

• szczególna sfera życia , działania na rzecz wspólnych interesów

• społeczeństwo to układ uporządkowanych hierarchii systemów działania , stosunków miedzy aktorami - socjologia działań społecznych , teoria działającego społeczeństwa

• społeczeństwo jest działaniem a zarazem stosunkami społecznymi

• nie ma możliwości efektywnego działania poza systemami działań

• instytucjonalne wzory działań są trwałym komponentem rzeczywistości , np. praca , służba wojskowa

Dwa fundamentalne składniki społeczeństwa:

1. historyczność - zdolność do produkowania modelu swego funkcjonowania

2. stosunki klasowe - orientuje ono społeczeństwo w zakresie praktyk społecznych

Ruchy Społeczne - centralne siły walczące ze sobą o kierowanie samo wytwarzającym się społeczeństwem , samo wytwarzaniem .

Społeczeństwo jest w stanie zmienić tylko ruch.

Tylko niektóre działanie zbiór możemy nazwać ruchami społecznym np. „solidarność” w Polsce.

Celem badań socj. Staje się oszczędzanie energii społ. przez wykorzystanie wiedzy w kwestii szans powodzenia aktywności danego rodzaju . temu służy metoda interwencji społ.- metoda badań ruchów społ. , identyfikuje formy ostoi ruchu.

Ruch społeczny - te działanie zbiorowe , które ścierają się o stawkę kulturowo najwyższego rzędu , czyli dobrobyt.

Dobrobyt -dobry byt

Wyniki tej walki to ostateczny efekt starcia się konfliktowych racji i interesów , nie z góry podjętej idei.

Ruchy generowane przez makrostruktur. Badał społ. jako całość najwyższego rzędu.

Ruchy są w stanie zmienić rzeczywistość globalna.

Podmiotami tymi nie są elity .aktorzy zmieniają rzeczywistość wbrew woli elit.- fenomen

Metoda interwencji społ.-badania działań zbiorowości zbliżając się bezpośrednio.

• Metoda makrosocjologii

• Bada grupę działaczy ,ruchu w danej roli , działający ruch

• W imię tej roli grupa domaga się przeprowadzenia interwencji społecznej

• Inwencja wychodzi od auto analizy której przedmiotem jest zbiorowe działania

• Badanie szans powodzenia w danym ruchu

• Umiejscawia autora analizy w warunkach interakcji , ze społecznymi partnerami za podstawę biorąc autoanalizę grupy - elementem społecznym są interakcje

• Badacz nie jest obserwatorem zewnętrznym jest zaangażowany w działanie

• Jej celem jest wpływ na powodzenie i szanse działania ruchów w walce o najwyższy dobrobyt

• Przestrzeganie przed konsekwencjami

• Identyfikacja szans powodzenia w ściśle określonych warunkach

• Potencjalna metoda oszczędzania energii zbiorowej , aby nie marnować potencjału ruchu.

WYKŁAD 7-17.11.04

Typologia i rodzaje społeczeństw

K.R.Popper

J.K.Galbraith

G.Schulze

K.Valashahis

M.Gastells

• Nie zawsze mamy rozróżnienie na rzeczywistość społ. i społeczeństwo

Model typologiczny

- model wielowarstwowy

• sfera rzecz. społ.

SPOŁECZEŃSTWA OTWARTE kapitalistyczne demokratyczne narodowo-obywatelskie	SPOŁECZEŃSTWA OTWARTE transformacyjne postkomunistyczne	SPOŁECZEŃSTWA ZAMKNIĘTE realno- socjalistyczne totalitarne narodowe
Istnieją one ponad 200 lat jako formy strukturalno -segmentacyjne: Społ.kapitalistyczne- eksponuje się gospodarka. Społ.demokratyczne- rola systemu demokracji Społ.narodowo- demokrat.- rola wymiaru strukturalnego, etnicznego i narodowego	Istnieją 15 lat. W rzeczywistości społeczeństwo, w którym żyjemy, choć nie zbudowano komunizmu to występują pochodne marszu do komunizmu, dlatego jest takie pojęcie. Przedmiotem badań stają się zatem przedmioty marszu do utopii. Można na nią patrzeć jako na formy społeczeństw otwartych( kapitalistyczne, demokratyczne) jest to rzeczywistość tego samego typu społecznego, ale różna jest terminologia na określenie tej rzeczywistości.	Istnieją ok. 50-70 lat, koncepcja ładu totalitarnego nie została do końca rozbita. Edmund Wnuk- Lipiński mówi, że nastąpił rozkład połowiczny systemu totalitarnego w Polsce. W zasadzie wciąż działają systemy i struktury które wygenerowane zostały w toku marszu do komunizmu. Społ.realno-socjalistyczne- społeczeństwo, które stało się pochodną materializacji komunizmu jako społeczeństwa bezklasowego. Są określone przez strukturę gospodarki realno-socjalistycznej. To w istocie społeczeństwo narodowe. Społeczeństwo totalitarne- jest tylko jedna władza- władza partii komunistycznej, czyli państwo partii.

Teoria Poppera: historiozoficzna

Wyeksponowanie konsekwencji wynikających z odpowiedniej ruchliwości społecznej, w różnym stopniu wyróżnia społeczeństwa.

Społeczeństwo otwarte

• obywatelskie, narodowe, ale nie jest skończoną formą idea otwartości w warunkach globalizacji

Idea otwartości jest obecna w pracach socjologów nad społ. światowym i globalnym.

Kryteriami typologicznymi mogą być sfery lub zjawiska nie dające się zredukować do jednego okresu w historii np. ruchliwość była i w innych wcześniejszych społeczeństwach.

ZSRR: Stworzony system strukturalizacji stwarzał ograniczone możliwości.

3 Segmenty: robotniczy, chłopi kołchozowi, inteligencja.

• demokratyczne - można się przemieszczać w nieograniczonym zakresie

Klasyfikacja ogólnej kondycji

np. zdrowe społeczeństwo (Fromm)

Fromm - finalne efekty funkcjonowania społ. demokratyczne, otwartego, możliwość przemieszczania się.

Schulzer - „społ.doznań” Erbeibmisgeselbszaft

• życie na poziomie masowej konsumpcji

• wartości doznań

Nie zawsze muszą być przyjmowane rzeczy komponentów czy składników społ., ale efekty osiągniętych struktur.

W dobie globalizacji efekty stają się ważniejsze

Na gruncie teorii klasycznych ważne były sfery:

1) nie wszystkie sfery były jednakowo wyeksponowane

• gospodarki - pierwotne, niewolnicze feudalne, kapitalistyczne, komunistyczne

• technologii

• polityki

• konsumpcji

• ekologiczne

społ. kapitalistyczne - badania socjologów kwestionujących Marksa. Wyeksponowanie funkcji systemu zajmującego się w sferze gospodarki, jej wpływ na inne sprawy.

2) technologii - wytwarzania

• łowieckie

• rolnicze

• przemysłowe

• postprzemysłowe

• informatyczne

• sieciowe ( Castells) - taka sfera, która dominuje, w związku z rozpow. się sieci kontrolowania grup i jednostek wraz z rozwojem informatyki

3) kultury - ekspozycja systemów kultury - Znaniecki

• przedpiśmienne

• piśmienne: narodowe(ponadterytor.)

kościelne

polityczne

czynnik integracji - określone wartości kultury

społ. sakralne - dominacja wartości świętych sacrum w przeciwieństwie do profanum (społ. świeckie)

4) konsumpcji

- społeczeństwo masowej konsumpcji (Galbraith)

- społ. masowego ubóstwa - przeciwieństwo

Valashalis wraz z zespołem Gamma (lata 80). Pod kierunkiem Valashahisa w latach 80 pracował zespół specjalistów z różnych dziedzin nauki. Nazwano go projektem gamma. Pracował nad kwestią możliwosci zakonserwowania tego co stworzyły do tej pory społeczeństwa. Stało się to ideą przewodnią- co zrobić aby umożliwić reprodukcję życia na poziomie bardzo rozwiniętych społeczeństw, nie degradując przyrody. To warunki przyrody decyduą o tym jakie są szanse zaspokajania potrzeb.

Zespół ten rozpatrywał scenariusze:

• rzymski- konsumpcja ekspansywna, która nie liczyła się z oszczędnością

• szkocki- maksymalna oszczędność

• grecki- umiarkowana oszczędność

• buddyjski- zastąpienie pogoni za pieniądzem, doskonaleniem duchowym

Zespół doszedł do wniosku, że nie jest możliwe nawet zrealizowanie scenariusza szkockiego(scenariusza rozkładu według potrzeb rzeczywistych)

- społ. konserwacyjne - te typy , które pojawiły się w związku z pojawieniem się takiego typu konsumpcji, jej poziomu, które chcemy zachować.

Raporty rzymskie - rozwój zerowy - możliwości zakonserwowania konsumpcji amerykańskiej i kanadyjskiej

Zakładano

• scenariusz rzymski - rozpasanej konsumpcji

• scenariusz grecki - umiarkowanie

• scenariusz buddyjski

• scenariusz szkocki - oszczędność konsump.

Możemy nawiązać do społ. doznań.

5) polityki

• totalitarne

• autorytarne

• garnizonowe

Odzwierciedlają dominujące funkcje np. politycznych, które nie dają się kontrolować obywatelem i innym ucz. życia społecznego.

• społ. demokratyczne - demokratyzujące się( praktyki w zakresie kontroli elit)

6) ekologiczna - pochodna zabezpieczeń trwałych relacji między przyrodą a człowiekiem przez rozwój infrastruktury

• miejskie

• wiejskie

• koczownicze, nomadyczne - nie mające stałych miejsc, mające specyficzną organizację i stosunek do własności

społ. dialogu - w społ. względnie demokratycznych, gdzie chodzi o doskonalenie stosunków społecznych

• Durkheim

1. społ. o więzi mechanicznej

2. społ. o więzi organicznej

3. wspólnoty odchodzą

4. zrzeszenia, kontrakty społeczne

• P. Berger

1. społ. losu - tradycyjne, nie ma możliwości rozwoju aktywności podmiotowej

2. społ. wyboru

• Spencer

1. militarne

2. przemysłowe

Społ. są bardzo złożonymi strukturami, nie możemy redukować do jednej sfery. Nie możemy redukować.

Redukcja była możliwa - społ. totalitarne typu łowieckiego

TEORIE:

1) K.Popper - „ Społ. otwarte i jego wrogowie“

• idea maksymalnej otwartości - standard życia w społ. demokrat.

• odwołanie do kategorii - społ. zamkniętego i abstrakcyjnego

Społ. otwarte - funkcjonowanie jako podmioty a nie jako przedmioty

-społ. Wolnego wyboru , decyzji

Społ. magiczne , trybalne (rozróżnienie dychotomiczne) - społ. zamknięte

Społ. zamknięte - organizm, biologiczna teoria państwa ,

-podział pracy, dóbr

-niewolnictwo nie stwarza tu problemu

-społ. otwarte jest osobliwym przeciwieństwem państwa. Państwo może sprzyja organizacji zbiorowego życia , ale nie jest w stanie zastąpić aktywności członków.

• dążenie do przewrotu społecznego-walka klas

• społ. zamknięte - życie plemienne , takie formy życia zbiorowego , które nie sprzyjają współzawodnictwie , ustawy są tabu.

• społ. otwarte może przekształcić się w absurdalne , zatracić charakter grupy , związku

Absurd-nie ma kontaktu twarzą w twarz , nawet rozmnażanie bez kontaktu , brak interakcji stosunków. Np. społ. zdepersonalizowane , abstrakcyjne.

• Otwartość nie może być za daleko posunięte , dzisiaj możemy zauważyć brak stosunków .

J. Habermas -obywatelstwo europejskie musi być ograniczone , z uwagi na nieudolność

instytucji obywatelskiej.

R. Dahrendarf -realizacja idei otwartości Paryt .Lordyn

Idea otwartości- nie możemy tej idei realizować tam , gdzie nie ma do tego

warunków

Najgłębsza rewolucja- przejście od społ. zamkniętego do otwartego.

• SPENCER

• Społ. militarne- zamknięte , armia , plemię.

• Wspólnota światopoglądowa , wszystko jest na swoim miejscu

• Scentralizowana władza , obywatel własnością państwa

• Przymus , wojskowa rekrutacja

• Izolacja

• Prawo chroniące status dziedziczony i hierarchię

• Stałość przywiązywania do miejsca

• Osobowość posłuszna autorytetom , łatwo ulęgająca zewnętrznemu

przymusowi.

• Społ. przemysłowe - industrialne

• Różność światopoglądowa

• Rozproszona władza , samoregulacja procesów społ.

• Państwo chroni obywatela

• Swoboda , wolne stowarzyszenia

• Międzynarodowa współpraca

• Ruchliwość

• Prawo chroniące doraźne umowy miedzy jednostkami

• Osobliwości innowacyjne ukierunkowane własnymi potrzebami

WYKŁAD 8-1.12.2004

Typologia społeczeństw .Problematyka społ. przemysłowych .

H. Spencer - przeciwstawił społ. industrialne militarnemu

Społ. industrialne- społ. kapitalistyczne , nowoczesne , narodowe , demokratyczne

• Rozwinięta forma społ. zaowocowało odpow. Systemami w sferę wytwarzania i innych sferach życia społecznego

• Mamy na uwadze dominująca formę wytwarzania , ale jest to tylko jedna ze sfer życia społecznego

• Takie formy makrostrukturalne , których charakter zależy przede wszystkim od przemysłu , który zależy od rozwoju rynku

• Otwartość społ. \Popper\ zależy nie tylko od systemów politycznych , ale tez od sfery ekonomicznej

• Społ. nowoczesne - tez mamy odniesienie do sfery wytwarzania

• Społ. ponowoczesne - lokuje się w sferze usług , technologie informatyczne , zastosowanie nowych technologii wytwarzania , powstawanie nowego systemu , nowego sektora - informatycznego ,dominacja nad przemysłem ciężkim

Nurt badań nad społ. przemysłowym , post przemysłowym , informacyjnym.

TYPY SPOŁECZENSTW

CECHY:	PRYMITYWNE	TRADYCYJNE przemysłowe	NOWOCZESNE przemysłowe	INFORMACYJNE postprzemysłowe
	Prace antropologów, historyków, socjologów			technologie intelektu , duże znaczenie dóbr duchowych
życiowe środki dominujące	Dary przyrody	surowce	Energia pozabiologiczna	informacja
Główny sposób zaspokajania potrzeb	Zbieractwo , łowiectwo , pasterstwo , kopieniactwo	Rolnictwo , naturalne	Wytwarzanie przem. także w rolnictwie	Przetwarzanie , zwielokrotnienie
technologia	niepracochłonna	pracochłonne	Kapitałochłonne	Nauko chłonne społ. wiedzy
Ogólny model relacji(człowiek-przyroda)	Podporządkowanie przyrodzie	Gra z przyrodą	Gra z fabrykowaną natura	Gra miedzy ludźmi
Miejsce jednostki w rzeczywistości społecznej	Człow. częścią przyrody i prostej wspólnoty	Człowiek - mówiącym niewolnikiem	Człowiek rzeczą tworem	Uzdrowicielem zdekonstruowanej przyrody , współtwórca skomplikowanej wspólnoty
Ruchliwość przestrzenna	Ograniczona terytorialnie i klimatycznie	Ograniczona prawnie i systemowo	Względnie swobodne ,	Swobodna i sprawna przede wszystkim
Ruchliwość społeczna	Brak struktury , jest prosta	Ograniczona stanowo i kastowo	Ograniczona rynkowo	Ograniczona merytorycznie , funkcjonalnie , zawodowo
1)wielkość 2)wiodąca instytucja	Małe grupy , styczności bezpośrednie, Wspólnota plemienna	Niewielkie , Gospodarstwa rolne	Relatywnie wielkie, przedsiębiorstwo przemysłowe	Zmasowane, Uniwersytet \szeroko pojęte \

1) Możemy wyróżnić zagregowane cechy organizacyjne :

• Izolacja typu :skansenowanego i peryferyjnego

• Homogeniczność- zamieszkanie na danym terytorium , które jest przedmiotem oddziaływowania |lud|

• Peryferyjnego - zatrzymanie na etapie kamienia łupanego

• Skansenowego - osobliwe społ. , które ostały w związku z ekspansją narodów , która została zahamowana , Indianie w rezerwatach

2) Przedprzemysłowe są wyizolowane , homogeniczne , skoncentrowane

LUD - masa posługującą się podobnym językiem , wartościami , ład społ. - respekt dla bóstwa \ Znaniecki \

3) Przemysłowe - heterogeniczne , pewne całości stające się jako takie całości w wyniku ekspansji , modernizacji

4) Postprzemysłowe - powiązanie z innymi społeczeństwami w sposób systemowy , zróżnicowane wielopoziomowymi i wielosferowo - ekspansja systemów dla poszczególnych sfer i poziomów

• WYRÓŻNIENIE CECH SPOŁ. - KULTUROWYCH

1. prymitywne :

• rodowo - plemienny charakter więzi

• rodzina monogamiczna

• uczestnictwo wszystkich w życiu

• wiedza mitologiczna

• bezpośrednia styczność wszystkich

• kulturowa tolerancja- uznaje się wew. związek członków plemienia z totemem \rzeczą , objęta tabu , otoczona czcią , kontrola respektowania tej czci \

2) tradycyjne :

• familijny charakter więzi

• struktura hierarchiczna

• porządek statusowy

• przypadające pozycje

• zachowania konwencjonalne

• wiedza prenaukowa

• kultura wszechobecnego sacrum

• władca pomazańcem boskim, czczonym

3)nowoczesne :

• wartości rzeczowe , instytucjonalne

• pochodne grup , status klasowo -warstwowy

• porządek społeczny zasadzony na kontrakcje

• pozycje społeczne osiągane , nie hierarchicznie

• zachowania konwencjonalne

• wiedza naukowa

• kultura profanum

4) Postprzemysłowe:

• współuczestnictwo w grupach znaczeniowych i wspólnotach

• porządek -negocjacje

• pozycja osiągana merytorycznie

• wiedza teoretyczna jako wiodąca

• kultura masowa , ale i elitarna

Wykład 9- 8.12.2004

Państwo - władze państwa .

-Państwo jako organizacja i komponent makropoziomowego łady społecznego.

-System władzy politycznej ,ogranicza się do makropoziomu.

-na tym poziomie następuje integracja społeczeństwa jako całości.

GIDDENS- istnienie państwo wyraża się w kontroli rządu , dobrze gdy to naród obywatelski , który kontroluje elity władzy politycznej.

-na megapoziomie zmienia swoje funkcje

• Ekspansywność- duże mocarstwo

• Mniejsze państwa tracą zdolność kontroli na makropoziomie

-elity władzy wymykają się kontroli -nauka sytuacji

• Globalizacja, UE, powołanie do życia super państwa, dominacja amerykańska- UE jako przeciwstawienie się hegemoni USA.

-problem demokratyzacji stosunków między głównymi aktorami megapoziomu ,

gra globalizacji, organizacjami jawnymi i ukrytymi.

MAKS WEBER- teoria panowania władzy ,form panowania

• Państwo jako szczególny rodzaj asocjacji społecznej

• Ocena działania polityka /typ aktywności/ -rywalizacja o przywództwo

• Państwo- organizacja zdolna do wymuszania posłuszeństwa

• Państwo jest społecznym działaniem , które ma monopol na prawomocne użycie siły w razie nieposłuszeństwa

• Państwo jako czynnik ładu

• Prawo do użycia siły , ale nie musi z niego korzystać

Grupy dyspozycyjne zawsze zajmowały istotna rolę

• Policja

• Wojsko

WLADZA - polega na możliwości rozkazywania , ten któremu się rozkazuje winien jest posłuch , prawomocne użycie siły - państwo.

Typy idealne panowania- władza państwowa nie jest jedyna forma władzy , może być wiele równoległych form władzy politycznej, nielegalnej , które maja autonomiczne systemy panowania u swych podstaw, nawet ukrytych.

Weberowski model czystej władzy:

• Legalne

• Tradycyjne

• Charyzmatyczne

Typy panowania:

Legalne:

• Zasadza się na mocy ustanowienia , szczególnego rodzaju , którego nie kwestionuje się

• Dotyczy to władzy biurokratycznej , szeroko rozumianej

• Władza biurokratyczna to czysty typ panowania legalnego

• Przeświadczenie , ze można tworzyć prawo , zmieniać się na mocy poprawnego ustawodawstwa

• Stosunek władzy w przedsiębiorstwie

• Pozytywny aspekt biurokracji jako systemu władzy legalnej , gdy nie mamy przerostu

Tradycyjna (władza):

• Zasadza się na mocy wiary w świętość istniejących od dawna przodków i potęgi panujących

• Władza partyarchalna - władze panów

• Władze ściśle ograniczone przez tradycje

• Swobodnego udzielania łaski wg usposobienia

• Słudzy nie maja dostępu do polityki

• Panowanie stanowe

• Słudzy nie maja dojścia do władzy

• Słudzy w całkowitej zależności od pana w typie patriarchalnym

Charyzmatyczna (władza) :

• Panowanie na mocy uczciwego oddania osobie pana oraz uznanie jego talentów, charyzm , zdolności magicznych , przywódczych

• Źródłem osobistego oddania jest egzaltacja jaka budzi cos niebywałego

• Władza proroków , bohaterów wojennych

• Związek cechuje charakter wspólnoty posłuchu

• Przywódca - uczeń , zwolennik

• Prowadzi do zmian społecznych , nie musza się mieścić w dotychczasowym systemie władzy

-proces legalizacji władzy trwa . rozszerza się , wzrasta liczba państw , nie ulega ona zahamowaniu

TEORIA PRZODOWNICTWA KULTUROWEGO \ F.Znaniecki\

• Przodowniczej roli inteligencji znajduje zastosowanie w wyjaśnianiu zachowań w. diaspory wspólnot diasporycznych - które mogą funkcjonować mimo istnienia rożnych form władzy.

• Przodownictwo pozostaje na perswazji , przykładzie , konstytucje narodów , władza- przymus.

• Występuje na czele , maja uprawnienia od narodu , nie musi mieć uprawnień terytorialnych.

WŁADZA IMPERIALNA - taka forma politycznej kontrolo jednego państwa przez inne które są podległe systemowi władzy imperialnej.\ Zbigniew Brzeziński\ -hegemonia.

TEORIA SPOLECZEŃSTWA RYZYKA \ U. Beck\

• społeczeństwa globalne lub globalizujace się

Żyjemy w świecie , gdzie wymknęły się kontroli efekty procesu modernizacji , nowych technologii. Nowe technologie umożliwiają rozwiązywanie problemów , ale prowadza do wzrostu niebezpieczeństw , katastrof , które nie da się do końca zredukować.

Beck rozróżnia ryzyko : przypadkowe i umyślne

• ryzykować analizy rynku , ryzyko ekologiczne

WYKŁAD 10-15. 12. 04

Gospodarka strachu jest szczególnym dziełem systemu gospodarki globalnej. Zaistnieje zapotrzebowanie na usługi, które mogą być postrzegane jako antydemokratyczne. Ludzie zrzekają się swoich zasobów w zamian za bezpieczeństwo.

3 wymiary globalnych niebezpieczeństw:

• ekologiczne

• finansowe

• groźba terroryzmu

Wiedza - jeśli została zweryfikowana w wymiarach ekologicznych i gospodarczych, i jeśli była stosowana nawet nie gwarantując bezpieczeństwa - była to wiedza zaufana - ryzyko było wkalkulowane. Dziś nie redukuje się obszarów przypadkowości ale obszary działań. Niebezpieczeństwo terroryzmu wzrasta wraz ze wzrostem naszej uczciwości. Wzrasta postęp technologiczny (genetyka, robotyka), lepiej jesteśmy zabezpieczeni przed wypadkami losowymi niż przed terroryzmem.

Żyjemy inaczej niż w XX w. Nie można już kalkulować ryzyka, we wspólnocie niebezpieczeństwa jednakowo dotyczą wszystkich: biednych, bogatych, fundamentalistów i niefundamentalistów. Gospodarka strachu wzmacnia się dzięki załamaniu nerwowemu społeczności ludzkiej.

Kategoria społecznego ryzyka dotyczy tzw. społeczeństwa globalnego. Ryzyka nie da się zamknąć w jakimś regionie. 3 zagrożenia (wymienione wyżej) pokazują osobliwości tego typu społeczeństwa. Rodzi się konieczność ograniczenia wolności i demokracji na rzecz ograniczenia ryzyka terroryzmu. Pojawia się pojęcie wojny terrorystycznej.............................formy konfliktów, wojny światowe................racją bytu, zmieniają się reguły współpracy międzynarodowej. Tworzą się antywojny (A. Toffler) - rodzaj wojny prewencyjnej, takiej, która miałaby ograniczyć potencjalne efekty wojny na większą skalę. Prewencja ta zawiera sankcje zawarte w działaniach wobec tych, którzy nie chcą się poddać standardom międzynarodowym, wyłania się wskutek tego pewien konflikt o wartości cywilizacyjne.

Bezpieczeństwo, stwierdza Beck, stanie się dobrem konsumpcyjnym.

NARÓD

Komponent rzeczywistości społecznej. Taka forma bytu, która wyraża się w integracji wokół wspólnego systemu wartości, nawet wbrew zaszłościom historycznym, które mogą nie sprzyjać integracji narodu za pośrednictwem typowej formy.

Społeczeństwo - wielka grupa o charakterze polityczno-terytorialnym, zbudowana z powiązanych ze sobą grup czy segmentów. Naród nie może być utożsamiany ze społeczeństwem czy państwem (państwo jest organizacją polityczną suwerennego narodu i społeczności narodowej)

Typologiczne fazy rozwoju oraz ekspansji grupy, którą nazywamy narodem.

Społeczeństwa imperialne

Społeczeństwa narodowo-obywatelskie

Społeczeństwa narodowe

Naród

Grupa etniczna

Lud

Plemię

Najczęściej naród definiuje się jako grupę diasporyczną, która może istnieć nawet przez wieki w rozproszeniu czyli diasporze. Członkowie takiego narodu respektują wspólny system wartości - wartości narodowe.

Naród - społeczeństwa narodowe

Istnieją zasadnicze różnice między teoretykami wywodzącymi się z narodów szczęśliwych bądź nieszczęśliwych. Na gruncie myśli społecznej można wyróżnić 3 typy teorii, odnoszących się do narodu bądź społeczności narodowej:

→ teoria etnosu

→ teoria demosu

→ teoria diaspory

Teorie etnosu i demosu wzrastają na gruncie doświadczeń narodów suwerennych, które są w stanie konstytuować społeczeństwa narodowe. Społeczeństwo narodowe nie musi być demokratyczne. W wymiarze segmentacyjnym mniejszość jest różna. Strukturę społeczną danego społeczeństwa odzwierciedla jego ekspansywność wewnętrzna i zewnętrzna.

Teoria etnosu

Taka grupa nosicieli cech, która wyróżnia się od innych grup wyróżnionych według tych samych cech: cechy kultury, języka, przeszłości, świadomości, mentalności i zamieszkania, tworzy całość etniczną.

Etnosami są czy były, zwłaszcza we wczesnych fazach rozwoju społecznego, plemię, lud, grupa etniczna, tzn. względnie rozwinięta, wyodrębniająca się od innych grup grupa. Mówiąc o etnosie mamy na myśli grupy niezdolne do powołania państwa.

Anglosasi i Francuzi stworzyli teorie narodu o charakterze ideologicznym

F. Tonnies - społeczeństwo i państwo są jedną i tą samą rzeczą .Państwo jest zorganizowaną wolą społeczeństwa, tzn. panującej klasy, która dąży do uwolnienia się z więzów tradycji i jej siły, będących podstawą wyodrębniania się społeczeństwa narodowo-obywatel­s­kiego. Klasa narodowo-obywatelska (klasa prywatnych właścicieli, niezależnych od państwa, zdolna do kontroli państwa i klasa obywatelska) jest zdolna do przeprowadzenia zmian i wprowadzenia nowego systemu.

A. Giddens - narody nie muszą przechodzić konkretnego sprawdzianu bycia narodami, wykazując, że są wewnętrznie zjednoczone. Sprawdziany te są konkretne a ich podstawą jest zdolność państwa do naruszenia ładu i zmonopolizowania przemocy na określonym terytorium - ruchy narodowo-wyzwoleńcze są nielegalne.

M. Weber - naród wspólnota uczucia, która wyraża się we własnym państwie.

WYKŁAD 11-22.12.2005

TEORIA DEMOSU=teoria nowoczesnego narodu; wiąże się z koncepcją narodu, jako grupy powstałej w wyniku wyboru.

Nowoczesne narody (Francja, USA) zostały ukonstytuowane przez system demokracji obywatelskiej.

Obywatele-członkowie narodu /społ. obywatelskiego/, grupy dominującej; można zostać członkiem wybranego narodu, np. przysięgając na konstytucję.

VICTOR OSTROM

-konsensualna teoria społeczeństwa- demos jako lud wybiera swoich reprezentantów, a oni tworzą system wartości.

TEORIA DIASPORY

Zrodzona i rozwinięta na gruncie doświadczeń społeczeństw nie politycznych, lecz kulturowych /Znaniecki/

DIASPORA-stan rozproszenia, nie jest to stan sprzyjający istnieniu narodu.

Nie jest możliwe przetrwanie bez przewodników kulturowych, elity-aktywności twórczej, organizatorskiej, przywódczej. Stosunek do niej podstawowej części narodu nie jest stosunkiem władzy, a uznania, jakim elita się cieszy; jest autorytetem, tworzy wartości narodowe. Taką elitą jest n. inteligencja jako grupa etosowa; nie zamienia ona wartości fundamentalnych na inne wartości (np. nie można ich spieniężyć).

Rywalizacja społeczeństw kościelnych, politycznych i o kulturze narodowej- Znanieckiego teoria kultury- narody jako pochodne kultur piśmiennych.

Jest ot ważna teoria dziś, gdy zmienia się rolę pomiędzy społeczeństwami; rywalizacja ma bardziej dyskretny charakter; liczy się i jest atutem rozproszenie.

Istnieją PLEMIONA GLOBALNE /J. Kotkin/-aktywność globalna narodów suwerennych; Żydzi jako najstarszy typ plemienia globalnego; o plemienności decyduje nie tyle liczebność, co skuteczność działania, efekt perspektywiczny, a nie terytorialny; zaprawione w adaptacjach; oporne w asymilacji.

REYMOND ARON

Doradca de Gaulle'a do spraw międzynarodowych pochodzenia żydowskiego.

TEORIA STOSUNKÓW MIĘDZYNARODOWYCH-do dziś aktualna dzięki porządkowaniu między wojną a pokojem.

Wojna a pokój to dwa odmienne stany relacji między narodami.

Stosunki międzynarodowe to stosunki miedzy jednostkami politycznymi.

Szczególna uwaga jest skupiona na otoczeniu zew.; państwo jest reprezentantem narodu i społeczeństwa. Narody jako takie nie stykają się, liczy się symboliczna postać- dyplomata w warunkach pokoju, żołnierz w warunkach wojny.

Dopóki będą istniały co najmniej dwa narody, to pojęcie stosunków międzynarodowych będzie miało taki sens. Gdyby powstało jedno społeczeństwo, rola wojska zaniknie.

Stosunki międzynarodowe znajdują swój wyraz w sposobie zachowania dyplomaty i żołnierza-są to postacie symboliczne, przedstawiciele, jednostki polityczne.

Każde państwo chciało zdobyć monopol na posługiwanie się siłą, dlatego uznawały wojnę.

WOJNA to konflikt wielkich interesów, krwawo rozgrywany i tym tylko różny od innych. Polityka jest tym łonem, z którego wyrasta wojna; w niej zaznaczone są główne rysy wojny. Granica między wojną a pokojem jest b. płynna /np. Zimna Wojna/

Dziś: globalny terroryzm- dyplomata to osobnik, który nie koniecznie musi mieć status dyplomatyczny.

PHILIP KOTLER

Model błędnego koła biedy i zacofania:





Globalne problemy współczesnego świata rzutują na aktywność potencjalną i realną aktorów pozagospodarczych sfer życia kulturowego, dlatego według Philipa Kotlera, istotne znaczenia dla prób wychodzenia z błędnego koła ma marketing narodów. Nie znając rynku globalnego nie można dziś podejmować wyzwań w zakresie łagodzenia biedy i zacofania. Stąd też fundamentalne siły, które powodują zakłócenia globalne( powstanie błędnego koła): globalna współzależność, protekcjonizm, rozwój bloków ekonomicznych, umiędzynarodowienie korporacji gospodarczych, szybki rozwój technologii, konflikty polityczne, filozofia plemienia(dbanie o interes grupy etnicznej lub narod-społecznej-politycznej jednostki, społeczeństwa narodowe aktywne bądź bierne na rynku globalnym, albowiem rynek globalny dotyczy wszystkich aktorów, czyli państw narodowych). Kotler postawił dzięki temu pytanie: w jaki sposób pracująca część społeczeństwa może wytworzyć dostateczną nadwyżkę, aby utrzymać osoby bierne zawodowo, niepracujące. Jeśli jest niekorzystny udział proporcjonalny pomiędzy odpowiednimi kategoriami

TEORIA MARKETINGU NARODÓW:

Możność zmiany pozycji, które znakowane są przez narody, jest mała; chyba że znajdą szczególne okoliczności.

Jednak nie wszystko da się wytłumaczyć ekonomią.

Koncepcje bardziej racjonalnego wykorzystania zasobów:

Cztery problemy:

1. niski poziom życia i zróżnicowanie;

2. niski przyrost naturalny;

3. niedobór pracy-jako pochodna wysokiej technologii i infrastruktura-dewastowana, nieodnawialna.

Fundamentalne siły napędzające to błędne koło:

1. globalna współzależność;

2. protekcjonizm;

3. aktywność korporacji;

4. szybki rozwój technologii;

5. konflikty ekonomiczne i filozofia plemienna;

6. niepokoje ekologiczne.

Źródła bogactwa narodów /narody dbają o/:

-kapitał naturalny ( wartość ziemi, wody…);

-kapitał materialny (maszyny, budynki);

-kapitał ludzki (produktywność ludzi);

-kapitał społeczny (wartość rodziny, różnych organizacji będących społecznie jedną całością).

Kluczem do rozwoju gospodarczego jest budowa wizji i gospodarki narodowej w skali makro i na podstawie dogłębnego zrozumienia sposobu inicjowania zachowań i reagowania na stymulowanych przez organizacje ludzi. Podstawową rolę w budowie wizji powinny odgrywać władze kraju.

8 kategorii narodów /podział zw względu na pozycję w marketingu narodów/:

-giganty przemysłowe;

-wschodzące gwiazdy;

-kraje Ameryki Łacińskiej;

-kraje wysoko zaludnione;

-byłe kraje socjalistyczne;

-współwypełniające nisze przemysłowe;

-wypełniające nisze surowcowe;

-kraje o podstawowym poziomie egzystencji.

Trudno zmienić lokatę, nie jest to w ogóle możliwe bez budowy wizji.

WYKŁAD 12-05.01.2205

Jedną z ważniejszych teorii stosunków międzynarodowych jest TEORIA J. KOTKINA.

Podejmuje problematykę PLEMION GLOBALNYCH- takie wspólnoty, które były i są obecne w życiu świata, nie zawsze dostrzegane; problem roli państw narodowych, granic między społeczeństwami narodowymi; różnego znaczenia tych plemion w życiu gospodarczym.

Plemiona: Żydzi, Brytyjczycy, Chińczycy, Hindusi, Japończycy, Angloamerykanie - wspólnoty diasporyczne.

Plemiona-wielkie wspólnoty rywalizują na przestrzeni dziejów, jednak efekty nie zawsze są widoczne,

Ta koncepcja to próba wyjaśnienia tego, co może się zdarzyć po spadku znaczenia granic między państwami narodowymi w związku z globalizacją /rośnie współpraca między gospodarkami narodów/.

Ważna praca Kotkina „Jak rasa, religia, tożsamość wpływa na sukces w gospodarce”.

Kotkin bierze pod uwagę te plemiona, które zaznaczyły swą obecność wkładem cywilizacyjnym i aktywnością. Plemiona są krytycznym elementem, przyczyniaja się do rozkwitu technologii, życia społecznego.

Jeśli znikają z danego obszaru, krwioobieg /zwłaszcza handlowy/ wysycha. Pełnią szczególne misje, widoczne po efektach, nie po deklaracjach.

Plemię	Wkład cywilizacyjny	Specjalne dziedziny
Żydzi	Monoteizm, uniwersalne prawo, przemysł transnarodowy, kosmopolityzm;	Rozrywka, finanse, odzież, brylanty
Brytyjczycy	Gospodarka światowa, nowoczesna księgowość, biznes, rządy i standardy prawa, nowoczesna technologia i nauka;	Bankowość, finanse, komunikacja, technologia;
Chińczycy	Gospodarka rodzinna, medycyna organiczna, nowoczesne rolnictwo, konfucjanizm.	Produkcja towarów konsumpcyjnych (odzież), handel, finanse.
Hindusi	Nowoczesna matematyka, korporacje rodzinne, hinduizm, buddyzm.	Odzież, technologia, oprogramowanie, handel.
Japończycy	Nowoczesne systemy rzemieślnicze, systemy zarządzania i planowania, diaspora (wyspy japońskie).	Produkcja precyzyjna, finanse, technologia, przedsiębiorstwa handlowe.

Żydzi- archetyp, najstarsze plemię globalne; podstawą ich diaspory jest dyscyplina tradycji.

Japończycy-ekspansja szczególnego rodzaju; globalny trybalizm azjatycki-przez świadome planowanie rozprzestrzenianie się w wielu krajach.

Hindusi-budowa ogromnej sieci ogólnoświatowych powiązań.

Angloamerykanie-duch kosmopolityczny.

Wg Kotkina, niemilitarny sojusz chińsko-hinuski może zdominować świat.

MICHAEL BILLIG „BANALNY NACJONALIZM”

Nacjonalizm jest pewną postawą; jednak dziś należy wyróżnić to, co jest banalne w manifestowaniu tej postawy oraz to, co jest pochodną aktywności spontanicznej w manifestowaniu swego związku z narodem.

Źródłem nacjonalizmy jest to, co było źródłem państwa narodowego. Państwo jest produktem banalnego nacjonalizmu.

Banalny nacjonalizm był ignorowany przez narodowe społeczeństwa; zauważano tylko żywy nacjonalizm, charakterystyczny dla niezorganizowanych grup etnicznych. W banalnym nacjonalizmie gromkie hasła zostały zamienione na nawyki, działania- jako środek reprodukcji państwa narodowego. /Oflagowanie-przypominanie członkom narodu, iż są jego członkami/.

Mamy do czynienia z 2 procesami:

1. tworzenie supermocarstwa (narody, które nacieszyły się już suwerennością, są w stanie z niej zrezygnować)/UE/;

2. odrodzenie nacjonalizmu żywego, takiego, który wcześniej nie zaowocował państwem narodowym.

ŚWIADOMOSĆ NARODOWA/ETNICZNA A NARÓD

SZACKI: Naród nie jest przedmiotem socjologii, a przynajmniej nie w takim rozumieniu jak społeczeństwo (kategoria analityczna, które można rozłożyć na czynniki pierwsze ); naród jest wspólnotą diasporyczną, lokuje się w systemie wartości.

Istnieje zasadnicza różnica między socjologami z narodów nie suwerennych a pozostałymi- dla nich państwo=społeczeństwo. Przedmiotem zainteresowań socjologii są nacjonalizmy a nie narody. Nacjonalizm=ideologia.

GELLNER: Narody nie mogły istnieć bez nacjonalizmu; narody są mitem, realny jest tylko nacjonalizm, który przekształca kultury.

OSSOWSKI: Duża różnorodność grup ubiega się o to, by być narodem, więc nie można powiedzieć, jakie właściwości musi mieć grupa, aby narodem być. Narody są tworami ideologii, efektami praktyk ideologicznych.

GIDDENS: Nowoczesne państwo to państwo narodowe, które wyróżnia idea obywatelstwa, uznania powszechnych praw i obowiązków obywateli oraz fakt, iż są oni świadomi, mają poczucie bycia częścią większej politycznej wspólnej całości. Nacjonalizm to zespół przekonań i symboli, które dają jednostce poczucie, iż są częścią całości. Kształtował się równocześnie z rozwojem nowoczesnego państwa. Nacjonalizm ma się jak najlepiej, choć istnieją narody bez państwa.

W kreowaniu narodów, oprócz struktur przemocy, rolę odgrywa świadomość narodowa-zespół idei, które umożliwiają manifestowanie postaw, za sprawą których może ukonstytuować się rozwinięta forma narodu- społeczeństwo narodowe.

Ważnym jej elementem są: stereotypy, charakter narodowy, tożsamość narodowa.

J.BARTLING i VILLAIN-GANDOSSI-badacze stereotypów.

Stereotypy etniczne są sądami negatywnymi lub pozytywnymi opartymi na przekonaniach funkcjonujących w opinii jednostek lub opinii publicznej przez względnie długi czas w sprzeczności z faktami, których dotyczą; mogą jednak skutecznie integrować ludzi, którzy owe sądy podzielają; mają różną moc działania.

/Gruszkowski: Polacy są efektem działania stereotypów wew. i zew./

WYKŁAD 13 -19.01.2005

Istotną funkcję w konstytuowaniu się narodów jako wspólnot ogrywają treści świadom. narod. Manifestujące się jako stereotypy.

Mapa narodów nie jest tożsama z mapą geograficzną - w świadomości potocznej każdy z nas ma inną mapę, która zależy od bagażu informacji o narodach(inf. Sprawdzonych naukowych)

Badania (Buszkowski): w świadomości Polaków istnieje 21 narodów (bliskie sąsiedztwo), 15 narodów europejskich (europocentryzm) - takie postrzeganie innych narodów europejskich wpływa na kształtowanie innych komponentów świadomości w kategoriach etnicznych.

W naszej świadomości funkcjonują Amerykanie, Kanadyjczycy, Turcy Żydzi - nasza świadomość narodowa to świadomość euroatlantycka.

Treści kojarzone z mniejszościami etnicznymi kreować mogą pewne postawy np. antysemickie, ksenofobiczne.

Rekonstruowanie stereotypów - ważny aspekt badań nad świadomością. Stereotyp - przekonania zbiorowe zakorzenione w kulturze na dany temat.

Analizy badań: Polacy posługują się skontrastowanymi stereotypami, wzmacnianymi wzorcami kulturowymi. Świadomość Polaków:

• percepcja narodów zachodnich, narody będące przedmiotem aspiracji

• narody wschodnie - negatywne ich przedstawienie w relacji: wsch. - zach.

• Stereotypy narodów makroekonomicznych; kojarzne z przedstawicielami cywilizacji zachodniej to narody nowoczesne nowatorskie, postępowe racjonalne wykształcone kulturalne

• Narody wschodnie: leniwe, biedne, nieprzedsiębiorcze, niegospodarne

• Narody kojarzone są i definiowane dychotomicznie

• Profil osobowościowy narodów wschodnich - niekulturalni, niewykształceni brudni, nadużywający alkoholu

Typ osobowości mieszczący się w ramach homo sovietiusa: Włosi, Hiszpanie Francuzi Węgrzy, cechy właściwe typowi homo. Cechy właściwe typowi homo (?) krąg śródziemnomorskiej kultury ludycznej, zabawowej. Przedstawiciele lubią się bawić są weseli towarzyscy uczynni szczerzy wyrzucali tolerancyjni rozrzutni.

Środkowa część mapy percepcyjnej (szczególnych stereotów) Polacy Czesi, Słowacy. Autoidentyfikacja Polaków: uczynni lekkomyślni, ceniący życie rodzinne. Typowy Polak: wierzący, honorowy, niezdyscyplinowany, patriotycznie usposobiony.

Ocena różnic między narodami - ujawnia się kontrast:

• Stereotyp - ważny składnik współczesnej świadomości etnicznej

• Może być eksploatowany do realizacji wielu celów, szczytnych, konstruktywnych niecnych

Najkorzystniejsza ocena - narody cywilizacji zach. (Japończycy, Anglicy, Niemcy, Austriacy). Najgorsze oceny: Chińczycy, Czesi Słowacy, Litwini, Turcy, Białorusini, Rosjanie, Ukraińcy. Taka kolejność nie uprawnia do jednoznacznego określenia, efekt skojarzenia, pochodna czasu realizacji badań, kontekstu społecznego zadawanych pytań itp.

Świadomość narodowa jest takim składnikiem rzeczywistości, który jest bardzo płynny.

Innym aspektem świadomości narodowej jest aspekt hierarchiczno-dystansowy

Hipotezy Baszowskiego:

1. Polacy to zwolennicy społeczeństwa otwartego

2. Polacy to zwolennicy społeczeństwa zamkniętego

3 wymiary weryfikacji hipotez:

• Mikrospołeczny/mikrostrukturalny

• Makrospołeczny/

• Partycypacyjny

Wyniki badań: nierówny dystans Polaków w stosunku do różnych narodów, niespójna ściśle określona treść świadomości potocznej

Dlaczego bada się świadomość skoro jest płynna i niespójna? Po to by tę jej niekonsekwencję myślenia empirycznie uzasadnić. Treści świadomości potocznej wyzwalane są w szczególny sposób, np. stawiając pytanie wywołujemy krąg skojarzeń.

Najmniejszy dystans: narody kręgu cywilizacji euroatlantyckiej, największy - cywilizacja wschodnia. Polacy chcą zbliżyć się do narodów bogatych i gospodarczo rozwiniętych (Amerykanie Francuzi Anglicy). Wyższy od przeciętnego dystansu jest dystans wobec Żydów

Obecność pewnych nacji można kierować w świad. Potocznej nagłaśniając pewne fakty (nawet kreaując pewne fakty tzw. fakty medialne. W współczesnym świcie brak kontroli treści. Fakty medialne.

WYKŁAD 13-21.02.2005 r.

CYWILIZACJE JAKO AKTORZY MEGAPOZIOMÓW

• cywilizacje wyrastają na szczególnych aktorów, rolę w tym mają okoliczności wpływające na degradację państw narodowych,

• słowo cywilizacja jest instrumentem mobilizującym świadomość społeczną społeczeństw i energię zasobów społecznych, ten poziom jest poziomem wolnej gry,

• <łac. civitas - miasto, civilis - obywatelski>.

Herbert Spencer

• cywilizacja odzwierciedla pewien etap rozwoju, który owocował powstaniem miast oraz instytucji, obywatelstwa ( zbiory praw) były różne,

• wzorcowym typem dysponowały państwa-miasta w starożytnej Grecji,

• konstytuujące się społeczeństwo, rządzące się autonomicznymi prawami wiąże się z konstytuowaniem się statusu, skutecznie organizuje się na rzecz ekspansji.

Feliks Konieczny (1862-1949)

• cywilizacja to szczególnego rodzaju właściwości społeczeństw, nie tylko miejskich, ale też wiejskich,

• metoda zbiorowego ustroju życia według wspólnego systemu wartości cywilizacyjnych,

• cywilizacja to takie formy życia zbiorowego ustroju życia społecznego, które owocują powstaniem szerszych całości niekoniecznie na terenie danego kraju,

• o przynależności cywilizacyjnej decyduje fakt praktykowania (świadomie lub nie) jej wartości,

• wyróżnia takie cywilizacje, które dysponują wspólnym systemem wartości-integrujący i ostany w rywalizacji z innymi systemami i cywilizacjami,

• zidentyfikował 22 cywilizacje historyczne jako AKTORÓW HISTORII,

• miał zbieżne poglądy z Toynbee'm,

• 1935 „Ludzie teraźniejsi a cywilizacja przyszłości” - pozytywnie patrzył na możliwość zaistnienia ponadludzkiej cywilizacji przez kumulację pierwiastków narodowych i społecznych

Florian Znaniecki( 1882-1958)

• cywilizacja to pewna część kultury ludzkiej w ogóle, wytworzona przez poszczególne społeczeństwa lub grupę społeczeństw połączonych ze sobą i stanowiących wskutek tego pewną jedność organiczną dzięki przewadze określonego kompleksu pewnych ideałów,

• zachowanie i dalszy rozwój zależy od pewnych warunków społecznych i oddziałuje na te warunki; pewne ideały mogą stać się przedmiotem praktyk ale tylko w pewnych warunkach zmieniając te warunki,

• wyróżnił: tysiące cywilizacji LUDOWYCH, setki cywilizacji NARODOWYCH, jedną cywilizację WSZECHLUDZKĄ,

• 1921 „Zmierzch cywilizacji zachodniej” - Znaniecki był pod wrażeniem rządów tłumu rewolucyjnego, które groziły upadkiem cywilizacji zachodniej.

Toynbee (1889-1975)

• reprezentował socjologie historyczną, był historykiem; wykazał się socjologicznym sposobem myślenia,

• wyróżnił 21 cywilizacji historycznych, poszczególne opisał,

• traktował cywilizacje jako ciała historyczne, można je najefektywniej badać dopiero wtedy gdy schodzą z areny na podstawie źródeł i danych historycznych, możne wtedy obserwować efekty ich istnienia,

• współcześnie istnieje tylko jedna cywilizacja - CYWILIZACJA ZACHODU, która w latach 60-tych XX w. zdominowała pozostałe.

Elias (1897-1990)

• istnieje jedna CYWILIZACJA ZACHODNIA, jej rozwój jako szczególny proces falowania historycznego; nie jest w stanie odpowiedzieć czy jest to fala czy antyfala żyjąc w objęciach tej fali cywilizacji,

• „Procesy cywilizacyjne”

Samuel Huntington

• wyróżnił 9 cywilizacji (właściwie 8 jednostek geopolitycznych - jednostki integrowane ze sobą za pomocą aktywności tzw. państwa centralnego): ZACHODNIA (p. centralne - USA), CHIŃSKA, JAPOŃSKA, HINDUSKA, PRAWOSŁAWNA, inne nie mają skutecznych państw centralnych, np. AFRYKAŃSKA, BUDDYJSKA (sakralna), ISLAMSKA,

• nie wszystkie z wyróżnionych przez niego cywilizacji mogą być aktorami megapoziomów, którzy mogliby działać na rzecz równowagi ładu ponadnarodowego, jedynie te jednostki, które zasadzają się na państwach centralnych,

• obecnie rośnie znaczenie niektórych państw - liderów cywilizacji; w obrębie cywilizacji istnieje sprzeczność interesów, ale kończą się one, gdy istnieje zagrożenie interesów państwa centralnego,

• SUBCYWILIZACJE w obrębie cywilizacji zachodniej: AMERYKAŃSKA, EUROPEJSKA, ŁACIŃSKA - cywilizacja łacińska jest czynnikiem integrującym (integracja sakralna).

Czynnikiem cywilizacyjnym jest aktywność elit respektujących wspólny system wartości - pierwszy pisał o tym Koneczny - w przypadku cyw. łacińskiej za pośrednictwem elit upowszechniła się łacina jako czynnik integrujący cywilizację.

TEORIE CYWILIZACJI:

CYWILIZACJA:

• faza rozwoju - od czasu Spencera (przeciwstawił okres barbarzyństwa okresowi cywilizacji),

• ciało historyczne - Toynbee,

• część kultury, społeczno-kulturowa forma życia społecznego - Znaniecki,

• metoda życia społecznego - Koneczny,

• jednostka geopolityczna - Huntington,

• zjawisko społeczne - Zbigniew Brzeziński pisał tak o cywilizacji permisywnej kornukopia <łac. kozi róg>, forma cywilizacji konsumpcyjnej, ostentacyjnej Ameryki Północnej, prowadzącej do patologii (CYWILIZACJA ŚMIERCI)

Znaniecki:

• 3 kategorie cywilizacji: ludowe, narodowe, wszechludzka - te kategorie wiążą się z pewnymi fazami rozwoju ludzkości, odzwierciedlają poziomy rzeczywistości ludowej,

• CYWILIZACJE LUDOWE:

• zasadzają się głównie na interakcji (bezpośredni przekaz i kontrola zachowań), która wpływa na rozpowszechnianie się ideałów społecznych charakterystycznych dla małych społeczeństw, tę cywilizację tworzą ludy, jedność społeczna,

• urzeczywistnia się za pomocą grup genetycznych (rodów, plemion), ród może narzucić wszystkim swoim członkom te same systemy i wartości w moralności, religii, nauce, strukturze rodzinnej, sztuce itd. z uwzględnieniem jedynie różnicy płci i niewielu stanowisk,

• w strukturze społ. ważność systemy społ.-kult. zasadza się na tradycji,

• cywilizacja ludowa stanowi wynik długiej ewolucji,

• cyw. ludowe nie znikają po powstaniu cyw. narodowych, stanowią komponenty wyższych poziomowo rzędów,

• CYWILACJE NARODOWE:

• zamiast dążeń do jednorodności i niezmienności występują dążenia do jedności organicznej i ciągłości rozwojowej,

• może istnień znaczna różnorodność systemów, wzorów, z których każdy stosuje się tylko do części narodu - chodzi o to, aby wszystkie one podlegały kontroli narodu i dopełniały się nawzajem tworząc organiczną całość cywilizacyjną (integracja makropoziomowa), pojawia się reprezentacja tej integracji w postaci państwa,

• na całym świecie jest przewaga cywilizacji narodowych,

• CYWILIZACJA OGÓLNOLUDZKA:

• łączy w sobie najcenniejsze pierwiastki cywilizacji narodowych zasadzając się na formach współżycia społecznego,

• obecnie występują objawy załamania się cywilizacji narodowych (kryzysy, walki wewn., przerost wytworów nad twórcami), zakładał integrację wszechludzką.

Koneczny:

• prekursor badań nad źródłami totalitaryzmu (w cywilizacji bizantyjskiej i turańskiej),

• „O wielości cywilizacji” - pozostało 7 cywilizacji, które były najbardziej odporne na wyzwania cywilizacyjne i najbardziej efektywne w rywalizacji dziejów:

• STAROŻYTNE: BRAMIŃSKA (hinduska), ŻYDOWSKA, TURAŃSKA (stepowa, źródło totalitaryzmu sowieckiego), CHIŃSKA (konfucjańska),

• ŚREDNIOWIECZNE: BIZANTYJSKA (źródło totalitaryzmu niemieckiego), ŁACIŃSKA (cywilizacja zachodnia na bazie Kościoła rzymsko-katolickiego), ARABSKA (muzułmańska),

• ważnym czynnikiem integracji cywilizacji jest wspólny system wartości - w cyw. łac. jest to QUINCUNX:

• dobro = moralność (wartość duchowa)

• prawda: przyrodzona i nadprzyrodzona (w. duchowa)

• zdrowie (w. materialna)

• dobrobyt (w. materialna)

• piękno - wartość integrująca wartości duchowe i materialne

• cyw. łac. postrzegana jako cyw. personalistyczna, w centrum zainteresowania której jest człowiek,

• cyw. średniowieczna zaczęła się dzielić, gdy rozchodziły się drogi państwa i Kościoła (reformacja): cyw. łac. zaczęła więc integrować (wartości chrześcijańskie wobec wartości muzułmańskich)

WYKŁAD 14-28.02.2005

TEORIA F. KONECZNEGO

Odróżnił on cywilizacje łacińskie od tzw. cywilizacji gromadnościowych.

Cywilizacje gromadnościowe- ważne miejsce w systemie wartości tych cywilizacji zajmują wartości równościowe, egalitarne. Są one podstawą kreowania takich systemów wiedzy, które prowadzą do sprowadzania społeczeństwa do roli mas, do biernego aktora życia społecznego.

Komunizm jako typ społeczeństwa bezklasowego miano realizować w skali globalnej.

Poza ideami; wartościami guincunxa istnieją rozbudowane systemy, wartości cywilizacyjne. Nierówność jest konstytutywną zasadą cywilizacji zachodniej jako tej formy praktyk, które oznaczały odejścia od praktyk cywilizacji łacińskiej, którą konstytuował guincunx.

Koneczny rozumiał cywilizację szeroko, jako sposób życia, jako uznawanie wspólnego systemu wartości.

Cywilizacja turańska- różni się od innych, ludy tej cywilizacji to społeczeństwa zamieniające się w armie, lecz nigdy w społeczeństwa.

Cywilizacja stepowa- nawet poczucie mistyczne powinno być zbiorowe a nie indywidualne

Żyjący w ramach jednej cywilizacji są odporni na wpływy innych cywilizacji. To jest fenomen.

Cywilizacja bizantyjska- gromadnościowa, monizm prawa publicznego, zwolnienie władzy z etyki, etatyzm, cezaropapizm- cesarz włada sumieniami, odbicie w totalitaryzmie i w faszyzmie. Społeczeństwa poddane jest odpowiednim praktykom dawały się redukować do roli mas.

Fenomen równości- praktyki makropoziomowe, wszelkie próby wprowadzenia równości zawiodły, tylko twory sztuczne mogą być tak dalece jednakowe aby mogły być równe, do równości można tylko zmierzać przymusem. Nierówność stanowi warunek konieczny postępu.

Komunizm- jest to najprymitywniejszy związek, gdyby nie było zamożnych wszyscy bylibyśmy .... , brak postępu.

Problem sakralności cywilizacji- dwie sfery sacrum i profanum, dychotomia ta występuje od zawsze, dało to wyraz dwóm istniejącym typom cywilizacji: cyw. sakralna i cyw. niesakralna.

Wyróżniamy dwie typowe cywilizacje sakralne: -Żydowska

- Bramińska (Hindusi)

Metoda organizacji życia zbiorowego jest zależna wyłącznie od przepisów religijnych, materializacja przepisów płynących z religii, materializowanie nakazów religijnych, całościowo określają funkcjonowanie społeczeństw. Czynnikiem konstytutywnym u Żydów był system normatywno- prawny zawarty w „Torze”. Cywilizacja żydowska jest najbardziej ekspansywna, tylko w cywilizacji chińskiej nie ma wpływów żydowskich. TORA jest objawionym prawem.

Buddyzm przystosowywał cywilizacje do siebie swymi czterema postulatami etycznymi:

• małżeństwo monogamiczne

• zniesienie niewolnictwa

• zniesienie zemsty

• niezależność kościoła od władzy świeckiej

Cywilizacja łacińska nie może być uznana za sakralną, bo etyka nie ma takiej mocy jak prawo.

Wewnątrz narodu polskiego łączą się cztery cywilizacje: -łacińska

- bizantyjska

- żydowska

- turyńska

TEORIA CYWILIZACJI A. TOYNBEE'GO

Toynbee- historyk angielski, autor wielu dzieł o cywilizacji

Według niego cywilizacja to ciało historyczne, można je badać, gdy schodzi ze sceny dziejów gdyż wtedy lepiej widać fazy wzrostu, rozkwitu i upadku.

Cywilizacje rozwijają się na zasadzie mimesis, czyli naśladownictwa jednostek twórczych i mniejszości przez nietwórczą masę. Mechanizm cywilizacji polega na podejmowaniu wyzwań cywilizacyjnych co staje się istotnym czynnikiem ich rozwoju. Modelowy schemat to historia cywilizacji helleńskiej czyli grecko- rzymskiej. Do lat 60' dawało się wyodrębnić cywilizacje, w II połowie XX wieku nastąpiło już jednak zderzenie się innych cywilizacji w jedną cywilizację zachodnią. Jednocześnie jednak straciła ona możliwość podejmowania wyzwań cywilizacyjnych, które są niezbędne do zatrzymania procesu upadku ludzkości. Szansa na odrodzenie ludzkości tkwi w jednej z wielkich religii światowych( której to się okaże).

Ikeda Daisaku- duchowny buddyjski z kręgu zen, książka „Wybierz życie. Dialog o ludzkiej przyszłości” była efektem rozmów z Toynbee'm. Toynbee poszukiwał dróg rozwoju ludzkości poprzez dialog, uważał, że buddyzm może być jedną z dróg odnowy ludzkości. Twierdził, że między religiami musi być dialog, bo w przeciwnym razie upadną.

Buddyzm zakłada, że celem życia ma być wyzwolenie z cierpienia, osiągnięcie spokoju, wyzwolenie z pragnień. Najlepiej to osiągnąć w odosobnieniu od świata, ale jest to utopia.

TEORIA N. ELIASA

Autor książki „ O procesie cywilizacyjnym” którą wydał przed wybuchem II Wojny Światowej.

Według niego jest jedna cywilizacja zachodnia a proces dziejowy to proces rozwoju tej cywilizacji. Proces dziejowy porównywał on do falowania ( fale i antyfale). Żyjąc w danym momencie nie możemy określić czy żyjemy w procesie fal czy antyfal. Proces dziejowy jako proces cywilizacyjny należy postrzegać w trzech sekwencjach:

1. relacje jednostka- społeczeństwo

2. warstwy wyższe- warstwy niższe

3. centra- peryferia

Proces cywilizacyjny wyraża się w ewolucyjnej zmianie zachowań indywidualnych i zbiorowych, to proces tłumienia instynktów, dbania o wspólne dobro, narzucanie zachowań oraz regulowanie popędów jednostkom peryferyjnym.

Należy wyróżnić:

• potrzeby

• popędy

• podział funkcji

• podział ról

• sieć stosunków społecznych

• warunki

Cywilizowanie to temperowanie zachowań jednostki, która pełni określone role społeczne, która musi przyjąć akceptowane przez społeczeństwo

Wzory i standardy zachowań ( dotyczy to też warstw niższych). Warstwy konstytuują specyficzny system hierarchiczny- to też narody cywilizowane i niecywilizowane. Warstwy nie odnoszą się więc tylko do stratyfikacji społecznej ale uczestniczą również w procesach cywilizacyjnych

Elias analizował przejawy modyfikacji zachowań, np. jedzenie danych potraw, porządek przy stole, rozłożenie naczyń.

Można w perspektywie historycznej analizować fale i antyfale. Centra cywilizacyjne mogą być z czasem peryferiami, jednostki i warstwy nie są stałe.

Centrum- USA, niegdyś była to Europa

Mamy do czynienia z pojęciem istnienia jednej cywilizacji. Ideologia zakładająca wyższość zachodu nad innymi kręgami kulturowymi.

Linia generalna procesu cywilizacyjnego to stopniowy awans coraz szerszych warstw we wszystkich krajach zachodu, i na coraz rozleglejszych obszarach poza jej obrębem. U podstaw tego procesu leży ta sama prawidłowość strukturalna: podział funkcji, tendencja do bardziej wyrównanej zależności wszystkich od wszystkich. Nie pozwala to żadnej grupie funkcyjnej utrzymać więcej siły niż inne. Zniesienie wszelkich przywilejów dziedzicznych.

WYKŁAD 15-7.03.2005

CYWILIZACJE

P.Lazrsfeld, H. Lasswell- w czasie II Wojny stali na czele zespołu badawczego, zajmującego się krajami osi, badali problemy społeczeństw osi, informacje wywiadowcze i z prasy lokalnej, wiele informacji zdobywali czytając wzmianki czy też studiując nekrologi

TEORIA J. NAISBILTA

J.Naisbilt - , prognostyk, autor „Megatrendów”, wykorzystując prasę światową określił 10 megatrendów, czyli tendencje rodzące się w USA i rozpowszechniające się w skali globalnej; możemy założyć, że badając to co dzieje się w USA, badamy to co będzie się działo z opóźnieniem gdzie indziej.

MEGATRENDY:

1. Od społeczeństwa przemysłowego do informacyjnego

2. Od technologii siłowej do ultra technologii

3. Od gospodarki narodowej do gospodarki globalnej

4. Od myślenia krótko do długofalowego

5. Od centralizacji do decentralizacji

6. Od pomocy zinstytucjonalizowanej do samopomocy

7. Od demokracji przedstawicielskiej do demokracji uczestniczącej

8. Od hierarchii do sieci

9. Z północy na południe

10. Od `albo- albo” do schematu wielokrotnego wyboru

Nieraz pojawiają się na nieswoich polach inni aktorzy, np. funkcje gospodarcze przejmują grupy niegospodarcze, partie polityczne jako ekspansja na życie prywatne.

Społeczeństwo informacyjne- tempo rozwoju megatrendu zależy od rozwoju informatycznego. Wpływy zastosowania technologii informacyjnej są nieograniczone, zawody informacyjne mają ogromne znaczenie. Zawody związane z informacją podwoiły się, obejmują 17% siły roboczej w USA w latach 80'.

Megatrendy mogą dużo wcześniej dawać o sobie znać. Istnienie informacji i technologii informacyjnej wpłynie na zastosowanie informacji wyborczej- poinformowanie wyborców- demokracja wyborcza. Więcej referendów, odwołań. Jesteśmy samorządni. Idea bardziej rozwiniętej demokracji. Rozszerzamy demokrację na przedsiębiorstwa jako pracownicy, akcjonariusze, konsumenci. Wprowadzamy sieciowy model organizacji i komunikacji.

Komputer- główny instrument piramidę hierarchii, kontroluje ludzi i informację. Możemy przebudować instytucje w skali poziomej, w skali globalnej.

Wolne zawody- ( prawnicy, duchowni, lekarze) to pracownicy zajmujący się informacją. Informacja przenika całe społeczeństwo.

TEORIA S. HUNTINGTONA

S. Huntington- politolog, który stał się socjologiem, zajmuje się problemami socjologicznymi, opracował teorię zderzenia cywilizacji, wykorzystywał przy tym źródła dostępne np. materiały prasowe.

Aktorzy megapoziomu, aktorzy globalizacji są generowani przez procesy. Takim aktorem jest cywilizacja czy też krąg społeczno-kulturowy.

Początek lat 90'- zderzenie cywilizacji jako teoria

Jest wiele cywilizacji o różnej jakości. Są one bardziej lub mniej skrystalizowane, są ze sobą skonfliktowane. Wiele zależy od tego, czy konflikty owe będą tonowane czy nakręcane różnymi działaniami.

USA- samozwańczy lider cywilizacji zachodniej, chcą reprezentować jej interesy.

Są w szczególnej opozycji do innych cywilizacji.

• wojny międzycywilizacyjne

• potencjały cywilizacji

Jakie są cywilizacje?

Według potencjału demograficznego:

1. chińska

2. islamska

3. hinduska

4. zachodnia

5. latyno- amerykańska

6. afrykańska

7. prawosławna

8. japońska

(9. buddyjska)- nierozpatrywana w tym kontekście, nie spełnia ona warunków decydujących o dalszych rozwojach cywilizacyjnych, to cywilizacja ateistyczna.

Huntington duże znaczenie przypisuje państwom centralnym jako czynnikom integracji cywilizacyjnej. Dotyczy to cywilizacji afrykańskiej i islamskiej ( grupa fundamentalistów która przyjęła formę quasi- państwa, ma armię, aparat kontroli.)

Założenie o integrującej roli państwa. Mamy tu na uwadze polityczną organizację, najlepiej demokratyczną. Państwa teokratyczne nie są kontrolowane przez narody.

„Zderzenie cywilizacji” (połowa lat 90')

Światu grozi konflikt międzycywilizacyjny, kreowany przez USA, działania ich wywołują kontrdziałania zwłaszcza konfucjańskiej. Kreuje się sojusz chińsko- muzułmański jako przeciwwaga, możliwy wróg.

Cywilizacja chińska i muzułmańska są najbardziej odporne na wpływy cywilizacji zachodniej.

„Zderzenie cywilizacji” Huntington napisał jako ostrzeżenie dla USA, chciał on zaprzestać prowadzoną przez USA politykę imperialną. Potencjał cywilizacji zachodniej kurczy się, chociażby z powodów zahamowania wzrostu demograficznego.

1920- szczyt rozwoju zachodu

2020- zmierzch cywilizacji zachodu według obliczeń potencjału cywilizacji, danych prognostycznych.

Proporcja nie ulegają zmianom więc takie są potencjały cywilizacyjne do dziś;

1. CHARAKTERYSTYKA POPULACJI

chińska- 1 340 mln

islamska- 927 mln

hinduska- 915 mln

zachodnia- 805 mln

latyno- amerykańska- 507 mln

afrykańska- 392 mln

prawosławna- 261 ml

japońska- 124 mln

2. TERYTORIUM POD KONTROLĘ

chińska- 25,7 %

zachodnia- 21,1 %

islamska- 20 %

prawosławna- 14,3 %

latyno- amerykańska- 6,3 %

hinduska- 4.8 %

afrykańska- 3,4 % (plemienna cześć Afryki )

japońska- 1 %

inne- 3,5 %

Cywilizacja zachodnia to także Australia, USA i Kanada

3. POTENCJAŁ GOSPODARCZY (udział wytwarzany w produkcie narodowym brutto w skali globalnej)

zachodnia- 48,9 %

islamska- 11 %

chińska- 10 %

latyno-amerykańska- 8,3 %

japońska- 8 %

prawosławna- 6,2 %

hinduska- 3,5 %

afrykańska- 2,1 %

inne- 2 %

4. SIŁY ZBROJNE- POTENCJAŁ WOJSKOWY, CZYNNI ŻOŁNIERZE

chińska- 25,7 %

zachodnia- 21.1 %

islamska- 20 %

prawosławna- 14,3 %

latyno-amerykańska- 6.3%

hinduska- 4.8 %

afrykańska- 3,4 %

japońska- 1 %

inne- 3,5 %

chińska+ islamska=45.7 % > zachodnia=21,1 %

5. RELIGIA

Chrześcijaństwo zachodnie- 29,9 %

Islam- 19,2 %

Areligijni (niereligijni)- 17,1 %

Hinduizm- 13,7 %

Buddyzm- 5,7 %

Ateiści- 4,2 %

Chińskie wierzenia ludowe- 2,4 %

Kulty plemienne- 1,6 %

6.STRUKTURA LINGWISTYCZNA

języki zachodnie- 20,8% , 1 237 mln

w tym;

angielski- 7,6 %

hiszpański- 6,1 % , 362 mln

portugalski- 3 % , 177 mln

francuski- 2,1 % , 123 mln

niemiecki- 2 % , 119 mln

języki chińskie- 18,8 % , 1 119 mln

w tym;

mandaryński- 15,2 %

kańtoński- 11 %

- 1,1 % , 50 mln

mil- 0,8 %

hakka- 0,6 % , 33 mln

inne języki- 60,1 %

WNIOSKI:

• Zachód pozostanie najpotężniejszą cywilizacją świata o ile nie dojdzie do konfliktu globalnego do 2020. Potem będzie przodował pod względem badań i wynalazków militarnych, wojskowych, talentów naukowych.

• Kontrolę nad innymi będą przejmować ośrodki cywilizacji niezachodnich i inne kraje niezachodnie.

• W 2020- sto lat po kulminacji, pod kontrolą zachodu będzie 24 % świata natomiast w 1920 było pod kontrolą 49 %, ludności będzie 10 % populacji świata, w 1920 było 48%

• W 2020 będzie 30 % produktu światowego dla zachodu

• Odsetek żołnierzy spadnie z 45 % do 10 %

• 1919- Willson... zachód decydował o wszystkim, o granicach, o wojnach

2020- żadna mała grupka polityków nie będzie już sprawować tak dużej władzy. Może tak się zdarzyć tylko z grupy przywódców będących z cywilizacji prawosławnej bądź japońskiej.

• Skończy się epoka dominacji zachodu

Obecnie proces globalizacji to proces globalizacji jako amerykanizacji. Problemem świata ma być problem 5 % populacji USA, co jest w dalszych planach niemożliwe.

Aby skrystalizowała się cywilizacja zachodnia musi być wróg, przeciwko któremu się ona zjednoczy.

Stosunki międzycywilizacyjne załamują idee nieuniknionej globalizacji. Proces ten będzie się wydłużał.

WYKŁAD 16- 14.03.05

Struktura światopoglądowo - wyznaniowa społeczeństw. Grupy religijne jako megapoziomy

Grupy religijne są najbardziej trwałymi grupami społecznymi. Trwalszymi niż społeczeństwa rozumiane np. jako wielkie grupy integrowane politycznie, starsze od narodów. Grupy religijne stały się fundamentami cywilizacji. Grópy diasporyczne o charakterze wspólnotowym - cywilizacje. Grupy diasporyczne to z natury rzeczy trwałe grupy bo integrują się wokół wspólnych systemów wartości, których nie mogą praktykowac , bo są kontrolowane przez władzę.

Nie chodzi zawsze o praktykowanie tych wartości, ale często o wartości instrumentalne, o przekonanie. Często stawały sie ostoją ładu społecznego, poza polityczną władzą. Zwłaszcza teraz gdy są dewaluowane narody jako grupy. Dlatego rośnie rola grup wyznaniowych w tym sekt. Inne grupy przestają zaspokajać te potrzeby.

Struktura wyznaniowa to układ powiązanych ze sobą przez złożone relacje i rywalizacje o wyznawców grup religijnych, a za ich pośrednictwem o wpływy w życiu doczesnym społeczeństw i narodów, ludzkości.

Systemy wierzeń religijnych i kościołów są ważnymi nażędziami rywalizacji, za sprawą praktykowania wartości sakralnych. Jest to możliwe przez większościowe grupy wyznaniowe.

Walka o wpływy toczy się między religiami, ale tez między ateistami i areligijnymi oraz wahającymi się co do swego wyznania.Stąd też szerszą strukturę światopoglądowo - wyznaniową należy traktowac jako ukonstytuowaną przez wyszczególnione kategorie: ateistów, bezwyznaniowców, wahających się, (+wierzących?). Ważny jest tu stosunek do istoty nadprzyrodzonej. Struktura to układ złożonych relacji między wierzącymi i nie wierzącymi.

Segmentami struktury są grupy religijne różnych wyznań, ich podgrupy odłamy i sekty. Budują one społeczeństwo w wymiarze wyznaniowym. Gdy uwzględniamy ateistów, to w wymiarze szerszym.

Ważnymi segmentami są większości. Ich dominacja określa charakter danego społeczeństwa. Maleje udział ludzi religijnych w społeczeństwach demokratycznych.

1) Potrzeby:

potrzba podstawowa: nadanie głębszego sensu życiu; czynnik konstytuowania grup religijnych. W nowoczesnych społeczeństwach jako segmenty większości i mniejszości. Społeczeństwa plemienne były jednorodne. Proces krystalizowania się społeczeństw narodowych doprowadził do krystalizacji tego wymiaru. Bóg - nadaje największy sens życiu.

2) Norma

obowiązek wiary lub prawo dowolności wierzeń i prawo do czci Boga/ów

3) Instytucja

to wzór zachowania zobiektywizowany historycznie. Służba Bogu to instytucja.

4) Urządzenie instytucyjne => Kościół

struktura odpowiadająca danej potrzebie. Najlepiej sprawdzona forma ekspansywności religijnej. To struktura organizacyjna. Nie należy jej mylić z grupami i segmentami.

5)Związek instytucyjny

personel obsługujący urządzenie instytucyjne; umożliwia praktykowanie i reprodukcję struktury. Jest bardzo zróżnicowany ale jest to głównie duchowieństwo, kapłani, zakonnicy.

6) Zrzeszenie, wspólnota

grópy religijne mogą mieć charakter wspólnot lub zrzeszeń. Zrzeszeniwy charakter mają grupy w społeczeństwach nowoczesnych gdy istnieje możliwość wyboru.

7) Ruch społeczny

może być w różnej relacji do Kościoła. Mogą prowadzić do reformy, zmiany struktury organizacyjnej. Powstają dla rozwiązania problemów wewnetrznych lub zewnętrznych jak np.: ruch ekumeniczny - ma on charakter integracyjny i jest skierowany na zewnątrz.

8) Segmenty

twory makrostrukturalne agregujące się w szczególny sposób. Proces agregacji mniejszości i iększości religijnych.

Grupy religijne - zbiory jednostek powiązanych ze sobą systemem wierzeń, praktyk, służących zaspokajaniu potrzeb religijnych duchowych i indywidualnych. Nadawanie sensu doczesnemu i wiecznemu życiuindywidualnemu i grupowemu; także zaspokajanie potrzeb życiowych, i praktycznych wyznawców.

Grupy religijne gdy nie są grupami konstytuującymi religie narodowe to są grupami diasporycznymi; nie respektują granic podziałów politycznych.

Znaniecki

- traktował grupy religijne jako społeczeństwa, zwłaszcza o zasięgu globalnym; nazywał je społeczeństwami religijnymi

- Wiązał je z fazą kultury piśmiennej: 1. kultury religijne 2. Kultury narodowe 3. Kultury światowe; dzięki nim konstytuują się odpowiednie społeczeństwa.

Wg Znanieckiego fenomen istnienia grup religijnych opiera się na piśmie; to dzięki możliwości sięgania do pism religijnych, nawet wbrew okolicznościom politycznym, grupy te mogą się rozijać i trwać.

Klasyczne definicje religii:

1) Durkheim

Religia jest systemem powiązanych ze sobą wierzeń i praktyk odnoszących się do rzeczy świętych, tzn. do rzeczy wyodrębnionych i zakazanych, łączących wszystkich wyznawców w jedną wspólnotę moralną zwaną Kościołem.

-traktował religie jako fakt społeczny, który wyciska piętno na życiu indywidualnym. Wyróżniają się szczególnym systemem moralnym

2) Weber

Religia jest aktem ludzkiego postrzegania. Społeczna forma religii ma charakter pochodny a nie pierwotny. Jest po ludzku motywowanym działaniem. Zachowanie społeczno - religijne pozostają w związku z innymizachowaniami, ale ich charakter jest indywidualny. Jest to specyficzne działanie społeczne.

-specyficzne działanie społeczne motywowane wartościami świętymi.

3) Znaniecki

Religia polega nie tyle na mitach ile na regularnym uczestnictwie w kulcie. Religie, których dogmaty i przepisy kultu są "spisane" mogą pozyskiwać wyznawców, nie tylko wśród tych (gdziekolwiek by mieszkali) , którzy te dokumenty czytają i akceptują (zwykle są to kapłani), ale takrze wśród tych, którym treść jest przekazywana ustnie za pośrednictwem kapłanów, kontrolujących wierzenia i działalność.

-nie jest możliwe istnienie takich grup bez "przodowników" kulturowych - kapłanów. W innych grupach jest to inteligencja zwłaszcza w niesuwerennych narodach. Duchowieństwo może też pełnić rolę przywódcy politycznego (Polska w okresie okupacji sowieckiej, komunistycznej)

Wg modelu

1) Potrzeby - Uporządkowane komponenty rzeczywistości społecznej, dające możliowość innego rodzaju analizy strukturalnej

2) Idee - Są elementami struktur ideacyjnych. Struktury te to doktryny ideologii

3) Znaki - Struktury znaków

4) Normy - Regulatory stosunków

5) Organizacje - Role elementarne podstawowe

6) Interesy - Orientacje na cel

7) Zachowanie - Związane z dochodzeniem do potrzeb

8) Infrastruktury - Szczególna forma zabezpieczeń

9) Segmenty -

10) Ruchy -

11) Zbiorowiska - Przelotne, spontaniczne zbirowości

12) Jednostki -

Układy: całości, względnie otwarte, w ramach których, mieszczą się nieuporządkowane elementy, nie można ich nazwać systemami. W życiu społecznym jest luz w dochodzeniu do potrzeb.

1) Potrzeba czci sakralnej - autoteliczna lub instrumentalna; dogmatem jest wiara w życie wieczne. System dogmatów, związany z potrzebami, pełni funkcję definicyjną

2) Idee dotyczące religii. Na poziomie systemów - to doktryny sprecyzowane

Przykładowe formy - grzechy, pokuty

3) Znaki - konstytuują szczególną strukturę znaków jako nośników informacji jako układy. System - ściśle określone znaki, które mogą być święte, boskie

Formy przykładowe - język liturgii, symbolika, formy czci Boga; symbole mogą być nośnikami informacji

4) Normy - układy: normy religijne, wywodzące się z nakazów boskich jako objawionych

Formy przykładowe - odpowiedni interpretowane prawo religijne

5) Organizacje - Układy: organizacje kościelne, zbiory powiązanych ról kapłanów

System: nie wszystkie role konstytuują struktury org. Jako systemowe

6) Interesy - Układy: interesy religijne, nierówności w dostępie do Boga: tego co on oferuje

System: system obrony interesów grupowych

WYKŁAD 17-21.03.05

Rzeczywistość religijną niektórzy socjologowie definiują ja rzeczywistość instytucjonalną z uwagi na różne zachowania.

ZACHOWANIA:

→układy -układy zachowań religijnych postrzegane jako wzory i praktyki kulturowe - część instytucjonalna (wzory zobiektywizowanych zachowań zróżnicowanych z uwagi na rodzaj wiary

→formy przykładowe - wzory zachowań codziennych, odświętnych w domu, w miejscach kultu, czy też w miejscach, które prowadzą do świątyń - obowiązują specyficzne wzory zachowań

→systemy religijne - liturgia, modlitwa i inne regulowane przez sakramenty, które są wyraze3m aktów wiary i łaski, mogą świadczyć o praktykach pobożnych lub nie

INFRASTRUKTURA (względnie autonomiczna związana z praktykowaniem religijnym):

→układy - całość infrastrukturalna a nie tylko wyraźnie wyodrębniające się obiekty (kościoły, miejsca zgromadzeń, w których oddaje się cześć, nie muszą być stałe)

→formy przykładowe - świątynie, klasztory, miejsca święte, figurki, krzyże, pomniki - przestrzeń nasycona tymi .............. infrastruktury. Cywilizacje jako obszary, których granice wyznaczają obiekty sakralne

→systemy religijne - stałe elementy kościoła np. ołtarz, ambona, prezbiterium

SEGMENTY:

→układy - zakony i kategorie wyznawców praktykujących intensywnie dewocyjne. Podgrupy fundamentalne i inne, które są pochodnymi stopnia wtajemniczenia. Na górze są duchowni, którzy spełniają szczególne funkcje.

→formy przykładowe - większości i mniejszości segmentacyjne jako pochodne agregacji - ich udział w zbiorowości i konflikty między nimi przy zmianie stosunków, relacji. Konstruują strukturę wyznaniową społ. w wąskim zakresie

→systemy religijne - systemy organizacji wyznawców i różnych kategorii wtajemniczonych (katolicy, prawosławni - segmenty czysto formalne). Kontynuują kategorie segmentów struktury wyznaniowej w wąskich znaczeniach

Podsystemy praktyk religijnych

ZBIOROWISKO:

→układy - mamy na uwadze zbiorowiska związane z kultem, pozostające w bezpośrednich relacjach, które wg niektórych socjologów podlegają tym samym procesom co tłum, masa, zgromadzenie, publiczność - można nim manipulować na rzecz konstruktywnych i destruktywnych wartości

→formy przykładowe - pielgrzymki, uczestniczenie w mszach św.

→systemy religijne - systemy rozmieszczenia religijnego zbiorowiska - sektory dla odpowiedniej kategorii wyznawców w czasie pielgrzymek papieża

JEDNOSTKI:

→układy - to co się określa mianem roli, układów roli

→formy przykładowe - fanatyk fundamentalista jako jednostka w swojej roli, pustelnik członek zakonu

→systemy religijne - zakony samotniczo pustelnicze zorientowane na odpow. Aktywność

RUCHY SPOŁ. - RELIGIJNE:

Zorganizowane formy aktywności zbiorowej na rzecz rozwiązywania tych problemów, które rodzi zaspokajanie potrzeb (w tym potrzeb religijnych). Ruchy społeczne mają różną naturę w sferze praktyk religijnych - mogą być aktorem rozmaitego rodzaju

ŹRÓDŁA SEKCIARSTWA:

Sekciarstwo musi być poprzedzone przez odpowiednia aktywność, ich źródła: kapłaństwo kobiet, aborcja, zagadnienia seksualności i rodziny, małżeństw homoseksualnych, legalizacji adopcji dzieci, kary śmierci, eutanazji, współpartnerstwa w małżeństwie. Podstawowe problemy, które prowadzą do separatyzmów i mogą zrodzić odpowiednie ruchy wewnętrzne np. niektóre postulaty ruchów feministycznych są istotne w kreowaniu nowego partnerstwa i pobudzają do odpowiedniej aktywności w ramach grupy wyznań, religii globalnej.

Na gruncie makro znaczące są analizy funkcji roli/funkcji w życiu społecznym wielkich grup religijnych (światowych). Główne religie światowe zawsze odzwierciedlały i kształtowały wartości najważniejsze w życiu społeczeństw. Przywódcy religijni wywierali przemożny wpływ na kwestie moralne, społeczne i polityczne, nawet wtedy, gdy deklarowali, że nie interesuje ich polityka albowiem zakres prawd wiary dotyczy w ogóle świata ziemskiego. W tradycyjnym społeczeństwie dominujące grupy religijne były ostoją władzy świeckiej - możliwa była regulacja pomiędzy zwierzchnikami kościoła i władzy świeckiej. Postanie wspólnoty rządów świeckich prowadziło do konfliktów. W świecie współczesnym, w którym fundamentalna rolę regulacji spełnia społ. narodowe, nastąpił rozdział kościoła od państwa. Religia stała się sprawą prywatną społ., jednak niezupełnie obojętną w sferze praktyk społ. Zawsze pomimo istnienia rozdziału, szczególnie w warunkach zagrożenia, rosło znaczenie religii w życiu publicznym i wojskowym.

CHARAKTERYSTYKA STRUKTURY ŚWIATOPOGLĄDOWO - WYZNANIOWEJ WSPÓŁCZESNEGO ŚWIATA:

→ cechy w aspekcie dynamicznym - 100 lat

→ przy pewnym tempie wzrostu demograficznego, przy względnie stałej religijności, która związana jest z istnieniem organizacji praktyk religijnych, proporcje między większościami i mniejszościami religijnymi nie ulegają zmianie = religia jest względnie stała zwłaszcza w rzeczywistości społeczności tradycyjnych.

We współczesnym społeczeństwie spadek religijności zatrzymał się na pewnym punkcie, decyduje o tym starzenie się społeczeństw. Rośnie znaczenie religijności we współczesnym świecie, na podstawie danych znajduje się on ( świat)w stanie szczególnego chaosu w związku z wyłanianiem się nowego ładu porządku globalnego. Nawet chrześcijaństwo zwiększyło swój udział w populacji na naszym globie (27 → 30% ) - z dynamicznym wzrostem ludności trzeciego świata obserwuje się wzrost populacji chrześcijańskiej.

Procentowy udział katolików - dziś ponad miliard . 100%:

28% w Europie i Ameryce Północnej

22% - Ameryce Południowej

11% - w Afryce

10,5 % - w Azji

0,5% - w Australii

W trzecim świecie prawie połowa chrześcijan.

Zmienia się charakter religijności - spada jej jakość w krajach europejskich, zachodnioeuropejskich, w tym także w Polsce.

Luty 2005 - 45% :

Rośnie znaczenie parafii (45% zdecydowanie tak). Wiąże się to ze problemami obecnymi w okresie transformacji → sprzyja powrotowi do kościoła.

1994:

30% wiernych związanych z parafią opowiada się za związkiem z kościołem. W sondażach stwierdza - „zdecydowanie tak „.

Rośnie udział i znaczenie wspólnot muzułmańskich - 12,4 - 19,2% .

Tym procesom towarzyszył znaczący spadek wierzeń ludowych w Chinach (programowa ateizacja w Chinach - komunizm).

Wzrósł udział areligijnych i ateistów. W ciągu 100 lat , wpływ chińskich wierzeń ludowych zmalał z 23,5 do 2,5%, a kultów plemiennych z 6,6 do 1,6 %.

Udział areligijnych wzrósł z 0,2 do17,1 % zwłaszcza w społeczności cywilizacji zachodniej.

Socjologowie religii wiążą to przede wszystkim ze wzrostem dobrobytu oraz towarzyszącymi laicyzacją (niekompetencja) i sekularyzacją (zeświecczenie po rew. burżuazyjnej).

Jeżeli udział ateistów (70) przekroczył 4,6%, 2000 →4,2% w skali globalnej, to jest to istotny spadek, jeżeli uwzględni się naturę procesu.

44

N S

P

P

Niskie dochody

Słaba infrastruktura

Niskie inwestycje

Niskie płace

Niska konsumpcja

Niskie bezrobocie

Niskie motywacje

Niska produkcja

Niskie zyski

---